Κώστας Δεσποινιάδης, Προμηθέας εναντίον Λεβιάθαν- Θεωρίες για το κράτος, από τον φιλελευθερισμό στον αναρχισμό, εκδόσεις Πανοπτικόν, Φεβρουάριος 2021.

                                                                  

 

                Το βιβλίο διατρέχει με επιτυχία το σύνολο  της πολιτικής φιλοσοφίας  καθώς και τις θεωρίες για το κράτος. Για να κινηθείς όμως σε ένα πλήθος σημαντικών στοχαστών που τα συμπεράσματά τους   για την ευλογοφάνεια ή όχι του κράτους είναι αντίθετα μεταξύ τους, προϋποθέτει βαθιά και ουσιαστική γνώση της σκέψης τους, πνευματική εντιμότητα ώστε να αποτυπωθούν με ακρίβεια τα επιχειρήματά τους και γλωσσικό αισθητήριο ώστε αυτά να μεταφερθούν στον αναγνώστη, ειδικό ή μη, με σαφήνεια και γλαφυρότητα.

                Όλα  τα παραπάνω στοιχεία περιέχονται στο έργο του Κ.Δεσποινιάδη. και για αυτό αξίζει να διαβαστεί. Από τον Χόμπς περνά στον Λόκ, στον Χέγκελ, στον Μαρξ , στον Προυντόν, στον Κροπότκιν, στον Στίρνερ, στον Λαντάουερ, στον Νίτσε και σε άλλους επικριτές του κράτους πολιτικούς στοχαστές, ιδεολόγους ή και ανθρωπολόγους. Ο αναγνώστης του έργου συνεπώς μπορεί να σχηματίσει μια σαφή εικόνα για την εξέλιξη των θεωριών για το κράτος, ανεξάρτητα αν συμφωνεί με τα συμπεράσματά του συγγραφέα.

                Κάθε ριζική απόρριψη του κράτους προϋποθέτει την ανθρωπολογική αισιοδοξία. Αντίθετα για όσους επιλέγουν την ανθρωπολογική απαισιοδοξία, ή για όσους θεωρούν ότι ο άνθρωπος είναι μια οντότητα ρευστή καταλήγουν ότι το κράτος είναι απαραίτητο, ακόμη και ως «αναγκαίο κακό». Σε αυτή την πλευρά τοποθετούνται ο Θουκυδίδης, ο Μακιαβέλλι, ο Χόμπς, ο Π.Κονδύλης. Σε μια τέτοια προοπτική αυτό που είναι κρίσιμο ζήτημα είναι τελικά η ύπαρξη ή όχι του κράτους Δικαίου. Εκεί λοιπόν που ο πολίτης αναγνωρίζεται ως φορέας συγκεκριμένων δικαιωμάτων προστατεύεται έναντι της εξουσίας και του κράτους με αποτέλεσμα οι ελευθερίες αυτής της μορφής δεν είναι διόλου τυπικές αλλά ουσιαστικές και απαραίτητες. Για όσους έζησαν σε δικτατορικά ή ολοκληρωτικά καθεστώτα ή ενημερώθηκαν έγκυρα για αυτά  είναι ίσως ευκολότερο να κατανοήσουν την αξία τους.

Η αναγκαιότητα της ύπαρξης κοινοτήτων, και της αλληλεγγύης μεταξύ των πολιτών που πρόβαλε η αναρχική σκέψη  είναι σωστή  και απαραίτητη. Αν και  η ύπαρξή τους δεν πρόκειται ποτέ να εξαφανίσει ή να καταργήσει τα κράτη,   μπορεί  να τα περιορίσει αποτέλεσμα  διόλου ευκαταφρόνητο. Αλλά  είναι επίσης λανθασμένο να θεωρούμε ότι στα πλαίσια αυτών των κοινοτήτων θα πάψει να υπάρχει εξουσία και η διάκριση μεταξύ εξουσιαστών και εξουσιαζόμενων.  Η ύπαρξη των κοινοτήτων δεν συνεπάγεται ότι μεταξύ τους θα επικρατεί πάντα η αδιατάρακτη ειρήνη. Απόδειξη αυτού είναι ότι οι αρχαιοελληνικές πόλεις πολεμούσαν αναμεταξύ τους μέχρι να τους ενώσει με την βία ο Φίλιππος και ο Μέγας Αλέξανδρος. Το ίδιο συνέβη  στις  μεσαιωνικές πόλεις της Ιταλίας όπου η ειρήνη εναλλασσόταν με τον πόλεμο.

Ο Κ.Δεσποινιάδης γράφει ότι ο Μπακούνιν στο ζήτημα της απελευθέρωσης των σλαβικών λαών «διέπονταν από μια διεθνιστική διάθεση αλληλεγγύης, βασίζονταν στην αρχή της αυτοδιάθεσης των λαών»(σελ.147). Στην προοπτική αυτή, ο Μπακούνιν ενώ αποδοκιμάζει τα κράτη, παραδέχεται ότι η πατρίδα «αντιπροσωπεύει το αναμφισβήτητο και ιερό δικαίωμα κάθε ανθρώπου, κάθε ανθρώπινης ομάδας, ένωσης, κομμούνας, περιφέρειας και έθνους να ζει να αισθάνεται, να σκέφτεται, να επιθυμεί και να δρα με τον δικό του τρόπο – και ο τρόπος αυτός του σκέπτεσθαι και του αισθάνεσθαι είναι πάντα το αποτέλεσμα μιας μακράς ιστορικής ανάπτυξης»(σελ.147).

Τέλος  οφείλουμε να επαναλάβουμε ότι στον Κ.Δεσποινιάδη και στον εκδοτικό του  οίκο «Πανοπτικόν» αξίζουν έπαινοι διότι έκδωσε έγκυρα στην χώρα μας όλο το έργο  του Φ.Νίτσε. Πρόκειται για ένα κατόρθωμα αναμφίβολα μεγάλης σημασίας.

Μεθύστε με το αθάνατο κρασί του ’21: η επανάσταση ενός ιστορικού έθνους

 ΝΕΑ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ τεύχος 47/2021

                                                                

 

                Η επανάσταση του ελληνικού έθνους φανερώνει με τον πιο απτό τρόπο την θεμελιώδη  απόφαση του, ότι η ζωή έχει νόημα και σκοπό μόνο όταν ταυτίζεται με την ελευθερία. Γι’ αυτό το σύνθημα το οποίο έκφρασε καθαρότερα και συνόψισε τον πολυαίμακτο και θυσιαστικό αγώνα του  ήταν το «ελευθερία ή θάνατος».

                Τις τελευταίες δεκαετίες επιχειρήθηκε από κάποιες πλευρές να παρερμηνευθεί, με αρκετούς τρόπους. το νόημα του κορυφαίου αυτού πολιτικού γεγονότος που σημαίνει την επιστροφή του ελληνισμού μέσα στην ροή της ιστορίας ως ενεργό υποκείμενο. Υποστηρίχθηκε ότι δεν υπήρχε λόγος να γίνει η επανάσταση ή επειδή η κατάσταση του ελληνισμού κατά την τουρκοκρατία δεν απείχε από το να είναι ιδανική ή διότι ο ελληνισμός θα ήταν σε θέση να κληρονομήσει την οθωμανική αυτοκρατορία εξολοκλήρου ή το μεγαλύτερου μέρος  της δεδομένης της προϊούσας παρακμής της. Επιπλέον αμφισβητείται ο ιστορικός χαρακτήρας του ελληνικού έθνους και θεωρείται ότι δημιουργείται κατά την επανάσταση του 1821 ή κατόπιν από το ελληνικό κράτος με τους ιστορικούς του ή τους εκπαιδευτικούς μηχανισμούς του.  Σύμφωνα με την τελευταία άποψη το ελληνικό έθνος είναι ένα «νέο  κατασκευασμένο έθνος».

                Ως προς την θλιβερή κατάσταση του τουρκοκρατούμενου ελληνισμού έχουμε ως έμπρακτες μαρτυρίες τις διαρκείς θυσιαστικές εξεγέρσεις του  που μας περιέγραψαν ιστορικοί όπως ο Κ.Σάθας. Δεν επαναστατεί κάποιος, θέτοντας σε κίνδυνο την ζωή του, όταν είναι ευχαριστημένος από την κατάστασή του. Τα γραπτά τεκμήρια απαρτίζονται από  τα κείμενα εκείνης της εποχής όπως αυτά που έγραψε ο Α.Κοραής, ο Ρήγας Φεραίος, η «Ελληνική Νομαρχία» και βέβαια τα απομνημονεύματα των αγωνιστών όπως αυτά του Θ.Κολοκοτρώνη και του Μακρυγιάννη. Η παιδεία του ελληνισμού ήταν σε θλιβερή κατάσταση αφού κυριαρχούσε ο αναλφαβητισμός, ενώ κατά κανόνα ήταν σε διωγμό. Ο μοναδικός παιδευτικός μηχανισμός που φρόντιζε να διασωθούν τα στοιχειώδη της ελληνικής γλώσσας και στις πιο εξαιρετικές περιπτώσεις να ενημερώσει τον υπόδουλο ελληνισμό  για τις εξελίξεις του ευρωπαϊκού διαφωτισμού ήταν η εκκλησία και οι κληρικοί της. Η δημιουργία του δημοτικού τραγουδιού ή σημαντικών έργων της αγιογραφίας έγιναν όχι χάρις αλλά παρά την ύπαρξη της τουρκικής σκλαβιάς. Η ταχύτατη διάδοση της «Φιλικής Εταιρείας», σε όλο τα μήκη και τα πλάτη όπου ζούσε ο ελληνισμός, αποδεικνύει ότι το αίτημα της επανάστασης ήταν πλέον παραπάνω από  ώριμο.

                Στα σκοτεινά αυτά χρόνια, ο Ν.Σβορώνος συμπεραίνει, ότι «η ανώνυμη λαϊκή δημιουργία, που ενώνει σε  μια ζωντανή σύνθεση στοιχεία απ’ όλες τις εποχές της τρισχιλιόχρονης ιστορίας του Ελληνισμού και εκφράζει καθαρά τη συνέχεια του ελληνικού πολιτισμού, βρίσκει εκτός απ’ τα  σταθερά θέματα της ανθρώπινης ζωής νέα ποιητικά θέματα συνδεμένα με όσα γεγονότα πήραν εξαιρετική σημασία στην εθνική ζωή, όπως η τύχη των Ελλήνων στο εξωτερικό (ξενιτιά), η δουλεία, οι αρματολοί, οι κλέφτες, η εθνική αντίσταση. Οι λαϊκοί θρήνοι για τις κατακτημένες απ’ τους Τούρκους πόλεις ανάμεσα στο ιγ’ και το ιε’ αι. κατέχουν εδώ ιδιαίτερη θέση»[1].

                Η οθωμανική αυτοκρατορία παρά την παρακμή της, που ακολούθησε το τέλος των πολεμικών της κατακτήσεων, εξακολουθούσε στα όρια της  να διαθέτει το μονοπώλιο της στρατιωτικής ισχύος. Το γεγονός αυτό δεν επέτρεπε να υπάρξει καμία πιθανότητα ώστε  να παραχωρήσει με την δική της θέληση την εξουσία και τα προνόμια που διέθετε σε ένα τρίτο έθνος. Ενδεικτικό  είναι ότι πολλοί από τους Έλληνες διοικητές της Μολδοβλαχίας πλήρωσαν με την ζωή τους την παραμικρή υπόνοια για αμφισβήτηση του σουλτάνου ή την υστέρηση στα φορολογικά έσοδα. Επίσης όσοι  Έλληνες χρησιμοποιήθηκαν σε ανώτερες θέσεις (κυρίως πρεσβευτών) δεν είχαν κάποια εξουσία που δεν απέρρεε από την εξουσία του σουλτάνου και ήταν βέβαια κάθε στιγμή υπό αίρεση. Η εξέλιξη της οθωμανικής αυτοκρατορίας απέδειξε ότι ο όποιος εκσυγχρονισμός της ταυτίστηκε με ένα εθνικά καθαρό κράτος που θα είχε προηγουμένως εκδιώξει ή και βιολογικά εξαφανίσει τα σημαντικότερα έθνη όπως αυτά των Ελλήνων και των Αρμενίων.

                Ο επαναστατημένος ελληνισμός επεδίωξε την εθνική του αποκατάσταση δηλαδή την συνένωση  του μεγαλύτερου μέρους των ελληνικών πληθυσμών σε ένα κράτος με πρωτεύουσα το ιστορικό του κέντρο την Κωνσταντινούπολη. Δυστυχώς οι αρνητικές ιστορικές συγκυρίες δεν του επέτρεψαν να πλησιάσει στην πραγματοποίηση του σκοπού αυτού, παρά εκατό χρόνια μετά την επανάσταση του 1821.  Η έναρξη της επανάστασης από την Μολδοβλαχία και το προσκλητήριο στα άλλα βαλκανικά έθνη φανερώνει ότι ο στόχος της δεν ήταν βέβαια η απελευθέρωση μονάχα του Μωρηά και της Ρούμελης. Η «Χάρτα» και ο «Θούριος» του Ρήγα  αποκαλύπτουν  άλλη μια προσπάθεια η ελληνική επανάσταση να αποτελέσει η αφετηρία, η θρυαλλίδα  για μια συνολικότερη εξέγερση των βαλκανικών λαών-ακόμη και μέρους των Τούρκων όπως του Πασβανόγλου- κατά των Τούρκων κατακτητών και επικυρίαρχων. Ο Κ.Τσιρόπουλος επισημαίνει ότι «η προτίμηση μιάς ώρας ζωής ελεύθερης από σαράντα χρόνια σκλαβιάς και φυλακής, που διατυπώνει ο Ρήγας στον «Θούριο» δεν είναι μια περήφανη προτίμηση ικανή να προσανάψει τον πατριωτικό ενθουσιασμό τόσο, όσο ένα τρομερό υπαρξιακό ζύγιασμα της χρονικότητας του βίου. Μία ώρα πυκνή σε φως συνειδητής ελευθερίας είναι πιο σπουδαία και βαρυσήμαντη για την ανθρώπινη ύπαρξη από σαράντα χρόνια φόβου, βίας και ταπείνωσης»[2].

                Ο ελληνισμός έχει διάρκεια στο χρόνο, γεγονός που συμφωνείται όχι  μόνο από τον Κ.Παπαρρηγόπουλο και τον Σ.Ζαμπέλιο αλλά και νεότερους ιστορικούς όπως ο Ν.Σβορώνος και ο Γ.Δερτιλής και ο Γ.Καραμπελιάς. Ο συγγραφέας Δ.Χατζής που ασχολήθηκε με επιμονή για την προέλευση του νέου ελληνισμού κατέληξε ότι δημιουργείται αμέσως μετά την φραγκική κατάκτηση και το 1204 από τρείς παράγοντες την γλώσσα, την εκκλησία και τις κοινότητες.   Μάλιστα με έμφαση γράφει: «το μεγάλο ιστορικό κατόρθωμα του Νεοελληνισμού είναι η ενότητα των τουρκοκρατούμενων και βενετοκρατούμενων τμημάτων του. Να το ξαναπώ αυτό το πόρισμα γιατί μου αρέσει εμένα, του νεοελληνικού μας πατριωτισμού πάρα πολύ: το μεγάλο ιστορικό κατόρθωμα του έθνους μας είναι η ενότητα του βενετοκρατούμενου και τουρκοκρατούμενου Ελληνισμού. Μέσα από αυτήν την ενότητα βγαίνει η εθνική του αποκρυστάλλωση.

       Βάση αυτής της ενότητας του είναι : η ελληνική του γλώσσα, που η λογία παράδοσις δεν μπόρεσε όπως το επιχείρησε χίλια ολόκληρα χρόνια, να την εξαφανίσει. Με τα γνωρίσματα της σχεδόν διαμορφωμένα στο 10ο αιώνα, τα αποκρυσταλλώνει μετά το 1453 χωρίς να διασπαστεί σε διαλέκτους. Η τάση και η προσπάθεια όλης της λογοτεχνικής και πνευματικής παραγωγής του έθνους είναι η, πέρα από τα ιδιώματα της, αναγωγή της κοινής προφορικής σε κοινή γραπτή γλώσσα του έθνους.

      Η άλλη βάση της ενότητας των δύο τμημάτων είναι η εθιμική τους κοινότητα, κοινότητα που κληρονομημένη από το Βυζάντιο, συγκροτείται μέσα από την αντίθεση του στους Δυτικούς - Καθολικούς και τους Τούρκους κυρίαρχους και διατηρείται, όπως είπαμε , οργανική και αυτάρκης στην κλειστή αγροτική κοινωνία του. Θαυμάσιο δείγμα αυτής της διατήρησης μας προσφέρει ο αναλλοίωτα και ανόθευτα ελληνικός αγροτικός βίος στα Εφτάνησα και στην Κρήτη, λίγο παραέξω από τά αστικά τους κέντρα, που επικοινωνούν στενά με τη Δύση: είναι ο πολυαγαπημένος μας και πολύτιμος λαϊκός μας πολιτισμός.

      Βάση όμως της ενότητας αυτής είναι η Ορθοδοξία και των δύο τμημάτων, σαν εθνική ιδεολογία του Νέου Ελληνισμού.- και εθνική ιδεολογία αφού συσπειρώνει το έθνος ολόκληρο, όλες του τις δυνάμεις, όλες τις τάξεις του, όπως θα λέγαμε σήμερα, απέναντι στους Φράγκους και απέναντι στους Τούρκους »[3].

                Σε αντίθεση με όσους επιχείρησαν να χρησιμοποιήσουν τον Γκέλλνερ ιδεολογικά και να του δώσουν μια μονολιθικότητα την οποία δεν είχε, η σκέψη του κριτική και αδογμάτιστη,  εξομαλύνει  ή και αναιρεί το  θεμελιώδες πόρισμα του, ότι ο εθνικισμός αναδύεται μαζί με την εκβιομηχάνιση και το γραφειοκρατικό κράτος, με την παραδοχή γεγονότων που ούτε περιλαμβάνονται ούτε εξηγούνται από αυτό. Πιο συγκεκριμένα, διαπίστωσε ότι η επανάσταση των Ελλήνων και των βαλκανικών λαών γενικότερα, συνιστούν "μείζον πρόβλημα"[4] για την θεωρία του, διότι πρόκειται για εθνικά επαναστατικά κινήματα που αναδύθηκαν σε προβιομηχανικές και προαστικές κοινωνίες. Με τρόπο γλαφυρό γράφει: «το Ναύπλιο (πρώτη πρωτεύουσα της ανεξάρτητης Ελλάδας) και η Αθήνα του πρώιμου 19ου αιώνα παρουσιάζουν ελάχιστη ομοιότητα με το Μάντσεστερ του Ένγκελς, ενώ ο Μωριάς δεν έμοιαζε με τα λαγκάδια του Λάνκασαϊρ».[5]

                Ενδιαφέρον είναι,  ο Μ. Άντερσον, ένας άλλος σύγχρονος ιστορικός, θεωρεί τον Αδαμάντιο Κοραή  ως μια χαρακτηριστική περίπτωση διανοούμενου που κινητοποιεί επιτυχώς  ευρύτερες συσσωματώσεις για την συγκρότηση εθνικού κράτους. Σε τρία διαφορετικά σημεία του έργου του «Φαντασιακές κοινότητες :στοχασμοί για τίς απαρχές και τη διάδοση του εθνικισμού» με αρνητική μάλλον διάθεση αναφέρεται σ' αυτόν (σελ.116-117,σελ.124-125, σελ.286). Στο πρώτο σημείο αναφέρεται  ως ένας «ελληνόφωνος χριστιανός» που σπούδασε στην Δυτική Ευρώπη  και έκανε σκοπό του, τον μετασχηματισμό των νεότερων Ελλήνων σε «όντα αντάξια του Περικλή και του Σωκράτη»[6]. Στο δεύτερο σημείο γράφει «ο αξιαγάπητος Κοραής μας προσφέρει μια καλή βινέτα της πρώιμης πελατείας του ελληνικού εθνικισμού, στην οποία κυριαρχούσαν διανοούμενοι και επιχειρηματίες»[7]. Στο τρίτο σημείο ο Κοραής  αναφέρεται ως «νεαρός Έλληνας εθνικιστής», που το «γλυκό βλέμμα του δεν είναι στραμμένο μπροστά προς το μέλλον, όπως του Σαν Μαρτίν, αλλά πίσω, ριγώντας, στις προγονικές δόξες»[8]. Η έλλειψη γνώσης της ιστορίας του ελληνισμού-ειδικά του τουρκοκρατούμενου όπου είναι μια ιστορία επαναλαμβανόμενων εξεγέρσεων- οδήγησε τον Μ.Άντερσον να υπερτονίσει την σημασία του Κοραή  στην προετοιμασία της ελληνικής επανάστασης.

                Η Β.Καραφουλίδου  ορθά συμπεραίνει ότι στο πρόγραμμα της Μεγάλης Ιδέας συμπλέει ο εθνικισμός με τον πολιτικό φιλελευθερισμό[9]. Για να συμπληρώσει ότι «η «Ελλάδα» αποτελούσε πέραν κάθε αμφιβολίας, κατά κυρίαρχη ευρωπαϊκή οπτική, τη χώρα του κατεξοχήν ιστορικού έθνους της ηπείρου, κυρίως στην αρχαία της εκδοχή, πολιτισμική και γεωγραφική»[10]. Επιπρόσθετα «οι Έλληνες διέθεταν το δεύτερο ζητούμενο της «αρχής των εθνοτήτων». Μια λόγια γλώσσα, διοικητική, εκκλησιαστική και φιλολογική, με την αντίστοιχη κατεστημένη πολιτιστική ελίτ. Κανείς άλλος δεν ήταν ακόμη σε θέση να αξιώσει οποιοδήποτε πολιτισμικό ανάλογο. Κανείς δεν μπορούσε να αντιπαρέλθει την επιχειρηματολογία του «ελληνικού πολιτισμού», την οποία ακριβώς αξιοποίησαν στο έπακρο όλοι οι λόγιοι που έγραψαν για τον εθνικό «προορισμό»[11]. Επίσης στο ίδιο πνεύμα επισημαίνει  τις δημοκρατικές , φιλελεύθερες, εξισωτικές, ακόμη και σοσιαλιστικές προσδοκίες που περιλαμβάνονται στην ελληνική Μεγάλη Ιδέα. Γράφει: «έτσι, ιδωμένη από αυτό το πρίσμα και έχοντας ικανά παλαιότερα ερείσματα στον ευρωπαϊκό στοχασμό και στην προεπαναστατική εθνική φιλολογία, η χριστιανική ελληνική αυτοκρατορία ως η κυριότερη εκδοχή της Μεγάλης Ιδέας δεν συνιστά  αναγκαστικά την άτακτη και «ανορθολογική» επιστροφή στο παρελθόν της παραδοσιακής συνθήκης. Περισσότερο βιωμένο, εμπειρικό  γνώριμο, αυτοκρατορικό κρατικό σχήμα δείχνει να υφίσταται την πλήρη « εθνικοποίηση» του περιεχομένου και της σημασίας του, μέσω της δυναμικής ιδεολογικής επέμβασης της εθνικής ιδέας»[12]. Η ελληνική μεγάλη ιδέα λαμβάνει το σχήμα των αναδυόμενων εθνικών κρατών  που ενσωματώνει φιλελεύθερες πολιτικές διεκδικήσεις.  Τελικά αναγνωρίζεται «ένας τέτοιος, εν μέρει ακόμη χειραφετητικός και πολιτικά προοδευτικός χαρακτήρας της αυτοκρατορικής Μεγάλης Ιδέας, όσο και αν αντιστρατεύεται τις σύγχρονες μας αντιλήψεις περί εθνικισμού, δεν πρέπει υποχρεωτικά να μας ξενίζει. Κυρίως επειδή βρίσκεται συγχρονισμένος και αρκετά καλά ευθυγραμμισμένος με τη γενικότερη ευρωπαϊκή διαδρομή του εθνικιστικού φαινομένου μέσα στον χρόνο. Επιπλέον, επειδή η παράβλεψη και η παραγνώριση των προοδευτικών όψεων της εθνικιστικής ιδεολογίας συνιστά ένα  πρόβλημα –τρόπον τινά- «αναδρομικό», όπως εύστοχα μας υπενθυμίζουν σύγχρονοι μελετητές όπως  ο Charles Larmore»[13].

                Στο πνεύμα του επαναστατημένου έθνους υπήρχε η ορθοδοξία ως το χαρακτηριστικό  της εθνότητας που την διακρίνει με σαφήνεια από τον μουσουλμάνο κατακτητή. Αλλά και η συνείδηση ότι φέρουν έναν πολιτισμό που ξεκινά από την αρχαιότητα. Οι εθνοσυνελεύσεις και τα συντάγματα του αγώνα κομίζουν  την σφραγίδα ενός πρωτοποριακού δημοκρατικού φιλελευθερισμού. Όμως συγχρόνως είναι πολύ πρόσφατη και ζωντανή η εμπειρία της κοινοτικής οργάνωσης του πολιτικού και του κοινωνικού  βίου σε περιοχές όπως τα Ψαρά και οι Σπέτσες και η «συντροφική» οργάνωση της οικονομίας σε τόπους όπως τα Αμπελάκια και η Ύδρα.

                Ο Κ.Σβολόπουλος κατέληξε ότι δεν ήταν ο Κωλέττης ο πρώτος που διατύπωσε τον στόχο της Μεγάλης Ιδέας, ενώπιον της Εθνοσυνέλευσης, στις 14 Ιανουαρίου 1844 αλλά ο Ιωάννης Καποδίστριας, ο οποίος στις 3 Οκτωβρίου 1827 δήλωσε: «το Ελληνικό έθνος σύγκειται εκ των ανθρώπων   οίτινες από αλώσεως της Κωνσταντινουπόλεως δεν έπαυσαν ομολογούντες την ορθόδοξον πίστιν και την γλώσσαν των πατέρων αυτών λαλούντες και διέμειναν υπό την πνευματικήν ή κοσμικήν δικαιοδοσίαν της εκκλησίας των, όπου ποτέ της Τουρκίας και αν κατοικώσι…Τα όρια της Ελλάδος από τεσσάρων μεν αιώνων διεγράφησαν υπό δικαιωμάτων, τα οποία ούτε ο χρόνος ούτε αι πολύμορφαι συμφοραί ούτε η δορυκτησία ουδέποτε ίσχυσαν να παραγράψωσι, διεγράφησαν δε από του 1821 δια του αίματος του χυθέντος εις τας σφαγάς των Κυδωνιών, της Κύπρου, της Χίου, της Κρήτης, των Ψαρών, του Μεσολογγίου και εις τας πολυαρίθμους ναυμαχίας τε και πεζομαχίας εν αις εδοξάσθη το γενναίον τούτο έθνος»[14].  

                Ο Ν.Σβορώνος επεσήμανε ότι «η Ορθόδοξη Εκκλησία βρίσκεται έτσι επικεφαλής των δυνάμεων που οργανώνουν την άμυνα του Ελληνισμού και εξασφαλίζουν τη  διατήρησή του μέσα στις δύσκολες συνθήκες της κατάκτησης, και συνδέεται άρρηκτα με το Έθνος. Εμφανίζεται συγχρόνως ως η μόνη πολιτική δύναμη που συνεχίζει κατά κάποιον τρόπο τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία και ενσαρκώνει το όνειρο ενός μελλοντικού ενιαίου ελληνικού χριστιανικού κράτους. Η εθνική ιδέα βρίσκεται περισσότερο παρά ποτέ συνδεδεμένη με τη χριστιανική Ορθοδοξία και, διαμέσου της Εκκλησίας με το όνειρο μιας εξελληνισμένης χριστιανικής Αυτοκρατορίας»[15]. Σε ένα άλλο έργο του ο Ν.Σβορώνος γράφει ότι η εκκλησία «επικεφαλής της εθνικής αντίστασης σ’ όλες τις μορφές της, εργαζόμενη για το σταμάτημα των εξισλαμισμών, συμμετέχοντας σ’ όλες τις εξεγέρσεις ακόμα και διευθύνοντας τες (έχει να δείξει μεγάλο αριθμό νεομαρτύρων, που είναι σύγχρονα και ήρωες της χριστιανικής πίστης και της εθνικής αντίστασης), ρυθμίζει επίσης την πνευματική ζωή»[16].

                Μετά το ξέσπασμα της επανάστασης το1821 έχουμε μια σειρά πυκνών γεγονότων. Απελευθέρωση της Τριπολιτσάς, καταστροφή της στρατιάς του Δράμαλη, αντίσταση μέχρι εσχάτων στο «μικρό αλωνάκι» στο Μεσολόγγι, νικηφόρες ναυτικές επιχειρήσεις στο Αιγαίο, εμφύλιοι πόλεμοι που παραλίγο να οδηγήσουν σε ήττα, ναυμαχία στο Ναυαρίνο και καταστροφή του Τουρκο-Αιγυπτιακού στόλου από τον στόλο των τριών δυνάμεων Αγγλίας-Γαλλίας-Ρωσίας, προέλαση το 1829 των ρώσικων στρατευμάτων μέχρι την Κωνσταντινούπολη και τέλος Πρωτόκολλο του Λονδίνου στις 3 Φεβρουαρίου 1830 και αναγνώριση από την οθωμανική αυτοκρατορία της ελληνικής ανεξαρτησίας.

                Η επανάσταση του 1821 ήταν ανολοκλήρωτη για πολλούς λόγους, εκ των οποίων ο πιο σημαντικός είναι  πως δεν απελευθέρωσε παρά μόνο ένα μικρό τμήμα των εδαφών που κατοικούσαν ελληνικοί πληθυσμοί. Όμως ήταν η αναγκαία αφετηρία για να ξεκινήσει η διάλυση της οθωμανικής αυτοκρατορίας  και να δικαιωθούν οι απελευθερωτικές επιδιώξεις όχι μόνο του ελληνισμού αλλά και του συνόλου των βαλκανικών λαών που είχαν υποστεί την τουρκική κατάκτηση.

                Σήμερα  ο ελληνισμός,  ακολουθώντας την  αδήριτη ανάγκη, εγκατέλειψε διωκόμενος τις παλαιές του εστίες και  συγκεντρώθηκε στο μεγαλύτερο του ποσοστό του  στα όρια του ελληνικού κράτους, λύνοντας με αυτό τον τραγικό τρόπο την διάσταση ανάμεσα στο έθνος και το κράτος. Οφείλουμε  συνεπώς, το ελληνικό κράτος,  να το ενισχύσουμε, να το δυναμώσουμε ώστε να αντιμετωπίσει  αποτελεσματικά τις αναθεωρητικές επιδιώξεις του νέου οθωμανισμού. Αυτό είναι το τελευταίο όριο αμύνης που θα πρέπει να μείνει όρθιο.  Διότι δίχως ελεύθερη πατρίδα δεν μπορούμε να ζήσουμε με αξιοπρέπεια και ελευθερία.

                Τελειώνουμε με τις σκέψεις του στρατηγού Μακρυγιάννη, του «μεγαλύτερου συγγραφέα μας, αν δεν υπήρχε ο Παπαδιαμάντης»(Γ.Σεφέρης):

                «Κι᾿ ὅσα σημειώνω τὰ σημειώνω γιατί δὲν ὑποφέρνω νὰ βλέπω τὸ ἄδικον νὰ πνίγη τὸ δίκιον. Διὰ ῾κεῖνο ἔμαθα γράμματα εἰς τὰ γεράματα καὶ κάνω αὐτὸ τὸ γράψιμον τὸ ἀπελέκητο, ὅτι δὲν εἶχα τὸν τρόπον ὄντας παιδὶ νὰ σπουδάξω· ἤμουν φτωχὸς κ᾿ ἔκανα τὸν ὑπερέτη καὶ τιμάρευα ἄλογα κι᾿ ἄλλες πλῆθος δουλειὲς ἔκανα νὰ βγάλω τὸ πατρικό μου χρέος, ὁποῦ μας χρέωσαν οἱ χαραμῆδες, καὶ νὰ ζήσω κ᾿ ἐγὼ σὲ τούτην τὴν κοινωνίαν ὅσο ἔχω τ᾿ ἀμανέτι τοῦ Θεοῦ εἰς τὸ σῶμα μου. Κι᾿ ἀφοῦ ὁ Θεὸς θέλησε νὰ κάμῃ νεκρανάστασιν εἰς τὴν πατρίδα μου, νὰ τὴν λευτερώσῃ ἀπὸ τὴν τυραγνίαν τῶν Τούρκων, ἀξίωσε κ᾿ ἐμένα νὰ δουλέψω κατὰ δύναμη λιγώτερον ἀπὸ τὸν χερώτερον πατριώτη μου Ἕλληνα. Γράφουν σοφοὶ ἄντρες πολλοί, γράφουν τυπογράφοι ντόπιοι καὶ ξένοι διαβασμένοι γιὰ τὴν Ἑλλάδα – ἕνα πράμα μόνον μὲ παρακίνησε κ᾿ ἐμένα νὰ γράψω, ὅτι τούτην τὴν πατρίδα τὴν ἔχομεν ὅλοι μαζί, καὶ σοφοὶ καὶ ἀμαθεῖς καὶ πλούσιοι καὶ φτωχοὶ καὶ πολιτικοὶ καὶ στρατιωτικοὶ καὶ οἱ πλέον μικρότεροι ἄνθρωποι· ὅσοι ἀγωνιστήκαμεν, ἀναλόγως ὁ καθείς, ἔχομεν νὰ ζήσωμεν ἐδῶ. Τὸ λοιπὸν δουλέψαμεν ὅλοι μαζί, νὰ τὴν φυλάμεν κι᾿ ὅλοι μαζὶ καὶ νὰ μὴν λέγη οὔτε ὁ δυνατὸς «ἐγώ», οὔτε ὁ ἀδύνατος. Ξέρετε πότε νὰ λέγη ὁ καθεὶς «ἐγώ»; Ὅταν ἀγωνιστῆ μόνος του καὶ φκειάση, ἢ χαλάση, νὰ λέγη ἐγὼ· ὅταν ὅμως ἀγωνίζονται πολλοὶ καὶ φκειάνουν, τότε νὰ λένε «ἐμεῖς». Εἴμαστε εἰς τὸ «ἐμεῖς» κι᾿ ὄχι εἰς τὸ «ἐγώ». Καὶ εἰς τὸ ἑξῆς νὰ μάθωμεν γνώση, ἂν θέλωμεν νὰ φκειάσωμεν χωριόν, νὰ ζήσωμεν ὅλοι μαζί. Ἔγραψα γυμνὴ τὴν ἀλήθεια, νὰ εἰδοῦνε ὅλοι οἱ Ἕλληνες ν᾿ ἀγωνίζωνται διὰ τὴν πατρίδα τους, διὰ τὴν θρησκεία τους, νὰ ἰδοῦνε καὶ τὰ παιδιά μου καὶ νὰ λένε· «Ἔχομεν ἀγῶνες πατρικούς, ἔχομεν θυσίες», ἂν εἶναι ἀγῶνες καὶ θυσίες. Καὶ νὰ μπαίνουν σὲ φιλοτιμίαν καὶ νὰ ἐργάζωνται εἰς τὸ καλό της πατρίδας τους, τῆς θρησκείας τους καὶ τῆς κοινωνίας. Ὅτι θὰ εἶναι καλὰ δικά τους. Ὄχι ὅμως νὰ φαντάζωνται γιὰ τὰ κατορθώματα τὰ πατρικά, ὄχι νὰ πορνεύουν τὴν ἀρετὴ καὶ νὰ καταπατοῦν τὸν νόμον καὶ νά ῾χουν τὴν ἐπιρροὴ γιὰ ἱκανότη»[17].  

               

---

[1] Ν.Σβορώνος, Επισκόπηση της νεοελληνικής ιστορίας, εκδόσεις Θεμέλιο, σελ.50.

[2] Κ.Τσιρόπουλος, Μάθημα Ελευθερίας, Εκδόσεις των Φίλων, Αθήνα 1973,σελ.13,14.

[3] Δ.Χατζής, Το πρόσωπο του Νέου Ελληνισμού, εκδόσεις το Ροδακιό, Αθήνα 2005, σελ.230,231.

[4] όπως προηγ.,σελ.70.

[5] όπως προηγ.,σελ.69.

[6] ό.π.σελ.116.

[7] ό.π.σελ.124,125.

[8] ό.π.σελ.286.

[9] Β.Καραφουλίδου,«…της μεγάλης ταύτης ιδέας…»-όψεις της εθνικής ιδεολογίας 1770-1854, Εκδόσεις Πόλις, Αθήνα 2018, σελ. 360.

[10] Ό. π. σελ. 362.

[11] Ό. π. σελ.363.

[12] Ό. π. σελ.375,376.

[13] Ό. π. σελ.377.

[14] Κ.Σβολόπουλος, Κατακτώντας την ανεξαρτησία-Δέκα δοκίμια για την Επανάσταση του 1821,εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα Μάιος 2010, σελ.243.

[15] Ν.Σβορώνος, Το ελληνικό έθνος-γένεση και διαμόρφωση του Νέου Ελληνισμού, προλεγόμενα Σ.Ασδραχάς, εκδόσεις Πόλις, Οκτώβριος 2004, σελ.85.

[16] Ν.Σβορώνος, Επισκόπηση της νεοελληνικής ιστορίας, εκδόσεις Θεμέλιο, Αθήνα 2007, σελ. 49.

[17] Στρατηγού Μακρυγιάννη, Απομνημονεύματα, εκδόσεις Μπάυρον,χχ, σελ.517,518).

Κ.Καστοριάδης: γιατί χρειαζόμαστε την εξουσία

 

Από τον ιουδαϊο-χριστιανισμό γνωρίζουμε ότι μετά το προπατορικό αμάρτημα ο άνθρωπος έχει μια κακή πλευρά. Ο Χόμπς έγραψε για μια κοινωνία λύκων, για ένα διαρκή πόλεμο όλων εναντίον όλων. Ο Σ Φρούντ υποστήριξε ότι ο άνθρωπος κατέχεται όχι μόνο από την libido αλλά για την ενόρμηση του θανάτου, την ακαταμάχητη επιθυμία να κυριαρχεί. Ο άνθρωπος έχει εντός του ορμές επιθετικότητας που με κατάλληλες συνθήκες ή λόγους έρχονται στην επιφάνεια. Μόνο η ανθρωπολογική αισιοδοξία, μπορεί να θεμελιώσει την μη αναγκαιότητα της εξουσίας. Όμως δεν χρειάζεται πολύ να ανιχνεύσουμε την ιστορία για να διαπιστώσουμε ότι δεν υπάρχει βάση για κάτι τέτοιο. Γι αυτό όσοι ευαγγελίζονται το τέλος του κράτους, που μάλιστα για το γεγονός προυποθέτουν την έκρηξη της βίας, δηλαδή της επιθετικότητας του ανθρώπου, υποτίθεται βέβαια για τελευταία φορά, αναπαράγουν και αναγεννούν όλες τις σχέσεις εξουσίας που υποτίθεται επεδίωκαν να καταργήσουν.

Η κυριαρχία λοιπόν των ενορμήσεων αυτών καθορίζουν την ετερονομία σύμφωνα με τον Καστοριάδη: " ετερόνομο είναι ένα άτομο το οποίο κυριαρχείται από το ασυνείδητό του, χωρίς να το γνωρίζει και χωρίς να μπορεί επομένως να εισαγάγει την παραμικρή απόσταση, την παραμικρή ελαστικότητα σε αυτή τη σχέση-κάτι πολύ διαφορετικό από τον εμπνευσμένο μουσικό ο οποίος αυτοσχεδιάζει και, αμέσως ή λίγο μετά, ξεδιαλέγει και σβήνει όταν καταγράφει τη σύνθεση"(Κ.Καστοριάδης, Η ελληνική ιδιαιτερότητα,τόμος Γ', εκδόσεις Κριτική, σελ.142).

Επειδή η ανθρώπινη ύπαρξη είναι ρευστή, άλλοτε καλή, άλλοτε κακή, χρειαζόμαστε την εξουσία. Λέει λοιπόν ο Καστοριάδης στο Σεμινάριο της 13 Μαρτίου 1985: " ο νόμος, άπαξ και ψηφιστεί από την πλειονοψηφία, προστατεύεται με κυρώσεις, αποτελεί λοιπόν πράξη βίας. Γνωρίζετε ότι υποστηρίζω την κατάργηση του κράτους ως μηχανισμού διαχωρισμένου από την κοινωνία, αλλά δεν μπορώ να διανοηθώ μια κοινωνία χωρίς εξουσία. Ο ρόλος της εξουσίας είναι να επιβλέπει την εφαρμογή των νόμων και κυρίως να τους επιβάλλει σε εκείνο το τμήμα της κοινωνίας που δεν θα ήθελε να τους εφαρμόσει, χωρίς αυτό δεν υπάρχει κοινωνία. Και αν κάποιοι πιστεύουν ότι τα ανθρώπινα όντα είναι από τη φύση τους φτιαγμένα να συμφωνούν μεταξύ τους και ότι μόνον ο κακός καπιταλισμός τα εμποδίζει, πρέπει να επιστρέψουν στο δημοτικό σχολείο. Η φυσική τάση των ανθρωπίνων όντων είναι να αλληλοσκοτωθούν, όποια κι αν είναι η μορφή του κοινωνικού καθεστώτος. Μόνο από τη στιγμή κατά την οποία υπάρχει κοινωνική θέσμιση και νόμοι περιορίζεται αυτή η ψυχική τάση. Θυμηθείτε πόσο συχνές είναι στα όνειρά σας οι επιθυμίες θανάτου, τις οποίες κρατάτε κρυφές και δεν τις αφήνετε να έρθουν στο φως. Στο όνειρο βρίσκουμε την πραγματική φύση του ανθρώπινου όντος. Ο τεχνητός χαρακτήρας του, δηλαδή το μεγαλείο του, βρίσκεται στην κοινωνική δημιουργία, στο νόμο και στη θέσμιση, που ορίζουν πως δεν επιτρέπεται να φονεύσεις"(ό.π. σελ.284).

ΝΕΑ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ: Η Επανάσταση που άλλαξε τον παγκόσμιο χάρτη

 Η επιστημονική επιθεώρηση ΝΕΑ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ, ένα εμβλη-

ματικό περιοδικό με πανελλήνια απήχηση, αναβιώνει με ένα συλλε-

τικό τεύχος για την επέτειο της Επανάστασης του 1821.

Στο εκδοτικό σημείωμα, οι δύο διευθυντές του περιοδικού Μελέτης

Μελετόπουλος και Γιάννης Σακιώτης δίνουν το στίγμα του τεύχους,

συνοψίζοντας την ιστορία του περιοδικού και μέσω αυτής την ιστο-

ρία της Μεταπολίτευσης. Ακολουθεί εκτενές χρονολόγιο της Επανά-

στασης, ενώ, στα εισαγωγικά τους κείμενα, ο Μελέτης Μελετόπουλος

αναπτύσσει το αιρετικό θέμα «Ο ζωτικός μύθος του Ναυαρίνου» και

ο Γιάννης Σακιώτης υποστηρίζει ρηξικέλευθα ότι «Ο δυτικός πολιτι-

σμός θα υπάρχει όσο θα υπάρχει η Ελλάδα».

Tα κείμενα του τόμου εξετάζουν σημαίνουσες πτυχές της Εθνεγερσί-

ας και της εποχής της, αναδεικνύοντας το σύνθετο ιστορικό πλαίσιό

της, τη διαχρονική πρόσληψή της, και τη σημερινή επιτακτική επι-

καιρότητά της.

Στο τεύχος γράφουν κορυφαίες πνευματικές προσωπικότητες: Γιώρ-

γος Καραμπελιάς, ο Λαοκράτης Βάσης, ο Κώστας Σταματόπουλος,

ο Κώστας Κόλμερ, ο Άγγελος Συρίγος, ο Λευτέρης Κουσούλης, ο

Αντώνης Παπαγιαννίδης, ο Γεώργιος Π. Μαλούχος, ο Σπύρος Κου-

τρούλης, ο Σπύρος Γεωργίου, ο Πάνος Παναγόπουλος, ο Ζέφυρος

Καυκαλίδης, ο Δημήτρης Σταθακόπουλος, ο Χρήστος Μπαλόγλου

Θανάσης Φωτόπουλος, Αναστάσης Μανδραπήλιας, Φάνης

Μαλκίδης, Σωτήρης Δημόπουλος, Γιώργος Τσούτσος, Νίκος

Κούκης και Παναγιώτης Παύλος. Το τεύχος κοσμούν δημοτικά

τραγούδια της Τουρκοκρατίας και της Επανάστασης, μαζί με λιθογραφίες και προσωπογραφίες της εποχής.

Σχήμα: 21 x 28 εκ. Σελίδες: 224 Eικόνες: 74 Βιβλιοδεσία: χαρτόδετο με αυτιά ISBN: 978-618-5209-88-9 Γλώσσa: ελληνική Τιμή: 30 € + ΦΠΑ (6%) = 31,80 €κδόσεις Καπόν.

https://kaponeditions.gr/product/i-epanastasi-poy-allaxe-ton-pagkosmio-charti/

Νέα κυκλοφορία: Γκρίζο πάνω στο γκρίζο, ο Παναγιώτης Κονδύλης και η κριτική του Διαφωτισμού

 Ο Παναγιώτης Κονδύλης υπήρξε τέκνο της μεγάλης «απομάγευσης» του 20ού αι., μετά την εμπειρία των επαναστάσεων, του γκουλάγκ και του Άουσβιτς. Για τον Έλληνα στοχαστή, το τέλος της χιλιαστικής προσδοκίας κατέδειξε την εξάντληση του ίδιου του Διαφωτισμού, εξ ου και η φιλοσοφία του «βάφει με γκρίζο πάνω στο γκρίζο».

Σε αντίθεση με την πεποίθηση του Διαφωτισμού και του μαρξισμού, πως η διαμόρφωση του ανθρώπου καθορίζεται αποκλειστικά από τις κοινωνικές συνθήκες, για τον Κονδύλη η ανθρώπινη φύση παραμένει αναλλοίωτη, όπως την έχουν περιγράψει ήδη ο Θουκυδίδης, ο Μακιαβέλι, ο Χομπς: Το βασικό του κίνητρο είναι η επιβεβαίωση της ισχύος, ατομικά ή συλλογικά, και πάνω σε αυτό ορθώνονται όλες οι ιδεολογίες και οι κοινωνικές κατασκευές.

*****

Στον τόμο γράφουν οι: Θεόδωρος Ζιάκας («Ο δικός μας σκεπτικός στο λυκόφως του μοντερνισμού»)· Γιώργος Μερτίκας («Ο Π. Κονδύλης ή ο Μακιαβέλι στη μαζική δημοκρατία»)· Γιάννης Ιωαννίδης («Σχόλιο στη διαμάχη Π. Κονδύλη – Γ. Λυκιαρδόπουλου»)· Άγγελος Γουνόπουλος (Η «συνάντηση» μεταξύ του Κονδύλη και του Καρλ Σμιτ)· Ιωάννα Τσιβάκου («Το Πολιτικό και ο Άνθρωπος, η οντολογική προσέγγιση της επικοινωνίας»)· Γιάννης Ταχόπουλος (Μία σύγκριση Καστοριάδη και Κονδύλη).
Ο Μελέτης Μελετόπουλος, αποπειράται τη βιογραφία του. Ο Γιώργος Καραμπελιάς ανατρέχει στη «διαμόρφωση των πολιτικών ιδεών του». Ο Σπύρος Κουτρούλης διερευνά τις θέσεις του για τον νέο ελληνισμό και το έθνος. Ο Μιχάλης Μερακλής εξετάζει την αντίληψη του για τον ελληνικό διαφωτισμό και την Εκκλησία.
Τέλος, ως «Παράρτημα», παρατίθεται μέρος από την τελευταία συνέντευξη του Κονδύλη, καθώς και τα κείμενα της αντιπαράθεσης με τον Ρ. Σωμερίτη στο Βήμα, το 1997-1998, για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις.

Σπύρος Γεωργίου: Πτυχές του φιλοσοφικού στοχασμού στον Χρήστο Μαλεβίτση

 

Πτυχές φιλοσοφικού στοχασμού στον Χρήστο Μαλεβίτση, Εναλλακτικές Εκδόσεις, Αθήνα 2021, σελ. 115.

 

                Ο Σπύρος Γεωργίου επανέρχεται στον στοχασμό του Χρήστου Μαλεβίτση για να ερευνήσει ορισμένες κρίσιμες πτυχές του φιλοσοφικού του έργου. Πρόκειται για ένα σημαντικό και συγχρόνως γοητευτικό εγχείρημα που βέβαια δεν στερείται δυσκολιών.

                Ο λόγος που μας οδηγεί σε μια  τέτοια σκέψη,  σε ένα τέτοιο συμπέρασμα  είναι πως  ο Χ.Μαλεβίτσης υπήρξε ένας  στοχαστής  που προτίμησε την χαμηλόφωνη  παρουσία, μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας,  και δημιούργησε εκτεταμένο, σημαντικό, πολύπλευρο έργο  που  περιλαμβάνει την μετάφραση σημαντικών έργων του Χάιντεγκερ, του Γιάσπερς, του Ζάν Βάλ, του Μπερντιάγεφ  αλλά και ένα  μεγάλο εύρος πρωτότυπων φιλοσοφικών δοκιμίων. Δεν θα ήταν εξωπραγματικό να ισχυριστούμε ότι η σεμνότητα του βίου του υπήρξε μια από τις πιο καθοριστικές προϋποθέσεις της δημιουργίας του. Όμως η βαθύτητα της σκέψης του, η ωριμότητα της γλώσσας γοητεύουν τον σημερινό αναγνώστη και τον καλούν κοντά τους.

Ο Σ.Γεωργίου δίκαια έχει γοητευθεί από το έργο του Χ.Μαλεβίτση και ορθά πασχίζει να μας δείξει τις πολλαπλές σημασίες που έχει αυτό. Από τις πρώτες γραμμές επιγραμματικά μας γράφει: «για τον Χρήστο Μαλεβίτση, μια από τις πλέον άγρυπνες συνειδήσεις του καιρού μας, το υπάρχειν είναι το πιο θαυμαστό και συνταρακτικό συμβάν. Κινούμενος ανάμεσα στο φιλοσοφείν και το θρησκεύεσθαι, αγωνίζεται ο Χρήστος Μαλεβίτσης να αναδείξει την υπερβατική υπόσταση του ανθρώπου με απώτερο στόχο να συνειδητοποιηθεί (από τον άνθρωπο) και να σημανθεί με νόημα η κάθε στιγμή της παρουσίας του»(σελ. 11).

Λέξεις κλειδιά: «Τραγικό είναι η συνειδητοποίηση της συντριβής του ανθρώπου στα όρια του»(σελ.13)… «τραγική είναι η συντριβή που προκύπτει από τη συνειδητοποίηση της ασυμμετρίας μεταξύ ανθρώπου και κόσμου- κι αυτό σημαίνει πως ό,τι συμβαίνει είναι η διάνοιξη προς το βάθος της ύπαρξης(σελ.14). «Πατρίδα μας είναι ο νεοελληνικός πυρήνας  ζωής που στις μέρες μας πάει να εξαφανισθεί παντελώς. Είναι Πατρίδα μας ο πνευματικός πυρήνας που μας συνέθεσε, η πνοή που μας μορφοποίησε κι έξω απ’ αυτόν είμαστε ανέστιοι – αφού Πατρίδα είναι ο εαυτός μας στην αυθεντικότερη εκδοχή του. Κατ’ επέκταση για να ζήσουμε (στη σύγχρονη συγκυρία) μια αυθεντική πρέπει να ζήσουμε την Ευρώπη σαν Έλληνες»(σελ.38).

 

To βίντεο της εκδήλωσης όπως αναρτήθηκε στο youtube από το Άρδην σε 3 μέρη:

https://www.youtube.com/watch?v=LjOCZhowEuY&t=23s

https://www.youtube.com/watch?v=QPPnMu0vJow

https://www.youtube.com/watch?v=JOJUEVHlUnk

Κυκλοφορεί το Σάββατο η Ρήξη Νοεμβρίου (τ. 173)

 

Στην Ρήξη Νοεμβρίου 2021 (φ. 173) που κυκλοφορεί αύριο (20-11-21) στα περίπτερα

Η μόνη Μεγάλη Ιδέα του Ελληνισμού – Η Εργαλειοποίηση του Μεταναστευτικού – Η τυραννία της πολιτικής ορθότητας και η παρακμή του μεταμοντέρνου πανεπιστημίου – Ο Ερντογάν και ο πόλεμος των Αρμενίων

Ο Γιώργος Καραμπελιάς γράφει για την νέα Μεγάλη Ιδέα πάνω στην οποία μπορεί να στηριχθεί ο Ελληνισμός: «Αν το 1922 βούλιαξε, από τους δικούς μας εμφυλίους, η Μεγάλη Ιδέα της ανασύστασης του ελληνικού κόσμου ως αυτόνομου πόλου με επίκεντρο την Κωνσταντινούπολη, σήμερα μόνο η  νέα Μεγάλη Ιδέα της επιβίωσης του ελληνισμού στα πλαίσια μιας γεωπολιτικά, αμυντικά και πολιτιστικά αυτόνομης Ευρώπης, με επίκεντρο πλέον την Αθήνα, μπορεί να έχει το οποιοδήποτε υπαρξιακό νόημα».

Αφιέρωμα: Η εργαλειοποίηση του μεταναστευτικού, με κείμενα των: Στράτου Μεϊντανόπουλου, Γιώργου Τάττη, Βασίλη Στοϊλόπουλου, που καλύπτουν τις εξελίξεις στην Ελλάδα, την Κύπρο και τα σύνορα Πολωνίας-Λευκορωσίας, καθώς και μια παρουσίαση της «υπόθεσης Σάρα Μαρτίνι» που εκδικάζεται τις επόμενες ημέρες στη Λέσβο.

Φάκελος: Οι εκλογές στο ΚΙΝΑΛ, καταλύτης του πολιτικού σκηνικού, γράφουν οι Γιάννης Ξένος και  Γιώργος Ρακκάς.

Φάκελος ΙΙ: Η τυραννία της πολιτικής ορθότητας και η παρακμή του μεταμοντέρνου πανεπιστημίου, με κείμενα των Δημήτρη Γιαννάτου, και Νάιαλ Φέργκιουσον. 

«Ο Ερντογάν και ο πόλεμος των Αρμενίων». Προδημοσίευση από το βιβλίο του Ζαν Φρανσουά Κολοσιμό, Το Ξίφος και το Σαρίκι που θα κυκλοφορήσει από τις Εναλλακτικές Εκδόσεις.

Για την επικαιρότητα:

Ο Γ.Δ. για το πολιτικό φαινόμενο ενός γενικευμένου αρνητισμού που δεν θα οδηγήσει ποτέ σε λύσεις.

Ο Νίκος Ντάσιος γράφει για το νέο νόμο της κυβέρνησης για το κλίμα στον απόηχο της παγκόσμιας συνδιάσκεψης για το περιβάλλον.

Ο Μανώλης Εγγλέζος Δεληγιαννάκης, για την σχέση τουρισμού και παραγωγικού μοντέλου.

Ο Αναστάσης Μπαλτατζής παρουσιάζει την υπόθεση της δολοφονίας του Έλληνα ομογενή από την Γερμανική Αστυνομία στο Βούπερταλ.

Ο Παναγιώτης Κόρπας, για το «κόλπο» των ιδιωτικών εταιρειών παροχής ρεύματος, που προεισπράττουν τους λογαριασμούς.

Ο Λάμπρος Ανδριανάκης, για τα επαγγελματικά δικαιώματα των Μηχανικών ΤΕΙ που ακόμα υποσκελίζονται από τα Τεχνικά Επιμελητήρια.

Στις σελίδες των Ιδεών:

Ο Σπύρος Κουτρούλης, παρουσιάζει την έκδοση των αδημοσίευτων ημερολογίων του Ίωνα Δραγούμη.

Ο  Μάριος Νοβακόπουλος, γράφει για τους συμβολισμούς και τις σκοπιμότητες στη χαρτογραφία.

Η Αναστασία Καντά σχολιάζει την έξοδο των νέων προς το εξωτερικό.

Ο Θανάσης Κωτσάκης για τον Κωνσταντίνο Πολυχρονιάδη και την Ελληνική Επανάσταση

Ο Δημήτρης Μπούσμπουρας προσεγγίζει κριτικά την «βίβλο των ΛΟΑΤΚΙ»

Ο Κωνσταντίνος Μαυρίδης παρουσιάζει στις «Λησμονημένες Ιστορίες» την περίπτωση του Μπρένταν Μπράκεν, του στενότερου συνεργάτη του Ουΐνστον Τσώρτσιλ ο οποίος επέλεξε να μείνει στην αφάνεια.

Ο Σάββας Μαστραππάς, γράφει για τον «Ευέξαπτο Ψάλτη» του Παπαδιαμάντη.

O Χριστός Νικολόπουλος γράφει για τον σύγχρονο ελληνικό ψυχισμό στον απόηχο της 28^ης Οκτωβρίου

Ο Κ.Β. για τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση.

Ο Μικίων Ο Βοιωτός, παρουσιάζει την ομάδα του Ντέρι, και την ιστορία της, από μια περιοχή – σύμβολο του Ιρλανδικού Εθνικοαπελευθερωτικού Αγώνα.

Και πολλά ακόμη…

Γραφτείτε συνδρομητές στην Ρήξη