Ο Νίκος Δήμου γράφει για τα αδημοσίευτα ημερολόγια του Ι.ΔΡΑΓΟΥΜΗ, που επιμελήθηκε ο Νώντας Τσίγκας

πηγή: ΒΗΜΑ 29.8.2021 και  https://doncat.blogspot.com/2021/08/1.html?spref=fb&fbclid=IwAR3wSfoTPmZ3b7fHEWCoPh2LKH6YykykOP38ErqSCz6lKLFUTrTrP7pg8rM

Βιβλία…βιβλία…+ 1 βιβλίο!

Βιβλία…βιβλία…+ 1 βιβλίο! Μέσα στην εποχή των διακοπών δεν σταμάτησε η πλημμυρίδα των νέων βιβλίων. Και σαν αξιοπρεπές blog που καταγράφει τις πιο σημαντικές εμπειρίες του συγγραφέα του, όταν ψήλωσαν πολύ οι στήλες των τόμων και οι εντυπώσεις των αναγνώσεων, ένιωσα στην ανάγκη να γράψω γι’ αυτούς. Άλλωστε μέσα σε αυτό το καλοκαίρι δεν μου συνέβη τίποτα το συνταρακτικό εκτός από ένα δεκαήμερο ταξίδι στην Κρήτη (πριν την επισκεφθεί μαζικά ο κορωνοϊός) όπου με την βοήθεια καλών φίλων είδα υπέροχα τοπία και πρόσθεσα στο βάρος μου μερικά κιλά… (Τα περί Μεσογειακής διαίτης ισχύουν μόνο σε ειδικές περιπτώσεις όπου συνοδεύεσαι όχι από ντόπιους, αλλά μόνον από αυστηρό διατροφολόγο). Τα βιβλία που με απασχόλησαν πολύ, ήταν το οδοιπορικό του Αναστάση Βιστωνίτη «Η κοίτη του χρόνου» (ένας τόμος από 500 σελίδες που τον διαβάζω με δόσεις – λατρεύω την καλή ταξιδιωτική λογοτεχνία) και τα βαθύγνωμα ποιήματα του ίδιου. Επίσης του Δημοσθένη Κούρτοβικ «Η Ελιά και η Φλαμουριά», μία σοφή ανασκόπηση της Ελληνικής Λογοτεχνίας των τελευταίων 45 χρόνων, πρωτότυπη και διεισδυτική. Η πορεία μου όμως σταμάτησε όταν έπιασα στα χέρια μου τον τόμο με τα «Κρυμμένα Ημερολόγια» του Ίωνα Δραγούμη (επιμελημένα και σχολιασμένα από τον Νώντα Τσίγκα). Έχω μία αδυναμία στην μορφή, την ιστορία και την γραφή του Ίωνα Δραγούμη. Τον θεωρώ μοναδικό Έλληνα λογοτέχνη στο είδος της ημερολογιακής καταγραφής, αλλά και συναρπαστικό σαν άνθρωπο, σαν μορφή, σαν προσωπικότητα. Οι πολιτικές του θεωρίες δεν με συγκινούν (ιδίως με τον φαντασιακό ουτοπισμό τους) η αντίθεσή του με τον Ελευθέριο Βενιζέλο είναι δογματική και μονοκόμματη, σαν πείσμα μικρού παιδιού, αλλά ο συνεχής διάλογος με τον εαυτό του, η εντιμότητα και η ειλικρίνειά του, το συνεχές ψάξιμο στα βάθη της ψυχής του, είναι πραγματικά μία βαθύτατα απολαυστική και παιδευτική εμπειρία. Ιδιαίτερα στο βιβλίο αυτό, που είχε εξαιρεθεί από τον κατάλογο των αρχικών εκδόσεων «Ερμής» και αναδύθηκε χάρις στην εκπληκτική εργασία ανάλυσης, σχολιασμού και υπομνηματισμού από τον συγγραφέα (και ιατρό) Επαμεινώνδα Τσίγκα, που όπως γράφει ο ανεψιός του Ίωνα, Μάρκος Δραγούμης, «γνωρίζει τον Ίωνα όσο κανένας άλλος και τον αντιμετωπίζει με μεγάλη αγάπη». Αγάπη. Να μία λέξη-κλειδί γι’ αυτό το βιβλίο. Σε κάνει να αγαπήσεις τον Δραγούμη. Ένας απόλυτα γοητευτικός άνθρωπος. Βαθύς, στοχαστικός, αλλά και με αίσθηση του χιούμορ που φτάνει μέχρι τον αυτοσαρκασμό. Ένας τέλειος, πλήρης άνθρωπος γενναίος, ειλικρινής και ωραίος, όπως ελάχιστοι από τους εξομολογητικούς των ημερολογίων. Δεν είναι τυχαίο πως δύο από τις πιο σημαντικές γυναίκες της εποχής του τον λάτρεψαν παράφορα: η Πηνελόπη Δέλτα (η Φίλη, όπως την αναφέρει) και η Μαρίκα Κοτοπούλη. Μετά την δολοφονία του Δραγούμη και την εκλογική ήττα του Βενιζέλου, η Πηνελόπη Δέλτα κλείνει το τολστοϊκών διαστάσεων αυτοβιογραφικό της αριστούργημα («Οι Ρωμιοπούλες», 1380 σελίδες!), με τη φράση: Finis Greciae – το τέλος της Ελλάδας! Αυτή η φανατική Βενιζελική, έβλεπε στον Ίωνα τον τέλειο Έλληνα – πράγμα που έχει γράψει και στα δικά της ημερολόγια. Ας σημειώσω πως από τις 446 σελίδες του βιβλίου, πάνω από τις μισές είναι υπομνήματα και σχόλια του επιμελητή, που διαβάζονται με τεράστιο ενδιαφέρον μια και διαφωτίζουν και ολοκληρώνουν το αρχικό κείμενο. Άρτια η δουλειά των εκδόσεων Πατάκη. Ξεκίνησα να γράψω για τα βιβλία του καλοκαιριού και τελικά έγραψα σχεδόν μόνον για ένα. Όμως – θα το πιστέψετε; - το βιβλίο αυτό μου γέμισε το μισό καλοκαίρι. Και ο Ίων Δραγούμης στέκει συνεχώς δίπλα μου, με τις σημειώσεις των ημερολογίων του. Μια σκιά από το παρελθόν – πιο ζωντανή από αυτούς που με περιτριγυρίζουν.

Αλέξανδρος Κύρτσης: Η συνεργασία βενιζελικών και της σοσιαλδημοκρατικής ομάδας του Α.Παπαναστασίου με την "Πολιτική Επιθεώρηση" του Ι.Δραγούμη

Ο Αλέξανδρος Κύρτσης στο βιβλίο του ": ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ΚΑΙ ΕΚΣΥΓΧΡΟΝΙΣΤΙΚΕΣ ΙΔΕΟΛΟΓΙΕΣ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟ" (εκδόσεις Νήσος) καταλήγει ότι στην "Πολιτική Επιθεώρηση" του Ι.Δραγούμη συνεργάζονται στελέχη του βενιζελισμού που προέρχονται από τον κύκλο του Α.Παπαναστασίου, ενώ επιδίωξε την συνεργασία του Γεωργίου Παπανδρέου. Άλλωστε στο διάστημα αυτό οι απόψεις του Ι.Δ. και του Βενιζέλου στα θέματα εξωτερικής πολιτικής συγκλίνουν. Οι διαφορές που είχε με τον Γ.Σκληρό ξεπερνούνται και βαδίζει πλέον προς τον δημοκρατικό σοσιαλισμό. Στο ίδιο βιβλίο ο Α.Κ. υποστηρίζει ότι τις επιρροές του Ι.Δ. θα τις δούμε στην γενιά του '30.

Ίων Δραγούμης στο έργο του "Όσοι ζωντανοί": Δεν υπάρχουν καθαρές φυλές!μία απάντηση στον ρατσισμό

Ι.Δραγούμης:Δεν υπάρχουν καθαρές φυλές,τίποτε δεν θεμελιώνει την άποψη ότι οι "καθαρές" φυλές είναι δυνατώτερες από τις "ακάθαρτες",  μια αναδρομική απάντηση στον ρατσισμό

 

Δ.Τσάκωνας: Σοσιαλδημοκράτης ο Ίων Δραγούμης

 

Ο Δ.Τσάκωνας χριστιανοσοσιαλιστής και κοινοτιστής μας άφησε σημαντικό έργο, το οποίο όμως σκιάστηκε από την συνεργασία του με την χούντα. Υπήρξε πολυγραφότατος, έντιμος επιστήμονας και προσέγγιζε τα θέματα που εξέταζε αξιολογικά ουδέτερα. Στο δοκίμιο που δημοσίευσε στο περιοδικό "Ελληνική Δημιουργία" με τον τίτλο ο "Ιωνας Δραγούμης ως εξαίρεση" επισημαίνει ότι η κοινοτιστική αφετηρία του καταλήγει στην σοσιαλδημοκρατία. Στό ίδιο συμπέρασμα καταλήγει ο Α.Κύρτσης που μελέτησε το περιοδικό του Ίωνα την "Πολιτική Επιθεώρηση" όπου διαπίστωσε ότι σε αυτό συνεργάζονταν πολλοί από τον Όμιλο Παπαναστασίου. Εκτός από τον Α.Σβώλο είχε καλέσει σε συνεργασία τον Γ.Παπανδρέου. Το ίδιο διάστημα είχε δώσει άρθρο του στον Κορδατο για να δημοσιευθεί στον "Ριζοσπάστη", ενώ παλαιότερα είχε χρηματοδοτήσει την σοσιαλιστική- δημοτικιστική εφημερίδα του Ν.Γιαννιού "Λαός", που έβγαινε στην Κωνσταντινούπολη. Συνεπώς οι μεταπολιτευτικές προσπάθειες των ακροδεξιών-φασιστών να οικειοποιηθούν τον Δραγούμη αποτελούν παραχάραξη της πραγματικότητας.

Τον Δ.Τσάκωνα είχα γνωρίσει από τον καλό μου φίλο Μ.Μελετόπουλο. Αναμφισβήτητα είχε μια σπάνια παιδεία, ήταν δε απογοητευμένος από την κατάληξή του πολιτικού εγχειρήματος που συμμετείχε. Όμως προφορικά μας επαναλάμβανε αυτά που έγραφε στα δοκίμια του. Ο Δραγούμης ξεκίνησε ως εθνιστής και αρτιώθηκε ως σοσιαλδημοκράτης . Αντίθετα αυτός που πράγματι είχε απόψεις που εφάπτονταν του ρατσισμού και του φασισμού ήταν ένας άλλος διαπρεπής δημοτικιστής ο Πέτρος Βλαστός που όμως ποτέ οι ακροδεξιες-φασιστικές σέχτες δεν τον διεκδίκησαν.