Youtube

Youtube
Βρείτε το κανάλι μας στην ψηφιακή πλατφόρμα youtube.

Κυριακή 29 Ιανουαρίου 2023

Ζάκ Σούσση: Φιλιά εις τα παιδιά- Ποτέ πιά φασισμός, ποτέ πια ναζισμός

 

Ζάκ Σούσση:

Κάθε χρόνο δημοσιεύω αυτό το ιδιόχειρο γράμμα του παππού μου αιχμαλώτου στο Χαϊδάρι και κατοπιν φονευθεντος στο στρατόπεδο θανάτου του αουσβιτς που έστειλε στην γιαγιά μου στις 2/4/44
ΔΕΝ ΞΕΧΝΩ
«Αγαπητή μου Λουιζα
Σήμερον εφύγαμε
με τα τρένα
Μπαμπάς Σαμ Εστερ
Ρενα Ισαακ
Σας φιλώ
καλήν αντάμωσην
Φιλιά εις τα παιδιά»

Π.Δέλτα: Ι.Δραγούμης- μια καλοσύνη που συγχωρεί και αγκαλιάζει όλο τον κόσμο

 Ο Ι.Δραγούμης δεν ήταν σκληρός αλλά τρυφερός, ευγενικός με μια καλοσύνη που αγκαλιάζει όλο τον κόσμο. Ακόμη και απέναντι στους δολοφόνους του.




Σάββατο 21 Ιανουαρίου 2023

Χ.Γιανναρά: Η απανθρωπία του δικαιώματος[1]:οι κίνδυνοι του αντιατομικισμού και του αντιδυτικισμού

 



Διαβάζοντας την κυριακάτικη αρθρογραφία του Χ.Γιανναρά  στην «Καθημερινή»  θα διαπιστώσουμε την μονότονα επαναλαμβανόμενη καταδίκη του μεταπολιτευτικού πολιτικού συστήματος. Η καταδίκη αυτή είναι καθολική, δίχως εξαιρέσεις.

Η καταδίκη γίνεται περισσότερο έντονη αν αναλογιστούμε ότι στο μεταπολιτευτικό πολιτικό σύστημα δεν  αναγνωρίζεται κανένα ελαφρυντικό, κανένα θετικό στοιχείο καθώς  δεν συγκρίνεται με ότι προηγήθηκε δηλαδή μια περίοδο όπου εναλλάσσονταν  το κοινοβούλιο με την δικτατορία, και όπου κυριαρχούσαν το παρακράτος και το παρασύνταγμα. Επίσης δεν συγκρίνεται η μεταπολιτευτική Ελλάδα με γειτονικά ή παλαιότερα καθεστώτα όπου κυριαρχεί ο ολοκληρωτισμός και ο αυταρχισμός.

Όμως τι συνιστά κατά τον Χ.Γιανναρά «απανθρωπία του δικαιώματος»; Αν τον κατανοούμε ορθά απανθρωπία είναι η προτεραιότητα του ατόμου έναντι της κοινωνίας, ο ατομοκεντρισμός, η  εξατομίκευση. Γιατί όμως η προτεραιότητα της κοινωνίας είναι θετικότερο γεγονός σε σχέση με το άτομο; Γιατί ο συλλογικός εγωισμός είναι προτιμότερος από τον ατομικό εγωισμό; Τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, ή ένα απλό συνηθισμένο στρατόπεδο είναι μια κατάσταση όπου έχει αφαιρεθεί από τα άτομα κάθε μορφή δικαιώματος. Το ίδιο και στις κοινωνίες του ασιατικού δεσποτισμού: ο δεσπότης είναι το άπαν και το άτομο τίποτε. Είναι πιο ανθρώπινες αυτές οι κοινωνίες ή η ενσάρκωση της βαρβαρότητας και της απανθρωπίας. Αλλά τελικά τι μορφή κοινωνίας  επιδιώκουμε όταν έχουμε αφαιρέσουμε από το άτομο τον εύλογο χαρακτήρα των δικαιωμάτων του;

Από τον Θουκυδίδη και την απαισιόδοξη ανθρωπολογία  του Χόμπς και του Μακιαβέλλι μαθαίνουμε ότι ο άνθρωπος ενδιαφέρεται πρώτα και κύρια για την αυτοσύντηρηση του και στην συνέχεια για την κυριαρχία πάνω στους άλλους.  Δεν είναι συνεπώς αποκλειστικότητα του δυτικού ανθρώπου, ούτε αποτέλεσμα του δυτικού χριστιανισμού ή του δυτικού δικαίου. Ο ισχυρισμός ότι υπάρχει μια δύση ατομοκεντρική και μια ανατολή κοινωνιοκεντρική δεν λαμβάνει υπόψη ότι στον δυτικό κόσμο υπήρξε και κοινοτισμός και διεκδίκηση κοινωνικών δικαιωμάτων όπως στην ανατολή  άλογος ατομικισμός.

Τα ατομικά δικαιώματα, που ευκρινώς τα περιγράφει ο Γιανναράς, είναι η προϋπόθεση σεβασμού του πολίτη, του ανθρώπου αλλά και η προυπόθεση των κοινωνικών δικαιωμάτων. Ήρθαν  ως αποτέλεσμα   των αγώνων των δυτικών κοινωνιών ώστε να περιοριστεί η αυθαιρεσία της εξουσίας. Δεν είναι εμπόδιο αλλά ο δρόμος για την θεμελίωση κοινωνικών σχέσεων όπου παύει να επικρατεί ο δεσποτισμός. Ακολουθώντας  έγκριτους συνταγματολόγους όπως τον Α.Μάνεση και τον Α.Μανιτάκη τα περιγράφει με ακρίβεια ως αστικά (ιδιοκτησίας, οικονομικής ελευθερίας, ελεύθερης έκφρασης), πολιτικών δικαιωμάτων (του εκλέγειν και εκλέγεσθαι), κοινωνικών δικαιωμάτων (συνεταιρισμού, συνδικαλισμού, εργασίας, απεργίας)[2].

Ποια σημεία από αυτά  μας ενοχλούν και θα ζητούσαμε την κατάργηση ή τον περιορισμό τους; Φυσικά ο συγγραφέας δεν απαντά σε ένα τέτοιο ερώτημε. Βέβαια επισημαίνει ότι η άσκηση τους εξαρτάται από την οικονομική και κοινωνική ισχύ των μελών της κοινωνίας και τελικά ισχυρίζεται: «η λογική πολυμερισμένης σύνταξης των εγγυήσεων του Δικαίου αποβλέπει στην πολύπλευρη κατοχύρωση της αυτό-τέλειας και ιδιο-τέλειας του ατόμου- όχι στη δυνατότητα και στη δυναμική των σχέσεων κοινωνίας. Η εκδοχή των συστημάτων  Δικαίου ως πηγής ατομικών δικαιωμάτων συγκροτεί εξ ορισμού μιάν αντικοινωνική λογική. Οριοθετώντας τους ρόλους για να τους πειθαρχήσει σε συμβάσεις εξασφαλιστικές της ιδιο-τέλειας, το Δίκαιο των δικαιωμάτων σκοπεύει επιγραμματικά σε κοινωνίες ακοινώνητων ατόμων»[3]. Σε αυτό το σημείο ο Χ.Γιανναράς αμφισβητεί την σκοπιμότητα του συνόλου των πολιτικών δικαιωμάτων χωρίς μάλιστα να αποδείξει  την αιτιώδη τους σχέση με την αντικοινωνικότητα. Για παράδειγμα γιατί η κυκλοφορία κάθε εντύπου και κάθε άποψης είναι αντικοινωνική ή γιατί μια απεργία ενός κλάδου εργαζομένων είναι εξ ορισμού αντικοινωνική. Φυσικά το άτομο έχει κάποιο ιδιοτελή χαρακτηριστικά ανεξάρτητα αν απολαμβάνει πολιτικών δικαιωμάτων, ενώ κοινωνικές σχέσεις, φιλίες και εχθρότητες  υπάρχουν σε κάθε συσσωμάτωση.

Την πολεμική του θα την συνεχίσει με τους ισχυρισμούς: «με την αναγωγή του ατομικού συμφέροντος σε δικαίωμα εξαναγκαστό κατά πάντων το Δίκαιο θωρακίζει το άτομο, κατοχυρώνει τις απαιτήσεις του»[4], «το δικαίωμα αγνοεί την προσωπική ετερότητα»[5]. Αλλά όμως ακριβώς η ύπαρξη πολιτικών δικαιωμάτων εξασφαλίζει την προσωπική ετερότητα, διαφορετικά θα οδηγηθούμε σε μια κοινωνία με οργουελιακά χαρακτηριστικά. Εκεί που υπάρχουν πολιτικά δικαιώματα οι άνθρωποι δεν παύουν να δημιουργούν κοινωνικές σχέσεις να ερωτεύονται, να έχουν φίλους, να κάνουν οικογένειες και παιδιά, αλλά και να εχθρεύονται και να μισούνται. Ακριβώς η ύπαρξη φιλίας και εχθρότητας είναι η απόδειξη της διαρκούς ύπαρξης κοινωνικών σχέσεων.

Αποδίδει στην ευρωπαϊκή νεωτερικότητα τα αρνητικά χαρακτηριστικά, όπως την ιδιοτέλεια, που ούτως ή άλλως υπάρχουν και θα υπάρχουν σε άλλες κοινωνίες  και παραλείπει να αναφερθεί στα θετικά στοιχεία του κράτους δικαίου: «η συλλογική συμβίωση αντιμετωπίζεται από τον Ευρωπαίο της νεωτερικότητας μόνο ως προς τις ωφελιμιστικές της συνέπειες στον βίο του ατόμου ή, ακριβέστερα, με βάση τους κινδύνους που επιφυλάσσει για το άτομο η αναγκαιότητα της συνύπαρξης. Ενδιαφέρει η θωράκιση των ενστικτωδών απαιτήσεων ατομικής κατάσφαλισης, ηδονής, κυριαρχίας»[6].

Το όλο πνευματικό οικοδόμημα συμπληρώνεται με την μονομερή ερμηνεία της ελληνικής αρχαιότητας και της ελληνορωμαϊκής παράδοσης. Φυσικά η αναφορά στην πρώτη περιορίζεται μάλλον στα χρόνια της αθηναϊκής δημοκρατίας όπου χωρίς ειδικές αναφορές σε αυτή όπως την γνωρίζουμε κυρίως από τα έργα του Αριστοτέλη και λιγότερο του Πλάτωνα συμπεραίνεται  ότι δεν προάγεται η «αξίωση ατομοκεντρικής κατοχύρωσης» αλλά η «μετοχή του πολίτη στο κοινό άθλημα της κοινωνίας των σχέσεων»[7]. Η αθηναϊκή δημοκρατία δεν είναι πρότυπο αλλά όπως έλεγε ο Κ.Καστοριάδης το σπέρμα και προϋπέθεσε τον πολίτη που μιλά ελεύθερα χωρίς περιορισμούς και εκλέγει και εκλέγεται, δηλαδή δικαιώματα που τα ξαναβρίσκουμε στην ευρωπαϊκή νεωτερικότητα και ενοχλούν τον Χ.Γιανναρά.  Συνεπώς ιστορικά για πρώτη φορά η αθηναϊκή δημοκρατία δίνει δικαιώματα στον πολίτη. Η σύγκριση αυτή γίνεται εντονότερη όταν  συγκρίνουμε την θέση του  Αθηναίου πολίτη με τον πολίτη των ανατολικών δυναστειών  (Περσία, Αίγυπτος)  όπου  στερείτο πλήρως δικαιωμάτων και είναι έρμαιο του δεσποτισμού.

Παρόμοια, στην ίδια λογική ο Χ.Γ. θεωρεί ότι: «ο πολιτικός φιλελευθερισμός εκφράζει την προτεραιότητα κατοχύρωσης και ενεργοποίησης των ατομικών ελευθεριών. Η ελευθερία στα πλαίσια του συστήματος κατανοείται ως δικαίωμα: δικαίωμα ακώλυτων  και κατά το δυνατό απεριόριστων ατομικών επιλογών»[8]. Το καλύτερο παράδειγμα  του πολιτικού φιλελευθερισμού για αυτόν είναι το super market: «ίσως η πιο αντιπροσωπευτική εικονογράφηση του πολιτικού φιλελευθερισμού –δίχως σχετλιαστική πρόθεση- θα ήταν ο τύπος καταστήματος μια σύγχρονης «υπεραγοράς»(Super market). Εκεί ο πελάτης έχει τη δυνατότητα να επιλέγει ανάμεσα σε προϊόντα πλούσιας ποικιλίας παραλλαγών, είναι απόλυτα αδέσμευτος  στις προτιμήσεις του και αυτοεξυπηρετείται: δεν παρεμβάλλεται του καμιά προσωπική σχέση (με τους διαχειριστές ή τους άλλους πελάτες του καταστήματος)»[9]. Σημαντικό εν προκειμένω είναι ότι η επιλογή μεταξύ φιλελευθερισμού, σοσιαλισμού ή κομμουνισμού έχει τον ίδιο χαρακτήρα με το να επιλέγεις Azax, Ava ή άλλο απορρυπαντικό. Η κατάσταση αυτή υπάρχει εξ αρχής στον πολιτικό φιλελευθερισμό και δεν αποτελεί κατά τον Χ.Γ. μια εκτροπή, μια εξαίρεση ή ένας εκφυλισμός από το πρωτότυπο.

 Παρόλα αυτά παραδέχεται ότι η «προτεραιότητα της κοινωνίας των σχέσεων –μια κοινωνιοκεντρική ανθρωπολογία ως βάση νοήματος της πολιτικής δεν είναι θεωρητικά αντίθετη με την αρχή της κατοχύρωσης των ατομικών δικαιωμάτων. Οι νεωτερικές εκφάνσεις απανθρωπίας του δικαιώματος δεν θα πρέπει να ερμηνευθούν ως συνέπεια της νομικής κατασφάλισης των ατομικών δικαιωμάτων, αλλά ως συνέπεια της επιλογής μιας ατομοκεντρικής (φυσιοκρατικής) πολιτικής ανθρωπολογίας – ενός απολυτοποιημένου «μονοφυσιτισμού» που νοηματοδοτεί τον πολιτισμό της νεωτερικότητας»[10].

Άλλο ένα σημαντικό πρόβλημα για τον Χ.Γιανναρά είναι η ύπαρξη πλουραλισμού: «η αρχή του πλουραλισμού συμβιβάζεται οπωσδήποτε θεωρητικά με την έννοια της λατινικής societas, όχι όμως και με την ελληνική έννοια της κοινωνίας ή τη χριστιανική της εκκλησίας»[11]. Ο πλουραλισμός έχει «ανθρωπολογική αφετηρία: τον φυσιοκρατικό ατομικισμό»[12]και δεν μπορεί να είναι παρά αντικοινωνικός[13]. Συμπληρώνει δε ότι ονομάζουμε δημοκρατικές διαδικασίες (καθολική ψήφος, κομματικό σύστημα, κοινοβούλιο) υποτάσσονται στον «ανεπίγνωστο ολοκληρωτισμό της οικονομικής προτεραιότητας, στη λογική και στους κανόνες της αγοράς»[14].

Το συγκεκριμένο έργο του Χ.Γιανναρά εναντιώνεται στα πολιτικά δικαιώματα, στον πλουραλισμό ενώ αντιμετωπίζει με σκεπτικισμό τις κοινοβουλευτικές διαδικασίες. Η κοινωνία έναντι του ατόμου είναι το θεμέλιο της σκέψης του. Όμως τι κοινωνία θα έχουμε όταν δεν υπάρχουν πολιτικά δικαιώματα και πλουραλισμός. Το άτομο θα είναι απείρως πιο αδύνατο αφού θα επικρατεί μια εξουσία χωρίς ενδιάμεσα αντίβαρα.

Η Ρ.Λούξεμπουργκ δίνει την απάντηση: «Χωρίς γενικές εκλογές, απεριόριστη ελευθερία του Τύπου και των συγκεντρώσεων, ελεύθερη πάλη των ιδεών, η ζωή ξεψυχάει σε όλους τους δημόσιους θεσμούς, γίνεται μια ζωή επιφανειακή, όπου η γραφειοκρατία μένει το μόνο ενεργό στοιχείο […]». Και εν κατακλείδι: «Η ελευθερία μόνο για τους οπαδούς της κυβέρνησης και μόνο για τα μέλη του κόμματος όσο πολυάριθμα κι αν είναι αυτά- δεν είναι ελευθερία. Η ελευθερία νοείται πάντοτε ως ελευθερία γι΄ αυτόν που σκέφτεται διαφορετικά»



[1] Χ.Γιανναρά, Η απανθρωπία του δικαιώματος, εκδόσεις Δόμος, Αθήνα 1998

[2] Ό.π. σελ. 22.

[3] Ό.π. σελ.22,23.

[4] Ό.π. σελ.16.

[5] Ό. π. σελ.17.

[6] Ό. π. σελ.51.

[7] Ό.π. σελ.69.

[8] Ό. π. σελ. 168.

[9] Ό. π. σελ.169.

[10] Ό. π. σελ.188.

[11] Ό. π. σελ.196.

[12] Ό. π. σελ. 197.

[13] Ό. π. σελ. 198.

[14] Ό. π. σελ. 211.

Παρασκευή 20 Ιανουαρίου 2023

Κυκλοφορεί το Σάββατο 21.1.2023 η Ρήξη Ιανουαρίου (φ. 181)

 

20 Ιανουαρίου 2023

Ρήξη φ. 181 – Ιανουάριος 2023

Από τον αιώνα των άκρων στον αιώνα των τεράτων

«Ο επόμενος αιώνας [ ] ξεκίνησε ήδη με την 11η Σεπτεμβρίου 2001, με την εμφάνιση του τέρατος του ισλαμισμού. Η Δύση χάνει την πρωτοκαθεδρία και αποσυντίθεται αξιακά – η Ευρώπη μεταβάλλεται σταδιακώς σε Ευραφρική· στην Άπω Ανατολή αναδύεται ο κινεζικός ολοκληρωτικός κολοσσός, η Τουρκία επιστρέφει επεκτατικά· ο Πούτιν ξαναφέρνει τη Ρωσία στην εποχή του κνούτου και των αιματηρών κατακτήσεων· η Ευρασία (Κίνα Ιράν, Ρωσία, Τουρκία…) παίρνει το πρόσωπο του πλέον αποτρόπαιου ολοκληρωτισμού. Η τεχνολογία κατασκευάζει ήδη έναν τεχνητό άνθρωπο και παράλληλα ο ISIS αποκεφαλίζει τους απίστους.

Έχουμε εισέλθει ήδη στην εποχή των τεράτων, κρατικών, επιχειρηματικών, μηχανικών, χωρίς άλλη ιδεολογία παρά τη γυμνή δύναμη, την κυριαρχία Και βέβαια ελλοχεύει πάντοτε το πυρηνικό ή το περιβαλλοντικό ολοκαύτωμα». 

Γιώργος Καραμπελιάς,
από το εισαγωγικό σημείωμα: «Από τον αιώνα των άκρων στον αιώνα των τεράτων»

Κύριο Άρθρο: Γιώργος Καραμπελιάς, Το αργόσυρτο τέλος και η βασανιστική γέννηση του νέου.

Πολιτική

Γιώργος ΓκόντζοςΑκροβασίες.

Νίκος ΝτάσιοςΟι εκλογές 2023 και η ανεπάρκεια του πολιτικού συστήματος.

Γιάννης ΞένοςΑπό τον Κοσκωτά στον Καλογρίτσα.

Γιώργος Ρακκάς, Εκλογές, το μέλλον διαρκεί πολύ.

Χρίστος ΠέτρουΚυπριακές εκλογές: Η μεγάλη εικόνα και η παγίδα των συσπειρώσεων.

Επικαιρότητα και Κοινωνία

Βύρων Κοτζαμάνης, Το δημογραφικό προφίλ της Ελλάδας

Νικόλας Δημητριάδης, Η κηδεία του Κωνσταντίνου και η σκιά της ιστορίας.

Ιωάννης Σαΐνης, Το κοινό μας σπίτι.

Τάσος Χατζηαναστασίου, Βαθμών κατάθεση, ευθυνών μετάθεση.

Οικονομία

Γιάννης Ξένος, Οι παθογένειες του παρελθόντος επιστρέφουν.

Γιώργος Ατσαλάκης, Ενέργεια και κόστος διαβίωσης.

Αφιέρωμα: Μεταναστευτικό και υβριδικός πόλεμος

Σωτήρης Κύρμπας, Το ψέμα έχει κοντά ποδάρια… Τα fake news του ΣΥΡΙΖΑ όχι

Αναστάσης Μπαλτατζής, Η Μαρία του  Έβρου και η (αν)αξιοπιστία του Σπίγκελ

Διεθνή

Ράινερ ΧέρμανΧριστιανοί μεταξύ των συνόρων.

Γιώτα ΧουλιάραΗ Ρωσία αρωγός της τουρκοσυριακής προσέγγισης.

Κωνσταντίνος Δ. Γεώρμας, Εισβολή στην Ουκρανία: Ο πρώτος χρόνος.

Eugénie Bastié, Δανία: Η χώρα που ο περιορισμός της μετανάστευσης αντιμετωπίζεται με συναίνεση.

Βιβλίο – Πολιτισμός – Σινεμά

Μανώλης Εγγλέζος, 1909-1922, Επανάσταση & Αντεπανάσταση στην Ελλάδα, μια ανάγνωση του τελευταίου βιβλίου του Γιώργου Καραμπελιά.

Κώστας Σαμάντης, Οδοιπορικό στις Ροβιές.

Μικίων ο Βοιωτός, Πελέ, ο παγκόσμιος βασιλιάς.

Κωνσταντίνος Μπλάθρας, Cine-Ρήξη: Φάλαινα (Ντάρεν Αρονόφσκι) – Βαβυλώνα (Ντάμιεν Σαζέλ)

Κωνσταντίνος Μαυρίδης, Τσαρ Μπόμπα, η έκρηξη της ισχυρότερης πυρηνικής βόμβας στην ιστορία.

Σπύρος Κουτρούλης, Μιχάλης Πάτσης, Ο Πάστερνακ, ο Μάξιμος & το Κίεφσκι Βοκζάλ: Σοβιετική εμπειρία και μεταβολή στο ελληνικό μυθιστόρημα: Πάρνης, Αλεξανδρόπουλος, Ζέη & Η επανάσταση του 1821 δεν ήταν λάθος, ήταν ανολοκλήρωτη. Αντιρρήσεις στις σκέψεις των Χ. Γιανναρά και Γ. Κοντογιώργη.

Αποχαιρετισμός στον Μανώλη Μηλιαράκη.

Μάρκος Δραγούμης: Σημαντική απώλεια (1934-2023)




Όπως  ανακοίνωσε  την απώλεια  του, στο facebook, ο υιός του Φίλιππος Δραγούμης

Μπορεί να είναι εικόνα 1 άτομο και εσωτερικός χώρος
Πεθανε ο πατερας μου εχθες το βραδυ. Ηταν στο νοσοκομειο απο λιγο πριν τα Χριστουγεννα. Ενας ανθρωπος πολυσχιδης, πολυπλευρος, δημιουργικος, ιδιαιτερος και ιδιορυθμος. Μουσικολογος, βαθυς ερευνητης της μουσικης μας παραδοσης, Βυζαντινης , δημοτικης αλλα και ρεμπετικων, καθηγητης της ιστοριας της μουσικης, συγγραφεας πολλων επιστημονικων βιβλιων αλλα και ποιητης και ανθρωπος πλατειας μορφωσης. Σημερα σπανιζουν τετοιοι ανθρωποι. Απο μικρο παιδι, οι πρωτες εικονες μου απο αυτον ειναι δυο μπομπινες παλαιου μαγνητοφωνου να γυριζουν ή να μου βαζει εναν δισκο του αγαπημενου συνθετη Μπερλιοζ και να μου περιγραφει φανταστικες εικονες που φερνει στον νου η μουσικη ή να παιζει πιανο, με εμενα μονον ακροατη και να μου εξηγει κλιμακες και θεωρια. Αν παιζω μουσικη σημερα, σε αυτον το οφειλω. Τον θυμαμαι με μια γομα και μολυβι να γραφει και να σβηνει νευρικα στο πενταγραμμο δημοτικες μελωδιες που ειχε καταγραψει. Δεν θα ξεχαστει. Ο κοσμος της μουσικης ειναι φτωχοτερος. Φτωχοτερος ειναι και ο κοσμος του πολιτισμου και της τεχνης στη χωρα μας, χωρος που ουτως η αλλως βαλλεται...για μενα ο θανατος του δεν ειναι μονο του πατερα μου αλλα σηματοδοτει την απωλεια ενος κοσμου που δεν υπαρχει πια: της εποχης που οι ανθρωποι ενδιαφερονταν για τη γνωση, ακομη κι αν αυτη δεν ειχε αμεση πρακτικη και οικονομικη σκοπιμοτητα. Η κηδεια του θα γινει στο πρωτο νεκροταφειο στις 11 το πρωι της Δευτερας

Δευτέρα 16 Ιανουαρίου 2023

Μιχάλης Πάτσης: Ο Πάστερνακ, ο Μάξιμος και το Κίεφσκι Βοκζάλ- Σοβιετική εμπειρία και στο ελληνικό μυθιστόρημα Πάρνης, Αλεξανδρόπουλος, Ζέη, σελ. 419, Αθήνα 2022.

 


 

Η λογοτεχνία των πολιτικών προσφύγων συνεχίζει να τροφοδοτεί το ερευνητικό ενδιαφέρον των σύγχρονων στοχαστών, να δημιουργεί  ερωτήματα και να διευρύνει  τελικά τον ορίζοντα μας για τον νέο ελληνισμό.

Το νέο έργο του Μιχάλη Πάτση αποδεικνύει ότι η τέχνη των πολιτικών προσφύγων  είναι ένα θέμα που δεν έχει εξαντληθεί. Ξεκινά από την περίπτωση του Αλέξη Πάρνη(πραγματικό όνομα Σωτήρης Λεωνιδάκης). Νεαρός μαχητής του Δ.Σ.Ε. γράφει τα πρώτα έργα μέσα στα όρια της κομματικής θεματολογίας και τις εμπειρίες του εμφυλίου και ότι ακολούθησε. Με μια σημαντική διαφορά. Ο Πάρνης υπήρξε φίλος του Ν.Ζαχαριάδη  και σε μεγάλο βαθμό θα ακολουθήσει την πορεία των ζαχαριαδικών. Το 1957 διαγράφηκε από το κόμμα, ενώ σε επιστολή συγγραφέων που κυκλοφόρησε ανάμεσα στους πολιτικούς πρόσφυγες  επισημαίνεται ότι «ο αδικαιολόγητα εγκωμιασμένος αλαζόνας Πάρνης έχει χάσει από καιρό την επαφή με το κόμμα και το λαό του. Για πολλές και διαφορετικές αιτίες αποφάσισε να συνδέσει την τύχη του με την κλίκα Ζαχαριάδη. Ο Πάρνης έγινε άμεσος συνεργός στην οργανωμένη απ’ τον Ζαχαριάδη τεράστια αντισοβιετική προβοκάτσια σε μια απ’ τις οργανώσεις των Ελλήνων Πολιτικών Προσφύγων το καλοκαίρι του 1955»(σελ.20). Παρόλα αυτά ο Πάρνης αποδέχθηκε την διαδικασία αποσταλινοποίησης, αναγνωρίστηκε την χρουτσωφική περίοδο  αλλά  στα μεταγενέστερα έργα, θα ακολουθήσει ένα κυρίως μοναχικό δρόμο και θα κρίνει τα κακώς κείμενα της ΕΣΣΔ. Ορθά όμως επισημαίνει ο Μ.Πάτσης ότι «όπου υπάρχουν Έλληνες υπάρχει και διχασμός»(σελ.27).

Ο Μ.Πάτσης τονίζει την ιδιαίτερη ερμηνεία του φαινομένου Ν.Ζαχαριάδης από τον Α.Πάρνη αφού λαμβάνει περισσότερο εθνικά παρά κομματικά χαρακτηριστικά: «ο «Ζαχαριάδης» για τον Πάρνη είναι ένα ελληνικό σύμβολο, ένα εθνικό σύμβολο που ανακαλεί στη σκέψη του την ανεξαρτησία και την υπόληψη της πατρίδας του και των συντρόφων του και όταν αυτός τον υπερασπίζεται, υπερασπίζεται περισσότερο αυτά τα πατριωτικά χαρακτηριστικά στο πρόσωπο του»(σελ.46).

 Το έργο του Α.Πάρνη  «Νησί της Αφροδίτης» είναι εμπνευσμένο από τον ενωτικό αγώνα της ΕΟΚΑ και ειδικότερα από τον Μ.Καραολή . Θα έχει μεγάλη απήχηση πρώτα στην ΕΣΣΔ και έπειτα στην Ελλάδα και στην Κύπρο. Παρά το γεγονός αυτό, είναι εντυπωσιακό ότι ο γενικός γραμματέας του ΑΚΕΛ, ο Ε.Παπαϊωάννου τον αντιμετώπισε με ψυχρότητα έως εχθρότητα λόγω της ζαχαριαδικής του τοποθέτησης. Τελικά ο Πάρνης θα εγκαταλείψει την ΕΣΣΔ, θα επιστρέψει στην Ελλάδα το 1962 μετά από πρόσκληση της κυβέρνησης Καραμανλή, όπου θα έχει την βοήθεια για να επιβιώσει από τον Δ.Ψαθά, την Ε.Βλάχου και άλλους. Σε συνέντευξη του στη Μ.Ρεζάν τονίζει: «Ο συγγραφέας χρειάζεται και πατρίδα και δική του γλώσσα… Ούτε λενινιστής, ούτε σταλινιστής, ούτε τροτσκιστής υπήρξα. Ελληνιστής ήμουν όσο έζησα έξω και οι Ρώσοι αγαπούν φανατικά την πατρίδα τους, σεβάστηκαν πάντα το πάθος που έτρεφα για τη δική μου»(σελ.71). Η αριστερά θα εξακολουθήσει να είναι εχθρική προς το έργο του, θα προσπαθήσει να το εξοβελίσει για να κάνει τον Πάρνη να μιλήσει για «ελληνικό γκούλαγκ»(σελ.80). Παρόλα αυτά για το έργο του θα γράψουν  οι Γ.Χατζίνης, Σ.Αρτεμάκης, Π.Φλώρος, Π.Μαγκριτζ,Γ.Σαββίδης.

Ο Μ.Πάτσης τελικά συμπεραίνει ότι το έργο του Α.Πάρνη δεν ανήκει αποκλειστικά στην αριστερά αλλά σε όλο τον ελληνικό λαό(σελ.100), ενώ με την παραμονή του στην Σοβιετική Ένωση κατανόησε «πως χωρίς την πατρίδα δεν έχει στέγη σαν συγγραφέας και σαν άνθρωπος»(σελ.102). Βεβαίως εντοπίζει και επικρίνει το φαινόμενο του ολοκληρωτισμού: «μια κοινωνία που οι διωκτικοί μηχανισμοί εξουσιάζουν, που η σκέψη των ανθρώπων ταυτίζεται με το κράτος και τους διωκτικούς του μηχανισμούς, που την πληρώνουν οι εθνικές μειονότητες, Εβραίοι, Έλληνες και άλλοι, που οι πολιτικά διαφορετικοί εξοντώνονται, είναι μια κοινωνία στην οποία δεν υπάρχει ελπίδα»(σελ.163).

Ο Μ.Πάτσης θα διευρύνει την ερευνητική του προσέγγιση στο έργο του Πάστερνακ και στους  σοβιετικούς αντιφρονούντες(δίκη Α.Σινιάφσκι και Γ.Ντανιέλ) καί πως αντιμετωπίστηκαν από την ελληνική διανόηση (η διαμάχη Μ.Θεοδωράκη,Δ.Ψαθά,Σ.Κωνσταντόπουλου).

Ο Μήτσος Αλεξανδρόπουλος είναι ένας άλλος συγγραφέας πολιτικός πρόσφυγας που γνώριζε πολύ καλά την ρωσική  γλώσσα, ώστε η τρίτομη Ιστορία της Ρωσικής Λογοτεχνίας  να μας προσφέρει έγκυρο και μεγάλο πρωτογενές υλικό, ενώ ο  ίδιος πίστευε στις δυνατότητες ανανέωσης της σοβιετικής κοινωνίας. Ο Μ.Πάτσης ασχολείται εμβριθώς με το έργο του και ξεχωρίζει ιδιαίτερα το «Σκηνές από το βίο του Μάξιμου Γραικού».

Το έργο της Άλκης Ζέη συμπληρώνει την ερευνητική  προσπάθεια του Μ.Πάτση. Το έργο της έχει αναλυθεί περισσότερο από άλλων και έγινε περισσότερο αποδεκτό ίσως γιατί ο λόγος είναι λιγότερο δεικτικός.

Το βιβλίο του Μ.Πάτση είναι αποτέλεσμα μιας κοπιαστικής ερευνητικής προσπάθειας και μιας έντιμης συνείδησης. Ορθά καταλήγει: «πρέπει να αντιμετωπίσουμε τους συγγραφείς αυτούς (πολιτικούς πρόσφυγες) ως μέρος μιας ενιαίας ελληνικής συνείδησης, η οποία με τα διάφορα πεδία της βρίσκεται σε διαρκή διάλογο. Θα μπορούσαμε να πούμε πως αυτοί οι συγγραφείς εκφράζουν τον «ίδιο ελληνικό εαυτό», που εκφράζουν και οι άλλοι συγγραφείς της κυρίως Ελλάδας, αφού στο έργο τους, προάγονται τα ίδια ελληνικά σχήματα, νοηματικά, γνωστικά ή ψυχολογικά»(σελ.394).





Κυριακή 15 Ιανουαρίου 2023

Σάββας Κωνσταντόπουλος: εκδότης του "Ελεύθερου Κόσμου" απολογητής της απριλιανής δικτατορίας.

 


Ο Σάββας Κωνσταντόπουλος δεν ήταν τυχαία περίπτωση δημοσιογράφου. Νεαρός όπως και ο άλλος υπουργός της χούντας ο Θεοφύλακτος Παπακωνσταντίνου υπήρξαν μέλη της μαζικότερης τροτσκιστικής οργάνωσης του μεσοπολέμου, των Αρχειομαρξιστών. Ο Σ.Ριζάς στο βιβλίο του για το κυπριακό γράφει ότι ο αρχιεπίσκοπος Μακάριος χρηματοδότησε την έκδοση του "Ελεύθερου Κόσμου". Πριν το 1967 με ομιλίες του πρόβλεπε την επερχόμενη δικτατορία. Σε αρκετές περιπτώσεις ανέλαβε ρόλο μεσολαβητή ανάμεσα στην χούντα και στον αρχιεπίσκοπο Μακάριο.Η ποιοτική διαφορά από τους σημερινούς εκπροσώπους της ακροδεξιάς είναι σημαντική. Αρκεί μια γρήγορη ματιά σε έντυπα όπως η "Ελεύθερη Ώρα" και το "Μακελειό" για να διαπιστώσει την χαώδη διαφορά στην γλώσσα και στις γνώσεις. Και βέβαια η ιδεολογία του Σ.Κωνσταντόπουλου δεν ήταν εθνικοσοσιαλιστική, δεν ήταν αντισημιτική αλλά νατοϊκή, και υπέρ του κρατικού αντικομμουνισμού. Ακόμη και ο αντικοινοβουλευτισμός του ήταν καλυμένος και απέφευγε να τον προβάλλει ως ιδανικό.
Τα έργα του είναι ιδιωτικές εκδόσεις.
α. Το ΚΚΕ στον πόλεμο 1940-41, σελ. 547, Αθήνα 1980.Ξεκινά από τον μεσοπόλεμο , τις πολιτικές του βενιζελισμού, του Λαϊκού κόμματος, το διεθνές περιβάλλον, η θέση του ΚΚΕ μέσα στο ελληνικό πολιτικό σύστημα μέχρι την ιταλική εισβολή. Στίς πηγές περιλαμβάνονται πλήθος κείμενα του ΚΚΕ στο διάστημα 1940-1941. και έργα της αριστερής βιβλιογραφίας(Ψυρούκης, Ελεφάντης,κλπ). Γράφει για την βενιζελική πολιτική του μεσοπολέμου: "Ο Βενιζέλος είχε, όταν ανέλαβε την διακυβέρνηση της χώρας το 1928, ένα σχέδιο απλό όπως είναι όλες οι μεγάλες στρατηγικές συλλήψεις της πολιτικής. Το συγκροτούσαν δύο στοιχεία: στο εξωτερικό αποφυγή κάθε πολεμικής ή άλλης περιπέτειας και συγκέντρωση στο εσωτερικό όλων των προσπαθειών ώστε να πραγματοποιηθεί γρήγορα η ανόρθωση και η προκοπή. Στο πρώτο σκέλος -το εξωτερικό ο Βενιζέλος επέτυχε. Στο δεύτερο, το εσωτερικό, η πολιτική του εναυάγησε"(σελ.61).
β. Η Ρωσία και το "Όχι" του 1940, σελ.414, Αθήνα 1980. Περιγράφει το ελληνικό και διεθνές περιβάλλον από την δημιουργία της ΕΣΣΔ, την άνοδο του φασισμού και του ναζισμού μέχρι την έναρξη του β' παγκοσμίου πολέμου.
γ. Το μονοπροσωπικόν καθεστώς,σελ.129, Αθήνα 1980. Περιλαμβάνει τα άρθρα που δημοσίευσε στον "Ελεύθερο Κόσμο" μετά την πτώση της δικτατορίας. Εκφράζουν την αμηχανία που μετατράπηκε σταδιακά σε ανοικτή εχθρότητα προς τις κυβερνήσεις του Κ.Καραμανλή και της "Νέας Δημοκρατίας" διότι αποκαθιστούσαν την κοινοβουλευτική δημοκρατία, διέλυαν τους εκτροπικούς μηχανισμούς του παρακράτους και περιόριζε τον στρατό στα πραγματικά του καθήκοντα δηλαδή στην υπεράσπιση της χώρας από τις εξωτερικές απειλές. Ο Σ.Κωνσταντόπουλος ενώ υπήρξε κήρυκας της στρατιωτικής δικτατορίας κατηγορεί τον Καραμανλή για καισαρισμό και βονοπαρτισμό(σελ.32,33). Θεωρεί την Ν.Δ. ως αντινατοικό κόμμα που οδηγεί την χώρα στην αριστερα. Επικρίνει το γεγονός ότι μετά το 1974 έπαψε να υφίσταται ο κρατικός αντικομμουνισμός(σελ.94). Σε ευάριθμα άρθρα του καλούσε τον Γ.Ράλλη να μην παραδώσει την εξουσία, αν κερδίσει το ΠΑΣΟΚ, δηλαδή κήρυσσε μια νέα εκτροπή του πολιτεύματος κατά το προηγούμενο παράδειγμα της απριλιανής χούντας. Βεβαίως δεν μπόρεσε να χωνέψει πρώτα ψυχολογικά και δεύτερον λογικά ότι πλέον στην Ευρώπη οι δικτατορίες δεν ήταν ανεκτές.

Πέμπτη 5 Ιανουαρίου 2023

Η επανάσταση του 1821 δεν ήταν λάθος ήταν ανολοκλήρωτη: αντιρρήσεις στις σκέψεις του Χ.Γιανναρά και Γ.Κοντογιώργη

 

Από όσα κατά καιρούς έχει γράψει ο Χ.Γιανναράς, ο ισχυρισμός του ότι η ελληνική επανάσταση ήταν λάθος γιατί δημιούργησε εθνικό κράτος, είναι αυτός που περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο δεν με βρίσκει σύμφωνο. Ως ιδεολογικά υπεύθυνο για την εξέλιξη αυτό θεωρεί τον Α.Κοραή. Μετά όμως την ήττα της επανάστασης στην Μολδοβλαχία, την αδυναμία της να ξεσπάσει στην Κωνσταντινούπολη εκ των πραγμάτων περιορίστηκε στην περιοχή που αποτέλεσε αρχικά το ελληνικό κράτος. Ποιοί πραγματικά μπορούν να υποστηρίξουν ότι ήταν προτιμότερη η τουρκοκρατία; Μπορούσαν οι Φαναριώτες, οι "δουλοπρίγκηπες" να κληρονομήσουν την Οθωμανική αυτοκρατορία ; Η επανάσταση των Νεοτούρκων έδειξε ότι η τελευταία οδηγείτο σε ένα εθνικώς καθαρό κράτος που δεν θα είχαν λόγο ύπαρξης τα άλλα έθνη. Αν δεν υπήρχε το ελληνικό κράτος, ο μικρασιατικός ελληνισμός θα είχε υποστεί μια μεγαλύτερη σε μέγεθος γενοκτονία από αυτή που υπλεστη ανάλογη αυτή των Αρμενίων.
Στο έξοχο τελευταίο τεύχος των "Τετραδίων" ο Γ.Κοντογιώργης γραφει ότι η "Επανάσταση του 1821 στοιχιοθετούσε τη συντριπτική ήττα του Ελληνισμού" ενώ "η Μικρασιατική Καταστροφή αποτελεί προέκταση και ολοκλήρωση της συντριπτικής ήττας των Ελλήνων στην Επανάσταση (σελ.191). Επίσης αναφέρεται στην δυνατότητα "ο Ελληνικός Κόσμος να οικειοποιηθεί την Οθωμανική Αυτοκρατορία"(σελ.194). Θα συμπληρώσει ότι η "διακήρυξη της Μεγάλης Ιδέας υπηρέτησε αποκλειστικά εσωτερικούς πολιτικούς σκοπούς και συγκεκριμένα την πολιτική νομιμοποίηση μιας άρχουσας τάξης η οποία σε καμμία περίπτωση δεν πίστεψε ή μάλλον δεν θέλησε να υπηρετήσει την εθνική ολοκλήρωση"(σελ.196), ενώ το τέλος της δημοκρατίας "δεν τοποθετείται στον 4ο αιώνα π.Χ. αλλά στο τέλος της Τουρκοκρατίας"(σελ.192).
Επιγραμματικά έχουμε να πούμε ξεκινώντας από το τελευταίο:
α. Η δημοκρατία δεν τέλειωσε με το τέλος της Τουρκοκρατίας γιατί δεν υπήρχε δημοκρατία. Ο κοινοτισμός είχε δημοκρατικά χαρακτηριστικά σε περιοχές όπως τα Αμπελάκια, οι Σπέτσες και τα Ψαρά αλλά αλλού καθαρώς ολιγαρχικά και σε κάθε περίπτωση ο υπόδουλος ελληνισμός είχε τα δικαιώματα που είχε ο ραγιάς, ο δούλος.
β. Η ελληνική επανάσταση ήταν η πρώτη νίκη του ελληνισμού με την οποία ξεκίνησε η διάλυση της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Συνεχίστηκε και μετά την αναγνώριση της ελληνικής ανεξαρτησίας, στην Κρήτη, στην Μακεδονία, μέχρι το 1922.
γ. Η Μεγάλη Ιδέα διακηρύχτηκε για πρώτη φορά από τον Καποδίστρια και στην συνέχεια από τον Κωλέττη αλλά αποτελούσε το όραμα και τον πόθο του ελληνισμού να ενωθεί σε ένα κράτος , όπως έλεγε ο Ι.Δραγούμης να ενωθούν ελλαδίτες και τουρκομερίτες.
δ. Ποτέ δεν υπήρξε καμμία πιθανότητα ο ελληνισμός να οικειοποιηθεί, να κληρονομήσει την Οθωμανική αυτοκρατορία. Οι δουλοπρίγκηπες, οι Φαναριώτες εξαγόραζαν όπως και οι Πατριάρχες τα αξιώματα τους από τον Σουλτάνο και οποιαδήποτε στιγμή μπορούσαν να αποκεφαλιστούν. Στο τελευταίο στάδιο, με τους Νεότουρκους οι Έλληνες ή θα εξοντώνονταν ή θα απελαύνονταν.