Σιμόν Βέιλ: Η επιστολή στον Ζώρζ Μπερνανός- οι περί βίας μαρτυρίες των Ισπανών αναρχικών, εκδόσεις Firebrand, Αθήνα Νοέμβριος 2024.

 

 

 

Το σύντομο αυτό βιβλίο, σε μετάφραση του Π.Καλαμαρά και του Η.Διαμέση  είναι εξαιρετικά απαραίτητο σε μια εποχή όπου η «κινηματική βία» καθαγιάζεται και ωραιοποιείται.

Η Σιμόν Βέιλ στην σύντομη ζωή της δεν πρόλαβε μόνο να γράψει ένα σημαντικό φιλοσοφικό  αλλά και να περάσει από διάφορες περιπέτειες, όπως την συμμετοχή της στους αναρχικούς πολιτοφύλακες του Ντουρούτι  για κάποιους μήνες το 1936 στο μέτωπο της Αραγονίας.

Στο εισαγωγικό σημείωμα αναφέρεται ότι 1937 «η Βέιλ βιώνει την πρώτη πνευματική της εμπειρία μέσα στη Βασιλική της Παναγίας των Αγγέλων στην Ασίζη…Η μυστική εμπειρία της Βέιλ, φωτεινή και χαρούμενη, όπως ακριβώς ολόκληρη η ζωή της, είναι, και παραμένει, ανομολόγητη όσο και κοινωνικοπολιτική. Η ίδια, δεν προσπαθεί να ακούσει ή να καταβυθιστεί σε μια εσωτερική φωνή του εαυτού της, αλλά το Πνεύμα είναι αυτό το οποίο κατευθύνεται προς το μέρος της. Κατευθύνεται γρηγορότερα από έναν διάττοντα αστέρα, εκρήγνυται εντός της και πλημμυρίζει τα σωθικά της. Εκείνη δεν βρίσκει λόγια να ομολογήσει αυτό που ζει»[1].

Στην Ισπανία θα δει την ανορθολογική βία που χρησιμοποιούν οι αναρχικοί και θα είναι η αιτία να απομακρυνθεί πολιτικά από αυτού. Ένα συγκλονιστικό γεγονός υπήρξε η δολοφονία από τον Ντουρούτι ενός δεκαεξάχρονου φαλαγγίτη που τον είχαν συλλάβει αιχμάλωτο. Αλλά όμως δεν ήταν το μοναδικό γεγονός βίας του  υπήρξε μάρτυρας.

Για αυτό το 1938 απευθύνει επιστολή  που τα περιγράφει όλα αυτά προς συγγραφέα Ζ.Μπερνανός  «δηλωμένο καθολικό και μοναρχικό, αλλά και συγγραφέα ενός βιβλίου ενάντια στις δολοφονίες από πλευράς εθνικιστών στον ισπανικό εμφύλιο πόλεμο»[2]. Η επιστολή αναδημοσιεύθηκε το 1954 στο περιοδικό Temoins μετά από πρόταση του Αλμπέρ Καμύ και ενός άλλου σημαντικού στοχαστή, πρώην στελέχους του Ι.Κ.Κ., του Ινιάτσιο Σιλόνε.

Στην ιταλική έκδοση σημειώνεται ότι η «επιστολή συνιστά ένα δριμύ κατηγορώ ενάντια στους αναρχικούς πολιτοφύλακες της Ταξιαρχίας Ντουρούτι»[3]. Η δολοφονία του 16χρονου φαλαγγίτη «γι΄ αυτή αντιπροσώπευε την κατάφωρη παραβίαση όλων των ηθικών αξιών οι οποίες αποτελούσαν το υπόβαθρο του «δίκαιου πολέμου» που διεξήγαγαν οι αναρχικοί στην Ισπανία ενάντια στο φασισμό. Εξού και η απομάκρυνσή της –προς μεγάλη της στενοχώρια- από εκείνους τους ανθρώπους και από εκείνη την ιστορία»[4].

Στην επιστολή της η Σ.Βέιλ αφού αναφερθεί στα έργα του Μπερνανός επισημαίνει «δεν είμαι καθολική, μολονότι-κι αυτό που θα πω θα φανεί ματαιόδοξο σε κάθε καθολικό, κυρίως όταν λέγεται από έναν μη καθολικό, όμως δεν ξέρω πως να το εκφράσω διαφορετικά- τίποτα καθολικό, τίποτα χριστιανικό δεν μου είναι εντελώς ξένο»[5]. Διηγείται τα ηθικά κίνητρα που την οδήγησαν στους Ισπανούς αναρχικούς. Αλλά ο πόλεμος μετατράπηκε από πόλεμο ανάμεσα στους αδικημένους και τους απόκληρους και την κυρίαρχη σε ένα πόλεμο  «ανάμεσα στη Ρωσία, τη Γερμανία και την Ιταλία»[6].

Συγκλονισμένη διηγείται δολοφονίες φτωχών ανθρώπων. Στην Αραγονία είκοσι πολιτοφύλακες συνέλαβαν ένα δεκαπεντάχρονο νεαρό φαλαγγίτη που «είπε τρέμοντας ότι είχε επιστρατευτεί βιαίως»[7].  Στην ανάκριση βρέθηκε ένα  φυλαχτό της Παρθένου. Ο Ντουρούτι του έδωσε προθεσμία να προσχωρήσει σε αυτούς και στην συνέχεια τον εκτέλεσε. Η Βέιλ σημειώνει «ο θάνατος αυτού του μικρού ήρωα δεν έπαψε ποτέ να βαραίνει τη συνείδησή μου, αν και τον έμαθα μονάχα μετά το συμβάν»[8].  Αλλά περιστατικά που αναφέρει είναι η δολοφονία τεσσάρων νέων που του εντόπισαν «τρομοκρατημένους και πεινασμένους» να κρύβονται ή όταν συνέλαβαν δύο ιερείς και τους σκότωσαν επί τόπου. Συμπληρώνει «στη Βαρκελώνη σκότωναν κατά μέσο όρο, υπό τη μορφή αντιποίνων, πενήντα ανθρώπους  κάθε νύχτα»[9]. Εντυπωσιακό είναι ότι οι διανοούμενοι που συνάντησε αντιμετώπισαν με απάθεια την έκρηξη της βίας. Κάποιοι διηγούνταν με χαρά και ενθουσιασμό πόσους ιερείς ή «φασίστες» σκότωσαν. Είδε Γάλλους ειρηνιστές που «βυθίστηκαν με ευδιάκριτη ευχαρίστηση σε εκείνη την ποτισμένη στο αίμα ατμόσφαιρα»[10]. Αλλά «ένα παρόμοιο κλίμα ακυρώνει αμέσως τον ίδιο τον σκοπό του αγώνα, αφού δεν μπορούμε να βάλουμε έναν στόχο αν δεν αφορά το κοινό καλό, το καλό των ανθρώπων- και εδώ οι άνθρωποι δεν έχουν καμία αξία»[11]

Το βιβλίο περιλαμβάνει τις συζητήσεις  που έγιναν στο γαλλικό περιοδικό το 1955 αμέσως μετά την δημοσίευση της επιστολής, την αρχειακή έρευνα της ομάδας Gimenologues  για την δολοφονία του νεαρού φαλαγγίτη, απάντηση ομάδας αναρχικών στην Βέιλ, το κείμενο του Πιέτρο Αντάμο με τον τίτλο «Η Σιμόν Βέιλ είχε δίκιο» που είναι μια ανοιχτή καταγγελία στην αναρχική βία, γράφει: «είναι θεμιτό να βιάζεις καλόγριες απλώς και μόνο επειδή είναι καλόγριες; Είναι θεμιτό  να καις ένα μοναστήρι και να πυροβολείς τους παπάδες που προσπαθούν απελπισμένοι να βγουν από το κτίριο που έχει πιάσει φωτιά; Είναι θεμιτό  να πυροβολείς αιχμαλώτους πολέμου, βάζοντας στοίχημα για την ευστοχία σου; Είναι θεμιτό να πυροβολείς στον δρόμο αστούς που φοράνε γραβάτα μόνο και μόνο επειδή είναι αστοί και φοράνε γραβάτα; Είναι θεμιτό να εξοντώνεις όλους τους κατοίκους –αυτή τη φορά γυναίκες, γέρους και παιδιά- ενός χωριού (Ρόντα) που μέχρι το βράδυ φιλοξενούσε ένα φρανκικό σύνταγμα, ρίχνοντας τους όλους σε ένα γκρεμό;…»[12]. Στο ίδιο κείμενο αναφέρονται και άλλοι αναρχικοί που διατύπωσαν ίδιες με την Βέιλ απόψεις κατά της βίας.

Το έργο κλείνει με το  σύντομο δοκίμιο  της Σ.Βέιλ με τον τίτλο «Για ένα σώμα νοσοκόμων στην πρώτη γραμμή του πολέμου».

Η επιστολή της Σιμόν Βέιλ με λιτό ύφος περιγράφει πως η βία δημιουργούσε μια μέθη σε αυτούς που την χρησιμοποιούσαν. Τα απάνθρωπα αποτελέσματα της άφηναν ασυγκίνητους τους διανοούμενους. Επειδή η αναρχική βία  δεν παύει και σήμερα να γοητεύει το παρόν έργο είναι εξαιρετικά αναγκαίο. Ο Καμύ, ο Σιλόνε, η Βέιλ διέσωσαν την τιμή του ανθρωπισμού και έδειξαν τα θλιβερά αποτελέσματα που παράγονται όταν η ιδεολογική σκλήρυνση, ο δογματισμός συναντιούνται με τον μηδενισμό.

 

---

[1] Simone Weil, Επιστολή στον Ζορζ Μπερνανός-οι περί βίας μαρτυρίες των Ισπανών αναρχικών, εκδόσεις Firebrand, Αθήνα, Νοέμβριος 2024, σελ.11.

[2] Ό. π. σελ. 13.

[3] Ό. π. σελ.13.

[4] Ό. π. σελ.13.

[5] Ό. π. 16.

[6] Ό. π. σελ.17.

[7] Ό. π. σελ.18.

[8] Ό. π. σελ.19.

[9] Ό. π. σελ.19.

[10] Ό. π. σελ.20.

[11] Ό. π. σελ.21.

[12] Ό. π. σελ.49.