"Είμαι άνθρωπος.Απο τα ανθρώπινα τίποτε δεν μου είναι ξένο." Τερέντιος---
"Ο άνθρωπος δε θα πετύχαινε το εφικτό , εάν δεν πάσχιζε να πραγματοποιήσει το ανέφικτο " Μ.Βέμπερ
"Φίλοι στην ειρήνη, σύντροφοι στην μάχη" Νίκος Γκάτσος
«Για να εκφρασθώ με δογματική επιγραμματικότητα , θεωρώ αδύνατη μιαν επιστήμη πέραν του ορθολογισμού και θεωρώ αδύνατη μιαν αντίληψη περί Δέοντος , ήτοι θεμελίωση αξιών , εντός του επιστημονικού ορθολογισμού. Αυτό σημαίνει , μεταξύ άλλων , ότι ο ορθολογισμός της επιστημονικής γνώσης και ο ορθολογισμός των αξιών είναι δύο διαφορετικά πράγματα. Σημαίνει επίσης ότι , ενώ η επιστημονική γνώση δεν μπορεί να είναι τίποτε άλλο παρά ορθολογική , η θεμελίωση ή η υπεράσπιση των αξιών είναι δυνατή τόσο με ορθολογικά όσο και με ανορθολογικά μέσα (π.χ. επίκληση του «ηθικού αισθήματος» , της «συμπόνοιας» κ.λ.π.Ο επιστημονικός ορθολογισμός δεν έχει βέβαια καμμιά σχέση με μια νοησιαρχική άρθρωση εννοιών όπου το αποκλειστικό κριτήριο της αλήθειας είναι η λογική συνοχή. Τούτη η τελευταία είναι αυτονόητο αίτημα της επιστημονικής σκέψης , όμως έχει επιστημονική αξία μόνον εάν «σώζει τα φαινόμενα» , εάν δηλαδή κρυσταλλώνει γενικεύσεις εμπειρικών παρατηρήσεων .Εδώ είναι αδιάφορο αν οι γενικεύσεις διατυπώνονται με αφετηρία τις εμπειρικές παρατηρήσεις ή αν εκφέρονται υποθετικά για να επαληθευθούν εμπειρικά εκ των υστέρων .Στην πραγματικότητα οι δύο τούτοι modi procedendi είναι αδιαχώριστοι στην επιστημονική πρακτική…..Διαφορετικά τίθεται το πρόβλημα του ορθολογισμού και του ανορθολογισμού όταν περνάμε στο επίπεδο των κοσμοθεωρητικών αποφάσεων και των ηθικών – κανονιστικών προτιμήσεων. Εδώ η διαμάχη «ορθολογιστών» και «ανορθολογιστών» αφορά στην πραγματικότητα όχι τον αμοιβαίο έλεγχο θεωρίας και εμπειρίας , αλλά την επικράτηση αυτών ή εκείνων των συγκεκριμένων (και σιωπηρά ή όχι , προυποτιθέμενων ) θέσεων .Οι «ορθολογιστές » συνδέουν εξ ορισμού τις προσφιλείς τους ηθικές-κανονιστικές θέσεις με την «ορθή χρήση του Λόγου», για να βγάλουν κατόπιν το συμπέρασμα ότι όποιος αντιστρατεύεται τις θέσεις αυτές το κάνει μόνο και μόνο γιατί είναι ανίκανος να σκεφθεί λογικά. Όμως ανάμεσα σε μορφή και περιεχόμενο , δηλαδή ανάμεσα στην επιχειρηματολογία σύμφωνα με τους τρέχοντες λογικούς κανόνες και σε τοποθετήσεις έναντι ζητημάτων περιεχομένου , δεν υφίσταται καμμία αναγκαία σχέση .Η ίδια μορφή λογικής επιχειρηματολογίας μπορεί ως προς το περιεχόμενο να οδηγήσει σε εντελώς διαφορετικά συμπεράσματα όταν οι προκείμενες διαφέρουν. Υπό την ελέγξιμη μορφή των λογικών κανόνων ο ορθολογισμός είναι καθαρά τυπικός .Όταν πάει να ταυτίσει τον εαυτό του με ηθικά-κανονιστικά περιεχόμενα ,τότε ξεφεύγει από την επικράτεια του τέτοιου ελέγχου και αρθρώνεται ως κοσμοθεωρητική απόφαση υπό διπλή έννοια :ως απόφαση υπέρ του «ορθολογισμού» και εναντίον του «ανορθολογισμού » , και ως απόφαση υπέρ αυτών των περιεχομένων και κατά των άλλων ……Όπως οι «ορθολογιστές» αρνούνται να δουν τον ορθολογισμό στην αντίπερα όχθη , έτσι και οι «ανορθολογιστές» σφάλλουν όταν νομίζουν ότι ο «ορθολογισμός» ξεραίνει με τις αφαιρέσεις του τις υπαρξιακές προυποθέσεις τις σκέψης .Καμμιά από τις δύο παρατάξεις δεν είναι σε θέση ούτε να πραγματώσει όσα επαγγέλεται η ίδια , ούτε καν να επαληθεύσει στο ακέραιο τους φόβους της άλλης. Η απόφαση υπέρ του «ορθολογισμού » παραμένει υπαρξιακή απόφαση και η υπεράσπιση του «ανορθολογισμού» γίνεται με ορθολογικά μέσα ……Όπως ήδη συνεπάγεται η διαστολή ανάμεσα σε επιστημονικό και σε ηθικό-κανονιστικό ορθολογισμό, διόλου δεν συνάπτω τη θέση ότι οι ηθικές αξίες είναι σχετικές (δηλαδή προϊόντα συγκεκριμένων υποκειμένων σε συγκεκριμένες καταστάσεις ) με κάποιας μορφής γνωστικό σχετικισμό και σκεπτικισμό. Στο κρίσιμο αυτό σημείο η τοποθέτηση μου αντιτίθεται σε ολόκληρη την ίσαμε τώρα φιλοσοφική παράδοση , δηλαδή στις δύο βασικές , αν και αντίρροπες , κατευθύνσεις της. Ο σκεπτικισμός συνέδεε πάντοτε , τόσο στις αρχαίες ( σοφιστική , πυρρωνισμός ) όσο και στις νεώτερες εκδοχές του , την αδυνατότητα γνώσης των πραγμάτων με τη σχετικότητα και τη μεταβλητότητα του καλού και του κακού ,ενώ ο πλατωνισμός και οι ιδεοκρατικές τάσεις γενικότερα έκαναν ακριβώς το αντίστροφο :η εδραιότητα της μεταφυσικής γνώσης στήριζε τη βεβαιότητα για το ες αεί αμετάβλητο καλό και κακό .Έτσι ο σκεπτικισμός ήταν πάντοτε αντεστραμμένος πλατωνισμός και ο πλατωνισμός αντεστραμμένος σκεπτικισμός. Κατά τη δική μου αντίληψη η γνώση των ανθρώπινων πραγμάτων είναι δυνατή ,τουλάχιστον σε πρακτικώς επαρκή βαθμό – και ακριβώς η γνώση αυτή μας επιτρέπει τη διαπίστωση ότι οι αξίες είναι σχετικές με την έννοια που ανέφερα παραπάνω. Δεν υφίσταται καμμία λογικά αναγκαία συνάφεια ανάμεσα στον γνωσιοθεωρητικό σκεπτικισμό και στον ηθικό σχετικισμό » (από Π.ΚΟΝΔΥΛΗΣ : «Το αόρατο χρονολόγιο της σκέψης , Εκδόσεις ΝΕΦΕΛΗ ,ΑΘΗΝΑ 1998, σελ. 95,, 97, 99,100).
(Ευχαριστώ τον κ.Γ.Σταύρου για την αναδημοσίευση και τα τιμητικά του λόγια)
Ιδεολογίες και εθνική στρατηγική Π. ΚΟΝΔΥΛΗΣ | Κυριακή 4 Ιανουαρίου 1998
ΤΟ ΒΗΜΑ
Αφότου ήλθε στο προσκήνιο το Κυπριακό ως σήμερα δηλαδή επί μισόν αιώνα όχι λίγες ήττες επεσώρευσε στην Ελλάδα η πανθολογούμενη άλλωστε ανυπαρξία μιας μακροπρόθεσμης εθνικής στρατηγικής αποδεκτής από τον κύριο κορμό του πολιτικού κόσμου και επεξεργασμένης χάρη στη σύμπραξη πολιτικών, διπλωματών στρατιωτικών και επιστημόνων. Εχοντας την εμπειρία τούτη δεν χρειάζεται να διαθέτει κανείς το προφητικό χάρισμα για να προβλέψει ότι στο μέλλον πολλά θα εξαρτηθούν από το αν θα πραγματοποιηθεί τώρα ό,τι δεν έγινε στο παρελθόν. Δύο παράγοντες επέδρασαν, και εξακολουθούν να επιδρούν, αρνητικότατα: η λειτουργία του πολιτικού συστήματος και η εμπλοκή σε ιδεολογήματα. Ο πολιτικός κόσμος δεν βρέθηκε στο ύψος των περιστάσεων όχι μόνον γιατί οι α ή β εκπρόσωποί του έλαβαν συχνά τις α ή β εσφαλμένες αποφάσεις στο α ή β ζήτημα, αλλά και επειδή στο σύνολό του δεν κατάφερε να δημιουργήσει ένα πάγιο και αθόρυβο θεσμικό πλαίσιο ικανό να εξουδετερώνει κατά το δυνατόν τους πειρασμούς κομματικής εκμετάλλευσης των εθνικών θεμάτων. Η ανικανότητα προς αυτοσυγκράτηση είναι κατ’ εξοχήν γνώρισμα εφηβικής ανωριμότητας. Και το γεγονός ότι ο ένας επιρρίπτει την ευθύνη στον άλλον αποδεικνύει απλώς ότι ενέχονται όλοι.
Η επιρροή ιδεολογημάτων σε θέματα εθνικής στρατηγικής ανάγεται γενικότατα στο ότι το νεοελληνικό κρατίδιο αναγκάσθηκε εξ αρχής να αντισταθμίσει την ιστορική του καχεξία με υπεραυτάρεσκους μύθους. Γίναμε έτσι λαός που τέρπεται παράγοντας λήρους και χορταίνει καταναλίσκοντας ανεμώλια έπη. Η αιτιολογία όμως δεν αποτελεί δικαιολογία, ούτε ενδείκνυται ως πραξεολογία. Αντίθετα: επιβιώνει όποιος αντιστέκεται στους ίδιους του τους μύθους και καταποντίζεται όποιος τους πιστεύει μέχρις εσχάτων. Στη σημερινή συγκυρία, δύο αντιτιθέμενα ιδεολογήματα παρακωλύουν, κοντά στη λειτουργία του πολιτικού συστήματος, την κατάστρωση και την εφαρμογή μιας νηφάλιας εθνικής στρατηγικής: ασαφή και αποδυναμούμενα στοιχεία ενός γηγενούς εθνικισμού και εξίσου ασαφή, αλλά ενισχυόμενα αναμασήματα ενός ξενόφερτου ειρηνισμού και οικουμενισμού. Οι εθνικιστικές απόψεις, των οποίων η επικράτηση σε διάφορες φάσεις του Κυπριακού και του Μακεδονικού έβλαψε ουσιαστικά τη χώρα, τείνουν π.χ. να εξηγούν τη διαμάχη Ελλάδας και Τουρκίας με το ιστορικό παρελθόν και με φυλετικούς ή πολιτισμικούς παράγοντες, αποδίδοντας τη συμπεριφορά της δεύτερης στον «ασιατικό» και «βάρβαρο» χαρακτήρα της, τον οποίο αντιπαραθέτουν στον «ελληνικό πολιτισμό» και στην «τρισχιλιετή ιστορία» του. Αρκεί μια υπόθεση για να δούμε πόσο αστήρικτα είναι όλα αυτά. Αν η ομόδοξή μας Σερβία είχε 60 εκατ. κατοίκους και ηγεμόνευε στα Βαλκάνια, ζητώντας να κατεβεί στη Θεσσαλονίκη, και η Τουρκία είχε 20 ή 30 εκατ. κατοίκους και αισθανόταν να απειλείται εξίσου από τη σερβική επέκταση, τότε η Ελλάδα και η Τουρκία θα ήσαν εγκάρδιοι φίλοι και σύμμαχοι. Οι γεωπολιτικές παράμετροι και τα εθνικά συμφέροντα καθορίζουν την εξωτερική πολιτική όχι το παρελθόν, ούτε η φυλή και ο πολιτισμός. Η φυλετική και πολιτισμική υποτίμηση της Τουρκίας ενέχει τον κίνδυνο της στρατηγικής της υποτίμησης, αφού συνεπάγεται ότι η δήθεν ανώτερη ελληνική ποιότητα μπορεί να εξουδετερώσει την τουρκική ποσότητα· είναι βέβαια γνωστό πώς τιμωρείται η στρατηγική υποτίμηση του αντιπάλου όταν, π.χ., παρασύρει στην κήρυξη ενός πολέμου. Η αύξουσα γενική υπεροχή της Τουρκίας τα τελευταία χρόνια έχει εξαναγκάσει την εθνικιστική υπεροψία πολλών Ελλήνων να χαμηλώσει αισθητά τους τόνους της. Ωστόσο στο σύνολό της η ελληνική πλευρά δεν έχει ακόμη συνειδητοποιήσει το μέγεθος και τις συνέπειες της πληθυσμιακής και οικονομικής ανόδου της Τουρκίας, και μάλιστα της βαθμιαίας μετατροπής της σε βιομηχανική δύναμη.
Οι ειρηνιστές και οικουμενιστές ή «ευρωπαϊστές» έχουν τον δικό τους τρόπο για να παρακάμπτουν τις οδυνηρές πραγματικότητες και την ψύχραιμη στρατηγική τους ανάλυση. Οι ίδιοι φαντάζονται ότι είναι πιο ρεαλιστές, αφού ξεπέρασαν τους «εθνικούς αταβισμούς» και συμπορεύονται με τη νέα παγκόσμια κατάσταση, όπου τάχα το εμπόριο και ο διάλογος θα αντικαταστήσουν τον πόλεμο. Οι θέσεις όμως αυτές διόλου δεν είναι ρεαλιστικότερες από τις πομφόλυγες του εθνικισμού, συνιστούν απλώς την αντίστροφη ιδεολογία, και μάλιστα μιαν ιδεολογία διόλου πρωτότυπη, αφού δεν περιέχει παρά κοινοτοπίες του καπιταλιστικού φιλελευθερισμού διατυπωμένες πριν από 300 χρόνια και διαψευσμένες επανειλημμένα έκτοτε. Οντας ιδεολογία, εκπληρώνουν και τις ψυχολογικές λειτουργίες της ιδεολογίας, δηλαδή επιτρέπουν σε «προοδευτικούς» διανοούμενους ελαφρών βαρών και σε αστείους δημοσιογραφίσκους να αναβαθμίζουν το μικρό τους εγώ εμφανιζόμενοι ως εκπρόσωποι υψηλών ιδεωδών· συνάμα υποθάλπουν σε μικρομεσαίους πολιτικούς την ανακουφιστική ψευδαίσθηση ότι μπορούν να συρρικνώσουν την πολιτική σε διαχείριση και διάλογο, αποτινάζοντας από τους ισχνούς ώμους τους το βάρος έσχατων ιστορικών ευθυνών. Τέτοιοι διανοούμενοι και τέτοιοι πολιτικοί επιχειρηματολογούν σε ζητήματα εθνικής στρατηγικής κάνοντας το μοιραίο λάθος να προεξοφλούν γενικότερες εξελίξεις που διόλου δεν είναι βέβαιες και που, έστω και αν ευοδωθούν, βρίσκονται ακόμη στην αρχή τους και επιφυλάσσουν πολλά απρόοπτα. Μιλούν και πράττουν, λοιπόν, σαν να υπήρχε ήδη μια ενιαία Ευρώπη, σαν να υπήρχε ήδη ένας ενιαίος κόσμος και σαν να μην ήταν δυνατόν να αντιστραφούν οι τάσεις· ιδιαίτερα ως προς την ενιαία Ευρώπη σφάλλουν ταυτίζοντας προκαταβολικά τα συμφέροντά της με τα συμφέροντα των Ελλήνων. Οταν προεξοφλούνται αισιόδοξα οι γενικότερες εξελίξεις, τότε οι στρατηγικές συζητήσεις δεν μπορούν να προχωρήσουν σε βάθος. Γι’ αυτό και πλείστοι όσοι ειρηνιστές και οικουμενιστές εκφράζουν ανοιχτά την εχθρότητά τους απέναντι σε τέτοιες συζητήσεις, ιδίως όταν υπεισέρχονται σε στρατιωτικά θέματα και πολεμικά ενδεχόμενα. Νομίζουν ότι λύνουν προβλήματα μόνο και μόνο επειδή εκστρατεύουν εναντίον του «εθνικιστικού φανατισμού». Η συχνότατα όμως μισαλλόδοξη συμπεριφορά τους αποδεικνύει για μιαν επιπλέον φορά ότι ο φανατισμός εναντίον του φανατισμού μπορεί να είναι ακόμη πιο στενοκέφαλος από τον απλό φανατισμό.
Καμία ουσιαστική στρατηγική συζήτηση δεν είναι δυνατή αν δεν αφήσει στην άκρη τόσο τα εθνικιστικά όσο και τα ειρηνιστικά ιδεολογήματα· στόχος της είναι ακριβώς η υπέρβασή τους. Η εθνική στρατηγική δεν είναι ούτε «δεξιά», ούτε «αριστερή», ούτε «εθνικιστική», ούτε «διεθνιστική». Είναι τα πάντα, ανάλογα με τις επιταγές της συγκεκριμένης κατάστασης. Αλίμονο στη χώρα και στην πολιτική της ηγεσία αν ερμηνεύει τη συγκεκριμένη κατάσταση με βάση «δεξιές» ή «αριστερές» προτιμήσεις, αντί να προσαρμόζει τις προτιμήσεις στην κατά το δυνατόν ψυχρή ερμηνεία της συγκεκριμένης κατάστασης. Κάθε εθνική στρατηγική, εφόσον περιορίζεται στον σχεδιασμό των εκάστοτε επιθυμητών εξελίξεων, είναι καταδικασμένη σε μονομέρεια και δυσκαμψία, δηλαδή σε πρακτικό αδιέξοδο. Λόγος της ύπαρξής της είναι η κάλυψη όλων των ενδεχομένων, των περισσότερο και των λιγότερο πιθανών, των περισσότερο και των λιγότερο ευχάριστων. Και το φάσμα των ενδεχομένων το καταγράφει η υπεύθυνη ηγεσία ακούγοντας χωρίς προκαταλήψεις όλο το φάσμα των απόψεων και των προτάσεων, από οποιονδήποτε και αν προέρχονται. Οπως διάφοροι «ελληνοκεντρικοί» οφείλουν να μάθουν ότι η «Δύση» δεν είναι μόνον η «τεχνική» και η «λατρεία της ύλης», στην οποία αυτή αντιτάσσουν με υπεραπλουστευτική ευκολία το «πνεύμα» και την «ψυχή» της «ορθόδοξης Ανατολής», έτσι και όσοι επείγονται να «εξευρωπαϊσθούν» καλά θα έκαναν να μην αυταπατώνται ταυτίζοντας τη Δύση με τη δυτική προπαγάνδα («ορθολογισμός», «διάλογος», «ανθρώπινα δικαιώματα» κτλ. κτλ.). Θα ωφελούσαν την Ελλάδα περισσότερο αν, π.χ., μιμούνταν τον τρόπο με τον οποίο διεξάγονται οι στρατηγικές συζητήσεις στη Γαλλία, στην Αγγλία ή στις ΗΠΑ. Τα πάντα, ακόμη και τα πιο απίθανα σενάρια πολέμου, γίνονται εδώ αντικείμενο εξέτασης και στάθμισης, και το κύριο μέλημα των αναλυτών δεν είναι να εκφράσουν τα ιδεολογικά τους γούστα (λες και δεν υπάρχει σοβαρότερο πράγμα στον κόσμο από αυτά), παρά να εξονυχίσουν δεδομένα και δυνατότητες προκειμένου να διευκολύνουν την υπεύθυνη ηγεσία στο έργο της. Η προσπάθεια επιβολής ιδεολογικής λογοκρισίας στις στρατηγικές συζητήσεις, όσο και αν καλύπτεται πίσω από υψιπετείς ηθικολογίες, δεν αποτελεί μόνον ένδειξη πνευματικού επαρχιωτισμού. Προπαντός βλάπτει τον τόπο.
Υπάρχουν αντικειμενικοί λόγοι για τους οποίους η εθνική μας στρατηγική είναι σήμερα υποχρεωμένη να έχει προ οφθαλμών ένα ευρύτατο φάσμα πιθανών εξελίξεων, που αρχίζει από τον συμβιβασμό, έστω και με απώλειες, και τελειώνει στον πόλεμο. Αναφέρομαι ιδιαίτερα στις σχέσεις με την Τουρκία. Η διαφορά του γεωπολιτικού δυναμικού ανάμεσα στις δύο χώρες αυξάνεται συνεχώς υπέρ της Τουρκίας, και σε 20-30 χρόνια θα είναι αβάσταχτη για την ελληνική πλευρά. Στην προοπτική αυτή μου φαίνεται προφανές ότι ένας συμβιβασμός θα αποτελούσε για την Ελλάδα το μικρότερο κακό, ακόμη και αν παραχωρούσε κάτι από ό,τι θεωρεί αυτή τη στιγμή κυριαρχικό της δικαίωμα. Ασφαλώς οι εθνικιστές θα αγανακτήσουν με μια τέτοια σκέψη, οφείλουν όμως να αναλογισθούν δύο πράγματα: ότι αργότερα η διαπραγματευτική θέση της χώρας θα είναι χειρότερη και ότι οι ολιγωρίες ή τα σφάλματα των περασμένων δεκαετιών έχουν το πικρό τους τίμημα. Αυτά όμως διόλου δεν σημαίνουν ότι οι ειρηνιστές δικαιούνται να θριαμβολογούν εκ των προτέρων. Γιατί για να συναφθεί ένας τέτοιος συμβιβασμός απαιτείται η βεβαιότητα ότι αυτός θα είναι τελειωτικός, ότι δηλαδή η άλλη πλευρά δεν θα τον χρησιμοποιήσει ως εφαλτήριο νέων αξιώσεων, οπότε σε λίγα χρόνια ή λίγους μήνες θα επιδεινωνόταν η κατάσταση σε σχέση με πριν. Οσοι προτείνουν σήμερα διάφορους συμβιβασμούς έχουν υπό γενικότατη έννοια δίκιο με βάση τα μακροπολιτικά δεδομένα (αν και οι ίδιοι λιγότερο σκέφτονται αυτά τα τελευταία και περισσότερο ελαύνονται από την επιθυμία να φανούν «πολιτισμένοι» άνθρωποι), κανείς τους όμως δεν μπορεί να εγγυηθεί πολιτικά τη βιωσιμότητα του συμβιβασμού. Και κάτι ακόμη παραβλέπουν οι ειρηνιστές: καθώς θεωρούν αφελώς τον συμβιβασμό υπαγόρευση της «λογικής» και της «ηθικής» και όχι ενός άτεγκτου συσχετισμού δυνάμεων, υποτιμούν τη σημασία της στρατιωτικής – αποτρεπτικής ισχύος ακριβώς για τη σύναψη ενός ευπρεπούς συμβιβασμού. Και οι εθνικιστές όμως, οι πατριώτες κτλ., που δεν κάνουν το λάθος να υποτιμούν την αποτρεπτική ισχύ, διέπραξαν για λόγους κομματικής ψηφοθηρίας κάτι εξαιρετικά επιζήμιο: ενίσχυσαν επί δύο δεκαετίες την οικονομική πολιτική του παρασιτικού καταναλωτισμού, με αποτέλεσμα τη γενικότερη εξάρτηση της δανειοτρεφούς χώρας και την υπονόμευση της αμυντικής της προσπάθειας. Ετσι, αν οι πρώτοι ωραιοποιούν τη σημερινή αδυναμία της Ελλάδας με ειρηνιστικά και αντιεθνικιστικά προπετάσματα, οι δεύτεροι, υποκύπτοντας στη λογική των πελατειακών σχέσεων και διαιωνίζοντας τις δυσλειτουργίες του πολιτικού συστήματος, αφαιρούν το ουσιαστικό περιεχόμενο από τις θέσεις τους. Και όπως οι δεύτεροι οφείλουν να κατανοήσουν έμπρακτα, και όχι απλώς ρητορικά, ότι μόνον η εκλογίκευση της οικονομίας σε παραγωγική βάση, δηλαδή η εξοικονόμηση και επένδυση πόρων χάρη στην υπέρβαση του παρασιτικού καταναλωτισμού και του πελατειακού συστήματος, μπορεί να στηρίξει την άμυνα της χώρας, έτσι και οι πρώτοι, όταν αντιτάσσονται με πάθος ιεροκηρύκων στα εξοπλιστικά προγράμματα, οφείλουν να αντιληφθούν ότι είναι πρακτικά το ίδιο είτε έχεις ένοπλες δυνάμεις με ανεπαρκή και απαρχαιωμένο οπλισμό είτε δεν έχεις καθόλου. Αν οι ειρηνιστές ήσαν συνεπείς, θα έπρεπε να ζητούν ρητά τη διάλυση των ενόπλων δυνάμεων, αφού έτσι κι αλλιώς αποκλείουν τον πόλεμο και πιστεύουν στην παντοδυναμία του «διαλόγου μεταξύ λογικών ανθρώπων». Είναι προφανές γιατί δεν τολμούν να το κάμουν: ακόμη και οι ηθικολόγοι φοβούνται τις λεμονόκουπες. Σε μια πραγματιστική αντίληψη, οι ένοπλες δυνάμεις μπορεί να είναι τόσο μέσο ειρήνης, δηλαδή αποτροπής, όσο και μέσο πολέμου. Μακάρι να είναι το πρώτο. Αλλά, είτε είναι το πρώτο είτε είναι το δεύτερο, απαιτείται η ίδια αρτιότητα. Και αρτιότητα δεν σημαίνει, όπως φαντάζονται πολλοί, να ξοδεύεις και να κατέχεις όσα ο αντίπαλος. Σημαίνει την ικανότητα ενός αποφασιστικού πλήγματος, έστω και από τη θέση του ασθενεστέρου. Μόνον όποιος διαθέτει την ικανότητα αυτή δεν φοβάται τον διάλογο σήμερα και δεν θα φοβηθεί αύριο να προχωρήσει σε διεθνώς εγγυημένους και πάγιους συμβιβασμούς. Αντίθετα, όσο πιο αδύνατος είναι κανείς τόσο περισσότερο πανικοβάλλεται στην ιδέα αδήριτων συμβιβασμών, φοβούμενος, και δίκαια, ότι αυτή θα είναι η αρχή του τέλους.
Τα παραπάνω δεν εισηγούνται κάποια λύση, αλλά ένα πλαίσιο και μια διαδικασία για την εύρεσή της. Επαναλαμβάνω: η χώρα μας βρίσκεται σήμερα μπροστά σε ένα ευρύ φάσμα ενδεχομένων, και το νόημα μιας στρατηγικής συζήτησης είναι η στάθμιση όλων των υπέρ και των κατά, με γνώμονα τη συγκεκριμένη κατάσταση και όχι «εθνικιστικές» ή «ειρηνιστικές» συμπάθειες. Θέλησα να δείξω, με όση συντομία επέβαλλε ο διαθέσιμος χώρος, ότι και τα δύο αυτά ιδεολογήματα ενέχουν αντιφάσεις και εσφαλμένες ερμηνείες. Το χειρότερο που θα μπορούσε να πάθει σήμερα ο τόπος θα ήταν να υποκαταστήσει τη σοβαρή στρατηγική συζήτηση με αντεγκλήσεις μεταξύ εθνικιστών και ειρηνιστών ή «ευρωπαϊστών», με κυνήγι μαγισσών και με πνευματική τρομοκρατία προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση. Φοβούμαι όμως εντονότατα ότι αυτό ακριβώς θα συμβεί. Γιατί όπως ο Κύριος μωραίνει ον βούλεται απολέσαι, έτσι και ένας λαός χάνει την ικανότητα της στρατηγικής σκέψης ακριβώς όταν τη χρειάζεται περισσότερο
Ας ελπίσουμε ότι η κρίση θα φέρει άθελά της κι ένα καλό αποτέλεσμα: Ότι θα κατακάτσει ο κουρνιαχτός του καταναλωτισμού και των ιλουστρασιόν εορτασμών, κι ότι αυτή τη χρονιά, αλλά και τις επόμενες θα περάσουμε τις γιορτές με τα ‘κουρέλια’ μας, όπερ, με τους ανθρώπους που αγαπάμε και τους φίλους μας, σε χωρούς κυκλωτικούς.
Κλείστε, λοιπόν, τις τηλεοράσεις, πετάξτε τις πιστωτικές σας κάρτες, και ψάξτε στο πατάρι, ‘κείνο το παλιό σεντούκι με τις αναμνήσεις –πώς ήτανε τα χριστούγεννα πριν μας πλακώσουνε οι διαφημίσεις.
Το Σάββατο 8 Ιανουαρίου 2011, ώρα 18:30 το περιοδικό Άρδην, οι Εναλλακτικές Εκδόσεις, η εφημερίδα Ρήξη και οι εκδόσεις Αιγαίον θα πραγματοποιήσουν παρουσίαση του βιβλίου Νεο-οθωμανισμός στη σύγχρονη Ελλάδα στην αίθουσα εκδηλώσεων του Ιδρύματος Αρχ. Μακαρίου Γ΄ περίβολος Καθεδρικού Ναού (Αρχιεπισκοπή) στη Λευκωσία. Για το βιβλίο θα μιλήσουν οι:
Οι Ιθαγενείς, οι νέοι και οι νέες του Άρδην και της Ρήξης, αποφασίσαμε να διοργανώσουμε ένα ταξίδι στην Κύπρο, στις αρχές του νέου χρόνου (2-5/1) μιας και πολλοί Ελλαδίτες σύντροφοι δεν έχουν επισκεφθεί τη Μεγαλόνησο. Σκοπός του ταξιδιού είναι η συναναστροφή και η συμπόρευση Ελλαδιτών και Κύπριων νέων και η όσο καλύτερη γνωριμία μας με τον ελληνικό πολιτισμό και την ιστορία της Κύπρου, καθώς και με την πολιτική, κοινωνική και οικονομική κατάσταση του τόπου.
Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι διενεργούμε το ταξίδι μέσα στις πιο κρίσιμες στιγμές της σύγχρονης κυπριακής, αλλά και ελλαδικής ιστορίας. Από τη μια η Ελλάδα βρίσκεται στη δίνη του μνημονίου και ουσιαστικά βρίσκεται υπό κατοχή και από την άλλη η Κύπρος, με το 37% να βρίσκεται υπό τουρκική κατοχή και με μια ηγεσία ανάξια των κρίσιμων στιγμών. Γι’ αυτό, λοιπόν, χρειάζεται να υπάρξει συμπόρευση Ελλαδιτών και Κυπρίων γιατί τα προβλήματα, είτε εθνικά, είτε κοινωνικά, είτε οικονομικά, αφορούν εξίσου όλους μας.
Οι 3-4 μέρες που θα βρισκόμαστε στην Κύπρο θα βοηθήσουν, όχι μόνο εμάς αλλά και Κύπριους νέους να έρθουν σε επαφή με άλλα παιδιά από την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη και να κατανοήσουμε από κοινού, τις πολλαπλές αντιθέσεις του Ελληνισμού.
Το πρόγραμμα της Συνάντησης:
02/01/2011: Άφιξη
Απόγευμα: Ενημερωτική Συζήτηση για την υφιστάμενη κατάσταση σε πολιτικό, κοινωνικό και οικονομικό επίπεδο στην Κύπρο.
Βράδυ: Δείπνο γνωριμίας Ελλαδιτών Ιθαγενών και Κύπριων νέων.
03/01/2011: Εκδρομή σε αγροτικές και ορεινές περιοχές της Κύπρου, σε χωριά που έδρασε η Ε.Ο.Κ.Α. και περπάτημα σε μονοπάτια.
Απόγευμα: Ανοικτή Συνέλευση Νέων. Συζήτηση-Εισήγηση από νέους: Η σημερινή κατάσταση στις σχέσεις Ελλαδιτών και Κύπριων νέων. Προτάσεις για τη σύσφιξη των σχέσεων και κοινών δραστηριοτήτων.
04/01/2011: Επίσκεψη στα Φυλακισμένα Μνήματα και στο Μουσείο Αγώνος. Απόγευμα: Συζήτηση-Προβληματισμοί-Συμπεράσματα.
05/01/2011: Εκδήλωση της Ανεξάρτητης Φοιτητικής Έπαλξης Πανεπιστημίου Κύπρου με θέμα: «Νεο-οθωμανισμός , Ελληνισμός & Αντιστάσεις» με ομιλητές τους Γ. Καραμπελια, Λ. Μαύρο και Λ. Καούλλα στο Πανεπιστήμιο Κύπρου στις 19.30 ,(αίθουσα Α019), Λεωφόρος Καλλιπόλεως 75 Λευκωσία.
Το χαμηλό συνολικό χρέος της Ελλάδας, η διαχείριση του, η δύσκολη θέση της Γερμανίας, η καθαρή θέση της χώρας μας και ο θεμιτός περιορισμός των οφειλών μας, με τη συμμετοχή των δανειστών
******************************
Μία από τις σημαντικότερες πρόσφατες ειδήσεις ήταν αναμφίβολα η «δήλωση» της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών (BIS) σχετικά με το ότι, η Ελλάδα έχει ένα από τα μικρότερα συνολικά χρέη (δημόσιο και ιδιωτικό), συγκριτικά με την πλειοψηφία των «δυτικών» χωρών – κάτι που έχουμε αναφέρει πολλές φορές στο παρελθόν (άρθρα μας: Ο τυφλός γίγαντας, Οι μνηστήρες της Ευρώπης κλπ). Εκτός αυτού η ίδια τράπεζα συμπλήρωσε ότι, η κρίση δανεισμού της Ελλάδας, είναι απόλυτα «διαχειρίσιμη» - ακριβώς λόγω των χαμηλών συνολικών χρεών της (Πίνακας Ι).
ΠΙΝΑΚΑΣ Ι: Συνολικό χρέος 2008 επιλεγμένων κρατών, σε σχέση (%) με το ΑΕΠ
Χώρα Συν.Χρέος Τράπεζες Επιχειρήσεις Νοικοκυριά Δημόσιο
Βρετανία 469 202 114 101 52 Ιαπωνία 459 108 96 67 188 Ισπανία 342 75 136 85 47 Ν. Κορέα 331 108 115 80 37 Ελβετία 313 84 75 118 37 Γαλλία 308 81 110 44 73 Ιταλία 298 77 81 40 101 Η.Π.Α. 290 56 78 96 60 Γερμανία 274 76 66 62 69 Καναδάς 245 47 54 84 60 Ελλάδα* 230 108 * 2007 Πηγή: McKinsey Global Institute Πίνακας: Β. Βιλιάρδος Σημείωση 1: Τα μεγέθη έχουν διαφοροποιηθεί το 2009, όπως έχουμε αναφέρει σε πίνακες προηγουμένων άρθρων μας Σημείωση 2: Το ιδιωτικό χρέος είναι το σύνολο του χρέους των τραπεζών, των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών, εκτός του δημοσίου.
Εν τούτοις, η συγκεκριμένη είδηση δεν προβλήθηκε – παρά την τεράστια σημασία της, με βάση την οποία εντελώς αδικαιολόγητα οδηγηθήκαμε στην «κατοχή» του ΔΝΤ. Αντίθετα, τα ΜΜΕ εστίασαν την προσοχή τους σε μία άλλη τοποθέτηση της κεντρικής τράπεζας των κεντρικών τραπεζών, η οποία ισχυρίσθηκε ότι, για την άνοδο των επιτοκίων (spreads) των δημοσίων ομολόγων των χωρών της ΕΕ, ευθύνονται από κοινού η Γερμανία και η Γαλλία – επειδή προκλήθηκε από την «επιμονή» τους να συμμετέχουν οι «αγορές», σε ενδεχόμενη «μερική» διαγραφή απαιτήσεων (haircut) από κάποιες υπερχρεωμένες χώρες (κατά την άποψη μας μία εντελώς άδικη κατηγορία, αφού τα επιτόκια έχουν ακολουθήσει από πολύ καιρό πριν ανοδική πορεία).
Φυσικά, από την πλευρά της BIS, είναι εύλογη η «ενοχοποίηση» κάποιων κρατών, για την αύξηση των επιτοκίων των κρατικών ομολόγων (σε επίπεδα που ξεπερνούν εγκληματικά το ρυθμό ανάπτυξης). Όμως, γιατί αλήθεια «συστοιχίζονται» τα ΜΜΕ με τη θέση της, παρά την εύλογη «απαίτηση» των Γερμανών και των Γάλλων, να συμμετέχουν οι δανειστές σε μία ενδεχόμενη διαγραφή χρεών;
Τόσο οι Γάλλοι, όσο και (ιδιαίτερα) οι Γερμανοί, λειτουργούν με υπερβολική ιδιοτέλεια, αναπτυσσόμενοι εις βάρος των Ευρωπαίων-εταίρων τους. Εν τούτοις όμως, δεν είναι λογικό να «καταδικάζονται» εκ των προτέρων όλες οι ενέργειες τους, χωρίς προηγουμένως να αναλύονται διεξοδικά. Σε μία τέτοια περίπτωση, όταν δηλαδή δεν κρίνονται αντικειμενικά, αλλά με προκατάληψη, απλά ενισχύεται ο εμφύλιο πόλεμος, στον οποίο αναμφίβολα στοχεύουν οι εχθροί της Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης.
Εκτός αυτού, γιατί αλήθεια «υποβαθμίζονται» τα πλεονεκτήματα της χώρας μας, σε σχέση με τους λοιπούς «εταίρους» της, οι οποίοι είναι πολύ περισσότερο χρεωμένοι; Μήπως επειδή εξυπηρετούνται κάποιοι άλλοι σκοποί, οι οποίοι ταιριάζουν, ταυτίζονται καλύτερα, με τους αντίστοιχους των επιδόξων κατακτητών της, όπως αυτοί εκπροσωπούνται από τους συνδίκους του διαβόλου; Ή μήπως απλά προγραμματίζεται η έξοδος της από την Ευρωζώνη η οποία, συνοδευόμενη με μία μεγάλη υποτίμηση του νέου νομίσματος της (30-50%), θα εκτίνασσε σε δυσθεώρητα επίπεδα τόσο το δημόσιο, όσο και το ιδιωτικό χρέος της;
Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ
Η σκιώδης διακυβέρνηση μας προφανώς γνωρίζει την «καθαρή θέση» της χώρας μας, όπως εύκολα συμπεραίνεται από τη βιασύνη της να «εκκαθαρίσει» τις ΔΕΚΟ από οφειλές και δαπάνες (ύψος αμοιβών και αριθμός των εργαζομένων, διαγραφή των χρεών τους προς το Ελληνικό Δημόσιο κλπ) - πριν ακόμη «δρομολογήσει» τη λεηλασία τους, δια μέσου της εξαγοράς τους από τις πολυεθνικές-εντολοδόχους της (κατ’ ευφημισμό, ονομάζονται «αποκρατικοποιήσεις»).
Μήπως λοιπόν για τον ίδιο αυτό λόγο αυξάνει παραδόξως και τις τιμές πώλησης των κοινωφελών, κερδοφόρων εταιρειών του δημοσίου, οι οποίες λειτουργούν με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια, ενώ είναι εισηγμένες στο χρηματιστήριο; (όπως για παράδειγμα της ΔΕΗ;). Όλοι φυσικά συμφωνούμε με τον περιορισμό της σπατάλης στις ΔΕΚΟ, ακόμη και με την αύξηση της κερδοφορίας τους - αρκεί όμως τα «έσοδα» τους να μην καταλήξουν στα ταμεία των πολυεθνικών, των τοκογλύφων και των συνδίκων τους.
Συνεχίζοντας, η Ελλάδα είναι μία από τις ελάχιστες «δυτικές» χώρες, οι οποίες διαθέτουν ακόμη μεγάλη δημόσια περιουσία (περί τα 300 δις €), ανεκμετάλλευτο, ενδεχομένως πλούσιο υπέδαφος, ελάχιστο συνολικό χρέος (252% του ΑΕΠ, όταν στη Μ. Βρετανία ξεπερνάει σήμερα το 500%), καθώς επίσης πολύ κερδοφόρες κοινωφελείς εταιρείες, στην ιδιοκτησία του κράτους (ΕΥΔΑΠ, ΕΥΑΘ, ΔΕΗ κλπ). Επίσης, σημαντικούς τομείς στην Οικονομία της (τουρισμός, ναυτιλία, ποιοτικά γεωργικά προϊόντα), οι οποίοι δεν έχουν ουσιαστικά το φόβο του μισθολογικού ανταγωνισμού, εκ μέρους των αναπτυσσομένων χωρών (Κίνα, Ινδία, Ρωσία κλπ) – όπως συμβαίνει με τις γερμανικές και άλλες βιομηχανίες.
Επομένως είναι σε θέση, όπως πολύ σωστά αναφέρει η BIS στην τριμηνιαία της έκθεση (13.12.10), να διαχειρισθεί το δημόσιο χρέος και τα ελλείμματα του προϋπολογισμού της - αρκεί βέβαια να στηριχθεί στην ανάπτυξη, η οποία αποτελεί το μοναδικό δρόμο μείωσης των δημοσίων χρεών, με την ταυτόχρονη αύξηση των ιδιωτικών (το κράτος έχει μεγαλύτερα φορολογικά έσοδα, λόγω αύξησης του ΑΕΠ, ενώ οι επιχειρήσεις επενδύουν δανειζόμενες, λόγω των ευοίωνων προοπτικών κερδοφορίας τους). Γιατί λοιπόν επιλέγεται από την κυβέρνηση μας ο εντελώς αντίθετος δρόμος - ο οποίος οδηγεί, μέσα από μία ύφεση άνευ προηγουμένου, στην ολοκληρωτική καταστροφή της χώρας μας;
Περαιτέρω, τι εμποδίζει αλήθεια την Ελλάδα να αγωνισθεί για τη διαγραφή μέρους των χρεών της (30-40%) όταν, αφενός μεν οι νέοι κάτοχοι των ομολόγων της τα έχουν αποκτήσει ήδη με έκπτωση (discount), ύψους έως και 30%, αφετέρου δε προέρχονται από τα τοκογλυφικά επιτόκια των προστατευομένων της BIS - καθώς επίσης από την εκτεταμένη διαφθορά, η οποία «συμβαδίζει» με την υπερβολική κερδοφορία (κερδοσκοπία) των πολυεθνικών θηρίων (Siemens κλπ); Πόσο μάλλον αφού «συνηγορούν», υπέρ της συμμετοχής των δανειστών σε ενδεχόμενες διαγραφές χρεών, οι ηγετικές δυνάμεις της ΕΕ, η Γερμανία και η Γαλλία, ενώ τυχόν χρεοκοπία της χώρας μας θα «πυροδοτούσε» μία ασφαλιστική βόμβα μεγατόνων;
Τέλος, ο Πίνακας ΙΙ καταγράφει τις απαιτήσεις των γερμανικών τραπεζών οι οποίες, υποστηριζόμενες από το «Βατικανό του Κεφαλαίου», όπως αποκαλείται συχνά η BIS, προσπαθούν να αποφύγουν τη συμμετοχή τους στα ρίσκα που οι ίδιες ανέλαβαν, έναντι υψηλών (τοκογλυφικών) προοπτικών κερδοφορίας.
ΠΙΝΑΚΑΣ ΙΙ: Εξωτερικές απαιτήσεις (δάνεια) των γερμανικών τραπεζών σε δις €, με ημερομηνία καταγραφής τέλη Αυγούστου 2010
Ευρώπη 1.524.366 Λοιπός κόσμος 928.625 Γενικό σύνολο 2.452.991 Πηγή: Bundesbank Πίνακας: Β. Βιλιάρδος
Όπως διαπιστώνουμε από τον Πίνακα ΙΙ, τα συνολικά δάνεια των γερμανικών τραπεζών είναι σχεδόν ανάλογα με το ΑΕΠ της χώρας τους (2.491,40 δις € το 2008) - γεγονός που τεκμηριώνει την «επικινδυνότητα» της Γερμανίας, τη δύσκολη θέση δηλαδή που θα βρεθεί (αύξηση των επιτοκίων δανεισμού της κλπ), εάν τυχόν υπάρξουν σοβαρές «συστημικές αναταράξεις». Ίσως λοιπόν για το λόγο αυτό η Γερμανία συνηγορεί υπέρ της «ελεγχόμενης» διαγραφής μέρους των απαιτήσεων των τραπεζών της, απέναντι σε κάποιες υπερχρεωμένες χώρες. Γιατί λοιπόν εμείς να μην στηρίξουμε την προσπάθεια της;
Κλείνοντας, αυτή θα είναι η βασική αιτία (εκτός από τις μεγάλες ενδοευρωπαϊκές εξαγωγές), για την οποία πιθανότατα η γερμανική κυβέρνηση θα υποστηρίξει τελικά το Ευρώ - παρά την αντίθεση μεγάλου μέρους των Πολιτών της (47%), οι οποίοι θα προτιμούσαν (από άγνοια βέβαια των οικονομικών συνθηκών της χώρας τους, αλλά και των διεθνών συσχετισμών) την επιστροφή στο Μάρκο.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Ολοκληρώνοντας, με τη διαφθορά να κυμαίνεται «στατιστικά» στα επίπεδα του 8% του ΑΕΠ (άρθρο μας), τα τελευταία δέκα χρόνια «σπαταλήθηκαν» από τις Ελληνικές κυβερνήσεις περί τα 160 δις € (το 50% του σημερινού δημοσίου χρέους μας), προς όφελος τοκογλύφων και πολυεθνικών, για τη «σπατάλη» των οποίων προφανώς δεν είναι υπεύθυνοι οι Έλληνες Πολίτες – όπως δεν είναι επίσης υπεύθυνοι οι Ιρλανδοί, οι Ισπανοί, οι Αμερικανοί και οι Γερμανοί Πολίτες, για τις κερδοσκοπικές ζημίες των τραπεζών τους, τις οποίες όμως τελικά κλήθηκαν οι ίδιοι να πληρώσουν.
Μία ενδεχόμενη λοιπόν διαγραφή δημοσίων χρεών της τάξης του 30-40% δεν είναι μόνο απαραίτητη, αλλά και απολύτως «θεμιτή» – τουλάχιστον όσον αφορά το σύνολο των Ελλήνων Πολιτών, οι οποίοι δεν συμμετείχαν καθόλου στα «πάρτι της διαφθοράς», τα οποία οργάνωναν μεθοδικά οι πολυεθνικοί-διαφθορείς, με «καλεσμένους» τις κυβερνήσεις, τις τελευταίες δεκαετίες (ας μην προσθέσουμε τα πολεμικά χρέη της Γερμανίας απέναντι μας, όπως επίσης το κόστος του εξοπλισμού και της λαθρομετανάστευσης, στα οποία δεν συμμετέχει η Ευρωπαϊκή Ένωση, ως όφειλε).
Διαφορετικά η χώρα μας κινδυνεύει, είτε από την «καταναγκαστική» μεταφορά πόρων, από τον ιδιωτικό στο δημόσιο τομέα (δια μέσου της υπερβολικής φορολόγησης-λεηλασίας, σύμφωνα με τη μέθοδο του ΔΝΤ), είτε από την ελεγχόμενη χρεοκοπία - αφού δεν είναι νομοθετικά κατοχυρωμένη, εξ όσων τουλάχιστον γνωρίζουμε, η απαγόρευση πτώχευσης του δημοσίου.
Αντίθετα, σύμφωνα με τη γερμανική νομοθεσία (παράγραφος 12 του πτωχευτικού Δικαίου), τα περιουσιακά στοιχεία ενός κράτους δεν μπορούν να ρευστοποιηθούν ή να χρησιμοποιηθούν σαν εγγύηση απέναντι στους διεθνείς δανειστές, όπως συμβαίνει με τα μηχανήματα ή με τα ακίνητα μίας ιδιωτικής επιχείρησης. Το ανώτατο νομοθετικό όργανο δε της Γερμανίας (Bundesverfassungsgericht) έχει αποφανθεί, με αμετάκλητη απόφαση του από το 1962 ότι, «Μία χώρα δεν επιτρέπεται να χρεοκοπήσει».
Επομένως, δεν είναι δυνατόν να ζητάει η ίδια η Γερμανία την καθιέρωση της ελεγχόμενης χρεοκοπίας για κάποια κράτη-μέλη της Ευρωζώνης. Πόσο μάλλον όταν κάτι τέτοιο δεν έγινε ούτε από το «Κλαμπ του Παρισιού» (υπεύθυνο για τον διακανονισμό των κρατικών χρεών – με 419 «αναδιαρθρώσεις» 88 χωρών στο «ενεργητικό» του), ούτε από το «Κλαμπ του Λονδίνου» (υπεύθυνο για τη χρεοκοπία/διακανονισμό των χρεών ιδιωτικών τραπεζών απέναντι σε κράτη), στο οποίο (Λονδίνο), όλως παραδόξως, «υπήχθη» το, μάλλον εγκληματικό και ανεύθυνα υπογεγραμμένο, Ελληνικό μνημόνιο.
(Στην φωτογραφία οι :Ιωακείμ Κοζάνης, Ηλείας Αντώνιος, παπά- Κτενάς Λευκάδας από το Εθνικό Συμβούλιο της ΠΕΕΑ Κορυσχάδες Μάρτιος 1944 )
Η Ιεραρχία της Έκκλησίας τής Έλλάδος, η όποία συνήλθε στήν τακτική Συνεδρία της άπό 5ης – 8ης Οκτωβρίου τ.έ., αισθάνεται τήν ανάγκη νά άπευθυνθεί στό πλήρωμά της, στό λαό του θεού, άλλά καί σέ κάθε καλοπροαίρετο άνθρωπο, γιά νά μιλήσει μέ τή γλώσσα τής άλήθειας καί τής άγάπης. Οι ημέρες πού ζούμε είναι δύσκολες καί κρίσιμες. Περνάμε ως χώρα μιά δεινή οικονομική κρίση πού δημιουργεί στούς πολλούς άνασφάλεια καί φόβο. Δεν γνωρίζουμε τί είναι αύτό πού μάς έρχεται τήν επόμενη μέρα. Ή χώρα μας φαίνεται νά μήν είναι πλέον έλεύθερη άλλά νά διοικείται έπί τής ούσίας άπό τούς δανειστές μας. Γνωρίζουμε ότι πολλοί περιμένετε άπό τήν ποιμαίνουσα Εκκλησία νά μιλήσει καί νά τοποθετηθεί πάνω στά γεγονότα πού παρακολουθούμε. Είναι άλήθεια ότι αύτό πού συμβαίνει στήν πατρίδα μας είναι πρωτόγνωρο καί συνταρακτικό. Μαζί μέ τήν πνευματική, κοινωνική καί οικονομική κρίση συμβαδίζει καί ή πάσης φύσεως άνατροπή. Πρόκειται γιά προσπάθεια έκρίζωσης καί έκθεμελίωσης πολλών παραδεδομένων, τά όποια ως τώρα θεωρούνταν αύτονόητα γιά τή ζωή του τόπου μας. Από κοινωνικής πλευράς έπιχειρείται μιά άνατροπή δεδομένων καί δικαιωμάτων καί μάλιστα μέ ένα πρωτοφανές έπιχείρημα. Τά άπαιτούν τά μέτρα αύτά οί δανειστές μας. Δηλώνουμε δηλαδή ότι είμαστε μιά χώρα ύπό κατοχή καί έκτελούμε έντολές τών κυριάρχων - δανειστών μας. Τό ερώτημα, τό όποιο γεννάται, είναι έάν οι άπαιτήσεις τους άφορουν μόνον σέ οικονομικά καί άσφαλιστικά θέματα ή άφορούν καί στήν πνευματική καί πολιτιστική φυσιογνωμία τής Πατρίδος μας. Μπροστά στήν κατάσταση αύτή ό κάθε λογικός άνθρωπος διερωτάται: Γιατί δέν πήραμε νωρίτερα όλα αύτά τά δύσκολα μέτρα, πού σήμερα χαρακτηρίζονται άναγκαία. "Ολες αύτές τίς παθογένειες τής κοινωνίας καί τής οίκονομίας πού σήμερα επιχειρούμε μέ βίαιο τρόπο νά άλλάξουμε, γιατί δέν τίς άλλάξαμε στήν ώρα του; Γιατί έπρεπε νά φθάσουμε ώς έδώ; Τά πρόσωπα στήν πολιτική σκηνή του τόπου μας είναι, έδώ και δεκαετίες, τα ίδια. Πώς τότε υπολόγιζαν τό πολιτικό κόστος, γνωρίζοντας ότι όδηγούν τή χώρα στή καταστροφή καί σήμερα αισθάνονται άσφαλείς, γιατί ενεργούν ώς εντολοδόχοι; Σήμερα γίνονται ριζικές άνατροπές γιά τίς όποίες άλλοτε θά άναστατωνόταν όλη ή Ελλάδα καί σήμερα επιβάλλονται χωρίς σχεδόν άντιδράσείς. Ή οικονομική μας κρίση μέ πολύ άπλά λόγια οφείλεται στή διαφορά μεταξύ παραγωγής καί κατανάλωσης. Στόν άργό ρυθμό τής παραγωγής πού επιτυγχάνουμε άπέναντι στό ύψηλό βιοτικό επίπεδο πού μάθαμε νά ζούμε. Όταν όσα καταναλώνουμε είναι πολύ περισσότερα άπό όσα παράγουμε, τότε τό οικονομικό ισοζύγιο γέρνει πρός τήν πλευρά τών εξόδων. Ή χώρα μας γιά νά άντεπεξέλθει, άναγκάζεται νά δανείζεται μέ τήν έλπίδα ότι τό διαταραγμένο ισοζύγιο θά ανακάμψει. Όταν αύτό δέν γίνεται καί οί δανειστές άπαιτούν τήν έπιστροφή τών δανεισθέντων σύν τόκω, τότε φθάνουμε στήν κρίση καί στήν χρεωκοπία. Ή οικονομική κρίση, ή όποία ταλαιπωρεί καί δυναστεύει τή χώρα μας είναι ή κορυφή τοΰ παγόβουνου. Είναι συνέπεια καί καρπός μιάς άλλης κρίσης, τής πνευματικής. Ήδη ή δυσαναλογία μεταξύ παραγωγής καί κατανάλωσης συνιστά όχι μόνον οικονομικό μέγεθος, άλλά πρωτίστως πνευματικό γεγονός. Σημείο πνευματικής κρίσης, τό όποιον άφορα τόσο στήν ηγεσία, όσο καί στόν λαό. Μιά ήγεσία πού δέν μπόρεσε νά σταθεί ύπεύθυνα άπέναντι στό λαό, πού δέν μπόρεσε ή δέν ήθελε νά μιλήσει τή γλώσσα τής άλήθειας, πού πρόβαλε λαθεμένα πρότυπα, πού καλλιέργησε τίς πελατειακές σχέσεις, μόνο καί μόνο γιατί είχε ώς στόχο τήν κατοχή καί τή νομή τής έξουσίας. Μιά ήγεσία πού στήν πράξη άποδεικνύεται ότι ούσιαστικά ύπονόμευσε τά πραγματικά συμφέροντα τής χώρας καί του λαού. Κι άπό τήν άλλη πλευρά, ένας λαός, έμείς, πού λειτουργήσαμε άνεύθυνα. Παραδοθήκαμε στήν εύμάρεια, στόν εύκολο πλουτισμό καί στήν καλοπέραση, έπιδοθήκαμε στό εύκολο κέρδος καί στήν εξαπάτηση. Δέν προβληματισθήκαμε γιά τήν άλήθεια τών πραγμάτων. Ή αύθαίρετη άπαίτηση δικαιωμάτων άπό συντεχνίες καί κοινωνικές όμάδε; μέ πλήρη άδιαφορία γιά τήν κοινωνική συνοχή συνετέλεσαν κατά ένα μεγάλο μέρο; στήν σημερινή κατάσταση. Ή ούσία της Πνευματικής Κρίσης είναι ή άπουσία νοήματος ζωής καί ό έγκλωβισμός τού άνθρώπου στό εύθύγραμμο παρόν, δηλαδή ό έγκλωβισμός του στό έγωκρατούμενο ένστικτο. "Ενα παρόν χωρίς μέλλον, χωρίς όραμα. "Ενα παρόν καταδικασμένο στό άνιαρό καί μονότονο. Ή μετατροπή τής ζωής σ' ένα χρονικό διάστημα άνάμεσα σέ δύο ήμερομηνίες, αύτές, τής γέννησης καί τής ταφής, μέ άγνωστο τό μεταξύ τουςδ διάστημα. Σέ μιά τέτοια προοπτική τό άσκοπο συναγωνίζεται τό παράλογο καί τόν άγώνα τόν κερδίζει πάντα τό τραγικό. Όταν άπευθύνεσαι σέ νέους άνθρώπους καί τούς έρωτάς: «γιατί παιδί μου παίρνεις ναρκωτικά;» καί σου άπαντούν: «πέστε μου σεις γιατί νά μήν πάρω; Δέν έλπίζω τίποτα, δέν περιμένω τίποτα, ή μόνη μου χαρά είναι όταν τρυπάω τήν ένεση καί ταξιδεύω»· ή όταν έπισημαίνεις σέ ένα νέο άνθρωπο ότι παίρνοντας ναρκωτικά θά πεθάνει καί έκείνος σου άπαντά μέ ένα τραγικό χαμόγελο: «σεις δέν καταλαβαίνετε ότι έγώ παίρνω ναρκωτικά γιά νά ζήσω», τότε άντιλαμβάνεσαι πόσο άπίστευτα άληθινά καί πόσο τραγικά επίκαιρα είναι τά παραπάνω λόγια. Αντί λοιπόν γιά νόημα ζωής κυνηγήσαμε τήν εύμάρεια, τήν καλοπέραση, τήν οικονομική ισχύ. Όταν όμως δέν ύπάρχει άλλο όραμα ζωής πέρα άπό τήν κατανάλωση, όταν ή οικονομική δύναμη καί ή έπίδειξή της γίνεται ό μόνος τρόπος κοινωνικής καταξίωσης, τότε ή διαφθορά είναι ό μόνος δρόμος ζωής, διότι διαφορετικά, άν δέν είσαι διεφθαρμένο, είσαι άνόητος. Έτσι σκέφθηκαν καί έπραξαν πολλοί, έτσι φθάσαμε στη διαφθορά καί τής έξουσίας, άλλά καί μέρους του λαού μας. Τό ερώτημα - δίλημμα του Ντοστογιέφσκι «ελευθερία ή ευτυχία;» τό ζούμε πλέον σέ όλη του τήν τραγικότητα. Διαλέξαμε μιά πλαστή εύμάρεια καί χάσαμε τήν έλευθερία του προσώπου μας, χάσαμε τήν έλευθερία τής χώρας μας. Σήμερα ό άνθρωπος δικαίως ίσως τρέμει μήπως μειωθεί τό είσόδημά του, άλλά δέν άνησυχεί τό ίδιο γιά τό έλλειμμα παιδείας πού άφορα στά παιδιά του καί δέν άγωνιά γιά τά παιδιά πού σβήνουν μέσα στις ποικίλες έξαρτήσεις, δέν άγωνιά γιά τόν εύτελισμό του άνθρώπινου προσώπου. Αύτή λοιπόν είναι ή ούσία τής άληθινής κρίσης καί ή πηγή τής οίκονομικής κρίσης τήν όποία τόσο άνελέητα έκμεταλλεύονται οι σύγχρονοι «έμποροι των Εθνών». Στήν Σύνοδο τής Ίεραρχίας έμείς, οί πνευματικοί σας πατέρες, κάναμε τήν αύτοκρίτική μας, θελήσαμε να άναμετρηθούμε μέ τίς εύθύνες μας καί νά άναζητήσουμε μέ τόλμη τό μερίδιο τής ένδεχομένης δικής μας ύπαιτιότητας στήν παρούσα κρίση. Ξέρουμε ότι κάποιες φορές σάς πικράναμε, σάς σκανδαλίσαμε ίσως. Δεν άντιδράσαμε άμεσα καί καίρια σέ συμπεριφορές πού σάς πλήγωσαν. Οι έμποροι τής κατεδάφισης τής σχέσης του λαού με τήν ποιμαίνουσα Εκκλησία του έκμεταλλεύτηκαν στό έπακρο καί πραγματικά ή κατασκευασμένα σκάνδαλα καί προσπάθησαν νά διαρρήξουν τήν έμπιστοσύνη σας στήν Εκκλησία. θέλουμε νά σάς πούμε ότι ή Εκκλησία έχει τό άντίδοτο τής κατανάλωσης ώς τρόπο ζωής καί αύτό είναι ή άσκηση. Καί έάν ή κατανάλωση είναι τό τέλος, γιατί ή ζωή δέν έχει νόημα, ή άσκηση είναι δρόμος, γιατί οδηγεί σέ ζωή μέ νόημα. Ή άσκηση δέν είναι στέρηση της άπόλαυσης, άλλά έμπλουτισμός τής ζωής μέ νόημα. Είναι ή προπόνηση του άθλητή πού οδηγεί στόν άγώνα καί στό μετάλλιο καί αύτό τό μετάλλιο είναι ή ζωή πού νικά τό θάνατο, ή ζωή πού πλουτίζεται μέ τήν άγάπη. Ή άσκηση είναι τότε όδός έλευθερίας, έναντίον τής δουλείας του περιττού. Είναι αύτή ή δουλεία πού σήμερα μάς εύτελίζει. Μάς προβληματίζει ή κατάσταση τής Παδείας μας, γιατί τό σημερινό έκπαιδευτικό σύστημα άντιμετωπίζει τό μαθητή όχι ώς πρόσωπο άλλά σάν ήλεκτρονικό ύπολογιστή καί τό μόνο πού κάνει είναι νά «τόν φορτώνει» μέ ύλη άδιαφορώντας γιά τήν όλη του προσωπικότητα καί γι' αύτό τά παιδιά μας δικαιολογημένα άντιδρούν. Γι' αύτό άγωνιούμε για τό νέο Λύκειο πού ετοιμάζεται. Πιστεύουμε ότι όντως τά σχολικά βιβλία γράφονται μέ τήν εύθύνη τής Πολιτείας, άλλά τό περιεχόμενο τους άφορά καί στόν τελευταίο Έλληνα πολίτη, πού περιμένει άπό τήν Εκκλησία του νά μεταφέρει μέ δύναμη τή δική του ταπεινή φωνή. Αισθανόμαστε ότι όλοι οί ένοριακοί μας ναοί πρέπει νά γίνουν χώροι φιλόξενοι γιά τούς νέους μας, όπως είναι ήδη άρκετοί άπό αύτούς, στούς όποίους πολλά νέα παιδιά καταφεύγουν ζητώντας νόημα καί έλπίδα. Ξέρουμε ότι ζητάτε άπό έμάς, τούς Ποιμένες σας, μιά Εκκλησία μέ ήρωισμό, μέ νεύρο, μέ λόγο προφητικό, μέ σύγχρονο νεανικό λόγο, όχι έκκοσμικευμένη, άλλά άγιαζομένη καί άγιάζουσα, μιά "Εκκλησία έλευθέρα καί ποιμαίνουσα μετά δυνάμεως. Μιά Εκκλησία πού δέν θά φοβάται νά άμυνθεί στό πονηρό σύστημα αύτού του κόσμου, έστω κι άν ή άντίσταση σημαίνει διωγμό ή καί μαρτύριο. Ή Εκκλησία είναι ό μόνος όργανισμός πού μπορεί νά σταθεί άμεσα δίπλα στον άνθρωπο καί νά τόν στηρίξει. Εκκλησία όμως είμαστε όλοι μας καί αύτή είναι ή δύ- ναμή μας καί ή δύναμή της. Τήν ένότητα μεταξύ τών ποιμένων καί του λαού έχουν στόχο οί έμποροι των λαών γι' αύχό προσπαθούν νά τήν ναρκοθετήσουν. Ξέρουν ότι άμα θά «πατάξουν» τόν ποιμένα, εύκολα θά σκορπίσουν τά πρόβατα καί θά τά ύποτάξουν. Διδαχθείτε άπό τήν ιστορία ότι όπου ό Θεός πολεμήθηκε τελικός στόχος ήταν ό άνθρωπος καί ό εύτελισμός του. Η ένανθρώπιση του Θεού είναι μεγαλύτερη καταξίωση του άνθρώπινου προσώπου. Ή Εκκλησία δέν άντιμάχεται τήν Πολιτεία, άλλά έκείνους πού έκμεταλλευόμενοι τήν Πολιτεία καί κρυμμένοι πίσω άπό τήν έξουσία έπιχειρούν νά σάς στερήσουν τήν έλπίδα. Νά θυμάσθε ότι για πολλούς οίκονομολό- γους ή παρούσα κρίση είναι κατασκευασμένη, είναι μιά κρίση - έργαλείο πού άποβλέπει στόν παγκόσμιο έλεγχο άπό δυνάμεις πού δέν είναι φιλάνθρωπες. Η Εκκλησία του Χριστού έχει λόγο γιά τήν σημερινή κρίσιμη κατάσταση, διότι δέν έπαψε νά άποτελεί σάρκα του κόσμου, μέρος τής Ίστορίας. Δέν μπορεί νά άνέχεται κανενός είδους άδικία, άλλά οφείλει νά δείχνει έτοιμότητα γιά μαρτυρία καί μαρτύριο. Γνωρίζουμε ότι οί άνθρωποι δίπλα μας πεινούν, βρίσκονται σέ ένδεια, άσφυκτιούν οικονομικά, η άπελπισία πολλές φορές κυριεύει τήν καρδιά τους. Τό γνωρίζουμε γιατί πρώτος σταθμός τους στήν άναζήτηση έλπίδας είναι ό Ναός τής περιοχής τους, ή ένορία τους. Στόχος καί άγώνας μας είναι ή κάθε ένορία νά γίνει τό κέντρο άπ' όπου όλη ή ποιμαντική δραστηριότητα τής τοπικής Έκκλησίας θά άγκαλιάσει όλη τήν τοπική κοινωνία. Άπόφασή μας είναι νά δημιουργήσουμε ένα παρατηρητήριο κοινωνικών προβλημάτων προκειμένου νά παρακολουθήσουμε άπό κοντά καί νά άντιμετωπίσουμε μέ τρόπο μεθοδικό τά προβλήματα πού δημιουργεί ή παρούσα κρίση. Στόχος μας είναι νά άναπτύξουμε τό προνοιακό έργο της κάθε ένορίας ώστε νά μήν ύπάρχει ούτε ένας άνθρωπος πού νά μήν έχει ένα πιάτο φαγητό. Γνωρίζετε καί σεις ότι στό σημείο αύτό ή Εκκλησία έπιτελεί τεράστιο έργο. Τό γνωρίζετε, γιατί πολλοί άπό σάς αύτή τήν προσπάθεια τής ένορίας σας τήν στηρίζετε εθελοντικά καί τήν ένισχύετε οικονομικά. Σάς καλούμε νά πλαισιώσετε ό καθένας καί ή καθεμιά τήν ένορία σας γιά νά άντιμετωπίσουμε άπό κοινού τίς δύσκολες αύτές ώρες. Ό λαός μας πέρασε καί άλλοτε καί φτώχεια καί πείνα, άλλά άντεξε καί νίκησε γιατί τότε είχε οράματα. Όλοι μαζί μπορούμε νά βοηθήσουμε τόν ένα καί ό ένας τούς πολλούς. Ό Θεός δέν μάς έδωσε πνεύμα δειλίας, άλλά δυνάμεως καί άγάπης. Μέ αύτό τό πνεύμα, συσπειρωμένοι γύρω άπό τήν μεγάλη μας οικογένεια, τήν Εκκλησία, έπισημαίνοντας τά λάθη μας, άναζητώντας νόημα ζωής στήν άγάπη, θά βγούμε άπό αύτή τή δύσκολη ώρα.
Η Εταιρεία Μελέτης Ελληνικού Πολιτισμού κυκλοφορεί το πρώτο τεύχος του νέου επιστημονικού περιοδικού νέος Ερμής ο Λόγιος. Πρόκειται για μια τετραμηνιαία έκδοση με αντικείμενο την ιστορία, τις ανθρωπιστικές επιστήμες και την τέχνη. Το πρώτο τεύχος ανοίγει με ένα εισαγωγικό κείμενο της Εταιρείας Μελέτης Ελληνικού Πολιτισμού, όπου δηλώνονται οι ιδεολογικές κατευθύνσεις της και ο χαρακτήρας του περιοδικού.
Το πρώτο μέρος περιλαμβάνει κείμενα ενδεικτικά των αντιλήψεων της συντακτικής ομάδας και των συνεργατών του περιοδικού. Ο Μιχάλης Μερακλής γράφει για τις ανθρωπιστικές σπουδές, ο Δημήτρης Μαυρίδης για την συνέχεια του ελληνισμού, ο Σπύρος Βρυώνης παραθέτει τις αντιλήψεις που επικρατούν στις κοινωνικές επιστήμες γύρω από το έθνος και τον εθνικισμό, ενώ ο Ερατοσθένης Καψωμένος αναφέρεται στην νεοελληνική κουλτούρα και το μεσογειακό πολιτισμικό πρότυπο.
Ακολουθεί ένα αφιέρωμα στην ελληνική Αναγέννηση, που προηγείται της ελληνικής επανάστασης του 1821. Περιλαμβάνονται 6 κείμενα: του Γιώργου Καραμπελιά (Η ελληνική Αναγέννηση), του Απόστολου Διαμαντή (Έθνος και λόγιοι στην Τουρκοκρατία), του Δημήτρη Καραμπερόπουλου (Το γνωστικό επίπεδο των ιατρικών γνώσεων κατά τη Νεοελληνική Αναγέννηση), του Στέφανου Μπεκατώρου (Ιωάννης Πρίγκος, εραστής των βιβλίων), του Αλέξανδρου Παπαδερού (Μετακένωσις) και του Τάσου Χατζηαναστασίου (Κοινοί τόποι στη βαλκανική λογοτεχνία της Τουρκοκρατίας).
Στο τρίτο μέρος υπάρχει μία ποικιλία κειμένων και θεματικών, ενδεικτικών των προθέσεων και των κατευθύνσεών μας. Ο Γιώργος Κοντογιώργης γράφει για την γνωσιολογία των συλλογικών ταυτοτήτων, η Παναγιώτα Βάσση αναλύει την θεώρηση της Ουτοπίας στο έργο του Κ. Παπαϊωάννου, ο Χρίστος Δάλκος γράφει για την ανάγκη υπέρβασης της νεωτερικής και μετανεωτερικής αντίληψης για την γλώσσα και την διδασκαλία της, ενώ ο Νίκος Βαρβατάκος αναφέρεται στον θεσμό των οικογενειακών επικέψεων στην ελληνική σωφρονιστική νομοθεσία και την κοινωνική επανένταξη των κρατουμένων.
Το περιοδικό κλείνει με δύο βιβλιοκριτικές του Δημήτρη Μπαλτά, (Χριστιανισμός και Αναρχία του Ζακ Ελύλ και Το καλό και το κακό στην τέχνη και το Δίκαιο του Βασίλη Μαρκεζίνη), μία εκτενή παρουσίαση του βιβλίου του Α. Νταβούτογλου Το στρατηγικό βάθος: η θέση της Τουρκίας από τον Σπύρο Κουτρούλη και μία συζήτηση του Γιώργου Καραμπελιά με τον Βασίλη Καραποστόλη, γύρω από την ελληνική ιδιοπροσωπία, με αφορμή το βιβλίο του τελευταίου Διχασμός και Εξιλέωση.
Είναι δυο μέρες που έλαβα το γράμμα σου. Θέλησα να σου γράψω αμέσως, αλλά, να, σου γράφω σήμερα, γιατί στο μεταξύ η ζωή (σε όλες τις εκδηλώσεις της και ιδιαίτερα σ' αυτές που έχουν μεγάλη κινητικότητα και των οποίων έχουμε εμείς θεώρηση)(1) κυλά ασταμάτητα. Να σου γράψω και για την στρατιωτική ζωή δεν το διακινδυνεύω αφού συ την ζεις και όχι εγώ. Σκέφτομαι πώς θα με ονομάτιζες αν σου έγραφα -σκέψου το όμως. Απ' την στρατιωτική σου ζωή είναι αρκετό το ότι είσαι καλά και έχεις βρει πολλούς γνωστούς «Πανεπιστήμιους»(2). Τι άλλο να ζητήσεις;
Γιώργη, εμείς εδώ είμαστε όλοι καλά. Ζητάς πληροφορίες και λες ότι ενδιαφέρεσαι ώς και για τις απόπειρες αυτοκτονίας. Σκέφτηκα προς στιγμή να σου στείλω -εσωκλείστως- ειδήσεις γάμων-γεννήσεων-βαφτίσεων-θανάτων-αυτοκτονίας-δεξιώσεων...
Τι λες; Είναι καλή η σκέψη μου; Γράψε μου γρήγορα εάν... επιτρέπεται για να σου στείλω.
Τι να σου γράψω, αλήθεια στα σοβαρά. Είναι τόσες οι ειδήσεις και τέτοιες που αν τις μάθεις, Γιώργο, θα σκιρτήσεις. Σου λέω αλήθεια. Από το Εθνικό Συμβούλιο της ΕΦΕΕ που έγινε, μέχρι την «Πανσπουδαστική»(3) που τώρα βγήκε -απ' την Δευτέρα- αλλά μετ' εμποδίων και μάλιστα πολύ σοβαρών. Συνδέεται με την έκθεση(4) - όχι την ίδια την έκθεση, αλλά με τον Κύριο Νίκο(5) που βγήκε ένα άρθρο του - και μέσα μπλέκονται ο Αριστείδης(6), ο Γρηγόρης(7), ο Αντρέας(8), ο Τάκης(9). Το θέμα βρίσκεται εν εξελίξει. Πάντως λόγω του χειρισμού παραιτήθηκαν ο Αρης(10) και όλα τα άλλα παιδιά εκτός απ' τον Γιάννη Γιαν(11)...
Είχα μια συζήτηση πάλι πολύ κατατοπιστική με τον Τάκη(9) που είτανε και ο Γρηγόρης(7) - για να μαθαίνει... Είτανε πράγματι ενδιαφέρουσα πολύ και αποκαλυπτική...
Ξέρουμε για την έκθεση και την είδαμε και αυτήν και αυτούς. Οπωσδήποτε δεν έχουμε να χάσουμε καθόλου.
Τι άλλο να σου γράψω ή μάλλον τι να σου πρωτογράψω. Και έτσι δεν σου γράφω τίποτε και τελειώνω περιμένοντας γράμμα σου που να μου λες πότε θα έρθεις με άδεια για να συναντηθούμε αμέσως. Σε χαιρετώ
Γεια χαρά
Σωτήρης.
2
Αθήνα, 17.4.1964
Φίλε Γιώργη, Γεια σου
Η διαφορά στις ημερομηνίες των γραμμάτων είναι 11 μέρες. Φυσικά το γράμμα σου το πήρα αργότερα -στις 10/4. Ομως η καθυστέρηση να σου γράψω καταλαβαίνεις από πού προέρχεται. Ισως να έπαιζε και δευτερεύοντα ρόλο η σχετικότητα του χρόνου, που εδώ η εβδομάδα - ιδιαίτερα αυτή την εποχή - είναι μέρα ενώ σε σας ίσως... δεν ξέρω γράψε μου εσύ για ακρίβεια Γιώργο, τώρα που σου γράφω για την σχετικότητα του χρόνου θυμήθηκα ότι διαβάζω κάτι περί χρόνου - Αϊνστάιν κ.λπ. Αν μπορείς -έχεις χρόνο, διάθεση και όχι άλλες ασχολίες- στο γράμμα σου γράψε μου πλατιά πάνω σ' αυτό το ζήτημα και αν θέλεις θα σου γράψω και εγώ.
Χαίρουμαι ιδιαίτερα που είσαι στην ιδιαίτερη Πατρίδα μου(12) αν και είσαι μόνος. Δυστυχώς επειδή, όπως ξέρεις, έφυγα μικρός απ' εκεί, δεν έχω γνωστούς καθόλου για να σε γνωρίσω.
Είναι κρίμα που λείπεις τώρα απ' την Αθήνα. Επρεπε νάσουνα εδώ. Δεν ξέρω σε τι βαθμό (ένταση) φτάνει ο απόηχος απ' τα εδώ συμβαίνοντα, πάντως αν και δεν φαίνονται απ' όλους είναι πολύ-πολύ δυνατά. Σήμερα το βράδυ γνώρισα -αν και δεν συστηθήκαμε- το φίλο σου τον Στέλιο(13) τον Δικηγόρο. Κάναμε μια συζήτηση και είτανε πολλά άτομα και έτσι τον γνώρισα. Μου έκανε πολύ καλή εντύπωση.
Είχα συναντηθεί με τον Αγγελο(14) και ίσως να σε πρόλαβε στην Κόρινθο από τότε δεν μου έγραψε γράμμα. Επίσης συνάντησα μια μέρα και τον Τάκη(15) -για τον οποίο είχα επιφυλάξεις όπως σούχα πει- και είτανε απόλαυση η συμπεριφορά του, με τα νεύρα του, τις φωνές του κτλ. Αλλο να σου γράφω, και άλλο να τον έβλεπες. Ειδικά εγώ που τον ήξερα αλλιώς.
Οταν είχες έρθει πάνω, είτανε εδώ και ο Ντίνος(16). Τον συνάντησα διαμέσου του αδελφού του Αγγελου(17), και αυτός μου είπε ότι είσουνα εδώ. Αλλά την άλλη μέρα που ήλθα για να σε βρω είχες φύγει. Μεγάλη ατυχία.
Επρεπε να κατέβαινες στην σχολή να με εύρισκες. Συζήτησα με τον Ντίνο - μου είπε ότι είχατε συζητήσει και εν κατακλείδι είπαμε να ξανασυναντηθούμε, αλλά ο Ντίνος με τις δουλειές του και εγώ με τις εκλογές της Σχολής(18) χαθήκαμε. Ομως τον συνάντησα την Τρίτη στις 14 του μηνός που είτανε εδώ περαστικός και συζητήσαμε αρκετά πλατιά...
Γιώργο, η «δουλειά»(19) πάει καλά -συζητάμε και με τον Αρη(10) - που έχει κάνει καταπληχτικές προόδους- και με τον Τάκη τον Πανύψηλο(20) και πάλι βλέπουμε. Προχωράμε όπως περίπου τάχαμε πει. Εχουνε να γίνουν μεγάλες «πλάκες»(21) μάλλον γρήγορα. Εγώ με τα 2 κορίτσια(22) (το μεγάλο το διοπτροφόρο και το μικρότερο) έχω μεγάλες «πλάκες». Μετά απ' την τελευταία συζήτηση που σούχα πει, πιάστηκαν επ' αυτοφώρω που έλεγαν εν γνώσει τους -με την θέλησή τους, συνειδητά- ψέματα. Το τι έγινε και το τι θα γίνει δεν λέγεται.
Θα 'θελα να σου γράψω πολλά ακόμη, αλλά όπως καταλαβαίνεις έχω πάρα πολλές δουλειές τώρα. Γι' αυτό τελειώνω και περιμένω γράμμα σου. Θα σου ξαναγράψω σύντομα μετά τις «πλάκες» που θάχουμε.
Αν τυχός έρθεις στην Αθήνα βρες με οπωσδήποτε. Ελα στην Σχολή και ρώτησε. Αν δεν με βρεις εκεί έλα σπίτι - Αυτοκίνητο Λόφου Σκουζέ(23). Τέρμα, ρώτησε και θα με βρεις. Στην χειρότερη περίπτωση άφησέ μου παραγγελία.
Σε χαιρετώ φιλικά
Σωτήρης
Υ.Γ.: Δεν σου έγραψα τίποτα για τον Μάκη(24) γιατί είναι αυτονόητο ότι μαζί κάνουμε τις «δουλειές»... Είναι καλά και σε χαιρετά... Σωτήρης
18.4.64. Μούπε ο Μάκης να μην το στείλω διότι αλλάζεις διεύθυνση.
3
Αθήνα 27.4.1964
Φίλε «Λοιπέ»(25), Γεια χαρά
Σου γράφω μετά ένα δεκάλεπτο που έλαβα το γράμμα σου. Αυτό για δυο λόγους. Πρώτον, εάν αφήσω για αύριο θα σου γράψω οπωσδήποτε τον άλλο μήνα και, δεύτερον, σου είχα ετοιμάσει γράμμα (στο εσωκλείω)(26), αλλά μου είπε ο Μάκης ότι άλλαξες διεύθυνση.
Γιώργο διευθύνσεις δεν ξέρω των παιδιών που ζητάς αλλά θα μάθω και θα σου γράψω. Ειδικά για τον Μπενακόπουλο(16) και τον Παπασπύρου(14).
Ο Μάκης(24) ξέρεις εκλέχτηκε Σύμβουλος του Εθνικού Συλλόγου Σπουδαστών ΑΣΟΕΕ. Είναι τώρα μήνας και πλέον.
Για τις «πλάκες» που σου γράφω στο πρώτο γράμμα (Διάβαστο πρώτο) έχουν αρχίσει και ολοένα μεγαλώνουν. Μου φαίνεται ότι θα αρχίσω να κρατάω Ημερολόγιο. Ομως ακόμα δεν φτάσανε στο ζενίθ. Ελπίζω ότι θα φτάσουν σε λίγο καιρό.
Ενα περιστατικό. Μια μέρα σε ομήγυρη είχε έρθει μαζί με το μικρότερο κορίτσι(22) και ο «Φουκαρράς»(27). Το τι έγινε δεν λέγεται. Φαντάσου ότι με έδειχνε εμένα στα κρυφά στον «Φουκαρρά» κι όλο τούλεγε - τούλεγε. Παρά λίγο ναρχόταν και το μεγάλο το διοπτροφόρο(22) όμως δεν ήρθε. Κρίμα-κρίμα! Εχεις χαιρετισμούς από το Μάκη.
Τρελαθήκαμε Γιώργο μου, στα τρεξίματα. Γιατί έχουμε και διάβασμα για τις εξετάσεις και πρέπει να φτιάξουμε δύο μελέτες για το Πανσπουδαστικό Συνέδριο(28) που θα αρχίσει στις 11 του Μάη. Επιπλέον -να μην το ξεχνάμε- έχουμε -εγώ ιδίως- τραβήγματα με τα κορίτσια. Τι να γίνει.
Φίλε «λοιπέ», μην στεναχωριέσαι καθόλου για το αξίωμα που του ξέφυγες. Είναι καλλίτερα. Σκέψου έγνοιες που θάχες. Ενώ τώρα ούτε όπλο να καθαρίζεις κλπ. Ποιος την τύχη σου. Σε ζηλεύω. Αν έχεις καιρό και όρεξη κάνε δύο ή μάλλον τρία πράγματα: 1ον ΓΥΜΝΑΣΤ1ΚΗ. 2ον Μια μελέτη για τις επιδράσεις της μοναξιάς και απομόνωσης στην ψυχολογική κατάσταση του ατόμου (θυμήσου τον Φρόυντ). 3ον Τα περί χρόνου (Αϊνστάιν) που σου γράφω στο πρώτο γράμμα.
Τίποτε άλλο δεν σου γράφω. Περιμένω απάντησή σου. Ως τότε
Γεια χαρά
Σωτήρης
4
Αθήνα, 29.5.64
Φίλε Γιώργη, Γεια σου
Μόνο δυο λόγια σου γράφω κυρίως γιατί είναι απίθανα περίπλοκες οι συνθήκες της τωρινής περιόδου που διανύω -ένας παράγοντας και οι εξετάσεις- αλλά κυρίως γιατί δεν έχω νέα σου. Σου είχα γράψει προ μηνός εκτενέστατα και δεν έχω λάβει γράμμα σου: Γράψε μου σε παρακαλώ αμέσως.
Γιώργη, δεν σου γράφω κανένα νέο και γιατί δεν έχω, αλλά κυρίως γιατί θέλω πρώτα να δω το αποτέλεσμα των εν δυνάμει καταστάσεων που διαδραματίζονται.
Σε παρακαλώ γράψε μου και κυρίως μήπως θα πάρεις καμμιά άδεια για να έρθεις κάτω στην Αθήνα.
Σε χαιρετώ φιλικώτατα
Σωτήρης
Υ.Γ. Εχεις χαιρετίσματα από το Μάκη.
5
Αθήνα, 21.7.64
Φίλε Γιώργη, σε χαιρετώ(29)
Ελαβα το γράμμα σου προ 8 περίπου ημερών και εχάρηκα αφάνταστα για δυο λόγους. Πρώτο, γιατί έλαβα το γράμμα σου και δεύτερον, γιατί όπως γράφεις, θα πάρεις άδεια και θα έρθεις κάτω. Αυξητικό -και μάλιστα κατά γεωμετρική πρόοδο- είναι και το γεγονός ότι σκέφτεσαι -έστω- διαισθητικά και προσπαθείς να προχωρήσεις. Εγώ τώρα αυτό μόνο μπορώ να σου πω. Σκέψου όσο μπορείς περισσότερο. Και τα τολμηρότερα διαισθητικά πετάγματα είμαι βέβαιος ότι δεν θα φθάνουν την πραγματικότητα, που υπάρχει σήμερα και εξελίσσεται απίθανα γρήγορα και πολύπλοκα...
Σήμερα, Γιώργο, το απόγευμα θα δώσουμε μια μεγάλη μάχη(30). Μια μάχη ζωής ή θανάτου, για την συνέχιση της ύπαρξης ή μη «του εαυτού μας» σαν τέτοιοι. Το αποτέλεσμα δεν ξέρω τι θα είναι, όχι από πλευράς δικής μας αλλά από γενικώτερης αντιμετώπισης. Προβλέπω μάλλον ότι παρά την Νικηφόρα έκβαση της δικής μας μάχης, ο αγώνας θα χαθεί από έλλειψη ενιαίας διοίκησης και συντονισμού της δράσης όλων. (Σε αρέσει η στρατιωτική ορολογία; Τα καταφέρνω ή όχι; Τι λες φίλε «Λοιπέ»!!)(25).
Πολλά θέλω να σου γράψω, όμως, μη μπορώντας τώρα τελειώνω περιμένοντας γράμμα σου για το πότε θα κατέβεις κάτω.
Κάτι τελευταίο. Ο Μήτσος(31) -ο αδελφός του Μάκη- πήγε στρατιώτης. Εχει μια βδομάδα που παρουσιάστηκε στην Κόρινθο. Διεύθυνση δεν ξέρω γι' αυτό δεν σου στέλνω - καταλαβαίνεις ότι αυτό μας σακάτεψε ώς ένα βαθμό. Τι να γίνει όμως; Αφού δεν άλλαζε γνώμη, τον χαιρετίσαμε και του είπαμε στο καλό... καλός στρατιώτης!!!
Στο προηγούμενο γράμμα σου είχα γράψει μια υποκειμενική εκτίμηση για τις εξετάσεις. Οι καθηγητές όμως έχουν διαφορετική υποκειμενική εκτίμηση, κι αφού η δικιά τους εκτίμηση ισχύει αντικειμενικά, δεν πάμε καλά στα μαθήματα. Δεν πειράζει όμως. Στα πάντα υπάρχει γιατρειά, μόνο στον θάνατο δεν υπάρχει - ή μήπως και στην αγάπη. Τι λες;!!
Εχεις πολλούς χαιρετισμούς από τον Μάκη.
Τελειώνω περιμένοντας γράμμα σου
Γεια σου Γιώργη
Σωτήρης
6
Αθήνα, 25.9.64
Αγαπημένε φίλε Γιώργο, σε χαιρετώ
Ηθελα να σου γράψω από την Δευτέρα αλλά ανέβαλλα γιατί αναβλήθηκε και το «πάρτυ»(21) που είχαμε προγραμματίσει και έτσι δεν θα είχα νέα. Το «πάρτυ» έγινε χτες βράδυ και είμασταν 9 στην αρχή και έπειτα μείναμε 8. Δεν είχε έρθει η «Μαμά» με τα γυαλιά γιατί λείπει όπως ξέρεις. Είχε έρθει όμως η «ακόλουθός της»(22).
Είχαμε μεγάλη «πλάκα», όμως εκείνο που μας ενδιαφέρει είναι ότι το παιχνίδι που είχαμε σκαρώσει δεν πήγε όπως θέλαμε. Και αυτό γιατί προέκυψαν τόσες τεχνικές λεπτομέρειες που δεν είτανε δυνατόν να τις παρακάμψουμε δίχως να θιγεί η ουσία του παιχνιδιού. Τότε όμως τι να το κάνεις. Ετσι τελειώσαμε κατά τις 2.30 τη νύχτα το «πάρτυ» και τώρα σκεφτόμαστε τις λεπτομέρειες για να κάνουμε κανένα άλλο.
Γιώργο, θάθελες να σου γράψω κι άλλα, αλλά επειδή αφ' ενός διαβάζω τώρα που σου γράφω στατιστική -θέλεις αλήθεια να σου στείλω καμμιά χιλιάδα τύπους για να περνάς την ώρα σου;...- αφ' ετέρου δεν έχω πιο ενδιαφέροντα πράγματα απ' το «πάρτυ», τελειώνω εδώ.
Γεια χαρά
Σωτήρης
7
Αθήνα, 26.10.64
Φίλε Γιώργη, Γεια χαρά
Σου γράφω δυο λόγια μόλις τελείωσα τις εξετάσεις μου. Είναι αλήθεια ότι πέρασε πολύς καιρός που δεν σου έγραψα. Θα καταλαβαίνεις τους λόγους. Δεν είτανε, Γιώργο, μόνο το διάβασμα, αν και για να πούμε την αλήθεια, όπως μούγραψες, η χρονιά -δεν λέω η επιστήμη- δεν καταχτιέται με επικλήσεις. Θέλει τρομερή μάχη, δεν παραδίδει από μόνη της τα όπλα, δηλ. δεν πεθαίνει ειρηνικά... όπως δεν πεθαίνει κανείς ειρηνικά(32)... δεν συμφωνείς; Συνέπεια του διαβάσματος όλων μας είτανε και η ολοκληρωτική αδυναμία να ξανασυναντηθούμε με τα παιδιά σε κανένα «πάρτυ»(21). Σκέψου ότι απ' όσο ξέρω κανείς δεν πήγαινε σε «πάρτυ» γιατί απλούστατα δεν γινότανε. Ετσι τώρα που τελειώσαμε τις εξετάσεις έχει να καεί το πελεκούδι. Ηδη ετοιμάζουμε όχι «πάρτυ» αλλά «δεξίωση». Σύντομα πρέπει νάχω νέα.
Στις εξετάσεις μου πήγα καλά και είμαι βέβαιος ότι έχω περάσει την χρονιά κι έτσι τέλειωσαν τα βάσανα. Πάντως κουράστηκα φέτος τρομερά. Επί ένα μήνα διάβαζα μερόνυχτα - δίχως να βγαίνω απ' το σπίτι παρά για τους διαγωνισμούς. Και ο Μάκης πήγε καλά κι ελπίζω ότι κι αυτός θα ξεμπερδέψει.
Δεν ξέρω αν σούγραψε η Αννα(33) για τις φασαρίες που έγιναν. Ελπίζω να σου έχει γράψει. Πάντως έτσι πούρθανε τα πράγματα δεν γινότανε νομίζω τίποτε άλλο, αν και στην διαδικασία και στις ιδιαίτερες πλευρές θέλει τεράστια συζήτηση. Θα δούμε τώρα από δω κι εμπρός. Υπάρχει μια ωραιότατη σκέψη. Αν γίνει πράξη επιτυχημένη, θα αφήσει εποχή.
Τελειώνοντας σου γράφω ένα πρόβλημα που έχει αρχίσει να μ' απασχολεί σοβαρά. Ο καθηγητής μας ο Φουρκιώτης, μας διδάσκει ότι το «δίκαιο προϋπήρξεν της οικονομίας». Παραπέμπει δε στον Stamler - γερμανό καθηγητή του Αστικού Δικαίου αν δεν κάνω λάθος.
Αν μπορείς στείλε μου καμμιά πληροφορία για το βιβλίο του Stamler. Υπάρχει μεταφρασμένο; πού; κ.λπ. - ή ακόμα στείλε μου σκέψεις σου, γιατί προγραμματίζουμε να αντικρούσουμε αυτή την άποψη.
Σε χαιρετώ
Σωτήρης
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Με τη διατύπωση αυτή ο Σωτήρης υπενθυμίζει τις κοινές αντιλήψεις και το ενδιαφέρον για τα προβλήματα και τις διαδικασίες που συντελούνταν στη σπουδαστική κατά κύριο λόγο οργάνωση της Νεολαίας της ΕΔΑ, αλλά αφορούσαν το κίνημα της νεολαίας γενικότερα. Για περισσότερα βλέπε τα άρθρα μου στην «Ελευθεροτυπία», 28/2/82 και ιδίως 24/3/82 (στο πλαίσιο της έρευνας για τη «γενιά του 1-1-4»).
2. Εννοεί γνωστούς και φίλους από διάφορες ανώτατες σχολές που τότε είχαν μαζικά καταταχτεί στο στρατό (ΚΕΝ Κορίνθου). Ο ιδιαίτερος λόγος για τη μαζική αυτή κατάταξη είναι η απώλεια της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας από το κόμμα της ΕΡΕ στις εκλογές της 3ης Νοέμβρη 1963, που εξελίχτηκε αργότερα σε εκλογικό θρίαμβο της Ενωσης Κέντρου στις εκλογές της 18 Φλεβάρη 1964. Δηλαδή ελπίζαμε ότι θα αλλάξει το κλίμα στο δοκιμαστήριο αυτό κάθε καταπιεστικής μεθόδου που λέγεται στρατός.
3. Πρόκειται για τη γνωστή δεκαπενθήμερη φοιτητική επιθεώρηση «Πανσπουδαστική» που εκδιδόταν στην Αθήνα από φοιτητές όλων των σχολών από το 1956 μέχρι το 1967. Αποτέλεσε το μαζικό οργανωτή του φοιτητικού κινήματος που έδωσε συνοχή και ιδέες στο κίνημα της νεολαίας τότε.
4. Εκθεση φωτογραφιών με αντιαποικιακό-αντιιμπεριαλιστικό περιεχόμενο που οργάνωσαν οι «Φίλοι των Νέων Χωρών» (ΦΝΧ) στην αίθουσά τους, οδός Ασκληπιού 3, στην Αθήνα, το Γενάρη του 1964.
5. Νίκος Ψυρούκης, ο γνωστός συγγραφέας, ηγετικός παράγοντας τότε στους ΦΝΧ.
6. Αριστείδης Μανωλάκος, στέλεχος του φοιτητικού κινήματος και μέλος του Κεντρικού Συμβουλίου της ΝΕΔΑ τότε.
7. Γρηγόρης Γιάνναρος, στέλεχος του φοιτητικού κινήματος και μέλος του Κ.Σ. της ΝΕΔΑ τότε.
8. Αντρέας Λεντάκης, στέλεχος του φοιτητικού κινήματος και μέλος του Κ.Σ. της ΝΕΔΑ τότε.
9. Τάκης Μπενάς, ο γνωστός αντιστασιακός και γραμματέας του Κ.Σ. της ΝΕΔΑ τότε.
10. Αρης Ζεπάτος, φοιτητής Νομικής και μέλος του Γραφείου της «Σπουδάζουσας» της ΝΕΔΑ και της Συντακτικής Επιτροπής τής «Πανσπουδαστικής» τότε.
11. Γιάννης Γιαννουλόπουλος, φοιτητής φιλοσοφικής, συνδικαλιστικό στέλεχος και αρχισυντάκτης της «Πανσπουδαστικής» τότε.
12. Ο Σωτήρης γεννήθηκε στο 1942 στο Οίτυλο της Μάνης. Εγώ υπηρετούσα τότε (Απρίλης 1964) στο Γύθειο.
13. Στέλιος Μπαμπάς, νέος τότε δικηγόρος, ηγετικός παράγοντας στους ΦΝΧ.
14. Αγγελος Παπασπύρου, στρατευμένος φοιτητής της ΑΣΟΕΕ, στέλεχος της ΝΕΔΑ.
15. Τάκης Τασσόπουλος, στρατευμένος φοιτητής, στέλεχος της ΝΕΔΑ τότε.
16. Ντίνος Μπενακόπουλος, στρατευμένος φοιτητής του ΕΜΠ, στέλεχος της ΝΕΔΑ τότε.
17. Αγγελος Μπενακόπουλος, παλαιό στέλεχος της σπουδαστικής οργάνωσης της ΝΕΔΑ.
18. Εννοεί τις εκλογές για το Δ.Σ. του Συλλόγου των Σπουδαστών της ΑΣΟ και ΕΕ.
19. «Δουλειά»: εννοεί τη συστηματική προσπάθεια για τη συσπείρωση και το συντονισμό της δραστηριότητας όλων των αντιρεφορμιστικών στελεχών της αριστερής νεολαίας. Οι απαρχές της διαδικασίας αυτής βρίσκονται στις εργασίες του Β' Συνεδρίου της ΕΔΑ, το Δεκέμβριο του 1962.
20. Τάκης Παππάς, φοιτητής της Νομικής, στέλεχος της Νεολαίας και μέλος του Γραφείου της «Σπουδάζουσας» τότε.
21. «Πλάκες», «Πάρτι», «Δεξίωση»: έτσι ονομάζει συνθηματικά ο Σωτήρης τις εσωοργανωτικές συγκρούσεις στη ΝΕΔΑ. Αυτό για συνωμοτικούς λόγους, επειδή ο παραλήπτης των επιστολών ήταν στρατιώτης.
22. Πρόκειται για τους Τάκη Μπενά και Γρηγόρη Γιάνναρο. Βλέπε σημ. 7 και 9.
23. Η διεύθυνση του Σωτήρη ήτανε: Κτήμα Λουκίσα, Λόφος Σκουζέ, Τ.Τ. 210, Αθήνα.
24. Μάκης Παπούλιας, φοιτητής της ΑΣΟ και ΕΕ, μαζικό στέλεχος της νεολαίας και μέλος του Γραφείου της Σπουδάζουσας της ΝΕΔΑ.
25. «Λοιπός Οπλίτης», κάτι σαν ανθυποστρατιώτης: μειωτικός χαρακτηρισμός για ικανούς στρατιώτες από τους οποίους αφαιρούσαν ορισμένα δικαιώματα (π.χ. κατοχή όπλου). Εμένα με ονόμασαν «λοιπό» μετά τον χαρακτηρισμό μου ως Γ' κατηγορίας (δρώντα κι επικίνδυνο) κομμουνιστή με την Φ. 123.2/10/9678/8.4.64/ΓΕΣ/2ΕΓ, με έστειλαν σε πειθαρχική μονάδα κ.λπ.
26. Είναι το προηγούμενο γράμμα με ημερομηνία 17.4.1964.
27. «Φουκαρράς», συνωμοτική παραποίηση του ονόματος του Νίκου Καρρά, στελέχους της Εκτελεστικής Επιτροπής της ΕΔΑ τότε.
28. Εννοεί το Ε' Πανσπουδαστικό Συνέδριο.
29. Το γράμμα αυτό του Σωτήρη είναι γραμμένο ένα χρόνο ακριβώς πριν τη δολοφονία του στις 21 Ιουλίου 1965. Αξίζει να προσεχτεί ιδιαίτερα το περιεχόμενό του. Εντύπωση προκαλεί ο στοχασμός του για τα θέματα του Αγώνα, του Ερωτα και του Θανάτου.
30. «Μάχη»: αναφέρεται στην επικείμενη αναμέτρηση σε κλίμακα πανσπουδαστική, ανάμεσα στην ριζοσπαστική αντίληψη που αντιπροσωπεύει ο Σωτήρης, ο Μάκης Παπούλιας και άλλοι και συμμεριζόταν η πλειοψηφία της σπουδαστικής οργάνωσης και στη ρεφορμιστική τακτική που ακολουθούσε το Κ.Σ. της ΝΕΔΑ, ως προς τη φύση και τους στόχους του κινήματος της νεολαίας. Μετά από ένα ακριβώς χρόνο έπεφτε σε μίαν άλλη μάχη, πολεμώντας τους πραιτοριανούς των ανακτόρων.
31. Δημήτριος Παπούλιας, μαθηματικός, στέλεχος της ΝΕΔΑ και μέλος του Γραφείου της Σπουδάζουσας τότε.
32. Ειρωνεύεται τις θεωρίες για την «ειρηνική συνύπαρξη», το «ειρηνικό πέρασμα στο σοσιαλισμό» και την «ειρηνική άμιλλα» που λάνσαρε τότε η ηγεσία του ΚΚΣΕ και αναμασούσε εδώ η ηγεσία της αριστεράς (ΚΚΕ-ΕΔΑ).
33. Αννα Γέμελα, στέλεχος της νεολαίας της ΕΔΑ στην Ελευσίνα και μέλος της κίνησης των ΦΝΧ τότε.
Βγαλμένος από τα σπλάχνα του λαού της Μάνης, γεννημένος το 1942 από αγροτική οικογένεια στο Οίτυλο, βρέθηκε μικρός (ο γιος αυτός της «Πέτρας») σε δυτική συνοικία της Αθήνας να μεγαλώνει δουλεύοντας και σπουδάζοντας σε νυχτερινό σχολείο, μικροκληρούχος κι αυτός των διωγμών, των τραυμάτων και των άλλων δεινών του μετεμφυλιακού ζόφου. Στις αρχές της δεκαετίας του 1960 μπήκε στην Ανωτάτη Εμπορική της Αθήνας, όπου σύντομα ξεχώρισε για την ενεργητικότητα και το ήθος του, στους αγώνες για την ικανοποίηση των σπουδαστικών και των πολιτικών αιτημάτων της ελληνικής δημοκρατικής νεολαίας, τη σκληρή και κρίσιμη εκείνη εποχή. Τα διανοητικά του προσόντα, ο σταθερός και ακέραιος χαρακτήρας του, μαζί με τη σεμνότητα, τη μειλιχιότητα και τη μαχητικότητά του, του χάρισαν την αποδοχή, τη συμπάθεια και την εμπιστοσύνη από τους συμφοιτητές του αλλά και, ευρύτερα, από τη μαχόμενη, δημοκρατική και αριστερή νεολαία.
Την περίοδο εκείνη, τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του εξήντα, βρεθήκαμε με το Σωτήρη στα ίδια χαρακώματα στην πάλη για την πολιτική ελευθερία και στον (εσωτερικό) αγώνα για την αυτογνωσία και για την ανασύνταξη των αγωνιστών της οργανωμένης αριστεράς. Προερχόμασταν από τυπικά διαφορετικούς δρόμους, αλλά είχαμε ταυτόσημη κοινωνική ομοιοπαθητική, παρόμοιες ιδέες, ίδιες αρχές και αξιακό σύστημα. Τα γεγονότα και οι σχέσεις τροφοδότησαν έντονη ψυχολογική όσμωση μεταξύ μας και επιτρέψανε την ανάπτυξη βαθιάς φιλίας και ισότιμης επικοινωνίας, παρά τη διαφορά στην ηλικία (εκείνος 21, εγώ 25 ετών τότε). Δείγμα αυτών είναι και τα εφτά γράμματα του Σωτήρη, που γίνονται, ευρύτερα, γνωστά σήμερα, σαράντα χρόνια από τότε που έπεσε, μένοντας, αλίμονο, για πάντα είκοσι τριών ετών...
Ολα τα γράμματα είναι γραμμένα την περίοδο από το Φλεβάρη μέχρι τον Οκτώβρη του 1964 και εστάλησαν (με τεθλασμένη διαδρομή) προς εμένα, σε πολιτικές (για λόγους προστασίας) διευθύνσεις, στην Κόρινθο, στο Γύθειο και στη Νεάπολη της Κοζάνης, όπου υπήρχαν οι στρατιωτικές μονάδες, στις οποίες υπηρετούσα τότε τη θητεία μου.
Το βασικό περιεχόμενο των γραμμάτων είναι πολιτικό και η γραφή τους κάπως κρυπτική, εξαιτίας των γενικών πολιτικών περιστάσεων και, κυρίως, λόγω της ειδικής κατάστασης υπό την οποία τελούσε ο αποδέκτης τους. Οι γραμμές τους ξεχειλίζουν από πληροφορίες, εκτιμήσεις και σκέψεις για το ζωτικό πρόβλημα της εποχής εκείνης, δηλαδή τους προσανατολισμούς του κινήματος της νεολαίας. Τα πρόσωπα που αναφέρονται δεν γράφονται ποτέ με το επώνυμό τους, αλλά προσδιορίζονται με παρατσούκλια, με ιδιαίτερα, γραφικά συνήθως, εξωτερικά γνωρίσματα, ενώ σε ένα μόνο σημείο κάνει ηχητική-ακουστική παραποίηση επωνύμου. Το γεγονός αυτό, δηλαδή η αναγκαία, μερική κρυπτικότητα και η αλληγορική έκφραση, με υποχρεώνει, ως αποδέκτη των επιστολών, να επιβαρύνω τον αναγνώστη με τον αναπόφευκτο, σύντομο, υπομνηματισμό τους. Ελπίζω να μην έχασα το «μέτρο» και ζητώ την κατανόηση για την άχαρη αυτή «συνθήκη».
Νομίζω πως αυτές τις ημέρες που μνημειώνουμε στο κέντρο της Αθήνας τη μορφή και τα είκοσι τρία χρόνια του αξέχαστου φίλου και μάρτυρα των αγώνων και των παθημάτων της γενιάς μας, Σωτήρη Πέτρουλα, μαζί με όλα όσα θα λάβουν χώρα, δικαιούται σοβαρής προσοχής η φωνή του ίδιου (που μπορεί, αυθεντική, να ακουστεί και από τις επιστολές αυτές). Οχι, βέβαια, τα περιστατικά και οι μερικότητες των καταστάσεων που αναφέρει, αλλά ο καμβάς, το αξιακό σύστημα, τα ιδανικά και το μεγαλείο ψυχής (όλα διακριτά από τον προσεκτικό αναγνώστη), που διέθετε και που κινούσαν τη σκέψη και τις πράξεις του υποδειγματικού αυτού νέου, με την τόσο τραγική μοίρα. Μοίρα που χάραξε ανεξίτηλα το πνεύμα και «κλείδωσε» τη συνείδηση των φίλων του και όσων άλλων τον γνώρισαν.
* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Α. ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ ήταν φοιτητής της Νομικής Αθηνών το 1956-62. Μέλος της παράνομης ΕΠΟΝ 1955-1958, διευθυντής-αρχισυντάκτης της «Πανσπουδαστικής» 1957-62 και μέλος του Γραφείου Σπουδάζουσας της Ν. ΕΔΑ 1958-1961. Επίσης δούλεψε ως διευθυντής της εφημερίδας των Βορείων Προαστίων «Πρωτοπορία», 1966-1967. Την περίοδο 1966-67 ήταν συντάκτης του περιοδικού των ΦΝΧ «Αντιιμπεριαλιστής» και μέλος της κίνησης. Από το 1968 μέχρι σήμερα είναι διευθυντής των εκδόσεων «Κάλβος».
Την κρίση του ευρώ, την βιώνουμε δυστυχώς καθημερινά εδώ και δέκα μήνες, και φαίνεται ότι δεν έχει τελειωμό. Παράλληλα, βιώνουμε εδώ και 14 μήνες την κρίση του ελληνικού δημοσίου χρέους η οποία προέκυψε από την συστηματική λεηλασία της περιουσίας του ελληνικού κράτους από το πελατειακό σύστημα διακυβέρνησης και τους πελάτες του , επί 35 ολόκληρα χρόνια.
Πλέον, η μία κρίση τροφοδοτεί την άλλη, και αντίστροφα.Και η κατάσταση αυτή, θα συνεχιστεί γιά πολύ καιρό, δεδομένου ότι, τόσο σε ευρωπαικό επίπεδο, όσο και σε εθνικό επίπεδο, δεν υπάρχουν ηγέτες ικανοί να κατανοήσουν τα προβλήματα, και να δώσουν λύσεις.
Γιά την κρίση του ευρώ, όλα, απ΄ότι φαίνεται, είναι πιθανά.Αποδεικνύεται εκ των πραγμάτων, ότι κανείς δεν ήταν προετοιμασμένος γιά το ενδεχόμενο μιάς τέτοιας κρίσης.Το μόνο που είναι σίγουρο, είναι ότι κανένας δεν είναι διατεθειμένος να πληρώσει γιά τον γείτονα, ιδίως αν ο γείτονας είχε μιά ανεύθυνη διαχείριση των οικονομικών του, πρίν την κρίση.Μακροπρόθεσμα, οι όποιες αποφάσεις, θα βασιστούν σ΄αυτό το σκεπτικό.Βραχυπρόθεσμα, ενδέχεται να δούμε άλλου είδους αποφάσεις προσωρινού χαρακτήρα, ώστε να πάμε στις μακροπρόθεσμες αποφάσεις ομαλά και ελεγχόμενα.
Για την ελληνική κρίση δημοσίου χρέους, πολλά είναι ρευστά.Αυτά που δεν είναι ρευστά, είναι α/ ελλείψει νέων δανεικών, τα εισοδήματα στην Ελλάδα θα συρρικνωθούν αναπόφευκτα β/ η χώρα θα βιώσει μιά πρωτόγνωρη ύφεση μέχρι το 2012 τουλάχιστον γ/ θα προκύψει αναπόφευκτα ένας ορθολογισμός της διαχείρισης των οικονομικών της χώρας δ/ θα αυξηθεί το δημόσιο χρέος και η πολιτική υποδούλωση ε/ η χώρα δεν θα έχει φωνή στις διακρατικές σχέσεις γιά πολλά χρόνια, ακριβώς την στιγμή που χρειαζόταν να έχει φωνή και ισχύ, κυρίως λόγω των διαπραγματεύσεων που συνεχίζονται γιά το Αιγαίο και την Κύπρο.
Ολα αυτά τα θέματα, με απασχόλησαν πολλές φορές σ΄αυτό το ιστολόγιο τα τελευταία δύο χρόνια. Γιά την αναπόφευκτη χρεοκοπία της Ελλάδας, είχα αναφερθεί τον Νοέμβριο του 2008 (1)
Επισήμανα τον κίνδυνο που προέκυπτε από το γεγονός ότι η κυβέρνηση του Γ. Παπανδρέου δεν μπορούσε να κατανοήσει την αναπόφευκτη ελληνική χρεοκοπία από τον Οκτώμβριο του 2009 έως τον Φεβρουάριο του 2010 σε πολλές αναρτήσεις μου όπως (2)
Στην συνέχεια, περιέγραψα την ανάγκη δημιουργίας ελληνικού ταμείου γιά την εν μέρει αγορά του ελληνικού δημόσιου χρέους, ώστε να μην οδηγηθούμε στο μνημόνιο.
Τον Μαιο του 2010, προέκυψε η ελληνική κατάρρευση, και άρα η υποδούλωση.Υποστήριξα τα προβλεπόμενα από το μνημόνιο σε γενικές γραμμές, διότι πίστευα και πιστεύω ότι αυτά τα μέτρα έπρεπε να ληφθούν από τις κυβερνήσεις μας ούτως η άλλως.Δεν δέχομαι την πολιτική υποδούλωση.
Ολα αυτά όμως τώρα, δεν έχουν και καμμιά ιδιαίτερη σημασία.Οτι ήταν να γίνει, δρομολογήθηκε.Ο ελληνικός λαός θα υποστεί τις συνέπειες της ελληνικής λεηλασίας, και η χώρα δεν θα έχει φωνή και άποψη στις διεθνείς σχέσεις γιά πολλά χρόνια.
Αυτό που σήμερα είναι ανησυχητικό, είναι το ενδεχόμενο, να παρασυρθεί και η Κύπρος από τις ως άνω περιγραφόμενες κρίσεις.Το δημόσιο χρέος της Κύπρου, είναι βέβαια ελεγχόμενο.Ομως, το σύνολο του ενεργητικού των κυπριακών τραπεζών, αντιστοιχεί στο 700% του ΑΕΠ της Κύπρου.Οι Κυπριακές Τράπεζες ήταν και παραμένουν οικονομικά υγιείς.Δεν επένδυσαν σε τοξικά ομόλογα.Ομως, είναι πολύ εκτεθειμένες στον ελληνικό κίνδυνο.Εχουν δηλαδή πολλά ελληνικά ομόλογα, πολλές ελληνικές καταθέσεις, πολλά δάνεια πρός ελληνες και ελληνικές επιχειρήσεις.Τα δεδομένα αυτά, μπορούν να δώσουν αφορμή σε όλους αυτούς που παρακολουθούν την Κύπρο από ψηλά σαν κοράκια, εγγλέζους, Τούρκους, ....
Τα συμφέροντα που παίζονται είναι πολλά.Τα κοράκια, μπορούν σταδιακά, με τα μέσα που διαθέτουν, ν΄αρχίσουν τους υπαινιγμούς, τους ψίθυρους, τα δημοσιεύματα, ώστε οι αγορές να συμπαρασύρουν και την Κύπρο στην κρίση του ευρώ.Ιδίως αν η Κύπρος δεν υποκύψει στους Τούρκους στα πλαίσια των διαπραγματεύσεων που είναι σε εξέλιξη.
Δημόσια, ο κίνδυνος αυτός επισημάνθηκε μόνο από τον Μ. Ανδρουλάκη πρίν από ένα μήνα. Ας ελπίσουμε ότι οι κυπριακές και οι ελληνικές αρχές έχουν ασχοληθεί με το θέμα και έχουν προετοιμαστεί.
Προσωπικά, ο κίνδυνος να παρασυρθεί και η Κύπρος από την κρίση του ευρώ, με απασχολεί από τον Μαιο του 2010.Δεν δημοσιοποίησα αυτό τον φόβο μου, διότι παρά το γεγονός ότι δεν είμαι δημόσιο πρόσωπο, δεν είχα και δεν έχω διάθεση να είμαι ο πρώτος που θα τροφοδοτήσει το διαδίκτυο με φοβίες και ψιθύρους.
Από τον Μαιο μέχρι και πρίν από ένα μήνα, κανείς δεν είχε αναφερθεί δημόσια, εξ όσων γνωρίζω τουλάχιστον, σ΄αυτό το θέμα. Ξαφνικά, τον τελευταίο μήνα, προέκυψε η υποβάθμιση της Κύπρου και Κυπριακών Τραπεζών, η δήλωση Ανδρουλάκη, και προχθές η Κυπριακή κυβέρνηση έλαβε κάποια μέτρα ώστε να αποτρέψει την προσέλκυση ξένων καταθέσεων.
Ολ΄αυτά τα γεγονότα είναι πολύ ανησυχητικά. Το γεγονός ότι μέχρι τον Οκτώμβριο υπήρχε αυτή η απόλυτη σιγή, είναι ύποπτο, και είναι πολύ πιθανόν να έγιναν υπόγειες διεργασίες.
Οπως και να έχει το πράγμα, όσο θα διαρκεί η κρίση του ευρώ, είναι σημαντικό, να συνεργαστούν η ελληνική και η κυπριακή κυβέρνηση ώστε -ν΄απαλλάξουν τις κυπριακές τράπεζες από την κατοχή ελληνικών κρατικών ομολόγων -να μαζέψουν από την αγορά όλο το κυπριακό δημόσιο χρέος ώστε να μήν αρχίσουν κερδοσκοπικά παιχνίδια και με τα κυπριακά ομόλογα.
Ελπίζω ο φόβος μου αυτός να είναι υπερβολικός.Ακόμα όμως κι΄αν είναι υπερβολικός, πρέπει οι δύο κυβερνήσεις να πάρουν προληπτικά μέτρα, ώστε να μηδενίσουν τον κίνδυνο.Διότι το 2011 θα είναι μιά δύσκολη χρονιά γιά την Κύπρο.Οι πιέσεις που θα υποστεί γιά το εθνικό θάμα θα είναι μεγάλες.Στήριξη από την Ελλάδα δεν θα έχει.Ας μήν έχει και την απειλή των αγορών απο πάνω της. Αναρτήθηκε από ο μαθητευόμενος στοχαστής στις 10:37 Ετικέτες η κρίση του ευρώ, η κύπρος
Για την παγκόσμια τραπεζική και οικονομική κρίση, ενημερωνόμαστε όλοι καθημερινά απο τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, και σε λίγο απ' οτι φαίνεται, θα την βιώσουμε πραγματικά όλοι, και σ ' αυτή την χώρα, με τον ένα η άλλο τρόπο.
Δεν χρειάζεται ν' αναφέρουμε εδώ - τους λόγους αυτής της κρίσης, -ποιοί είναι υπεύθυνοι -πώς θα βγούμε απο αυτή την κρίση, με ποιό κόστος και πότε.
Για τα θέματα αυτά, μπορεί κανείς να βρεί καθημερινά εκατοντάδες αναλύσεις στα μέσα ενημέρωσης, και μάλιστα απο ειδικούς.Κατά συνέπεια, αν και έχω την δική μου άποψη γι' αυτά τα θέματα, δεν θα την αναλύσω σήμερα διότι θα είναι μιά ακόμα άποψη, και μάλιστα απο ερασιτέχνη.
Οι δεδομένες συνέπειες της κρίσης
Αυτό πάντως που είναι σίγουρο, είναι ότι κρίσεις αυτού του μεγέθους δημιουργούνται πάντα απο κάποια η κάποιες υπερβολικές φούσκες.Και με τον όρο αυτό, εννοώ το γεγονός ότι προεξοφλώ απο σήμερα ένα μελλοντικό μου υποθετικό κέρδος.Δηλαδή, αντί να περιμένω να δώ ότι το κέρδος η τα έσοδα που προσδοκώ στο μέλλον θα πραγματοποιηθούν, είμαι τόσο σίγουρος γι' αυτό η αυτά, η είμαι τόσο ανεύθυνος, που αρχίζω απο σήμερα να ξοδεύω χρήματα με δανεισμό, βασιζόμενος στα μελλοντικά μου κέρδη, τα οποία θα ξεπληρώσουν υποτίθεται τον δανεισμό μου.Με άλλα λόγια, δημιουργώ σήμερα χρήμα με προεξόφληση μελλοντικών προσδοκιών.
Ενα δεύτερο πράγμα που είναι σίγουρο στην εποχή μας, είναι ότι μιά φούσκα που δημιουργείται σε άλλη χώρα, και που έχει αυτές τις συνέπειες, μπορεί να αγγίξει και την χώρα μας η οποιαδήποτε άλλη χώρα, ασχέτως της οικονομικής πολιτικής που ακολουθείται σε εθνικό επίπεδο χώρας.
Ενα τρίτο πράγμα που είναι σίγουρο επίσης όταν προκύπτει μιά τέτοια κρίση, είναι ότι η κρίση επαναφέρει τα πράγματα στη σωστή τους διάσταση, δηλαδή διορθώνει την κατάσταση, άρα λειτουργεί ώς ιατρική και φαρμακευτική αγωγή.Η αγωγή όμως είναι δύσκολη και απαιτεί πολύ χρόνο και πόνο.
Η παγκόσμια οικονομική κρίση(που προκύπτει κατά συνέπεια χωρίς να φταίει η Ελλάδα ) και οι συνέπειες για την Ελλάδα
Στην αρχή της κρίσης, οι εγχώριοι αναλυτές επικεντρώνονταν στην παγκόσμια τραπεζική κρίση, και κατέληγαν περίπου όλοι(και συμφωνώ μ ' αυτό ) ότι οι συνέπειες για το ελληνικό τραπεζικό σύστημα θα ήταν περιορισμένες, δεδομένου ότι οι ελληνικές τράπεζες δεν είχαν επενδύσει στα συγκεκριμμένα "στεγαστικά ομόλογα "των ΗΠΑ.
Στην συνέχεια, οι αναλυτές άρχισαν να σκέφτονται την συνέπεια της παγκόσμιας τραπεζικής κρίσης στην παγκόσμια πραγματική οικονομία, και κατέληξαν οι περισσότεροι εξ αυτών στο ορθό συμπέρασμα ότι αφού η κρίση αυτή θα είχε αντίκτυπο στην παγκόσμια πραγματική οικονομία, θα είχε αναπόφευκτα αντίκτυπο και στην ελληνική πραγματική οικονομία.(τουρισμό, εξαγωγές,....)
Σήμερα, βρισκόμαστε στο σημείο όπου οι έλληνες αναλυτές, αρχίζουν και σκέφτονται ότι απο την στιγμή που θα πληγεί η ελληνική πραγματική οικονομία, όπως άλλωστε και και οι οικονομίες των βαλκανικών χωρών (συμπεριλαμβανομένης της Τουρκίας ) , είναι αναπόφευκτο να πληγούν και οι ελληνικές Τράπεζες οι οποίες δραστηριοποιούνται σ' αυτές τις περιοχές.Αν πληγούν οι ελληνικές τράπεζες λόγω της κρίσης στην πραγματικη οικονομία(π.χ. ναυτιλία ) , είναι σίγουρο ότι θα πληγεί ακόμα περισσότερο η ελληνική πραγματική οικονομία, και θα μπούμε σ' ενα φαύλο κύκλο όπου τα 28 δις ευρώ(κρατικό σχέδιο για το τραπεζικό σύστημα ) θα φαίνονται αστεία μπροστά στο μέγεθος της κρίσης.
Αύριο, η ελληνική αυτή ιδιαιτερότητα (δηλαδη το γεγονός ότι ο ελληνικός τραπεζικός κλάδος θα αντιμετωπίσει πρόβλημα λόγω του προβλήματος στην πραγματική οικονομία ) θα δημιουργήσει κατά την γνώμη μου ακόμα μεγαλύτερο πρόβλημα στην πραγματική ελληνική οικονομία με απρόβλεπτες σήμερα συνέπειες.Θα σκάσουν υπάρχουσες φούσκες όπως η ελληνική φούσκα των ακινήτων, η ελληνικη φούσκα των πιστωτικών καρτών, κλπ....
Αν το πρόβλημα σταματούσε εδώ, οι όποιες συνέπειες αυτής της κρίσης για την Ελλάδα θα ήταν λίγο πολύ αυτές που κατά μέσο όρο θα βιώσουν όλοι οι λαοί του κόσμου.Σε περίπτωση παγκόσμιας κρίσης κανένας ιδιώτης, κανένας κλάδος, καμμιά χώρα δεν μπορεί να μήν πληγεί.Απλά ανάλογα με τις προφυλάξεις που παίρνει ο καθένας, η που δεν παίρνει πριν την κρίση , μπορεί να περιορίσει η να αυξήσει την ένταση της κρίσης για τον εαυτό του.
η ελληνική φούσκα στα πλαίσια της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης και η συνέπεια για την Ελλάδα
Αυτό πού κάνει ιδιαίτερα ευάλωτη την Ελλάδα σ' αυτή την παγκόσμια οικονομική κρίση, είναι το δημόσιο χρέος της.Πέρα δηλαδή απο τα θέματα που αφορούν όλες τις χώρες του κόσμου(άρα και την ελλάδα ) απο μιά εισαγόμενη κρίση, η Ελλάδα πρέπει να διαχειριστεί την δική της φούσκα, δηλαδή το δημόσιο χρέος της χώρας.Οπως και η κάθε φούσκα, έτσι και η φούσκα του ελληνικού δημόσιου χρέους, δημιούργημα του πολιτικο-δημοσιογραφικού κατεστημένου που κυβερνά την χώρα απο το 1974, κάποια στιγμή θα σκάσει.Το θέμα είναι να μήν σκάσει την στιγμή που η παγκόσμια οικονομική κρίση θα μαστιγώνει την χώρα.Πρέπει να βρεθεί τρόπος η ελληνική φούσκα να διατηρηθεί και να σκάσει αργότερα.
Ας σκεφτούμε για λίγο αυτό το εφιαλτικό σενάριο.
Το ελληνικό δημόσιο χρέος πρέπει νομιζω να καταγραφεί ώς μιά πρωτοτυπία δημιουργίας φούσκας σε διεθνές επίπεδο, δεδομένου ότι απο περίπου μηδενικό χρέος το 1975, η χώρα έχει ένα χρέος σήμερα που ξεπερνά τα 250 δισεκατομμύρια ευρώ.Αυτό πρέπει να είναι ένα παγκόσμιο ρεκόρ δημιουργίας δημόσιας φούσκας σε χρόνο και μέγεθος. Δηλαδή, οι διαχειριστές της χώρας αυτής χρέωσαν κατά μέσο όρο την χώρα με 7,5 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως ανελλιπώς επι τριαντα τρία χρόνια!Δηλάδή, η χώρα αυτή ξόδεψε για 33 ολόκληρα χρόνια 7,5 δισεκατομμύρια ευρώ κατ' ετος , περισσότερα απο αυτά που μπορούσε να ξοδέψει, και ανέθεσε στις επόμενες γενεές να ξεπληρώσουν αυτό το χρέος.Οι πρωταθλητές-διαχειριστές είναι οι σοσιαλιστές της δεκαετίας του 80 και του 90.Ο μεγάλος έπαινος πρέπει όμως να αποδοθεί στους σοσιαλιστές της δεκαετίας 1980-1990.Οι νεο-δημοκράτες συνέχισαν αυτό το έργο.
Η κατάσταση σήμερα είναι τραγική.Το δημόσιο χρέος απο 205 δισεκατομμύρια ευρώ το 2004, 215 το 2005, 226 το 2006, εκτοξεύθηκε στα 250 δις ευρώ τον Ιούνιο του 2008. Το πρόβλημα αυτό, είναι το μεγαλύτερο και το δυσκολότερο που έχει ν' αντιμετωπίσει η χώρα. Και δεν είναι καινούργιο.Ολοι το γνωρίζουν απο τις αρχές της δεκαετίας του 1990.Κανένα όμως πολιτικό κόμμα δεν παίρνει θέση ως προς αυτό.Κανένα πολιτικό κόμμα δεν λέει πώς σκοπεύει να το αντιμετωπίσει.Δεν εννοώ να το μηδενίσουμε.Εννοώ να είναι σε θέση ο κρατικός προυπολογισμός κάθε χρόνο να καλύπτει όλα τα κρατικά έξοδα για την συγκεκριμμένη χρονιά συμπεριλαμβανομένων των τόκων του χρέους, και να βάζει και στην άκρη κάθε χρόνο ας πούμε ένα δισεκατομμύριο, που θα πηγαίνει να μειώσει σταδιακά το χρέος.
Στα πλαίσια της παγκόσμιας κρίσης, η άμεσα ορατή συνέπεια της ελληνικής φούσκας είναι η επιπλέον διόγκωση του δημοσίου χρέους με 4 περίπου δισεκατομμύρια ευρώ επιπλέον τόκους τον χρόνο, κι αυτό για όσο χρόνο διαρκέσει η κρίση.Το ποσό αυτό(δική μου εκτίμηση ) δεν έχει ιδιαίτερη σημασία αν είναι 3δις, 4δις η 5 δις ευρώ.Είναι κάποια δις ευρώ επιπλέον τόκων που θα πληρώσει η Ελλάδα για το χρέος της των 250 δισεκατομμυρίων ευρώ , και που δεν θα πληρώσει π.χ. η Γερμανία για αντίστοιχο χρέος της 250 δις ευρώ.Κι αυτό είναι λογικό, διότι κάποιος που δανείζει μιά υπερχρεωμένη χώρα παίρνει ένα μεγαλύτερο κίνδυνο (να χάσει τα χρήματα του ) σε σχέση με το αν τα δάνειζε στην Γερμανία, και απαιτεί γι' αυτόν τον κίνδυνο ένα μεγαλύτερο επιτόκιο.
Μια φούσκα όπως η φούσκα του ελληνικού δημόσιου χρέους, διατηρείται για όσο διάστημα -ο λαός την ανέχεται (απο άγνοια,....) -υπάρχουν επενδυτές που είναι διατεθειμένοι να πάρουν αυτό τον κίνδυνο έναντι μιάς μεγαλύτερης απόδοσης,και έχουν ρευστότητα -το κράτος επιστρέφει τα δανεικά και τους τόκους (έστω και με άλλο δάνειο )
Στα πλαίσια μιάς παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, τι θα γίνει αν οι επενδυτές δεν θελήσουν πλέον να πάρουν τον κίνδυνο να δανείσουν μιά υπερχρεωμένη χώρα όπως την Ελλάδα, η τι θα γίνει, αν απλά δεν έχουν πλέον την απαραίτητη ρευστότητα για να δανείσουν ;
Στην περίπτωση αυτή, η φούσκα θα σκάσει και η χώρα θα καταρρεύσει.
Αν η κατάρρευση προκύψει την ίδια στιγμή με την κατάρρευση των άλλων υπερχρεωμένων χωρών της ευρωζώνης(Ιταλία , Βέλγιο ) , θα καταρρεύσει και η νομισματική ένωση του ευρώ σε μιά νύκτα, και η κάθε χώρα θα επιστρέψει στο νόμισμα της, αρνούμενη στην μέση της θύελλας να πληρώσει και για την κακοδιαχείριση του γείτονα.
Αν η κατάρρευση προκύψει μόνο για την Ελλάδα, επειδή το μέγεθος της είναι μικρό για την ευρωζώνη, το πιό πιθανό είναι να παραμείνει στην ευρωζώνη, θα την στηρίξει με δάνεια όσο μπορεί η Ευρωπαική κεντρική Τράπεζα, και απο ένα σημείο και μετά η χώρα θα οδηγηθεί στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο για τα περαιτέρω (σκληρό πρόγραμμα λιτότητας,....) Για τα δεινά που θα ακολουθήσουν για τους Ελληνες πολίτες, οι φουσκο-δημιουργοί θα δείχνουν το κακό διεθνές νομισματικό ταμείο, τους κακούς γκόλτεν μπόις, και θα σχεδιάζουν την επόμενη φούσκα τους.
Ολ' αυτά βέβαια σήμερα είναι σενάρια που προκύπτουν απο την φαντασία.Ας ελπίσουμε να είναι υπερβολικά, κι' ας ελπίσουμε αυτοί που οδηγούν το καράβι στα μέσα της θύελλας, να ξέρουν τί κάνουν.
Εχω αναφέρει πολλές φορές σ΄αυτό το ιστολόγιο, ότι ο Μ. Ανδρουλάκης είναι από τους ελάχιστους Ελληνες πολιτικούς που γνώριζαν την τραγική κατάσταση της ελληνικής οικονομίας εδώ και πολλά χρόνια.Μέσα από τα βιβλία του, προσπάθησε να προειδοποιήσει τους ελληνες πολιτικούς και τους έλληνες πολίτες γιά τα τραγικά αδιέξοδα στα οποία θα οδηγηθεί η χώρα.Μάταια όμως.Κανείς δεν έλαβε υπόψη του τις επισημάνσεις του, και σίγουρα όχι το ΠΑΣΟΚ.
Αυτό αποδεικνύεται από το πρόγραμμα διακυβέρνησης του συγκεκριμμένου πολιτικού κόμματος.Οι άνθρωποι που έφτιαξαν αυτό το πρόγραμμα είναι προφανές σήμερα, ότι δεν είχαν ιδέα γιά το ενδεχόμενο της πτώχευσης που βιώνει σήμερα η χώρα.
Το γεγονός αυτό, οδήγησε τον πρωθυπουργό σε λανθασμένες κινήσεις που αποδείχθηκαν τραγικές.Οταν έχεις ένα ασθενή στην εντατική γιά 4 μήνες χωρίς να λαμβάνεις απόφαση για όλο αυτό το διάστημα γιά την απαιτούμενη θεραπεία, οδηγείς τον ασθενή στον θάνατο. Αυτό έγινε.Η Ελλάδα ε'ιναι πλέον το πρωτοσέλιδο όλων των οικονομικών εφημερίδων του κόσμου με αρνητικούς χαρακτηρισμούς.Η νέα κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ παρέλαβε μιά ετοιμοθάνατη χώρα και την οδήγησε μέσα σε τέσσερις μήνες ουσιαστικά στον θάνατο.Το γεγονός αυτό δεν είναι πλέον αντιστρέψιμο.Ουτε οι συνέπειες είναι αντιστρέψιμες κατά την γνώμη μου γιά τον ελληνικό πληθυσμό. Μόλις την εδομάδα που πέρασε κατάλαβαν οι ηγέτες μας ότι εδώ, κάτι πολύ σοβαρό συμβαίνει.
Ο καημένος ο Ανδρουλάκης φώναζε από την πρώτη μέρα της ανάληψης της εξουσίας από την νέα κυβέρνηση, γιά την ανάγκη να τεθεί ως μόνη προτεραιότητα, η επιβίωση του ασθενή.Φώναζε γιά τα "ιατρικά λάθη " του ΠΑΣΟΚ.Τόνιζε "το κενό πάθους γιά την σωτηρία της χώρας" που διαπίστωνε. Το μήνυμα όμως δεν ελήφθη.
Ολες οι εφημερίδες του κόσμου με εκατοντάδες άρθρα τους εδώ και τέσσερις μήνες , εξέφραζαν την ίδια άποψη με άλλα λόγια.Ολες οι χώρες της Ευρώπης, η Ευρωπαική Κεντρική Τράπεζα, τα επίσημα όργανα της Ευρωπαικής Ενωσης εξέφραζαν καθημερινά την ίδια αγωνία.Ολ αυτά τα μηνύματα δεν ελήφθησαν από την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ. Ηταν κατά συνέπεια αναπόφευκτος ο θάνατος. Ο θάνατος άρχισε την περασμένη εβδομάδα, και η ολοκλήρωση του, θα κρατήσει μερικές εβδομάδες η το πολύ μερικούς μήνες.
Αυτό που έχει πλέον σημασία είναι, οι συνέπειες του να είναι σοβαρές αλλά όχι τραγικές.Αυτό που είναι σίγουρο κατά την γνώμη μου, είναι ότι οι μειώσεις μισθών και γενικότερα των εισοδημάτων θα είναι μεγαλύτερες από αυτές που μας ζητούσαν οι Ευρωπαίοι τον Οκτώβριο, η χώρα θα βυθιστεί σε μιά ύφεση τέτοιας έντασης που παρόμοια της δεν μας ήταν μέχρι τώρα γνωστή σ΄αυτή την χώρα, και τέλος θ΄αρχίσει ένα νέο μεταναστευτικό ρεύμα των νέων μας ιδίως των πιό μορφωμένων πρός τις χώρες της Ευρώπης. Αγνωστες παραμένουν οι συνέπειες αυτού του θανάτου στο πολιτικό σύστημα, και σ΄αυτό που ονομάζουμε κοινωνική συνοχή
Με επιτυχία έγινε η παρουσίαση του βιβλίου μου "Ο κόσμος ο μικρός , ο μέγας :Ιδεολογίες και αισθητική στο Νεοελληνισμό", στο Χολαργό από το "ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ ΧΩΡΙΣ ΟΝΟΜΑ".Την συζήτηση διεύθυνε ο Δ.Παπαλεωνίδας .Συμμετείχαν Γ.Καραμπελιάς, Μ.Μελετόπουλος,Σ.Κουτρούλης
Α’:Τα παράδοξα του Σ.Ράμφου και η πραγματικότητα της νεοελληνικής παρακμής
Το νέο βιβλίο του Σ.Ράμφου , όπως μαρτυρά ο τίτλος του «Το αδιανόητο Τίποτα – φιλοκαλικά ριζώματα του νεοελληνικού μηδενισμού – δοκίμιο φιλοσοφικής ανθρωπολογίας » (Εκδόσεις Αρμός ,Αθήνα 2010 , σελ.490), έχει μια διπλή στόχευση. Να αποτελέσει μια πρωτότυπη και γόνιμη μελέτη ενός έργου που έχει σημαδέψει , τον ανατολικό τουλάχιστον Χριστιανισμό , δηλαδή την Φιλοκαλία και κατά δεύτερο να αναδείξει τον τρόπο που επηρέασε την ελληνική κοινωνία σε μια προοπτική μηδενιστική. Αν περιοριζόταν ,στον πρώτο στόχο , θα ήταν μια ακόμη αξιόλογη μελέτη , που σίγουρα δεν θα ενδιέφερε αποκλειστικά τους θεολόγους. Όμως δεν αρκέστηκε σε αυτό .Θέλησε να χρησιμοποιήσει μία συγκεκριμένη πλευρά της Φιλοκαλίας , την ερμηνείας της οποίας προηγουμένως απολυτοποίησε για να ερμηνεύσει με τρόπο δεσμευτικό την εξέλιξη του νεοελληνισμού .Φυσικά μία τέτοιους είδους κατανόηση προϋποθέτει τον αποκλεισμό πολλών άλλων παραγόντων , ώστε να μπορεί να εκπληρώνει τους στόχους που η ίδια έχει θέσει. Έτσι η οικονομία , η μορφή του πολιτικού συστήματος ,το δίκαιο , η εξέλιξη των διεθνών και διακρατικών σχέσεων απουσιάζουν εντελώς. Φυσικά ο Ράμφος δεν είναι Μ .Βέμπερ – που κατάφερε να συνδέσει τον προτεσταντισμό με τον καπιταλισμό - , αλλά ούτε και Μπερδιάγεφ- που έδειξε την πορεία του ρώσικου λαού από την ορθοδοξία στον ρώσικο κομμουνισμό και μηδενισμό ως μια ενιαία εξέλιξη. Το αποτέλεσμα είναι μια σειρά από παράδοξες σκέψεις που φρόντισε ο ίδιος να διαδοθούν και να διευρυνθούν ,με συνεντεύξεις , σε δημοσιογράφους που ή δεν είχαν διαβάσει το έργο του ή δεν ήθελαν -πιθανόν- να του θέσουν ορισμένες κρίσιμες και διαφωτιστικές , ερωτήσεις . Είναι αναμφισβήτητο ότι ο Ράμφος κόπιασε με τα κείμενα της Φιλοκαλίας .Έσκυψε με πάθος και για πολλά χρόνια πάνω σε αυτά. Ερεύνησε μεθοδικά και με συγκριτικό τρόπο κάθε μελέτη που θα μπορούσε να αναδείξει τις σημασίες που περιέχουν .Όμως η προσπάθεια του να ερμηνεύσει μονοδιάστατα τον νεοελληνισμό και να χρησιμοποιήσει τα πορίσματα του ,για τρέχοντες πολιτικές επιδιώξεις (όπως την «επιχειρηματικότητα» , την «καινοτομία») , που είχε άλλωστε προαποφασίσει ,έβλαψαν συνολικά το συγκεκριμένο έργό του. Η προβληματική πλευρά του έργου επιδεινώθηκε από ένα άλλο γεγονός. Ότι θα έπρεπε να τεκμηριώσει , το λαμβάνει ως δεδομένο. Έτσι μπορεί να θεωρεί ότι ο ατομικισμός και μόνο προάγει ιστορικά τις κοινωνίες ή ότι το τέλος του Βυζαντίου προήλθε από την απουσία του ατόμου , αλλά οι σκέψεις αυτές παραμένουν ταυτολογικοί αφορισμοί , οι οποίοι δεν θεμελιώνονται πάνω στην ιστορική έρευνα και σπουδή. Επίσης γενικεύσεις ή μονομέρειες της κοινωνικής εξέλιξης της Ανατολής και της Δύσης , όπως ότι στην Δύση υπάρχει μόνο ατομισμός και στην βυζαντινή Ανατολή μόνο κοινωνισμός , παραβλέπουν ότι στην Δύση υπήρχαν συντεχνίες , κοινότητες και στην συνέχεια συνδικαλισμός , όπως και στο Βυζάντιο , ο άνθρωπος βρήκε συχνά ένα ευρύ πλαίσιο για να αναπτυχθεί – ευρύτερο μάλιστα από αυτό που συναντούμε σε άλλες κοινωνίες την ίδια εποχή. Η άποψη του Ράμφου , ότι η παραδοσιοκρατία ,σε κάθε περίπτωση δεν συνάπτεται με την εκτεχνικευμένη κοινωνία είναι πρόδηλα έωλη .Για παράδειγμα η Αλ Κάιντα δεν πήγε στην Νέα Υόρκη με τον αραμπά , αλλά με BOEING 767, ενώ δεν χρησιμοποιεί τόξα , αλλά καλάσνικοφ και πυραύλους stinger. Ο π. Νικόλαος Λουδοβίκος σε απαντητικό κείμενο με τον τίτλο «Η Φιλοκαλία , ο μηδενισμός και η κρίση» (βλέπε www.alopsis.gr) υποστηρίζει ότι η Φιλοκαλία δεν περιέχει μόνο μια ανθρωπολογία , αλλά περισσότερες. Ιδιαίτερα θεωρεί «ως εντελώς παράδοξη την θέση του Ράμφου πως ο ανατολικός χριστιανισμός δεν διαθέτει καν ανθρωπολογία: η απόλυτη ισότητα και ακεραιότητα των δύο φύσεων του Χριστού στη Δ’ Οικουμενική Σύνοδο , καθώς και ο μακρύς αντι-μονοφυσιτικός αγώνας , που κατέληξε στη λαμπρή διατύπωση της απόλυτης ελευθερίας της ανθρώπινης βούλησης , για πρώτη φορά στην Ιστορία ,στον Μάξιμο τον Ομολογητή και την Στ’ Οικουμενική Σύνοδο ,ενάντια στην παθητικότητα της βουδιστικής Ανατολής , θα αρκούσαν για να αποδείξουν αυτό. ».Αλλά ο Ράμφος κάνει και άλλες αστοχίες . Παραβλέπει το γεγονός ότι η Φιλοκαλία δεν περιέχει το σύνολο της ορθόδοξης παράδοσης .Επίσης ότι δεν δίνει πρωτοκαθεδρία στο αίσθημα αλλά «τόσο το αίσθημα όσο και ο νους περιορίζονται στην διαδικασία της προσευχής».H Φιλοκαλία δεν θεμελιώνει τον μηδενισμό , αλλά αξίες .Ο μηδενισμός κατά τον Χάιντεγκερ στηρίζεται «στην αυτοτοποθέτηση του σκεπτόμενου υποκειμένου ως προυπόθεση κάθε αντικειμενικής μεταφυσικής του Είναι και η βούληση για δύναμη που ακολουθεί » , όπως και από το γεγονός ότι το «φίλαυτο υποκείμενο » χάνει την επαφή με την κοινότητα και σχετικοποιεί κάθε αξία. Στην ελληνική περίπτωση η απουσία κανονιστικών δεσμεύσεων ή αναφοράς σε ένα συλλογικό όραμα , όπως ήταν παλαιότερα η Μεγάλη Ιδέα και κατόπιν η Εθνική Αντίσταση , δημιουργεί ένα μηδενισμό υπό την μορφή ενός άγριου ,ανορθολογικού και αντικοινωνικού ατομικισμού, πολύ διαφορετικού από το άτομο που δημιούργησε ο προτεσταντισμός και χρησιμοποίησε ο καπιταλισμός ως την αρχική καύσιμη ύλη του. Έτσι ο υπάλληλος που τα «παίρνει» για να μην κάνει σωστά την δουλειά του , ο πολιτικός που παίρνει μίζες –από την SIEMENS για παράδειγμα- προξενώντας τεράστια ζημιά στην πατρίδα του , αποσκοπεί αποκλειστικά και μόνο στο όφελος του ατόμου του ,χωρίς να αισθάνεται καμιά υποχρέωση απέναντι στην κοινωνία και στον τόπο του. Ένας ασκητισμός – σαν των ιερών νηπτικών - που ελέγχει τις επιθυμίες και αντικαθιστά το ίδιο όφελος από το κοινωνικό , το αύταρκες εγώ από το δόσιμο στον άλλο , προσφέρει στην κοινωνία μια έλλογη , συλλογική διέξοδο .Είναι μια απάντηση -χωρίς να είναι η μοναδική - στον μηδενισμό του ατομικισμού. Ο Ράμφος επικρίνοντας την ασκητική παράδοση-ιδιαίτερα τον Άγιο Γρηγόριο Παλαμά και την θεωρία του για την θεία ουσία και τις άκτιστες ενέργειες- , όπως και κάθε συλλογική ταυτότητα, σαν την οικογένεια ή την κοινότητα , συνειδητά ή όχι , προωθεί και δικαιώνει ένα ατομικισμό που είναι η μήτρα , όχι ενός υψιπετούς μηδενισμού σαν αυτού του Σιοράν , αλλά ενός μηδενισμού θλιβερού και παρακμιακού, σαν αυτόν που απηχεί ο πολιτικός που ξεροσταλιάζει μπροστά από τα ταμεία της SIEMENS για να λάβει το «δώρο» του. Σε συνέντευξη στην ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ (25.5.2010) , με σκοπό να παρουσιάσει το καινούργιο βιβλίο του διατυπώνει διάφορες παράδοξες σκέψεις , πολλές από τις οποίες δεν περιέχονται – τουλάχιστον με αυτή την μορφή και ένταση – στο «Αδιανόητο Τίποτα».Βεβαίως μπορεί να υπάρχει το ελαφρυντικό του προφορικού λόγου ,αλλά επιβαρύνεται από το γεγονός ότι απευθύνεται σε ένα κοινό που δεν έχει ιδιαίτερη εξοικείωση με τις φιλοσοφικές έννοιες και άρα έχει αυξημένη ευθύνη απέναντί του. Λέγει λοιπόν «Εάν δεχθούμε ότι , για να φτάσουμε στον Θεό , όπως ήθελαν οι ασκητές , πρέπει να εξοντώσουμε κάθε στοιχείο λογικό από μέσα μας , να το αφανίσουμε , τότε μένουμε στη θεότητα ως απόλυτο αίσθημα και βρισκόμαστε ένα βήμα από το μηδέν .Γιατί αν το απόλυτο είναι κενό και δεν έχει καμία λογική , τότε δεν έχεις παρά να κυνηγάς σκιές. Η διαδικασία αυτή , που απορρίπτει τη λογική , διαμορφώνει ψυχολογίες ακράτητα συναισθηματικές ,σαν αυτές που βλέπουμε στην σύγχρονη κοινωνία».Βεβαίως παραλείπει να πει ότι αυτός που ισχυρίστηκε , ότι δεν μπορούν να σταθούν οι λογικές αποδείξεις του Θεού είναι ο εισηγητής του κριτικού ορθολογισμού ο Ε. Κάντ. Όπως γράφει ο Π.Κανελλόπουλος «Λογική απόδειξη για την ύπαρξη της Ελευθερίας και για την ύπαρξη του Θεού αποκλείεται κατά τον Κάντ. Τις σελίδες του για τις «Αντινομίες » , τις ακολουθούν , στην «Κριτική του Καθαρού Λόγου», οι σελίδες , όπου αποκρούει και τις «τρείς αποδείξεις »για την ύπαρξη του Θεού » . Παραδόξως ο Ράμφος δεν στρέφεται διόλου κατά του καντιανισμού , όπως κάνει με την Φιλοκαλία , ούτε τον θεωρεί ως εμπόδιο σε αυτό που ονομάζει «νεώτερη δημοκρατική κοινωνία» Σε δύο- τρία σημεία του έργου του (στην σελίδα 53 και αλλού) , ο Ράμφος ,αναφέρεται στο σπουδαίο βιβλίο του Λουί Ντυμόν «Δοκίμια για τον Ατομικισμό », χωρίς όμως να τον λαμβάνει πολύ σοβαρά υπόψη του. Σύμφωνα με τον Ντυμόν ο χριστιανισμός – ανατολικός ή δυτικός – ανάπτυξε ένα ξεχωριστό ατομικισμό , που τον διαφοροποίησε από την ινδική για παράδειγμα κοινωνία «Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία σχετικά με τη θεμελιώδη αντίληψη περί ανθρώπου , που πήγασε από τη διδασκαλία του Χριστού:όπως το είπε και ο Τραίλτς , ο άνθρωπος είναι ένα άτομο- σε- σχέση με –το-Θεό , πράγμα που σημαίνει , για τη δική μας χρήση , άτομο που ουσιαστικά είναι έξω από τον κόσμο…Από τη διδαχή πρώτα του Χριστού και έπειτα του Παύλου απορρέει ότι ο χριστιανός είναι «ένα άτομο- σε σχέση-με -το Θεό. Στη σχέση με το Θεό , λέει ο Τραίλτς ,υπάρχει «απόλυτος ατομικισμός και απόλυτος οικουμενισμός ( universalisme) » . Ένας τέτοιος ατομικισμός , που στρέφει τον άνθρωπο προς τα μέσα , μπορεί να στέκεται εχθρικά σε ορισμένες εξουσίες (η αγάπη είναι το κριτήριο για την αποδοχή ή την αντίσταση στην εξουσία ) , συγχρόνως όμως εντάσσει το άτομο σε κοινωνικές συσσωματώσεις , όπως είναι η κοινότητα.
Ο Σπύρος Κουτρούλης γεννήθηκε το 1963 στο Δερβένι Κορινθίας ,σπούδασε Οικονομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Συγγραφέας των βιβλίων :Ο Θεός- χορευτής:Περιπλάνηση στον λόγο του Φ.Νίτσε (εκδόσεις Παπαζήση ), Εθνισμός και κοινοτισμός, Ο κόσμος ο μικρός , ο μέγας :Αισθητική και Ιδεολογίες του Νέου Ελληνισμού, Το ξερίζωμα του ανθρώπου- η κρίση της νεωτερικότητας, οι ιδεολογίες και οι στοχαστές (Εναλλακτικές Εκδόσεις).
Συμμετείχε στην συντακτική επιτροπή του περιοδικού Νέα Κοινωνιολογία,όπου δημοσίευσε πλήθος μελετών και έλαβε συνεντεύξεις από τον Μιχάλη Ράπτη και τον Παναγιώτη Κονδύλη .
Μέλος της συντακτικής επιτροπής των περιοδικών Άρδην , Νέος Λόγιος Ερμής , Νέα Πολιτική και της εφημερίδας Ρήξη. Μελέτες του έχουν δημοσιευθεί στα περιοδικά Σύναξη, Κοράλλι και στις εφημερίδες Καθημερινή και Μακεδονία
