Ίωνας Δραγούμης:31 ΙΟΥΛΙΟΥ 1920 Η Εκτέλεση

Στις 31 ΙΟΥΛΙΟΥ 1920 εκτελέστηκε ο ΙΩΝΑΣ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ απο το απόσπασμα του Παύλου Γύπαρη .Είχε προηγηθεί η απόπειρα δολοφονίας του Ελευθέριου Βενιζελου. Δύο ενέργειες εξ ίσου ανόητες , που στέρησαν την χώρα μας από έναν σπουδαίο άνθρωπο. Γι ' αυτόν έγραψα στο βιβλίο μου ΕΘΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΤΙΣΜΟΣ . Στην ΝΕΑ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ (τ28) έγραψα για την σχέση αριστεράς και Ι.Δραγούμη , όπου παρουσιάστηκαν οι θετικές αποψεις γι'αυτόν του Ν.Γιαννιού και του Γ.Κορδάτου.Ο Δραγούμης στρατεύθηκε για την απελευθέρωση της Μακεδονίας , για την Βαλκανική συνεργασία , για τον δημοτικισμό , για τον κοινοτισμό , τον σοσιαλισμό. Το γεγονός ότι η ακροδεξιά κατά καιρούς προσπαθεί να τον υιοθετήσει οφειλέται σε δύο λόγους :πρώτα στο γεγονός ότι δεν έχει διαβάσει το έργο του, δεύτερον η ελληνική ακροδεξιά - που παλαιότερα απέσυρε την ελληνική μεραρχία απο την Κύπρο και με το πραξικόπημα κατά του Μακάριου έφερε τους Τούρκους στην Κύπρο και σήμερα ψηφίζει υπέρ του ΔΝΤ ,ενώ δεν καταδικάζει τις αιτίες που ουσιαστκά οδήγησαν την χώρα μας σε χρεωκοπία , όπως το κλεπτοκρατικό πολιτικό σύστημα , την λεηλασία του ελληνικού δημοσίου απο τους κομματικούς στρατούς και τους διαπλεκόμενους επιχειρηματίες αλλά και την διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων- προσπαθεί να βρεί τους διαννοούμενους που δεν έχει.
Στο ημερολόγιό του, στις 14 Αυγούστου 1919, συναντούμε την με μεγάλη καθαρότητα περιγραφή του ανατολικού κράτους , που παρουσιάζει μεγάλη ομοιότητα , με τις ομοσπονδίες κοινοτήτων που είχαν προτείνει διάφοροι αναρχικοί όπως ο Μπακούνιν. Το γεγονός αυτό οφείλεται ότι την εποχή εκείνη , ο Δραγούμης επηρεάζεται από διάφορους αναρχικούς , που μελετά στην εξορία στην Κορσική , αλλά και οι Ρώσοι αναρχικοί παίρνουν στοιχεία για το κοινωνικό τους όραμα από την κοινότητα και τις διάφορές μορφές συνεργατισμού που υπάρχουν τόσο στον ελληνικό χώρο , όσο και στην Ρωσία και τις υπόλοιπες χώρες της ανατολικής Ευρώπης: «Εγώ βλέπω στους Έλληνες την κρυμμένη δύναμη, γυρεύοντας καινούργια καλούπια, να φτάσουν στην Ανατολή, ανατολικό κράτος ή ανατολική ομοσπονδία από κράτη εθνικά όπου, στο καθένα μέσα, να μπορεί να ζή αυτόνομα ή αλλόφυλη ανατολική κοινότητα. Έγινε εν μέρει και γίνεται ολοένα η αποκατάσταση των ανατολικών εθνών σε κράτη ανεξάρτητα, πρώτο στάδιο, σύμφωνο με το σύγχρονο δόγμα των εθνικοτήτων. Έπειτα θα 'ρθουν καταποδιαστά η αυτονόμηση των κοινοτήτων σε κάθε περιφέρεια»
Ενδιαφέρον για την εξέλιξη της σκέψης του Ι.Δραγούμη παρουσιάζουν τα Φύλλα Ημερολογίου (Εκδόσεις ΕΡΜΗΣ )(η ορθογραφία σύμφωνα με το πρωτότυπο).
« Όταν με κατατάσσουν στους νασιοναλιστές με μικραίνουν , με κάνουν κομματάρχη ,ενώ κομματάρχης δεν είμαι».( Φ.Η. τ.Ε’ σελ.74).
«Όταν ανακατόνεται αίμα Ελληνικό με αίμα Ρούσικο , γεννιούνται άνθρωποι ενεργητικοί και ζουμεροί …. Πηγαίνοντας στην Ελληνική εκκλησία σήμερα συλλογίστηκα την αποστολή μου. Ελληνορώσος Ανατολίτης να διδάξω στους Ρώσους και στους Έλληνες την Ανατολική ψυχή τους , την τόσο διαφορετική απο τη Δύση και τον Ευρωπαικό πολιτισμό. Άμα οι Ρώσοι και οι Έλληνες νοιώσουν αυτό θα κάμουν μεγάλα έργα. Μα οι Ρώσοι είναι οι πιο κατάλληλοι να εκπληρώσουν την ανατολική αποστολή τους , γιατί είναι πιο θρησκευτικοί , πιο νέοι , πιο ακατέργαστοι , πιο μελλοντικοί !Δεν τους βαραίνουν τόσο παλιοί πολιτισμοί μες΄την ψυχή τους » ( Φ.Η. τ.Ε’ σελ.74).
« Ο τρόπος που με μεταχειρίστηκαν και με μεταχειρίζονται οι κυβερνήσεις της Αγγλίας και Γαλλίας , εμένα το άτομο στον κόσμο , το άτομο χωρίς δικό μου κράτος να με προστατέψει , μ’ έκαμε να σιχαθώ ολότελα τις κυβερνήσεις και τα κράτη που και πριν τα σιχαινόμουν , και μ ‘ έκαμαν να συμπαθήσω τους σοσιαλιστές που αποδοκιμάζουν τα κράτη όπως είναι τώρα οργανωμένα , στηριζόμενα στην κεφαλαιοκρατία , και τους αναρχικούς που δε θέλουν κράτη καθόλου .Και μούρχεται να συμμαχήσω μαζί τους» » ( Φ.Η. τ.ΣΤ’ σελ.43).
«Μα ο αρχικός εγωισμός μεταμορφόνεται με τον καιρό , και σ΄έναν πολιτισμένο άνθρωπο και σε μια πολιτεία έχει καταντήσει , αυτοθυσία και αυταπάρνηση και αγάπη , και ο πατριωτισμός , αλληλεγγύη (σολινταρισμός ) ο σοσιαλισμός , και αλληλοβοήθεια η ηθική.» ( Φ.Η. τ.ΣΤ’ σελ.54).
«Τι είμαι εθνικιστής , κοινωνιστής ; όλ’ αυτά , αλλά προπάντων άνθρωπος » ( Φ.Η. τ.ΣΤ’ σελ.57).
«Δηλαδή όποιος δεν αγαπά πρώτα την πατρίδα του δεν μπορεί να αγαπά αληθινά την ανθρωπότητα .Όποιος δεν αγαπά τον εαυτό του , δεν αγαπά αληθινά τους άλλους…. Όχι , αλλά η βαθειά συνείδηση δείχνει στον άνθρωπο πως δεν είναι άτομο παρά έχει μιαν αλληλεγγύη με τους άλλους ανθρώπους , κοντινούς του και μακρινούς , ζωντανούς και πεθαμένους , και μελλόμενους ακόμη , και αυτή η εικόνα της αλληλεγγύης τον κάνει να νοιώθει τους δεσμούς του και παραδέχεται τις αναποδιές του , τις δυσκολίες του και τα δεσμά του ακόμη , τη μικρότητα του με κάποια φωτεινή γαλήνη , πλαταίνει τον εγωισμό του , τον κάνει επιεικέστερο για τους άλλους και σκληρότερο για τον εαυτό του , τον υψόνει από στενό συμφεροντολόγο σε ασυμφεροντολόγητο άνθρωπο , αγαθότερο για τους άλλους , σημαντικότερο . Και έχοντας πάντα μπροστά του σαν όραμα την εικόνα αυτής της αλληλεγγύης , ζώντας μέσα στο φώς της , και ενεργεί πια σύμφωνά της , αναγνωρίζει τα δικαιώματα των άλλων , στεριόνει τον αυτοπεριορισμό του και την αυτοκυριαρχία του…. Αγαπώ παρά πολύ τον άνθρωπο για να γίνω στενός σοσιαλιστής . Αγαπώ παρά πολύ τον άνθρωπο για να γίνω στενός πατριώτης . Αγαπώ παρά πολύ τον άνθρωπο για να νοιώσω τον εαυτό μου άτομο» » ( Φ.Η. τ.ΣΤ’ σελ.58-59).
«Κάτω όλοι οι ιμπεριαλισμοί ! Θα ησυχάσουν πολύ και θα καλητερέψουν πολύ οι άνθρωποι άμα πάψουν να έχουν χωματική λαιμαργία , δηλαδή να διψούν για ν’ απλωθούν σε ξένα χώματα , να ορίζουν όλο και περισσότερα χώματα .Να θέλουν τα έθνη να ορίζουν ανθρώπους το εννοώ , μα πως να τους ορίζουν ; με το πνεύμα , με τον πολιτισμό τους τον ανώτερο. Άς δημιουργήσουν τα έθνη πολιτισμούς και άς επηρεάζου τα άλλα έθνη , άν μπορούν. Κι όποιος κάμει τον καλήτερο» ( Φ.Η. τ.ΣΤ’ σελ.58-59).
«Μια περίοδο της ζωής μου εθνικιστική ( από τα 1902 ως τα 1914 απάνω κάτω ). Έπειτα έβαλα μια petition de principe στο νασιοναλισμό μολονότι ενεργούσα σύμφωνά του .Τώρα μπαίνω σε μια σοσιαλιστική και ανθρωπιστική περίοδο .Αρχίζω να λαβαίνω συνείδηση του αναρχισμού μου (1917-1919) και προχωρώ .Δόξα στην εξορία μου και στην καταναγκαστική αδράνεια .Και σ’αυτό να βάλω une petition de principe. Στην πρώτη περίοδο επίδραση του Nietsche και Barres . Στη δεύτερη Τολστόι , Rousseau, Κροπότκιν , Gide.Στην πρώτη περίοδο Μακεδονική ενέργεια.Στη δεύτερη Ρώσικη επανάσταση και κοινωνική επανάσταση παντού . Στη Μακεδονική ενέργεια έλαβα μέρος , στην κοινωνική επανάσταση όχι ακόμα.Ο Barres στο νασιοναλισμό που έπλασε δεν έκαμε άλλο παρά να δώσει συνείδηση σ’ ένα αίσθημα βαθιά ριζωμένο στην ανθρώπινη ψυχή , στον πατριωτισμό.Ο Κροπότκιν και Μπακούνιν δεν κάνουν άλλο παρά να δίνουν συνείδηση ( τη συνείδηση που αυτοί οι ίδιοι έλαβαν ) ενός άλλου βαθιού αισθήματος , της αλληλοβοήθειας μεταξύ στους ανθρώπους » » ( Φ.Η. τ.ΣΤ’ σελ.73).
Στον ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ (Εκδόσεις ΕΥΘΥΝΗ ) γράφει για τον δημοτικισμό:
«Δυό παραδόσες μας κληροδότησε ο βυζαντινός πολιτισμός , μια τη σχολαστική λογιωτάτη και μια τη λαική δημοτική .Αυτή η δεύτερη παράδοση είναι ο εσωτερικότερος και γνησιότερος κρίκος , που μας συνδένει με τους παλιότερους ελληνικούς πολιτισμούς όλους ….Η λογιώτατη παράδοση είναι το τελευταίο φανερό απομεινάρι του βυζαντινού πολιτισμού , σαν ένα ξερό φύλλο που δεν έπεσε ακόμα από το δέντρο.Ο χυμός του δέντρου είναι η δημοτική παράδοση »(σελ. 112).

ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

Σήμερα ο πλανήτης, οι λαοί οι πολιτισμοί, ζουν στον αστερισμό της λεγόμενης «παγκοσμιοποίησης», δηλαδή μιας απόπειρας επιβολής ενός ενιαίου μοντέλου σκέψης και συμπεριφοράς, το οποίο αντιστοιχεί σε μια ενιαία παγκόσμια αγορά καθώς και στην εμπορευματοποίηση όλων των προϊόντων, των αξιών, των παραδόσεων και των προτύπων των ανθρωπίνων κοινωνιών. Ο διαφωτισμός που γνωρίσαμε τείνει πλέον να εκφυλιστεί σε μια εργαλειακή λογική χειρισμού και κυριαρχίας, επί της φύσεως και επί των ανθρώπων. Αυτό το μοντέλο που έχει οδηγήσει τον πλανήτη σε οικολογικό και ανθρωπολογικό αδιέξοδο έχει εισέλθει σε μια γενικευμένη κρίση, γι’ αυτό και οι εκφραστές του επιζητούν την ανοικτή υποταγή των λαών και την ισοπέδωση των ταυτοτήτων τους. Στην Ελλάδα, ο κύριος στόχος αυτής της στρατηγικής της υποταγής είναι η ιστορία ο πολιτισμός, η παράδοση. Αυτή η επιλογή είναι εύλογη. Η Ελλάδα δεν διαθέτει ούτε μεγάλη έκταση, ούτε μεγάλο πληθυσμό, ούτε στρατηγικούς οικονομικούς πόρους. Κατά συνέπεια, ο ισοπέδωσή της διέρχεται, υποχρεωτικά, από τη ριζοτόμηση της ιστορίας, του πολιτισμού και της παράδοσής του. Γι’ αυτό και οι διαμάχες των τελευταίων χρόνων για την ιστορία και τον πολιτισμό, την γλώσσα και την παράδοση, είναι ίσως οι σημαντικότερες πολιτικές αντιπαραθέσεις. Έχει φτάσει σήμερα να θεωρείται «απομονωτισμός», η καταγγελία της παγκοσμιοποίησης, «εθνικισμός» και «ρατσισμός» η υπεράσπιση της πατρίδας ή ακόμα και της κοινής λογικής. Χαρακτηρίζεται «νεκρόφιλος» ο Ρίτσος, «φασίστας» ο Εγγονόπουλος, «βυζαντινιστής» ο Θεοδωράκης, «παρακρατικός» ο Παπαρρηγόπουλος, κ.λπ. Έτσι αρχίζουν να παράγονται γενιές φοιτητών και κυρίως φιλολόγων ή δασκάλων που αγνοούν την ελληνική γλώσσα και κατά συνέπεια τη μισούν - ιστορικών που δεν γνωρίζουν την ελληνική ιστορία, και κηρύττουν στα σχολεία την απόρριψη της «εθνικιστικής» ιστορίας, την οποία αγνοούν, αφήνοντας παράλληλα τις νέες γενιές έκθετες στον πολιτισμό της τηλεόρασης, των ρηάλιτι, των SMS και του χουλιγκανισμού. Εάν οι Έλληνες, –ένας μικρός λαός με μεγάλη ιστορική παράδοση και πολιτισμό– χάσουν τη μάχη της γλώσσας, της ιστορίας και του πολιτισμού, τότε θα έχουν χάσει τα πάντα. Τότε, θα μπορεί απρόσκοπτα να επιβληθεί η λογική του ισοπεδωτισμού των πολυεθνικών, που απέναντί τους δεν θέλουν διακριτούς λαούς και διακριτές κοινωνικές τάξεις, αλλά μια μάζα αδιαφοροποίητων ατόμων-καταναλωτών. Γι’ αυτό είναι καιρός να οργανωθεί πιο συστηματικά η Αντίσταση απέναντι στον καθολικό πολιτιστικό εξανδραποδισμό μας. Η συντριπτική πλειοψηφία του ελληνικού λαού συμφωνεί μαζί μας, καθώς και ένας σημαντικός αριθμός ακαδημαϊκών δασκάλων, εκπαιδευτικών της μέσης και στοιχειώδους εκπαίδευσης, καλλιτεχνών, δημιουργών, συγγραφέων, δημοσιογράφων. Και διαθέτουμε προτάσεις που θα πρέπει να προσαρμόσουμε στη σύγχρονη πραγματικότητα: Σε μια εποχή όπου η κρίση της παγκοσμιοποίησης και της χρησιμοθηρικής και εργαλειακής λογικής, οδηγεί σε τεράστια σύγχυση ολόκληρο τον πλανήτη, ακόμα και κοινωνίες που μέχρι χθες εθεωρούντο αποικιοκρατούμενες ή υποδεέστερες, αποκτούν τη δυνατότητα να διατυπώσουν τη δική τους αντίληψη για μια νέα, μη εξουσιαστική, οικουμενικότητα. Έχουμε ανάγκη από ένα ευρύτερο πολιτιστικό και ιδεολογικό κίνημα που θα μεριμνά για τη γλώσσα, την ιστορία, τον πολιτισμό και το περιβάλλον, που αποτελεί συνάμα και την οικουμενική πρόταση μας, παίρνοντας βεβαίως στοιχεία και προτάσεις από άλλους πολιτισμούς, εντάσσοντάς τες όμως με δημιουργικό τρόπο στη δική μας παράδοση. Σε ένα τέτοιο κίνημα θα πρέπει να ενταχθούν όλοι οι Έλληνες που αγωνιούν, μεριμνούν και ενδιαφέρονται για την επιβίωσή μας ως διακριτού υποκειμένου και ως πρότασης πολιτισμού που μπορεί να προσφέρει σε μια νέα δημιουργική οικουμενικότητα. Στα πλαίσια αυτά, η Εταιρεία Μελέτης Ελληνικού Πολιτισμού προχωράει στην έκδοση του «Λόγιου Ερμή», ενός τετραμηνιαίου επιστημονικού περιοδικού, στον χώρο της Ιστορίας, των ανθρωπιστικών επιστημών και της Τέχνης. Σκοπός του είναι να λειτουργήσει ως ανάχωμα στην επέλαση του εθνομηδενισμού και της παγκοσμιοποίησης μέσα στην ελληνική ακαδημαϊκή κοινότητα...

ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΣΑΡΟΥΧΗΣ - ΜΑΝΟΣ ΧΑΤΖΗΔΑΚΗΣ :Για την νεοελληνική τέχνη

"Κάποια μάνα αναστενάζει, μέρα νύχτα ανησυχεί":Το τραγούδι του ελληνικού εμφυλίου πολέμου

Ορισμένα εκτενή αποσπάσματα από το σημείο της «ΠΥΡΑΜΙΔΑΣ 67 » (Έκδοση ΕΣΤΙΑΣ 2006, σελ. 48,49,50).) , όπου ο Ρένος Αποστολίδης εικονογραφεί το ζειμπέκικο στον εμφύλιο πόλεμο:«Στους νυχτερινούς δρόμους των πόλεων , μεθυσμένοι στις ταβέρνες και στα καφενεία , στις παράγκες και στα βουνά , στ’ αμπριά των υψωμάτων και στα φυλάκια των γεφυρών , μια τριετία ολάκερη τούτη η σπαραγμένη χώρα , η ματωμένη , σε φριχτό βυθό πεσμένη , στην απόγνωση φτασμένη , δίχως ένα φέγγος από πουθενά , μητ’ ελπίδα – παντού όπου υπήρχε στρατός , παντού όπου υπήρχε αντάρτικο , παντού όπου καπνός , χαλασμός κ’ ερείπια !- η χώρα τούτη ολάκερη , μια ολάκερη τριετία , τραγούδησε ένα τραγούδι , το ίδιο και πάλι το ίδιο , μ ‘ επιμονή , με άφατο πόνο , με σπαραγμό και δάκρυα σ’όλα τα μάτια : Κάποιο απλό , λαικό , σερέτικο. ..Στα σκοτεινά μπουντρούμια των απομονωτηρίων , τα δάκρυα έσταζαν , στις ξύλινες παράγκες και στ' αντίσκηνα των εξοριών , τα δάκρυα έσταζαν , στα υψώματα πάνω , τα δάκρυα έσταζαν , στις ταβέρνες των κωμοπόλεων και στα καπηλειά των χωριών , τα δάκρυα έσταζαν , στους θαλάμους των νοσοκομείων τα δάκρυα έσταζαν Στρατιώτες κλαίγαν , κλαίγαν αντάρτες , εξόριστοι , άμαχοι , άνθρωποι των πόλεων !Κλαίγαν χωριάτες , κλαίγαν γυναίκες , κλαίγαν παιδιά – όλοι έκλαιγαν !.. Κι όταν στις ταβέρνες σηκωνόταν άξαφνα κάποιος να το χορέψη , δέος τους κάτεχε όλους – εξομολόγηση ομαδική !.. Το απαγόρεψαν , το κυνήγησαν – διατάξαν πια να μην πάιζεται , να μην ακούεται πια , στόμα που φοράει χακί να μην το τραγουδήση , στόμα κανένα να μην το ξαναπή !.. Μα εκείνο ανίκητο ! Σ’ όλα τα στόματα είχε κολλήσει , σ΄ όλα τ’ αφτιά είχε βιδωθή , μ’ όλους τους ήχους είχε δεθή – μ’όλους τους χτύπους , μ ‘όλες τις καρδιές !Το κλάμα του είχε ριζώσει – σαν κισσός είχε απλώσει κ’είχε όλους τους πόνους σφιχταγκαλιάσει !Μια ολάκερη χώρα , με δαύτο τάλεγε όλα :την κούρασή της , την οδύνη , την απόγνωσή της !Τ'" όχι" της ήταν - το ανένδοτο !.. Δεν υποστήριζε ιδέες , δεν αμφισβητούσε πίστεις ,δεν έκανε θεωρία .Μόνο έλεγε πως μ'όλ'αυτά που κάνετε , που κάνετε όλοι σας , τόσο άσπλαχνα όλοι σας .. Στα όσα πράξατε , ο λαός αυτός , σοφώτερός σας , δε σας αντέτασσε τα όπλα , που όλοι του βάζατε στα χέρια , παρά ένα τραγούδι , ένα πόνο τον πιο βαθύ του ανθρώπου !Δεν σας έλεγε να πάτε να πεθάνετε - καθώς τον στέλνατε σείς.Σας θύμιζε μόνο τη μάνα σας , τη δικιά σας τη μάνα , που όμοια και για σας θα πονούσε , όσο ένοχοι κι άν είσαστε ! .....Πάνω στα υψώματα , απ΄ τα μεγάφωνα των Μονάδων , που ήταν στημένα για την προπαγάνδα , κι απ΄τα χωνιά τ’ αντάρτικα , που ήταν για τη «διαφώτιση» , τρία ολάκερα χρόνια , σαν τελειώναν τα διαταγμένα λόγια τους , οι «επίτροποι » και οι «Α2» τραγουδούσαν οι άλλοι το ίδιο τραγούδι :
«Κάποια μάνα αναστενάζει , μέρα νύχτα ανησυχεί»
.............
Το τραγούδι αυτό , που σας το σιγοτραγουδούσαν όλοι μες στ' αυτιά και σείς δεν το θέλατε να τ'ακούτε , κ' είπατε να μην τραγουδιέται !... Αλλά εγώ σας λέω : των μητέρων ο πόνος θα νικήση τα όπλα σας !Αυτό το απλό και ασήμαντο τραγούδι είν ' η ντροπή σας ! Συλλογιστήτε : πόσα παλληκάρια κλάψαν πάνω στα λόγια του ! .. Έπρεπε ν ' ακούατε τον ήχο του - όχι τα λόγια του .Τα λόγια του είναι τίποτα - κοινά και τετριμμένα .Μα ν ' ακούατε τον ήχο του : μοιρολόι παράτονο ... Φταίγατε σεις - όχι εκείνοι - που το τραγουδούσαν !.. Α, ν' ακουάτε το κλάμα του, το μήνυμα που έφερνε .... Μα εσείς κωφεύατε!.. Τι σας κάναν οι μάνες και τους δώσατε τοσον πόνο ; Πήρατε τα παιδιά τους και δεν τους τα φέρατε πίσω, ή τους τα φέρατε στα χέρια , με κομμένα πόδια απ' τα χιόνια , ή απ' τις νάρκες , με διάτρητα τα σώματα απ' τις ρίπες , με παραμορφωμένα πρόσωπα απ' τις φλόγες , με κρανία σπασμένα , με μυαλά χαμένα , μ΄ ένα χαμόγελο νεκρού ...» .

Ο Γ.Καραμπελιάς παρουσιάζει το βιβλίο μου "Ο κόσμος ο μικρός , ο μέγας: ιδεολογίες και αισθητική στο Νεοελληνισμό"

Untitled from Άρδην - Ρήξη on Vimeo.

Παρουσίαση του βιβλίου μου :" Ο κόσμος ο μικρός , ο μέγας"στην εκπομπή ΡΗΞΗ-ΚΕΛΕΥΘΑ

Την Δευτέρα στις 26.7.2010 συζητώ με τον Γ.Καραμπελιά στην εκπομπή του ,ΡΗΞΗ-ΚΕΛΕΥΘΑ στο κανάλι HIGH CHANEL , στις 23.00 για το νεο μου βιβλίο "Ο ΚΟΣΜΟΣ Ο ΜΙΚΡΟΣ, Ο ΜΕΓΑΣ ".

ΡΗΞΗ Τ 65

Άρθρα για την μετάλλαξη του ΠΑΣΟΚ ως κόμματος που εκφράζει το ΔΝΤ-νεοφιλελευθερισμό , για την ίδρυση της ελληνοτουρκικής τράπεζας, για την αντικατοχική πορεία στην Κύπρο, για το νέο ασφαλιστικό, για τις ανατροπές στις εργασιακές σχέσεις και για την πολιτική επικαιρότητα. Θα βρείτε άρθρα για την κρίση στο τομέα της υγείας, τη πώληση που προωθεί το ΔΝΤ στον ΟΣΕ και μια οξυδερκή κριτική στο «Νέο Σχολείο» της κυρίας Διαμαντοπούλου. Στο αφιέρωμα αυτού του τεύχους ασχολούμαστε με το γεωπολιτικό χώρο της Μέσης Ανατολής και την αναζωπύρωση του κουρδικού ζητήματος, παράλληλα με κείμενα για την Παλαιστίνη. Μπορείτε να διαβάσετε κείμενα για την οικολογία, την απο-ανάπτυξη, τον πολιτισμό, τις τέχνες και βιβλιοκρτιτικές. Τέλος για τις καλοκαιρινές διακοπές, σας επιφυλάξαμε μια έκπληξη, ένα καλοκαιρινό επιτραπέζιο παιχνίδι, που σχεδίασε ο «Νικόλας» με αφορμή την υπερψήφιση του νέου ασφαλιστικού νομοσχεδίου…

Σε αυτό το τεύχος γράφουν οι: Καραμπελιάς Γ,Σταματοπούλου Χ., Τζιούμπας Θ., Χατζηαναστασίου Τ., Σαμάντης Κ., Ντάσιος Ν., Τασιόπουλος Γ., Πολυκάρπου Μ., Σχίζας Γ., Ρακκάς Γ, Ξένος Γ., Ταχόπουλος Γ., Μπούνταλης Θ., Κουτρούλης Σπ., Μπλάθρας Κ., Αϊναλίδης Γ, Μαυρίδης Κ., Ρακκά Μ., Κωνσταντι

Ο Αντιδιαφωτισμός

Αντι-διαφωτισμός : Zeev Sternhell και Isaiah Berlin



ΡΗΞΗ Τ.65

Δύο εβραϊκής καταγωγής στοχαστές ο Ζέεβ Στέρνχελ και ο Αίζαια Μπέρλιν έγραψαν για τον αντι-διαφωτισμό. Ο πρώτος για να τον επικρίνει , ο δεύτερος για να παρουσιάσει θετικά πολλές θέσεις του , αλλά και να αναδείξει την πολυμέρεια και το ενδιαφέρον που εξακολουθεί να παρουσιάζει.
Ο Ζέεβ Στέρνχελ καθηγητής πολιτικής επιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ , είναι ενεργό μέλος του κινήματος «Ειρήνη τώρα » και αντίθετος στην κατοχή των παλαιστινιακών εδαφών. Είναι γνωστός στην Γαλλία για τις σημαντικές μελέτες του - όπως «ο Μωρίς Μπαρρές και ο γαλλικός εθνικισμός » - για την προέλευση και την εξέλιξη του γαλλικού φασισμού ,.Αν αυτές κάποτε μεταφραστούν θα διευρύνουν πολύ τις γνώσεις που θα έχουμε για την γαλλική διανόηση .Το πρώτο που μεταφράστηκε είναι ο « Αντι- διαφωτισμός » (Εκδόσεις Πόλις, Αθήνα 2009 ,Μετ. Άννα Καρακατσούλη , Επιμέλεια Α. Κιουπκιολής , σελ. 627) .
Ο Αίζαια Μπέρλιν υπήρξε για πολλά χρόνια καθηγητής πολιτικής θεωρίας στην Οξφόρδη , συγγραφέας πλήθους μελετών , πολλές από τις οποίες έχουν μεταφραστεί στην γλώσσα μας. Εδώ θα ασχοληθούμε με δύο έργα του : το «Κόντρα στο Ρεύμα » (εκδόσεις SCRIPTA , Αθήνα 2003 , Μετ. Μ.Καστανάρα , Επιστημονική επιμέλεια Π.Βαλλιάνος ,σελ. 708 ) και «Το στρεβλό υλικό της ανθρωπότητας » (Εκδόσεις ΚΡΙΤΙΚΗ, ΑΘΗΝΑ 2004,Μετ.Γ.Μερτίκας , Επιμέλεια Γερ.Λυκιαρδόπουλος , σελ. 357). Το ενδιαφέρον είναι ότι όπου παρουσιάστηκαν , σε ελληνικά έντυπα , ο αντι-διαφωτιστικός τους προσανατολισμός κρατήθηκε ως επτασφράγιστο μυστικό .
Όλα τα παραπάνω κείμενα είναι καλογραμμένα , με καλές μεταφράσεις , και διαβάζονται ευχάριστα και με ενδιαφέρον.
Στην χώρα μας θεωρείται συχνά ότι η κριτική στον Διαφωτισμό προήλθε αποκλειστικά από τον χώρο της εκκλησίας – το κίνημα των κολλυβάδων- , αποσιωπώντας το γεγονός ότι πολλοί από τους Διαφωτιστές ήταν κληρικοί ,ενώ στην Δύση η πιο πρόσφατη ένσταση στον Διαφωτισμό προήλθε από την αριστερά και συγκεκριμένα από τους Αντόρνο , τον Χορκχάϊμερ και τον Μαρκούζε.
Χάρις στο βιβλίο του Στέρνχελ γνωρίζουμε με πληρότητα το μεγάλο εύρος της σκέψης του Αντι-διαφωτισμού. Ιδιαίτερα αναφέρεται σε δύο σύγχρονους φιλελεύθερους κριτικούς του διαφωτισμού ,τον Τάλμον και τον Αίζαια Μπέρλιν. Ο Τάλμον διατύπωσε τις απόψεις του στο έργο «Οι ρίζες της ολοκληρωτικής δημοκρατίας ».Αποτελεί μια ευθεία επίθεση ,στον διαφωτισμό , στον ουτοπισμό και στον ορθολογισμό , η οποία αντιμετωπίστηκε με ενθουσιασμό από το βρετανικό κοινό. Θεώρησε τον Ιακωβινισμό , ως κύριο υπεύθυνο του λενινισμού και του σταλινισμού. Σύμφωνα με τον Στέρνχελ οι απόψεις του Τάλμον συνοψίζονται στα εξής: «ο ολοκληρωτισμός είναι έτσι το αποτέλεσμα της άρνησης της παράδοσης ή των προκαταλήψεων , και το αποτέλεσμα της πίστης στον ορθό λόγο ως μόνο κριτήριο της ανθρώπινης συμπεριφοράς .Ο ορθός λόγος , όπως τα μαθηματικά , εκπροσωπεί εδώ την αποκλειστική αλήθεια .Στην ουσία , ο ορθός λόγος κατά τον Τάλμον αποδεικνύεται ότι είναι ο πιο επισφαλής και πιο επιρρεπής σε σφάλματα οδηγός , διότι τίποτε δεν αποκλείει την ύπαρξη ενός πλήθους «λογικών » , η καθεμιά από τις οποίες αξιώνει αποκλειστική ισχύ , και περιέρχεται σε σύγκρουση με τις υπόλοιπες η οποία μπορεί να λυθεί μόνο με τη βία. Στον μοντέρνο κόσμο , ο επαναστατικός ουτοπισμός εκπροσωπείται από τον διεθνή κομμουνισμό που καθοδηγείται από τη Μόσχα » ( « Αντι- διαφωτισμός » σελ. 464,465).
Σύμφωνα με τον Στέρνχελ , ο Μπερλίν είναι ο διάδοχος του Τάλμον στον τρόπο που αντιμετωπίζει τον Διαφωτισμό : « Τον ακολουθεί στον αγώνα του κατά του ορθολογισμού , κατά του Ρουσσώ και του 18ου αιώνα , «του ουτοπισμού » και της Γαλλικής Επανάστασης που θεωρείται αρχέτυπο όλων των επαναστάσεων που ακολούθησαν και προάγγελος της Σοβιετικής Επανάστασης. Η ιδέα της σύγκρουσης των αξιών , των σκοπών και των στόχων , το πρόβλημα του «μονισμού » ,που θα συνδεθούν με το όνομα του Μπερλίν , έχουν ήδη διατυπωθεί από τον Τάλμον με μεγάλη σαφήνεια ».( « Αντι- διαφωτισμός » σελ. 465).
Η εκτίμηση του Μπερλίν προς τον Βίκο , τον Χέρντερ , τον Χάμαν ,τον Σορέλ , τον Μπέρκ - όλοι κριτικοί του Διαφωτισμού - , ξενίζει τουλάχιστον τον Στέρνχελ. Επίσης θεωρεί ότι αντιμετωπίζει τον εθνικισμό με ανεκτικότητα : « Η τρυφερότητα με την οποία ο Μπερλίν εξετάζει τον εθνικισμό είναι πραγματικά ασυνήθιστη. Γι’ αυτόν τον λόγο η εικόνα που δίνει για τον Χέρντερ είναι εξιδανικευτική και αποπροσανατολιστική :ο εθνικισμός του παρουσιάζεται ως αποκλειστικά πολιτισμικός , ειρηνικός , ποτέ πολιτικός ή αν είναι κάποτε πολιτικός , τότε είναι δημοκρατικός , αθώος , χριστιανικός , άρα οικουμενικός , αιώνιος , βασισμένος σε μια κοινή κουλτούρα . Η ποικιλομορφία δεν θα μπορούσε να επιφέρει τη σύγκρουση σύμφωνα με αυτόν τον μεγάλο εχθρό της ομοιομορφίας . Ο εθνικισμός είναι μια φυσική ανάγκη του «ανήκειν» , και η αντίληψη του για την εθνική ταυτότητα ακολουθεί κατά πόδας τον ορισμό του Χέρντερ ». ( « Αντι- διαφωτισμός » σελ.506).
Η μελέτη του Στέρνχελ απλώνεται για να συμπεριλάβει όλους τους κριτικούς του διαφωτισμού : τον Μπέρκ, τον Χέρντερ , τον Ρενάν τον Σπένγκλερ και πολλούς άλλους .Αλλά αυτόν που ξεχωρίζει ως τον πιο διεισδυτικό κριτικό , είναι ο Νίτσε : «Ασφαλώς , ο μεγαλύτερος εχθρός που γνώρισε ποτέ ο στοχασμός του Διαφωτισμού είναι αναμφίβολα ο Νίτσε. Η εκπληκτική μορφή του κυριαρχεί στα τέλη του αιώνα. Ωστόσο , χάρη στον βίαιο αντιεθνικισμό του , τον αντι-αντισημιτισμό του , τον άψογο κοσμοπολιτισμό του , τον αριστοκρατικό ατομικισμό του και τη γαλλοφιλία του , ο Νίτσε κατέχει μια ιδιαίτερη θέση. Υποθάλπει την εξέγερση κατά των δικαιωμάτων του ανθρώπου , του φιλελευθερισμού και της δημοκρατίας , βάζει τη σφραγίδα της μεγαλοφυΐας του στον ανορθολογισμό και τον αντι-οικουμενισμό και περιγελά το αίτημα της ισότητας όσο κανείς άλλος.» (« Αντι- διαφωτισμός » σελ. 427).
Δεν είναι αναγκαίο να συμφωνήσουμε με τις προκείμενες και τα συμπεράσματα του Στέρνχελ , για να του αναγνωρίσουμε ότι κατάφερε να παρουσιάσει την αντίπαλη στον Διαφωτισμό σκέψη ως ένα ενιαίο σύνολο , ως σχολή σκέψης που καθόρισε τον δυτικό πολιτισμό.
Οι μελέτες του Μπέρλιν παρουσιάζουν μια εκπληκτική πολυμέρεια .Ειδικά καθώς συνδυάζουν το ευχάριστο και σαφές ύφος με την επιστημονική συνέπεια τότε βάσιμα μπορούμε να ισχυριστούμε ότι πρόκειται για άθλο. Τα συμπεράσματα της πορείας , που διέγραψε είναι θετικά για πολλές από τις πλευρές του Αντι-διαφωτισμού , τουλάχιστον αυτές που αφορούν την ενεργητικότητα και την γονιμότητα του πνεύματος του .Μπορούμε να απαριθμούσε απλά – λόγω χώρου – ορισμένα από τα θέματά του :ο αντι-διαφωτισμός , ο Μακιαβέλλι , ο Βίκο και ο Διαφωτισμός ,ο Μοντεσκιέ , ο Χιουμ , ο Χέρτσεν , ο Χες, ο Μάρξ και ο Ντισραέλι , ο Σορέλ , ο Ζ.Ν.Μαίστρ ( ειδικά ως πρόδρομος του φασισμού ), ο σχετικισμός , ο ρομαντισμός , ο εθνικισμός.
Σημαντική είναι η κριτική που διατυπώνει στον ευρωκεντρισμό , σε αντίθεση με ότι υποστηρίζει ο Στέρνχελ, καθώς κλείνει το έργο του « Κόντρα στο Ρεύμα» : « μου φαίνεται ότι η σκέψη του δεκάτου ενάτου αιώνα υπήρξε εντυπωσιακά ευρωκεντρική. Όταν ακόμη και οι πλέον ευφάνταστοι και οι πλέον ριζοσπάστες πολιτικοί στοχαστές εκείνων των καιρών μιλούν για τους κατοίκους της Αφρικής ή της Ασίας , υπάρχει , κατά κανόνα , κάτι περίεργο απόμακρο και αφηρημένο στις ιδέες τους .Στοχάζονται για τους Ασιάτες ή τους Αφρικανούς σχεδόν αποκλειστικά υπό το πρίσμα της μεταχείρισης που έτυχαν αυτοί από τους Ευρωπαίους » («Κόντρα στο Ρεύμα » σελ. 616).Παρόμοια με τον ίδιο πολυμερή και ανοιχτό τρόπο συμπεραίνει ότι ο οικουμενισμός « ανάγοντας το καθετί στον μικρότερο κοινό παρονομαστή που ισχύει για όλους τους ανθρώπους σε όλες τις εποχές , εκκένωσε τη ζωή και τα ιδεώδη από εκείνο το ειδοποιό περιεχόμενο το οποίο και μόνο τους έδινε νόημα» («Το στρεβλό υλικό της ανθρωπότητας » σελ 334) ,ενώ πέρα από την αποκλειστικά εφιαλτική σκιαγράφησή του εθνικισμού θεωρεί ότι παρουσιάζεται ως ένα είδος του, που « είναι συγχρόνως μορφή κοινωνικής ή ταξικής αντίστασης και εθνικής αυτεπιβεβαίωσης» ( όπως προηγούμενα σελ.342) ,ενώ εμψύχωσε εξεγέρσεις ενάντια στην κυρίαρχη τάξη « γιατί εκφράζει τον άσβεστο πόθο του ανυπόληπτου να υπολογίζεται μεταξύ των πολιτισμών του κόσμου» ( όπως προηγούμενα σελ.355).

Η ελληνική βιβλιογραφία για τον Φ.ΝΙΤΣΕ

https://athensreviewofbooks.com/trexon-teyxos