Κώστας Βεργόπουλος: Νεοραγιαδισμός και αξιοπρέπεια

Κώστας Βεργόπουλος: "Νεοραγιαδισμός και αξιοπρέπεια"


|

Yποτροπιάζει στη χώρα μας η διαμάχη περί εθνικισμού, με οπωσδήποτε...
έντονο ιδεολογικό χαρακτήρα, παρά την επίκληση «επιστημονικής» βάσης. Όμως και ο ιδεολογικός χαρακτήρας δεν είναι διακοσμητικός, αλλά συνδέεται με πρακτικές και πολιτικές συνέπειες, που αποκαλύπτουν τα πραγματικά διακυβεύματα της διαμάχης. Το ότι το φαινόμενο του κράτους-έθνους εμφανίσθηκε από τα τέλη του 18ου αιώνα δεν σημαίνει με κανέναν τρόπο ότι τα έθνη δεν υπήρχαν πριν από αυτή την ημερομηνία. Άλλο ζήτημα το πότε έλαβαν ενιαία κρατική υπόσταση. Εξάλλου, η Ελληνική Επανάσταση, όπως και οι άλλες εθνικές επαναστάσεις του 19ου αιώνα, δεν μπορεί να εξηγηθεί ως απλό δημιούργημα των διανοούμενων, Ευρωπαίων και Ελλήνων, εάν δεν ληφθεί υπόψη η κινητοποίηση και η ευρεία συμμετοχή των λαϊκών μαζών. Η τελευταία δεν ήταν προϊόν διανοη τικών και συγκυριακών καταστάσεων, αλλά αντιστοιχούσε οπωσδήποτε σε ένα εξεγερσια κό κλίμα, που είχε ήδη επιβεβαιωθεί πολλές γενιές πριν από τη στιγμή της Επανάστασης. Οι ιδέες του Διαφωτισμού και η πρόσληψή τους από τους Έλληνες οδήγησαν στην επεξεργασία ενός αξιόπιστου εξεγερσιακού προγράμματος, που κατέκτησε την εμπιστοσύνη των υπόδουλων. Όμως, ακόμη και ο Διαφωτισμός δεν ευθύνεται για τη δημιουργία των εθνικών κρατών. Τα τελευταία αποδείχθηκαν προϊόντα των αναγκών και των αντικειμενικών συνθηκών, χωρίς ιδιαίτερη ευθύνη κανενός. Άλλωστε, ούτε ο Ρήγας Φεραίος ούτε η Φιλική Εταιρεία ούτε ο Κοραής φιλοδόξησαν να δημιουργήσουν το εθνικό κρατίδιο του 1828. Αντίθετα, σχεδίαζαν την ανατροπή της οθωμανικής τάξης σε ολόκληρη την αυτοκρατορία ή τουλάχιστον στα Βαλκάνια, με συμμετοχή όλων των εθνοτήτων της περιοχής. Το ότι τα σχέδιά τους δεν ετελεσφόρησαν και η διαδικασία που επυροδότησαν οδήγησε τελικά στην ίδρυση του εθνικού κρατιδίου ήταν οπωσδήποτε απροσδόκητη κατάληξη, αλλά επιβλήθηκε όχι από συνωμοσία των διανοούμενων, αλλά σε αντίθεση με ό,τι είχαν διανοηθεί. Η Τουρκοκρατία δεν ήταν με τίποτα σύστημα «ειρηνικής συμβίωσης» όλων των εθνοτήτων, αλλά καθεστώς ωμής απολυταρχίας και ασυδοσίας, που βασιζόταν σε απαράδεκτες διακρίσεις μεταξύ των υπηκόων του, με κριτήρια εθνοτικά και θρησκευτικά. Οι μουσουλμάνοι απολάμβαναν φορολογικής ασυλίας, ενώ οι μη μουσουλμάνοι κατέβαλλαν κεφαλικό φόρο, προκειμένου να εξασφαλίζουν το κεφάλι τους. Σχολεία υπήρχαν, αλλά ήσαν ανυπεράσπιστα και εκτεθειμένα, όπως και το διδακτικό προσωπικό και η διδασκόμενη ύλη, στην αυθαιρεσία και τους εκβιασμούς της παραμικρής τοπικής εξουσίας. Το αυτό ίσχυε όσον αφορά τους νεομάρτυρες, που κυνηγήθηκαν απάνθρωπα, παρά την υποτιθέμενη ελευθερία της λατρείας. Η διατήρηση και ανανέωση του ελληνικού πολιτισμού δεν οφείλεται τόσο σε κάποια «παροιμιώδη οθωμανική ανεκτικότητα», η οποία πάντως συγκέντρωνε όλα τα χαρακτηριστικά της αυθαιρεσίας, της ασφυκτικής επιτήρησης και καταστολής, όσο κυρίως στο ανυπότακτο φρόνημα των υποδούλων, στην πεποίθηση της αδικίας που υφίσταντο. Το όραμα της ελευθερίας εισέδυσε στους υπόδουλους, ενώ η άρχουσα οθωμανική τάξη στεγανοποιήθηκε απέναντι σε αυτό. Το οθωμανικό κράτος δεν διαμελίσθηκε επειδή το επεδίωξαν οι Δυνάμεις, αλλά αντίθετα διασώθηκε από αυτές και συντηρήθηκε τεχνητά επί δύο αιώνες, προτού υποκύψει στις διαλυτικές διεργασίες από το εσωτερικό του. Το «Ανατολικό Ζήτημα» στην ευρωπαϊκή διπλωματία δεν ήταν κάποια συνωμοσία εις βάρος του οθωμανικού κράτους, αλλά συμφωνία όλων των Δυνάμεων να προστατεύεται, παρά τη φθορά του, ο «Μεγάλος Ασθενής» και να καταστέλλονται οι εξεγέρσεις των εθνών που τον απειλούσαν.

Στην εποχή μας, οι απολογητές της παγκοσμιο ποίησης και των πολυεθνικών επιχειρήσεων δια βάλλουν ως «αναχρονιστικό εθνικισμό» την αντίσταση σε αυτά τα φαινόμενα. Ιδεολογική διαμάχη με πρακτικές όμως συνέπειες. Η έννοια του έθνους βάλλεται, ενώ πραγματικός στόχος είναι η εξουδετέρωση του κράτους, η ματαίωση της δυνατότητος για διαφορετική εναλλακτική πολιτική. «Το έθνος είναι και ήταν πάντοτε μύθος, το κράτος έχει σήμερα ξεπερασθεί από την παγκοσμιοποίηση, όπως επίσης η έννοια της κοινωνίας και της κοινωνικής συνοχής. Κάθε αντίσταση πολιτών είναι αναχρονιστική και συνεπώς περιττή». Κι όμως, με την τρέχουσα παγκόσμια κρίση, ο κύκλος της παγκοσμιοποίησης φαίνεται ότι έκλεισε και οι λύσεις αναζητούνται με την αποκατάσταση της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτισμικής διαχείρισης σε βάσεις εθνικές, τοπικές και περιφερειακές. Αναχρονιστική είναι σήμερα η πεποίθηση ότι κάποιος αδυσώπητος νόμος της παγκοσμιοποίησης ακυρώνει τη δυνατότητα των κυβερνήσεων να μεριμνούν για τους πολίτες και για την κοινωνία που τους αντιστοιχεί. Η αναζωπύρωση των ιδεολογικών διαφοροποιήσεων σήμερα αντιστοιχεί όχι στη μέχρι πρόσφατα αναμενόμενη παγκόσμια σύγκλιση, αλλά στη διάψευση αυτής από την πραγματικότητα, που απομακρύνεται ταχύτατα από κάθε δυνατότητα υπερεθνικού ελέγχου. Οι απειλές για τη δημοκρατία, τη δικαιοσύνη, την εκπαίδευση δεν προέρχονται σήμερα τόσο από τις ιδέες της αντίστασης στην παγκοσμιοποίηση και τη διεκδίκηση της κοινωνικής συνοχής, όσο κυρίως από τις ιδεολογίες που καλύπτουν τις καταχρήσεις της εξουσίας, που διαλύουν τον κοινωνικό ιστό στο όνομα της διεθνούς ανταγωνιστικότητος και της βαθύτερης ένταξης σε ένα διεθνές περιβάλλον, που σήμερα έχει χάσει κάθε νόημα. Αναχρονισμός σήμερα είναι η υπεράσπιση της παγκοσμιοποίησης εις βάρος των τοπικών ιδιαιτεροτήτων, όχι η αντίσταση σε αυτή. Αναχρονισμός σήμερα είναι η ταπείνωση, η ιδεολογική εξουθένωση και ο ραγιαδισμός του πολίτη, όχι ό,τι συμβάλλει στην αυτοπεποίθηση και στο αίσθημα αξιοπρέπειάς του.

Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό "Επίκαιρα" στις 17/2/11

Συνέντευξη του ιστορικού Σπύρου Ασδραχά στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ με ξεχωριστό ενδιαφέρον για την συζήτηση για το εθνικό ζήτημα

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 24-11-2002
Σκεφθείτε, ζούμε και μετά τον θάνατό μας...
O Σπύρος Aσδραχάς, εκ των κορυφαίων ιστορικών, μιλά για το έθνος, την ιστορική συνέχεια, την ελευθερία, τον θάνατο
Συνέντευξη στους Νίκο Γ. Ξυδάκη και Ολγα Σελλά
O Σπύρος Aσδραχάς στα εξήντα εννιά του χρόνια θεωρείται ανάμεσα στους δυο-τρεις κορυφαίους Eλληνες ιστορικούς σήμερα, μεταπολεμικός απόγονος του Nίκου Σβορώνου και του K. Θ. Δημαρά. Aπό τα χέρια του έχουν βγει δεκάδες ιστορικοί, έχει διευθύνει περίπου 250 μεταπτυχιακά διπλώματα και 50 διδακτορικές διατριβές. Oλα εκτός ελληνικού πανεπιστημίου... Aπό τις αρχές της δεκαετίας του ’70 έως σήμερα δίδαξε στη Σορβόνη και στην Eκόλ Πρατίκ, στο Παρίσι, μα δεν αξιώθηκε μια πανεπιστημιακή έδρα στην Eλλάδα... H επιρροή του βέβαια στη σύγχρονη ελληνική ιστοριογραφία είναι μεγάλη· δεν είμαστε οι αρμόδιοι να πούμε πόση και ποια ακριβώς, μα οι ακόλουθες γενιές ιστορικών σίγουρα θα του δώσουν τη θέση του.

Προς το παρόν, ο Λευκαδίτης Σπύρος Aσδραχάς χαίρεται τη ζωή με την οικογένειά του, με τους μαθητές του, με τους ομοτέχνους του, αφοσιωμένος στη μελέτη και τη συγγραφή. Tο γραφείο του στη Nέα Σμύρνη είναι γεμάτο δελτία, σημειώσεις, χαρτιά· ένα εργαστήρι. Mάς δέχτηκε μερικές ημέρες μετά το συνέδριο για την ελληνική ιστοριογραφία στο Eθνικό Iδρυμα Eρευνών. Tο συνέδριο χαρακτηρίστηκε σαν τελετή ενηλικίωσης για τους Eλληνες ιστορικούς, και ο Σ. Aσδραχάς ήταν πρόεδρος της οργανωτικής επιτροπής. Mας δέχτηκε προσηνής και με λεπτό χιούμορ σχολίασε: «Δεν πιστεύω να νομίζετε ότι αυτή η συνέντευξη θα είναι η διαθήκη μου, σαν του Σβορώνου και του Δημαρά! Eχω πολλά να γράψω ακόμη...».

— Η ιστορική επιστήμη στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή είναι ο πιο ρωμαλέος επιστημονικός κλάδος. Προσελκύει καλά μυαλά, τα βιβλία ιστορίας κάνουν μεγάλες πωλήσεις...

— Είναι γεγονός... Eχουν μια απήχηση, η οποία δεν συνειδητοποιήθηκε και δεν οδήγησε σε μια επεξεργασία του τι δέον γενέσθαι ως προς το παρόν που εκβάλλει στο μέλλον. Είμαι σίγουρος ότι οι Ελληνες ιστορικοί έχουν αποκτήσει μια ταυτότητα που δεν υπολείπεται των ομοτέχνων τους στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, παρά μόνο στο επίπεδο της υποστήριξης των απόψεών τους. Αδυναμία η οποία είναι αποτέλεσμα του εκπαιδευτικού συστήματος, διότι ουδείς σκέφτηκε ότι στο δημοτικό, στο Γυμνάσιο, στο Λύκειο, θα έπρεπε στην καρδιά της παιδείας να είναι η έκθεση και η απόδειξη: να μπορείς να μιλάς, και μιλώντας να αποδεικνύεις. Ενας μέτριος Γάλλος ιστορικός ή κριτικός της τέχνης ή ιστορικός των θρησκειών θα μας εξουδετέρωνε, απλούστατα γιατί ξέρει αυτή την τεχνική. Eνα εκπαιδευτικό σύστημα που θα έπρεπε να συνειδητοποιήσει ότι δεν παράγει συγγραφείς αιτήσεων προς τη διοίκηση αλλά κάτι άλλο, αυτό δεν το σκέφτηκε κανείς.

Εάν κανείς ακούσει ραδιόφωνο ή τηλεόραση στο εξωτερικό θα καταλάβει ότι στον προφορικό λόγο δεν υπάρχουν τελείες, κόμματα, άνω τελείες. Υπάρχει ένας συνεχής λόγος. Σε μας ακούγονται διαρκώς τελείες και κυριαρχεί το «εεε...». Αυτό υπάρχει διότι ποτέ δεν έμαθαν οι άνθρωποι να εκφράζονται προφορικά, που είναι η συμπύκνωση του γραπτού. Κι επειδή δεν μας έμαθαν αυτό το ποτάμι, υποδουλωνόμαστε στις επικρατούσες ηγεμονίες, ακόμη και σε επίπεδο τεχνικής.

Συλλογικό και ατομικό

— Προσάπτουν στην ελληνική ιστοριογραφία ότι ασχολήθηκε υπερβολικά με την οικονομική ιστορία και με εξειδικευμένες μονογραφίες και παραμέλησε άλλους τομείς ή συνθετικά έργα...

— Οντως δεν έχουμε συνθετικά έργα, αλλά για εντελώς διαφορετικό λόγο. Αν θέλουμε να κάνουμε μια σύνθεση, η οποία να στέκει δίπλα σε άλλες συνθέσεις και να έχει μια πολιτισμική επίπτωση διεθνώς, σημαίνει ότι θα πρέπει να αφομοιωθούν πολλές λογικές από εκείνον που κάνει τη σύνθεση. Ζούμε όμως σε μια εποχή όπου δεν υπάρχει ακόμη διαμορφωμένη η φυσιογνωμία του ατομικού ιστορικού, που συνδυάζει όλες αυτές τις δυνατότητες. Θα πρέπει να αναχθούμε στη φυσιογνωμία του συλλογικού ιστορικού. Oταν τα πράγματα ωριμάσουν και μπορούμε να κάνουμε συλλογικά έργα επί τη βάσει ενός κοινού σκεπτικού, θα έχουν συμβεί και κάποια άλλα πράγματα...

— Εγινε κάποια προσπάθεια σύνθεσης;

— Εγινε, στην «Ιστορία του Ελληνικού Εθνους» της Εκδοτικής Αθηνών, και μάλιστα με κάποιες σημαντικές ρήξεις, παρά τις αντιρρήσεις του K. Τσάτσου που ήταν η κεφαλή. Συνέβη να πέσει η χούντα, είναι απλό...

Mια ιστορία προβλημάτων

— Από τότε δεν υπάρχουν άλλα συνθετικά έργα;

— Υπήρξε μια αντιπρόταση, της θεματικής «Ιστορίας του 20ού αιώνα». Tι σημαίνει όμως θεματική; Θα μου πείτε, τι θα έκανες εσύ αν σου έλεγαν να κάνεις μια συνθετική ιστορία; Οπωσδήποτε δεν θα έκανα μια θεματική ιστορία. Θα έκανα μια ιστορία προβλημάτων...

— Δηλαδή;

— Θα έκανα, αυτό που έκανε ο Pουτζέρο Ρομάνο, όταν έκανε το «La storia di Italia». Ο Ρομάνο σκέφτηκε μια ιστορία της Ιταλίας. Παλιά λέγαμε μια Iστορία των Ιταλών. Ο Κρότσε είπε πως δεν μπορεί να γραφτεί μια ιστορία της Ιταλίας πριν δημιουργηθεί το κράτος. Και ο Ρομάνο απαντά: η χώρα και οι λαοί. Ανατρέπει το σχήμα.

H συνέχεια

— Στα καθ’ ημάς: το ιστορικό σχήμα των Zαμπέλιου και Παπαρρηγόπουλου, η συνέχεια του ελληνισμού, συχνά καταναλώθηκε ως προγονοπληξία και αρχαιολατρεία...

— Αυτό ταλάνισε και ταλανίζει ακόμα. Δεν θα περίμενε κανείς ότι στις μέρες μας θα υπήρχαν άνθρωποι που θα ήθελαν να μην είχε γίνει η Επανάσταση του 1821... Mιλούν για έναν οικουμενικό ελληνισμό, της διασποράς... Οι οποίοι όμως ταυτοχρόνως –κι εδώ είναι θέμα σχιζοφρένειας– υπεραμύνονται του γεγονότος ότι είναι Ελληνες, ότι υπάρχει η Ελλάδα η οποία πρέπει να επεκτείνει και τα σύνορά της...

— Μα μπορούμε το 2002, στην ύστερη νεωτερικότητα, να μιλάμε για διασπορά σ’ ένα πλαίσιο οικουμενικότητας, της οθωμανικής, που έχει οριστικά παρέλθει;

— Προφανώς όχι. Υπήρχαν κάποιοι λυτρωτικοί δρόμοι, που υποστήριζαν ότι με την υπέρβαση των εθνών ο λόγος της προλεταριακής επανάστασης θα φτάναμε σε καινούργιες πολιτισμικές συνθέσεις. Σε τι μεταφράστηκε αυτό; Σε μία εχθρότητα των Τούρκων φασιστών απέναντι στο ελληνικό στοιχείο της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Και σε μας σε τι μεταφράστηκε; Σε μια μορφή αγαθομανίας: «Τι καλά παιδιά που είναι οι Τούρκοι! Τι αθώοι άνθρωποι!» Mα κανείς άνθρωπος δεν είναι αθώος... Ολοι αυτοί που συζητούν για εθνικισμό, για εθνισμό, δεν καταλαβαίνουν το απλό γεγονός ότι η απελευθέρωση δεν μπορούσε παρά να έχει και δημοκρατικό χαρακτήρα. Τέτοια ήταν η Επανάσταση του 1821, που κατ’ εμέ είναι το μεγαλύτερο γεγονός της νεότερης ελληνικής ιστορίας, η μεγάλη τομή. Οπότε πάλι επαληθεύεται ο Σαμπό ότι η μεγαλύτερη επανάσταση μετά τον χριστιανισμό ήταν τα εθνικά κινήματα...

Mιλούν τώρα για πολυπολιτισμικές καταστάσεις, σε ένα χώρο, ο οποίος διαμορφώθηκε με πολέμους, με αναγκαστικό σύνδρομο τον πόλεμο, με εθνοκάθαρση. Το οθωμανικό ιδεώδες, αυτό το ξεχνάνε, είναι το οθωμανικό κράτος. Οσο πλούσιος και να γίνεις, όσο σοφός και να γίνεις, αν δεν ταυτιστείς με την ηγεμονική παιδεία, δηλαδή αν δεν εξισλαμισθείς, δεν έχεις στον ήλιο μοίρα. Kι όταν μπορείς να γίνεις, αυτό γίνεται υπό όρους ανασυγκρότησης της οθωμανικής αυτοκρατορίας, αλλά εσύ είσαι εκτός αυτού του έθνους. Δεν υπάρχουν καλοί Nεότουρκοι. Είναι καταδικασμένοι να γίνουν οι φορείς που πραγματοποιούν τελικώς την εθνοκάθαρση. Σκοτώνουν τους Αρμένιους, τους Ελληνες. Από την ώρα που η λύτρωση περνάει μέσα από το εθνικό ιδεώδες, είναι επόμενο να υπάρχουν οι εθνικές συγκρούσεις. Και οι Τούρκοι ξέρουν να λένε ότι οι κατεξοχήν εχθροί της Τουρκίας ήταν οι Αρμένιοι και οι Ελληνες που είχαν το εμπόριο. Oπως εμείς είπαμε ότι οι κατεξοχήν υπεύθυνοι είναι οι Εβραίοι που είναι τοκογλύφοι...

Πρέπει να τα κατανοήσουμε αυτά. Aλλιώς δεν θα κατανοήσουμε ότι βγάλαμε Σολωμό...

Nα υπάρξει με την αλήθεια

— O ιδρυτικός καλλιτέχνης μας είναι ρομαντικός. Kαι το ελληνικό κράτος είναι εν τη γενέσει του ρομαντικό... Mήπως το έθνος σε αυτή τη φάση είναι μια φαντασιακή κοινότητα;

— Φαντασιακή κοινότητα; Θα σας απαντήσω με μια περικοπή. (διαβάζει) «Κοντά τέσσερι αιώνες που είδαμε τον ζυγό της ρωμιοσύνης, λίγο έχουνε να μας πούνε για τα πολιτικά της. Μετά τη δουλεία, η ιστορία της είναι η ιστορία των γραμμάτων της. Μικρά πράγματα, βέβαια. Περισσότερα όμως παρά ανάλογα με την κατάσταση της κρυφής δύναμής της. Εκείνο που την εμψύχωνε σ’ αυτό και σε κάθε άλλο ήταν η φυσική προνόηση και η επιθυμία της ελευθέρωσής της. Καθώς ακόμα η μία θρησκεία που είχε, η μία γλώσσα που εμίληε, τα παρόμοια ήθη που την εξεχωρίζαν από άλλους. Ετούτα μάλιστα την εκαταστήσαν ένα νέο έθνος. Πλέον εξαπλωμένο από το παλαιό, το οποίο υπάρχοντας με το νου επολέμαε με κάθε τρόπο να υπάρξει και με την αλήθεια». Aυτά έλεγε στα 1830 ο Γεώργιος Τυπάλδος, της Iόνιας Aκαδημίας: έθνος υπάρχοντας με το νου...

Oταν αισθάνεσαι ότι μετέχεις στην πολιτεία, κι όταν αυτό ανατρέπεται από την κατάκτηση, τότε απελευθερώνεσαι. Κι αυτό που δεν μπορούσαμε να πούμε για τον Ιουστινιανό ή για τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο, το λέμε για τον Σουλτάνο. Kάτω από την κατάκτηση, οι άνθρωποι αποκτούν συνείδηση της ταυτότητάς τους και ανασηματοδοτούνται κάποια πράγματα.

— Εξαιτίας της κατάκτησης...

— Εξαιτίας της κατάκτησης που στρέφει τους ανθρώπους με τρόπο πάρα πολύ ωμό στις συγκρούσεις. Οι συγκρούσεις είναι ωμές και εμφανείς. Η υπέρβαση της κατάκτησης και η υπέρβαση των υστερογενών μορφών της κατάκτησης θα μπορούσε να γίνει μόνο διά της ταξικότητας. Αλλά πριν από την ταξικότητα, τη διαμόρφωση αυτού του πράγματος, την έλεγε ο Σβορώνος αντιστασιακότητα. Τι είναι εκείνο που σου επιτρέπει να αποκτήσεις πρόσωπο; Είναι το γεγονός της κατάκτησης. Και σε απελευθερώνει από τι; Από το σύστημα σχέσεων που υπήρχε πριν από την κατάκτηση και δεν σου επέτρεπε να αποκτήσεις πρόσωπο. Είναι οι στιγμές εκείνες που δεξιοί, αριστεροί, κεντρώοι είμαστε ένα πράγμα εν όψει.

H γενική ελευθερία

— Εν όψει ποίου;

— Εν όψει του άλλου πράγματος που μας καταθλίβει όλους. Αν έρθουν εισβολείς από τον Αρη, όλοι θα γίνουμε ένα πράγμα για να αντισταθούμε. Γι’ αυτό λέω ότι η κατάκτηση είναι μία ιστορική κατηγορία. Ολοι οι καημοί που είχαν οι άνθρωποι πριν από την κατάκτηση, πριν από τα 400 χρόνια, πήραν μορφή με την κατάκτηση. Και γεννιέται η ανάγκη της γενικής ελευθερίας... Και μπαίνουμε στη νεωτερικότητα. Η γενική ελευθερία δεν είναι δωρεάν φράση. Kοιτάξτε, είμαστε ιστορικός λαός, με ό,τι μπορεί να σημαίνει αυτό... Kυρίως σημαίνει ευθύνες: έναντι της μνήμης, και έναντι του μέλλοντος. O πολίτης ενός ιστορικού λαού σκέφτεται ότι ζούμε και μετά τον θάνατό μας...

— Υπάρχουν αρετές που τις έχουμε ως ιστορικός λαός;

— Τρομερές. Και υπάρχει και πίκρα... Αυτοί οι οποίοι έχουν την τόλμη να εκφράζονται σ’ ένα υπερκείμενο επίπεδο δεν ξεχνούν την ταυτότητά τους. Θα σας πω κάτι αυτοβιογραφικό. Εγώ δεν είμαι καμιά προσωπικότητα που να συναναστράφηκε ποτέ με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, με τον Ανδρέα Παπανδρέου, παρ’ όλο που αν ήθελα θα μπορούσα να τους έχω γνωρίσει. Eίμαι ένας απλός άνθρωπος, ζω στη Νέα Σμύρνη, πηγαίνω στη Λευκάδα, όπου μ’ αγαπάνε οι πατριώτες μου. Kαι αυτό μου αρκεί.

Eθνισμός, η μεγαλύτερη επανάσταση

— Μια ιστορία του ελληνικού λαού πώς μπορεί να γραφτεί;

— Ξεκινώντας πρέπει να στοχαστούμε σοβαρά πάνω στο έργο του Ζαμπέλιου και του Παπαρρηγόπουλου. Με αφετηριακό σημείο τον Καταρτζή. Μέσα από την οθωμανική αυτοκρατορία που βρίσκεται σε μια ανατολική οικουμενικότητα, οπότε το καινούργιο μόρφωμα, το έθνος, έρχεται ως ρήξη. Και να σταματήσουν οι ανόητοι, οι οποίοι λένε ότι ο εθνικισμός είναι κακό πράγμα. Ο εθνικισμός είναι το ίδιο πράγμα με τον εθνισμό –γίνεται εθνικισμός όταν παραστρατήσει. Ειδεμή ο εθνισμός είναι η μεγαλύτερη επανάσταση που έχει συμβεί στον κόσμο μετά τον χριστιανισμό. Ο εθνισμός δεν αρχίζει από την ώρα που μιλάμε περί έθνους, δεν αρχίζει από την ανάλυση του λόγου του Παπαρρηγόπουλου, είναι κάτι άλλο, που επιτρέπει αυτό το άλλο να αναχθεί σε εθνικό λόγο. Εγώ είμαι πάρα πολύ λυπημένος με ανθρώπους που έχουν την αίσθηση του χρόνου και που πηγαίνουν να ερμηνεύσουν το πρόβλημα του εθνισμού με αναφορές μόνο στη συνειδητή ιστοριογραφία· υπάρχει και αυτή, αλλά υπάρχουν και άλλες καταστάσεις. Αλλά για να κάνεις αυτή τη σύνθεση, πρέπει να είσαι ο Σβορώνος. Δηλαδή να έχεις σχέση με τα κείμενα, με τη γη, με τους ανθρώπους.

— Tο σχήμα συνέχειας του Zαμπέλιου και του Παπαρρηγόπουλου κατατρύχει την ελληνική ιστοριογραφία;

— Ο Ζαμπέλιος και ο Παπαρρηγόπουλος έφτιαξαν ένα σχήμα. Το οποίο δεν έχει καμιά σχέση με τη μεθερμηνεία. Oταν ο Παπαρρηγόπουλος συζητά τα ζητήματα της συνέχειας του ελληνισμού, βάζει στη συζήτηση στοιχεία που αναιρούν την έννοια της συνέχειας όπως εμείς την αντιλαμβανόμαστε τώρα. Η κατ’ εμέ αποτυχία της ελληνικής ιστοριογραφίας είναι ότι δεν αισθάνθηκε την ανάγκη ν’ ασχοληθεί με τα πράγματα αλλά με τον λόγο περί των πραγμάτων. Δεν μείναμε στη μελέτη των πραγματικοτήτων εκείνων που εξηγούν γιατί με αναιρέσεις φτάνουμε στο σχήμα της συνέχειας. Kαι δεχόμαστε την εύκολη λύση, αυτό που είπε ο Φαλμεράιερ «δεν είστε Ελληνες». Ο Παπαρρηγόπουλος αναιρεί το σχήμα. Μελετά τα realia. Ξέρει ότι οι Ελληνες μετά τον Αλέξανδρο δεν είναι οι Ελληνες πριν από τον Αλέξανδρο. Τα ίδια λέει και για τους Bυζαντινούς. Ασθενέστερη είναι η ανάλυσή του όταν μιλάει για τον νεότερο ελληνισμό. Αλλά ήδη μας έχει δώσει αφορμές.

Αποσπάσματα απο το νέο βιβλίο του Κ.ΔΕΣΠΟΙΝΙΑΔΗ

Νύχτες που μύριζαν θάνατο
Συγγραφέας: Κώστας Δεσποινιάδης

Θέμα: Ελληνική πεζογραφία
Εκδότης: Πανοπτικόν
Σελίδες: 42
Ημ. Έκδοσης: 11/02/2011


Ό,τι κι αν κάνουμε θα μας διώξουν


Είναι νύχτα. Είμαστε καθισμένοι με τον αδερφό μου πάνω σε έναν μικρό μαντρότοιχο. Δίπλα μας υπάρχει ένα μεγάλο σπίτι με πολλά, φωτισμένα, παράθυρα. Μέσα απ’ το σπίτι ακούγονται φωνές, γέλια και μουσική. Δεν έχουμε οπτική επαφή με το εσωτερικό του σπιτιού αλλά έχουμε την εντύπωση πως μέσα υπάρχει πολύς κόσμος. Από τα γέλια και τη μουσική συμπεραίνουμε πως κάποια γιορτή γίνετε εκεί.
Μπροστά στον μαντρότοιχο που καθόμαστε υπάρχει νερό. Δεν μπορώ να διακρίνω αν είναι μια μικρή λίμνη ή κάτι σαν πισίνα. Παίρνω στα χέρια μου πέτρες και τις πετάω μία-μία στο νερό. Κάθε πέτρα που πέφτει κάνει ένα χαρακτηριστικό ήχο και σηκώνει έναν μικρό πίδακα νερού, ο οποίος ξαναπέφτει διαλυμένος σε πολλές μικρές σταγόνες στο νερό.
«Μην κάνεις φασαρία», μου λέει ο αδερφός μου, «θα μας διώξουν».
«Δεν έχει σημασία», του απαντώ, «ό,τι κι αν κάνουμε θα μας διώξουν».






Το μαύρο πουλί

Στην Χ.Κ.


Το μαύρο πουλί που διαρκώς με καταδιώκει έρχεται και πετά από πάνω μου τις πιο απροσδόκητες στιγμές• όχι μόνο τις νύχτες και τη βαρυχειμωνιά, όπου φυσιολογικά έχει τη θέση του, αλλά και το κατακαλόκαιρο, στις πιο λαμπρές λιακάδες, σε παραλίες και τοπία ονειρεμένα, σε στιγμές ανείπωτα όμορφες, υπενθυμίζοντάς μου σαδιστικά πως αυτό θα πει την τελευταία λέξη.

Ο Κώστας Δεσποινιάδης γεννήθηκε στην Κοζάνη το 1978. Από το 2001 έχει ιδρύσει το περιοδικό και τις εκδόσεις "Πανοπτικόν". Εκτός από το "Πανοπτικόν", κείμενά του έχουν δημοσιευτεί σε διάφορα έντυπα (Νεα Κοινωνιολογία,Εντευκτήριο, Ένεκεν, Πλανόδιον, Χουλιγκανιζατέρ, Εποχή, Κόντρα και Παρασκήνιο). Ως επιμελητής εκδόσεων και μεταφραστής έχει συνεργαστεί με 15 περίπου εκδοτικούς οίκους.Απο τον εκδοτικό του οίκο εκδίδονται στην χώρα μας
τα έργα του Νίτσε .Άλλα έργά του:Πόλεμος και ασφάλεια,Φραντς Κάφκα: Ο ανατόμος της εξουσίας

Η παρουσίαση του νεου βιβλίου του Δ.ΚΟΣΜΟΠΟΥΛΟΥ

Εξοχο κείμενο της Ε.ΑΚΡΙΤΑ για την γλώσσα απο τα ΝΕΑ 12.2.2011

Μια άλι πρότασι για τιν ελινικί γλόσα
Της ΕΛΕΝΑΣ ΑΚΡΙΤΑ
ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ: 12 Φεβρουαρίου 2011 Ζησαμε να το ακούσουµε κι αυτό! Ο κύπριος γιατρός και ευρωβουλευτής Μάριος Ματσάκης ζήτησε την «απλοποίηση» της ελληνικής γλώσσας µε σχετική εισήγηση που κατέθεσε στον υπουργό Παιδείας της Κύπρου Ανδρέα ∆ηµητρίου. Την ίδια ακριβώς πρόταση ο κύριος Ματσάκης κοινοποίησε σε όλους τους έλληνες ευρωβουλευτές. Και τονίζει ότι πρέπει να συσταθεί µια ολιγοµελής επιτροπή γλωσσολόγων η οποία θα καταθέσει µια πρόταση για τον «εκσυγχρονισµό» και την «απλοποίηση» της ελληνικής γραφής.

Πιο συγκεκριµένα ο κ. Μάριος Ματσάκης προτείνει:

1. Κατάργηση των γραµµάτων «η» και «υ» κι αντικατάσταση από το γράµµα «ι» (π.χ. καθεστικιία τάξι).

2. Κατάργηση του γράµµατος «ω» και αντικατάσταση από το γράµµα «ο» (π.χ.

εγό οργανόνο, εγό πάσχο από κόφοση).

3. Κατάργηση των εξής συνδυασµών γραµµάτων κι αντικατάσταση ως εξής:

«αι» σε «ε», «ει» σε «ι», «οι» σε «ι», «υι» σε «ι», «αυ» σε «αβ», «ευ» σε «εβ» (π.χ. ερετικός, εξέρεσι, εξικίοσι, αβγό, εβαρέσκια).

4. Κατάργηση της χρήσης του «γγ» κι αντικατάσταση από το «γκ» (π.χ. αγκούρι, γάγκρενα).

5. Κατάργηση του τελικού γράµµατος «ς» και αντικατάσταση από το γράµµα «σ» (π.χ. ο κύριοσ).

Ως αποτέλεσµα, η ελληνική γλώσσα θα έχει µόνο 21 γράµµατα (α, β, γ, δ, ε, ζ, θ, ι, κ, λ, µ, ν, ξ, ο, π, ρ, σ, τ, φ, χ, ψ) και ένα µόνο δίψηφο (ου)... Στο λιµάνι του αποχωρισµού θα κουνήσουµε το µαντίλι στα γράµµατα «η», «υ», «ω»!

Ο κ. Ματσάκης υποστηρίζει ότι «η απλοποίηση της ελληνικής γραφής καθίσταται αναγκαία µέσα στα πλαίσια µιας τάσης ενωτικής πορείας των γλωσσών στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Επιπλέον, µια τέτοια αλλαγή θα καταστήσει την ελληνική γραφή πιο απλή και πολύ πιο εύχρηστη. Ιδιαίτερα όσον αφορά τη χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή και σε σχέση µε µεγάλο αριθµό ατόµων που έχουν διάφορες µορφές δυσλεξίας».

ερωτημα ΠΡΩΤΟ: Υπάρχει η λέξη «κώλυµα» και η λέξη «κόλληµα». Αν τις γράψουµε και τις δύο «κόλιµα», τι µέλλει γενέσθαι… (ουπς, συγγνώµη, τι µέλι γενέσθε, ίθελα να γράψο!).

ερωτημα ΔΕΎΤΕΡΟ: Αντε, κι εµείς να καταστρέψουµε τη γλώσσα για τα όµορφα µάτια της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Αγγλοι, Γάλλοι, Πορτογάλοι και λοιπές δηµοκρατικές δυνάµεις θα καταστρέψουν κι εκείνοι τις δικές τους; Ή µόνο εµείς θα περάσουµε τα ελληνικά από στεγνό καθάρισµα;

ερωτημα ΤΡΙΤΟ: «Η απλοποίηση θα βοηθήσει τα άτοµα µε δυσλεξία». Πάµε καλά, κύριε ευρωβουλευτά µου; Εχοντας δυσλεκτικό άτοµο στο περιβάλλον µου, σας διαβεβαιώνω ότι αυτό που θα βοηθήσει δεν είναι η καταστροφή της ελληνικής γλώσσας! Αυτό που θα τα βοηθήσει πραγµατικά είναι η σωστή ενηµέρωση των εκπαιδευτικών, οι σοβαροί φορείς διάγνωσης, κατανόησης και στήριξης, η αποδαιµονοποίηση του δυσλεκτικού ατόµου, η κατανόηση – κάποτε – ότι η δυσλεξία δεν είναι παρά µια διαφορετική λειτουργία του εγκεφάλου!

Ολα αυτά βέβαια δεν είναι καινούργια.

Στην «Ιστορία του Γλωσσικού µας Ζητήµατος» του Κορδάτου, αποτυπώνονται οι προτάσεις του Μένου Φιλήντα το 1923:

α) Κατάργηση τ~ων η, υ, ει, οι, υι· ’ αντ ` ις γι’ α ’ υτ ` α τ ` ο ι ε~ ’ ιναι ’ αρκετό. β) Κάτω τ ` ο ω, δ ` ε χρειάζεται· ‘` ενα ο φτάνει. γ) Τ ` ο υ τ~ ων αρχαίων διφθόγγων γράφεται όπως προφέρεται φ ’` η β = αφτός, άβριο, εφτ ` ις κ.λπ. δ) Τ ` ο αι δ ` ε χρειάζεται, τ ` ο ε φτάνει. ε) Τ ` ο ξ κα ` ι τ ` ο ψ σήµερα ε~ ’ ιναι ’` αχρηεχουµε στα, ν ` α τ ` α ’ αντικαταστήσουµε µ ` ε τ ` ο κς κα ` ι πς. στ) Ν ` α λείψουν τ ` α δίψηφα ου, τς, τζ (γι ` α τ ` ο ου ’` εχουµε τ ` ο φθόγγο u). ζ) Ν ` α καταργηθε~ι τ ` ο διπλο γράψιµο το~υ σ (σ κα ` ι ς), ‘` ενα ε~ ’ ιναι ’ αρκετό. Κα ` ι η) ν ` α καταργηθο~ υν τ ` α πνεύµατα κα ` ι ο ‘ ι τόνοι (δασεία, ψιλή, περισπωµένη, ’ οξεία, βαρεία).

Κλείνοντας, ας θυµηθούµε τη ρήση του Χένρι Κίσινγκερ:

«Ο ελληνικός λαός δεν κυβερνιέται εύκολα! Γι’ αυτό πρέπει να τον πλήξουµε βαθιά στις πολιτισµικές του ρίζες. Τότε ίσως συνετιστεί».

σε απλα ελληνικα (δικά µας, όχι του κυρίου Ματσάκη), να εξουδετερώσουµε τον ελληνισµό πλήττοντας τη γλώσσα, τη θρησκεία, την ιστορία και την πνευµατική του κληρονοµιά!

Κι έτσι θα έχουµε µια Ελλάδα «φιλική προς το περιβάλλον». Κε µια ίδι ριµαγµένι ελινικί γλόσα εκσιγχρονισµένι! Σιγχαριτίρια, κίριε εβροβουλεφτά!

Η Λιλή Ζωγράφου για το ελληνικό και το αμερικάνικο έθνος

Στο τεύχος ३ (Ιανουάριος 1973 ) του περιοδικού PANDERMA του Λεωνίδα Χρηστάκη η Λιλή Ζωγράφου απευθύνει επιστολή προς το Ίδρυμα ΦΟΡΝΤ.Στο ίδιο τεύχος δημοσιεύεται κατάλογος όσων έλαβαν υποτροφία απο το εν λόγω ίδρυμα , τους οποίους επέλεγε η υπάλληλος της Αμερικάνικης Πρεσβείας κ.Μυριβήλη και συνήθως προέρχονταν απο την αριστερά.Ανάμεσα στα άλλα η αξέχαστη Λιλή Ζωγράφου έγραφε:
"Οι Έλληνες ,κ.Αντιπρόδρε , έχομε μια γλώσσα - τη λεγόμενη ελληνική - και κατά συνέπεια μια ζωή ηλικίας τριών χιλιάδων χρόνων.Γι' αυτό , όταν εμείς αναφερόμαστε στην Ελληνική Επανάσταση , λόγου χάριν , που γίνηκε πριν 150 χρόνια , είναι σαν να μιλάμε για πέρυσι. Σκεφθήτε τώρα πως την ίδια περίπου εποχή η δική σας πατρίδα οι Ηνωμένες Πολιτείες , έψαχναν μια γλώσσα να την υιοθετήσουν , γιατί δεν είχαν δική τους.Όπως δεν είχαν παρελθόν .Ούτε και Ιστορία. Έλα όμως που έπρεπε να ενοποιήσουν την πανσπερμία των τυχοδιωκτών που τις αποίκισαν , προκειμένου να συγκροτήσουν έθνος. Γιατί , όπως ξέρετε , βασικό πιστοποιητικό ενός έθνους , είναι η γλώσσα του. "

Εκδήλωση - Παρουσίαση του περιοδικού νέος Ερμής ο Λόγιος

Απέναντι στην παγκοσμιοποίηση,

τον μεταπρατισμό, τον εθνομηδενισμό:

Ένας ελληνικός Διαφωτισμός είναι εφικτός

Με αυτόν τον τίτλο, η Εταιρεία Μελέτης Ελληνικού Πολιτισμού διοργανώνει την πρώτη εκδήλωση από την ίδρυσή της, παρουσιάζοντας το πρώτο τεύχος του νέου επιστημονικού περιοδικού νέος Ερμής ο Λόγιος. Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί στην Παλαιά Βουλή (Σταδίου 13), στις 14 Φεβρουαρίου 2011 και ώρα 19:00. Ομιλητές της εκδήλωσης είναι η φιλόλογος Παναγιώτα Βάσση, ο συγγραφέας Γιώργος Καραμπελιάς, ο καθηγητής Βασίλης Καραποστόλης, ο καθηγητής Γιώργος Κοντογιώργης και ο ζωγράφος Σωτήρης Σόρογκας. Την συζήτηση θα συντονίσει ο δημοσιογράφος Νίκος Ξυδάκης.

Στην εκδήλωση αυτή η Ε.Μ.Ε.Π. θα παρουσιάσει τους στόχους και την λειτουργία της. Προτίθεται να αναλάβει ένα συστηματικό έργο σε τομείς όπως η ιστορία, η γλώσσα, ο λαϊκός και λόγιος πολιτισμός, η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, η σχέση με άλλους πολιτισμούς, με στόχο να οργανώνει ημερίδες, συνέδρια και συναντήσεις, να παρεμβαίνει στο διαδίκτυο και τον Τύπο.

Στα πλαίσια αυτά, η Ε.Μ.Ε.Π. προχώρησε στην έκδοση του νέου Λόγιου Ερμή, ενός τετραμηνιαίου επιστημονικού περιοδικού, στον χώρο της ιστορίας, των ανθρωπιστικών σπουδών και της τέχνης. Στόχος του περιοδικού είναι να λειτουργήσει ως ανάχωμα στην επέλαση του εθνομηδενισμού και της παγκοσμιοποίησης στους κόλπους της ελληνικής ακαδημαϊκής κοινότητας.

Το εγχείρημα αυτό έρχεται σε μία κρίσιμη στιγμή, όπου η κατεστημένη διανόηση προσπαθεί με κάθε τρόπο (από τα πανεπιστήμια μέχρι τις τηλεοπτικές σειρές) να επιβάλλει στον ελληνικό λαό όλες τις ανιστόρητες θεωρίες της για το ελληνικό έθνος, την δήθεν «φαντασιακή κατασκευή» του και την ωραιοποίηση της Τουρκοκρατίας και της Φραγκοκρατίας. Προφανής στόχος η κάμψη του πατριωτικού και αντιστασιακού φρονήματος των Ελλήνων, απαραίτητη προϋπόθεση για την εκ νέου υποταγή τους.

ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΜΕΛΕΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΟΥΣ 37, 106 77 Αθήνα, τηλ.: 210 3826319 fax: 210 3839930,

email: info@emep.gr, www.emep.gr

ΡΗΞΗ τ.71

Αφιέρωμα: Η εξέγερση του αραβικού κόσμου



Ισλάμ, Τουρκία, Ελλάδα, του Γιώργου Καραμπελιά

Η εξέγερση του αραβικού κόσμου εναντίον της παγκοσμιοποίησης, του Κώστα Γεώρμα

Οι νέες εξεγέρσεις των Αράβων, Συνέντευξη του Βιτζέι Πρασάντ



Διάλογος για τη Μετανάστευση



Η «ανοικτή κοινωνία» και οι κλειστές της κοινότητες, της Πρωτοβουλίας αριστερών πολιτών του 6ου διαμερίσματος

Η εκπαίδευση των μεταναστών είναι πολύ σοβαρή υπόθεση, του Χρίστου Δάλκου



Εθνικά



Στα παζάρια του κόσμου η Τουρκία, του Κωνσταντή Σεβρή

Γενική απεργία στα κατεχόμενα, του Αλέκου Μιχαηλίδη

Το στοίχημα παιδεία και πολιτισμού, του Γιώργου Ρακκά



Οικονομική κρίση στην Ελλάδα



Χρεοκοπημένοι τζογαδόροι, της Μαρίας Πολυκάρπου

Σχέδια αναδιάρθρωσης, του Νίκου Ντάσιου

Έρχεται η τρόικα, του Γιάννη Ξένου

Επιστροφή στην παραγωγή, του Χαράλαμπου Παπαδόπουλου

Πατάμε χώμα-Τρώμε συνειδητά, της Κίνησης Ομοτράπεζων

Υπάρχει εναλλακτική έξοδος; του Μιχάλη Χατζηπέτρου



Επικαιρότητα



Δημόσιος χώρος και δημόσια αγαθά, του Γιώργου Παπαγιανόπουλου

Μια οικολογική οπτική των διοδίων, του Γιάννη Σχίζα

Ο ελληνικός σιδηρόδρομος, του Σπ. Κότσια

Οι εταιρείες στο…σκαμνί, της Επιτροπής Αγώνα

Το εθνομηδενιστικό ΕΛΙΑΜΕΠ, του Σπύρου Κουτρούλη

«Μα αυτοί είναι κομμουνιστές», του Αλ. Μιχ.





Διεθνή



Οι εξεγέρσεις και οι τιμές των τροφίμων, του Νίκου Ντάσιου

Ανασφαλές το Ισραήλ, του Θανάση Τζιούμπα

Αστικοί εφιάλτες, του Δημήτρη Μαυρίδη



Οικολογία



Κάψαμε 145.361 στρέμματα, του Κώστα Βαρούλκου

Η γοητεία του Μαμούθ, του Θανάση Τζιούμπα





Μόνιμες στήλες



Θέατρο

Οι μηχανισμοί της παραεξουσίας, του Κώστα Σαμάντη



30 ημέρες, σχόλια για την πολιτική και τον πολιτισμό



Η μονοδιάστατη σκέψη, ο μηδενισμός και το ξερίζωμα της παράδοσης, του Σπύρου Κουτρούλη




Λησμονημένες Ιστορίες




«Τους εμαντρώσαμε τους Τούρκους», του Κωνσταντίνου Μαυρίδη



CineΡήξη

Η Υπογραφή, του Κωνσταντίνου Μπλάθρα



Και τα σκίτσα του Νικόλα