Κυριάκος Σιμόπουλος: Ξένοι περιηγητές για την επανάσταση του ‘21

 

Ο Α.Κοραής για τους "τουρκοπρίγκηπες", για τους Φαναριώτες και τον Α.Μαυροκορδάτο

Γράφει ο Κ.Σιμόπουλος: " ο Κοραής είχε εξοργισθεί με τις πριγκιπομανίες των Φαναριωτών.Τους μυκτήριζε και τους στιγμάτιζε . Τους χαρακτήριζε "τουρκοπρίγκιπες" και τον τίτλο τους "μολυσμένον τουρκικό φόρεμα". Για τον Μαυροκορδάτο ήταν αμείλικτος: "Πρώτον ουτ' είναι, ούτε εχρημάτισε ποτέ πραγματικώς πρίγκιψ...Δεύτερον... και αν αληθώς ήτο, εχρωστούσαν οι ημέτεροι, δια τούτο μάλιστα, να τον αποστραφώσιν, αν αυτός δεν έφθανε πρώτος ν' αποστραφή ως βδελυκτόν τουρκικής χειροτονίας και τουρκικού βαπτίσματος όνομα του πρίγκηπος. Τι ήθελες ειπείν, ή συλλογισθήν, ερωτώ σε φίλε μου, περί λιποτάκτου, όστις αυτομολήσας από του εχθρού το στρατόπεδον εις το ιδικόν σου, θέλει όμως να συμπολεμά με σε στολισμένος με εχθρικά παράσημα;"(σελ. 343).

Για την απελευθέρωση της Τριπολιτσάς

Ο Κ.Σιμόπουλος αναφέρει τους λόγους των σφαγών που ακολούθησαν της απελευθέρωση της Τριπολιτσάς. Παρακολουθώντας όσα έπραξαν οι Οθωμανοί όχι μόνο κατά τους αιώνες της σκλαβιάς αλλά τους πρώτους μήνες της επανάστασης μπορούμε να κατανοήσουμε το ξέσπασμα οργής.

Ο Ι.Φιλήμων γράφει: "Αλλ' υπήρξε ποτέ επανάστασις κατά εξουσίας τυραννικής και ταύτης αλλοεθνούς, αλλοθρήσκου και αλλογλώσσου, μη συνοδευθείσα μεθ' όλων των σκληρών χαρακτήρων και των συνεπειών εκείνων, οιας προκαλούσι τας μεν φύσει, τας δε εκ περιστάσεων απροόπτων, τα παθήματα του παρελθόντας και η ανάγκη του παρόντος; Εκ περισσού δε, όταν οι βάρβαροι έδωσαν πρώτοι τα παραδείγματα των ωμοτήτων; Όταν επί του μετώπου της επαναστάσεως ετύπωσαν πρώτοι ούτοι τον καταγκαστικόν χαρακτήρα της εξοντώσεως τους ενός ή του άλλου των διαμαχομένων μερών, επόμενα ήσαν όπως αντανακλασωσιν εν τη Τρίπολει, ανθιστάμενη μάλιστα, όσα συνέβησαν και εν Κυδωνίαις και εν Σμύρνη και εν Κω και εν Κρήτη και εν απάση τη τουρκική επικράτεια"(σελ.285).

Ο Φωτάκος επισημαίνει"Δεν τους εσκότωσαν λοιπόν από ωμότητα οι Έλληνες τους Τούρκους, καθώς η πολιτισμένη Ευρώπη μας εκατηγόρησεν, ούτε δια κανέναν άλλον σκοπόν, αλλά από δικαίαν εκδίκησιν την οποίαν έτρεφεν εναντίον των"(σελ.285)

Ο Άγγλος πρόξενος στην Πάτρα Green γράφει για τον πανικό του τουρκικού ναυτικού(από το βιβλίο του Κ.Σιμόπουλου)

Ο Green παρότι δεν είναι ιδιαίτερα φιλικός προς τους Έλληνες διαπιστώνει ότι οι Τούρκοι είναι ξένοι προς την ναυτοσύνη. Τα τουρκικά πληρώματα ταλαιπωρούνται από την ναυτία, είναι ανίκανα για τις πιο στοιχειώδεις εργασίες ενώ "η σύγχυση που επικρατούσε στα οθωμανικά καράβια ήταν κάτι απίστευτα γελοίο"(σελ. 209).

Ο Green διηγείται το ακόλουθο περιστατικό:" το πλήρωμα ενός πολεμικού, όταν έμαθε πως ελληνικά πυρπολικά έκαψν τουρκικό σκάφος πανικοβλήθηκε. Τρόμος και σύγχυση απλώθηκε ανάμεσα στους ναύτες μόλις είδαν να ζυγώνει ένα ελληνικό καράβι. Τα κανόνια χτυπούσαν στην τύχη και συχνά προς την κατεύθυνση όπου δεν υπήρχε εχθρός. Οι άνδρες έτρεχαν εδώ και κει ουρλιάζοντας. Μερικοί πηδούσαν στη θάλασσα, άλλοι ετοιμάζονταννα εγκαταλείψουν το πλοίο. Ούτε ίχνος πειθαρχίας. Αυτό το ξέρουνοι Έλληνες και ζυγώνουν τα βαρειά τουρκικά πολεμικά κάνοντας ελιγμούς χωρίς κανένα φόβο"(σελ.209)

Η μαρτυρία του Γερμανού Johann W.A. Streit, νεαρού τεχνίτη, για τις σφαγές Ελλήνων στην Κωνσταντινούπολη τους πρώτους μήνες της Επανάστασης

Πρόκειται για μια μαρτυρία που κυκλοφόρησε στην Λειψία το 1822.Συνεχίζει ο Κ.Σιμόπουλος: 'Το βιβλίο του Streit αποτελεί ένα πολύτιμο ντοκουμέντο. Τις φρικαλέες σκηνές που ιστορεί με ανατριχιαστικές λεπτομέρειες και σχολαστική ακρίβεια δεν τις γνωρίζουμε από άλλη πηγή"(σελ.151).

Γράφει ότι μόλις σχόλασε ένα εργοστάσιο εριουργίας, οι Τούρκοι εργάτες κατέλαβαν τις φυλακές του Κατροσάν και άρπαξαν 186 Έλληνες που είχαν συλληφθεί τις προηγούμενες ημέρες. Πολλούς από αυτούς τους σκότωσαν επί τόπου και τους άλλους τους έσερναν στα καλντερίμια μέχρι να βρουν φρικτό θάνατο: "Έδεναν τα πόδια και τα χέρια των Ελλήνων με σκοινιά και τα τραβούσαν από όλες τις μεριές διαμελίζοντάς τα. Έκοβαν τα κεφάλια τους, τα κάρφωναν στις αιχμές των σπαθιών και τα τριγύριζαν στους δρόμους θριαμβευτικά. Μ' όλο που εκείνο το βράδυ είχε ξεσπάσει σε κάποια ακραία συνοικία πυρκαγιά, που θα μπορουσε να αφανίσει ολόκληρη την πόλη, κανείς δεν ενοχλήθηκε. Συνέχιζαν όλοι τη σφαγή και τη λεηλασία"(σελ. 152).

Ο Streit το "άλλο πρωί είδε πολλούς Έλληνες, άνδρες και γυναίκες, κρεμασμένους ανάποδα από τα παραθυρά τους. "Τα θύματα σπαρταρούσαν και ούρλιαζαν. Στα οπίσθια πολλών είχαν καρφώσει μαχαίρια και σπαθιά. Κάθε τόσο έκοβαν και ένα κομμάτι σάρκα"(σελ.152). Εκείνο το πρωϊνό ο Streit μέτρησε περίπου 4000 πτώματα και των δύο φύλων.Αναφέρει το περιστατικό που ο όχλος εισέβαλε στο σπίτι ενός Έλληνα κοσμηματοπώλη, όπου η μια του κόρη πήδηξε από το παράθυρο του σπιτιού και σκοτώθηκε: "κατέβασαν την οικογένεια στην πλατεία. Εκεί ξεγύμνωσαν την άλλη κόρη και την υπηρέτρια και έκοψαν πρώτα τους μαστούς και ύστερα τη μύτη τους. Ο γιός, ένας εύρωστος νέος 24 χρόνων, χύμηξε πάνω στον Τούρκο, τον γρονθοκόπησε στον κρόταφο, άρπαξε το ματωμένο γιαταγάνι από το χέρι του, και με ένα χτύπημα από πάνω προς τα κάτω του έκοψε τη μύτη έτσι που έμεινε κρεμασμένη από τα χείλη του. Μέσα σ' ένα λεπτό τον είχαν κιόλας κατακομματιάσει εκατό σπαθιά"(σελ.153) . Στη συνέχεια περιγράφεται το σούβλισμα πολλών Ελλήνων: "κατά τα μεσάνυχτα έφεραν και άλλους Έλληνες, άνδρες και γυναίκες, ανάμεσά τους και τρια μικρά παιδιά.. Τα σούβλισαν με τα σπαθιά και τα έριξαν ζωντανά στη φωτιά"(σελ.153).Ο Streit συμπληρώνει: "Δεν είδα ούτε ένα Τούρκο που το πρόσωπο του να δείχνει συμπόνια. Ακόμα και παιδιά έξη χρονών ξεθύμαιναν το μίσος τους πάνω στους νεκρούς. Τρυπούσαν με μαχαίρια τους σκοτωμένους Έλληνες"(σελ.154).

Ο ελληνικός πληθυσμός όπου και όπως μπορούσε αντιστεκόταν στην βαρβαρότητα: "Ένας Έλληνας έμπορος, μόλις έγινε εισβολή των Τούρκων στο μαγαζί και το σπίτι του, κατέφυγε με την οικογένεια του στο ανώγειο. Είχε μαζί του δυο βαρέλια μπαρούτη. "Κι' ενώ ανέβαιναν στη σκάλα σαράντα αιμοδεψείς Τούρκοι βάζει φωτιά. Το σπίτι τινάχτηκε στον αέρα. Ένας φαρμακοποιός θανάτωσε 200 Τούρκους που πολιορκούσαν το σπίτι του. Δηλητηρίασε με αρσενικό όλο τα κρασοβάρελα που είχε στο κελλάρι και ύστερα αυτοκτόνησε κόβοντας το λαιμό του με ένα ξουράφι."Οι Τούρκοι ήπιαν, φαρμακώθηκαν και πέθαναν κουλουριασμένοι σαν τα σκουλήκια μπροστά στο σπίτι"(σελ.155).

Οι σφαγές των Ελλήνων στην Κωνσταντινούπολη μετά το ξέσπασμα της επανάστασης. Η μαρτυρία του Άγγλου John Came.

Γράφει ο Κυριάκος Σιμόπουλος: "Από τους Έλληνες ευγενείς ελάχιστοι απόμειναν. Όσοι δεν σφάχτηκαν κατά τις μέρες των ταραχών παράτησαν τα σπίτια τους αφήνοντας οικογένειες και περιουσίες στο έλεος των Τούρκων...Ο Came παρακολούθησε ένα απόγευμα, καθώς καθόταν κάτω από την κιονοστοιχία του Μεγάρου των Γενιτσάρων, μια δραματική σκηνή. Ένοπλοι στρατιώτες οδηγούσαν δυο ηλικιωμένους Έλληνες "από την ανώτερη τάξη" για εκτέλεση. "Βάδιζαν με σταθερό βήμα προς το θάνατο και τα βλέμματά τους έδειχναν αταραξία και εγκαρτέρηση. Είναι κάτι μοναδικό να βλέπεις με πόση καρτερία -που αγγίζει την απάθεια- αντιμετωπίζουν γενικά οι Έλληνες τη μοίρα τους". Παραβρέθηκε και στην εκτέλεση ενός Έλληνα. "Γονάτισε και δίπλωσε ήρεμα τα χέρια στο στήθος χωρίς καμμιά αλλαγή στην έκφρασή του. Την ίδια στιγμή δέχτηκε το χτύπημα, Πέρασα δυο φορές πλαί στο πτώμα του. Οι Τούρκοι είχαν τοποθετήσει, κατά τη συνήθειάτους, το κομμένο κεφάλι ανάμεσα στα γόνατά του ανάστροφα, έτσι που η φρικαλέα όψη του να συναντά το βλέμμα του διαβάτη. Αργότερα στη Σμύρνη είδα ένα πρωι τα πτώματα εικοσιτριών Ελλήνων, σωρό το ένα πάνω στο άλλο. Φοβερό να βλέπεις πόσο φτηνή είχε καταντήσει η ανθρώπινη ζωή"(σελ.149)

Ο Άγγλος ιερέας R.Walsh περιγράφει τις σφαγές που διέπραξαν οι Τούρκοι με την κήρυξη της ελληνικής επανάστασης- το μακέλεμα των Ελλήνων εμπόρων

Ο R.Walsh περιγράφει στην αρχή τα θύματα που υπήρχαν ανάμεσα στην οικογένεια Μαυροκορδάτου και στην οικογένεια Μουρούζη( ο ένας ήταν Δραγουμάνος της Πύλης και ο άλλος Δραγουμάνος του Στόλου). Στην συνέχεια γράφει για την σφαγή των Χιωτών εμπόρων.

Γράφει ο Κυριάκος Σιμόπουλος: "Ο Walsh αφηγείται και την τραγική μοίρα των μεγαλεμπόρων της Χίου που ήταν εγκατεστημένοι στην Κωνσταντινούπολη. Αυτοί οι έμποροι "το πιο αξιόλογο τμήμα των επιχειρηματιών του νησιού" κατοικούσαν στο Βαλαντί Χάνι, το καλύτερο της Πόλης. Εκεί είχαν νοικιάσει διαμερίσματα και διατηρούσαν γραφεία και χώρους για έκθεση των εμπορευμάτων τους. Ζούσαν όπως οι πιο διαπρεπείς Άγγλοι έμποροι. Όλοι γλωσσομαθείς και εξευρωπαϊσμένοι. Ένας Ιταλός δάσκαλος δίδασκε 18 Χιώτες εμπόρους τα ιταλικά. Στην κοινότητα τους περιλαμβάνονταν και τρεις "αξιοσέβαστοι Χιώτες, που ήρθαν στην Κωνσταντινούπολη με την ιδιότητα του ομήρου"(πρόκειται για τους Πανταλέων Ροδοκανάκη, Ιωάννη Σκυλίτση, Θεόδωρο Ράλλη). Όταν έφθασαν οι πληροφορίες για τον ξεσηκωμό στη Χίο ο χανιτζής πήρε εντολή να στείλει στην Πύλη εφτά από τους Χιώτες που έμεναν στο καραβάν σεράι του, καθώς και τους τρείς ομήρους"(σελ.132).

Μετά από μερικές μέρες βρέθηκαν σφαγμένοι σε διάφορα σημεία της Πόλης. Το πρώτο σφαγμένο κεφάλι που βρέθηκε, στην ψαραγορά, ήταν του Χιώτη Γιάννη Ψύχα.

Συνεχίζει ο Κ.Σ.: "Σε λίγο έμαθε ότι οι δέκα Χιώτες σφάχτηκαν εκείνο το πρωί σε διάφορα σημεία της Πόλης. Άλλοι τρεις στο Πέραν, και στο Γαλατά. Ήταν όλοι, γράφει ο Walsh, άνθρωποι που ξεχώριζαν για την ακεραιότητα του χαρακτήρα τους. Και παραθέτει τα ονόματα τους: Θεόδωρος Ράλλης που εμπορευόταν με την Αγγλία, Παντολέων Ροδοκανάκης με το Λιβόρνο, Μιχαήλ Σκυλίτσης με το Λιβόρνο, Φραγκίσκος Φραγκιάδης κυρίως με τον οίκο Contastarlo και Σια του Λονδίνου, Γιάννης Σταμάτη Ψύχας κυρίως με τη Μασσαλία, Κωνσταντίνος Γλυνός, Γεώργιος Μαριολάκης, Μιχαήλ Ζαφρέτας, Μιχαήλ Βούρος και Ιωάννης Γαλάτης"(σελ.133).

Ο στόχος των Τούρκων ήταν να αποδεκατίσουν την πνευματική, την οικονομική και πολιτική ηγεσία του ελληνισμού.

 

Ο Άγγλος ιερέας R.Walsh περιγράφει τις σφαγές που διέπραξαν οι Τούρκοι με την κήρυξη της ελληνικής επανάστασης

Συνεχίζουμε από το έργο του Κυριάκου Σιμόπουλου. O R.Walsh καθώς περπατούσε στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης, έβλεπε τα μαγαζιά των Ρωμιών και των Αρμενίων κλειστά, ενώ παντού υπήρχαν διάσπαρτα πτώματα σφαγμένα με σαδιστικό τρόπο.

Γράφει: "στις δυο πλευρές της πόλης υπήρχαν δυο στοίβες, σαν μικρά δεμάτια σανού, από κάθε λογής κομμάτια του προσώπου. Τα αφτιά ήταν τρυπημένα και κρέμονταν από σπάγγους. Μαζί με κάθε μύτη είχαν κόψει επίσης το πάνω χείλος και ένα κομμάτι από το μέτωπο. Μαζί με τα πηγούνια υπήρχαν το κάτω χείλος καθώς και μακριά, συνήθως γενειάδα. Σε μερικές περιπτώσεις ήταν πελεκημένο κάθετα ολόκληρο το πρόσωπο και όλα τα χαρακτηριστικά της μορφής παρέμειναν ανέπαφα. Άλλοτε ήταν χωρισμένα κατά κατηγορίες ανάλογα με τον ακρωτηριασμό. Εκεί έμεναν κρεμασμένα ώσπου σαπίζοντας εντελώς έπεφταν στην λάσπη του δρόμου"(σελ.128).

Η αγριότητα των σφαγών δεν γίνονταν μόνο για παραδειγματισμό και εκφοβισμό αλλά έδειχναν τον ιδιαίτερο ψυχισμό των δραστών.

Ο Walsh περιγράφει τούρκικα καράβια που στα κατάρτια τους είχαν κρεμάσει Ρωμιούς: "Δύο τρίκροτα αγκυροβόλησαν ακριβώς απέναντι από το παράθυρό μου. Με την αυτοκρατορική σημαία και ένα σωρό κρεμασμένους από τα ξάρτια. Κοπάδια γλάροι πετούσαν γύρω από τα πτώματα κρώζοντας. Έμειναν κρεμασμένα τρεις ημέρες. Από την αποσύνθεση έπεφταν στη θάλασσα κι εκεί έπλεαν ολόκληρο μήνα, ώσπου τα ρεύματα τα παρέσυραν έξω από το λιμάνι"(σελ.129).

Ο Άγγλος ιερέας R.Walsh συνεχίζει την αφήγηση των τουρκικών σφαγών στην Κωνσταντινούπολη αμέσως μετά την κήρυξη της επανάστασης

Συνεχίζουμε από το έργο του Κυριάκου Σιμόπουλου: "Πως είδαν οι ξένοι την Ελλάδα του '21"(α' τόμος 1821-1822, Αθήνα 1979):

Η θεατρική παράσταση αφορμή νέων σφαγών, η μαρτυρία του Σουηδού πρεσβευτή

Ο Κ.Σιμόπουλος γράφει ότι στην αγγλική πρεσβεία είχε καταφύγει ένας Έλληνας καλλιτέχνης από την Κέρκυρα που λεγόταν Γεράσιμος Πιτσαμάνος. Αυτός "είχε προτείνει, λίγο πριν από την Επανάσταση, το ανέβασμα ενός αρχαίου δράματος και προθυμοποιήθηκε να φροντίσει για τα σκηνικά και τις ενδυμασίες. Αλλά αντί για το αρχαίο δράμα, διάλεξαν τελικά το έργο ενός Έλληνα της Βιέννης. Αναφερόταν στην Άλωση της Πόλης και τη σφαγή των Ελλήνων που είχαν καταφύγει στην Αγία Σοφία. Έμαθαν για την παράσταση οι Τούρκοι και έκαναν έφοδο στην αίθουσα. Οι θεατές κατάφεραν να διαφύγουν αλλά ο ιδιοκτήτης του σπιτιού , που το είχε παραχωρήσει με νοίκι πιάστηκε. Ήταν φαρμακοποιός στο Πέραν. Μάταια έλεγε πως δεν είχε ιδέα για το σκοπό που το νοίκιασαν. Τον αποκεφάλισαν μπροστά στο μαγαζί του. Ο καλλιτέχνης, που είχε εφοδιάσει το θέατρο με τα σκηνικά και τις ενδυμασίες, θεωρήθηκε προπαγανδιστής των επαναστατικών ιδεών και για να αποφύγει τη σύλληψη κατέφυγε στην αγγλική πρεσβεία. Εκεί τον βρήκαν τα γεγονότα. Φιλοτεχνούσε τα πορτραίτα των Άγλων. Μάζεψε μερικά χρήματα και με ρωσικό πλοίο ξέφυγε στην Οδησσό. Ύστερα εγκαταστάθηκε στην Πετρούπολη"(σελ127).

Ο Κ.Σιμόπουλος προσθέτει την μαρτυρία του πρεσβευτή της Σουηδίας: "η πρωτεύουσα παρουσιάζει ακόμα το ίδιο θέαμα... ομαδική εκτέλεση 450 ανδρών και πολλών παιδιών που η μόνη ενοχή τους είναι πως οι πατεράδες τους γεννήθηκαν στο Μωριά... παντού δολοφονίες Χριστιανών από τον ένοπλο τουρκικό όχλο, που διασκέδαζε δοκιμάζοντας τα όπλα και τη δεξιοτεχνία του"(σελ.126,127)

Ο Άγγλος ιερέας R.Walsh συνεχίζει την αφήγηση των τουρκικών σφαγών στην Κωνσταντινούπολη αμέσως μετά την κήρυξη της επανάστασης

Συνεχίζουμε από το έργο του Κυριάκου Σιμόπουλου: "Πως είδαν οι ξένοι την Ελλάδα του '21"(α' τόμος 1821-1822, Αθήνα 1979):

"Κάθε μέρα διαδραματίζονταν καινούργιες ωμότητες, γράφει ο Walsh. Τα θύματα απαγχονίζονταν σε πόρτες ή σε τοίχους. Πτώματα ακέφαλα έβλεπες στη μέση του δρόμου, ποδοπατημένα και τυλιγμένα στο βόρβορο. Ήταν οι μέρες που γύριζαν τα αποδομητικά όρνια. Γύπες και άλλα σαρκοβόρα πουλιά πετούσαν ολημερίς, έτσι που σκέπαζαν σαν κουνουπιέρα τις περιοχές όπου υπήρχαν πτώματα. Τις νύχτες πάλι κοπάδια από αδηφάγα σκυλιά ούρλιαζαν γύρω από ακέφαλα κουφάρια ή διεκδικούσαν γρυλίζοντας άγρια κάποιο κεφάλι, δαγκώνοντας και γδέρνοντας.

Οι Τούρκοι ρίχτηκαν ύστερα με μανία εναντίον των ελληνικών χώρων λατρείας. Άρχισαν στις 17 Απριλίου καταστρέφοντας τον ναό του αγίου Ρωμανού και το θαυματουργό Μπαλουκλή, τον "τόπο των ψαριών", ιερός τέμενος από την Άλωση. Ο ναός βρισκόταν κοντά στην πύλη της Σηλυβρίας. Ακολούθησε ο χαλασμός των εκκλησιών που βρίσκονταν μέσα στην πόλη. Σε μερικές γκρέμιζαν τις σκεπές και τους τοίχους, σε άλλες κατέστρεφαν στασίδια, αναλόγια,άμφια, εκκλησιαστικά βιβλά. Λίγες μέρες αργότερα εισόρμησαν στο τυπογραφείο του πατριαρχείου. Χτυπούσαν με τσεκούρια τις μηχανές και γέμιζαν τις τσέπες τους με τυπογραφικά στοιχεία"(σελ.126).

Αύριο θα συνεχίσουμε με την πολύτιμη αφήγησητου ιερέα R.Walsh.

1821:Οι πρώτες ημέρες της επανάστασης στην Κωνσταντινούπολη σύμφωνα με τον Άγγλο ιερέα R.Walsh.

Τον νέο Άγγλο πρεσβευτή στην Πόλη συνόδευε ο ιερέας R.Walsh, o οποίος σημείωσε ότι είδε τις τραγικές εκείνες στιγμές. σε χρονικό το οποίο κυκλοφόρησε στο Λονδίνο το 1828. Ο Κυριάκος Σιμόπουλος αντλεί πολλά σημαντικά στοιχεία από αυτό.

Ο Walsh επισκέφτηκε τον Πατριάρχη Γρηγόριο Ε' δύο μήνες πριν οι Τούρκοι τον κρεμάσουν. Τον βρήκε άρρωστο στην κάμαρά του: "Ήταν αδύνατος και ωχρός. Φαινόταν ογδοντάρης. Φορούσε ράσο από απλό κρέπι. Ζυγώσαμε να φιλήσουμε το χέρι του, όπως συνηθίζεται, αλλά δεν μας άφησε. Μας κάλεσε να καθήσουμε πλάι του στο σοφά"(Κ.Σιμόπουλου, Πως είδαν οι ξένοι την Ελλάδα του '21, α' τόμος 1821-1822,σελ.119).

Οι δολοφονίες Ελλήνων ήταν μια συνηθισμένη καθημερινότητα: "Βάδιζα σε ένα στενοσόκακο. Μπροστά μου προχωρούσε ένας Τούρκος. Ξαφνικά φάνηκε να κατεβαίνει απέναντι ένας Έλληνας. Στάθηκε και κόλλησε την πλάτη στον τοίχο αφήνοντας τόπο για να περάσει ο Οθωμανός. Εκείνος έβγαλε το γιαταγάνι και τον έσφαξε. Ύστερα καθάρισε τη ματωμένη λεπίδα, μπήκε στο διπλανό καφενείο κι άναψε τσιμπούκι". Οι Τούρκοι γράφει ο Άγγλος ιερώμενος, δοκίμαζαν την πιστόλα τους σημαδεύοντας και σκοτώνοντας τον πρώτο Ρωμιό που έβλεπαν μπροστά τους. Λίγες μέρες αργότερα άρχισε η σφαγή"(ό.π. σελ.121).

Κυριάκος Σιμόπουλος: πρωτογενή στοιχεία για το 1821.

Ο ιστορικός Κυριάκος Σιμόπουλος στο έργο του "Πως είδαν οι ξένοι την Ελλάδα του '21"(α' τόμος, 1821-1822, Αθήνα 1979) περιλαμβάνει πολλές πρωτογενείς μαρτυρίες που μας δίνουν σημαντικά στοιχεία για την επανάσταση του 1821.

Όπως ένας άλλος ιστορικός ο Τάκης Σταματόπουλος σημειώνει την σημασία των κοινοτήτων, γράφει: " η κεντρική Κυβέρνηση δεν στέριωσε στα χρόνια του Αγώνα γιατί δεν είχε ούτε τη δύναμη ούτε το κύρος για να ασκήσει εξουσία. Υπήρχε, όμως, πολύπειρη Αυτοδιοίκηση, δοκιμασμένη μέσα στους αιώνες της δουλείας. Σήκωσε το βάρος του Αγώνα και θα μπορούσε μεταπελευθερωτικά να γινει θεμέλιο διοικητικών δομών, φύλακας των δημοκρατικών θεσμών και ζωτικός πυρήνας λαϊκής προόδου και εθνικής προκοπής. Θα ξεριζωθεί ολότελα στα χρόνια της Βαυραροκρατίας."(σελ.19). Επίσης συμπεράινει:" η απελευθέρωση δεν κρίθηκε στα πεδία των μαχών ούτε στα ευρωπαίκά ανακτοβούλια με τα πρωτόκολλα και τις επεμβάσεις. Ήταν αποτέλεσμα της απέραντης καρτερίας του ελληνικού λαού, της ανεξάντλητης αντοχής του. Απερίγραπτο το δράμα των αμάχων. Ο χωριάτης έγινε ολοκαύτωμα. Τον καταδυνάστευαν εχθροί και φίλοι. Πολεμούσε ο ίδιος, πλήρωνε δοσίματα, έτρεφε τα στρατεύματα. Κι από πάνω του έπαιρναν το υποζύγιο, τον έγδυναν, του άρπαζαν τη μπουκιά από το στόμα. Έφθασε στα όρια του ολοκληρωτικού αφανισμού ο λαός αλλά δεν προσκύνησε(σελ19).

Αλλά θα συνεχίσουμε..