Η εκδοτική κίνηση κατά την διάρκεια της Χούντας

Τα ΝΕΑ 17.11.2012 δημοσίευσαν άρθρο για την εκδοτική δραστηριότητα κατά την διάρκεια της δικτατορίας με ιδιαίτερη αναφορά στον φίλο Γιώργο Χατζόπουλο.

«Ηταν μέρες συγκλονιστικές, έρχονταν στα γραφεία του Κάλβου δεκάδες φοιτητές κάθε μέρα και μας βοηθούσαν να διπλώνουμε τα φύλλα των βιβλίων με τσατσάρα!».

Τα λόγια αυτά του κατοπινού δημιουργού και σκηνοθέτη του Ανοιχτού Θεάτρου, Γιώργου Μιχαηλίδη, αποτυπώνουν την ορμή, τον νεανικό ενθουσιασμό και το πνεύμα της «εκδοτικής δημοκρατίας» που κυριαρχούσε καταμεσής της χούντας στον Κάλβο του Γιώργου Χατζόπουλου και της πολύμορφης ομάδας του. Ηταν ο πρώτος και σημαντικότερος εκδοτικός οίκος που δημιουργήθηκε στα χρόνια της δικτατορίας, το 1968, στο πλαίσιο ακόμη της αυστηρής προληπτικής λογοκρισίας, έναν χρόνο δηλαδή πριν ο Σεφέρης κάνει στο BBC την περίφημη δήλωσή του εναντίον του στρατιωτικού καθεστώτος (Μάρτιος 1969). Κόντρα στη στάση της «σιωπής» που είχε υιοθετήσει η πλειονότητα των καθιερωμένων πνευματικών ανθρώπων, οι 30ρηδες εμψυχωτές του Κάλβου επέλεξαν να προχωρήσουν σε μια έμπρακτη χειρονομία «νόμιμης» αντίστασης ενάντια στο καθεστώς, με όπλο τον κόσμο των ιδεών που ήταν ξένος στους στρατιωτικούς και σε μεγάλο βαθμό ακατανόητος. Και παράλληλα, με αυτή τη «χειρονομία» υποστήριζαν τη διαμόρφωση μιας πιο ριζοσπαστικής αριστερής ταυτότητας.

Υφαντουργός με σπουδές στη Νομική, παλιό μέλος της νεολαίας της ΕΔΑ που είχε αποχωρήσει από το κόμμα, είχε εκτοπιστεί και επέστρεψε από τη Γυάρο, ο Χατζόπουλος συσπείρωσε νέους ανθρώπους απαλλαγμένους από τη «σαβούρα» του παρελθόντος, όπως οι συγκρούσεις με το ΚΚΕ ή την ΕΔΑ, ανθρώπους που έθεταν καινούργια προβλήματα φιλοσοφικά, κοινωνικά, καλλιτεχνικά και συνομιλούσαν με το αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνημα, όπως ο κατοπινός διακεκριμένος φιλόσοφος Π. Κονδύλης, ο Δ. Κούρτοβικ, ο Γ. Καραγιάννης αλλά και ο Κ. Φιλίνης, ο Β. Γεωργίου, η Κ. Αγγελάκη-Ρουκ ή ο Μιχαηλίδης κ.ά. Ετσι, μέχρι το τέλος του 1974 ο Χατζόπουλος κατάφερε να κυκλοφορήσει 69 (!) τίτλους που μετέφεραν στην Ελλάδα το πνεύμα της «νέας Αριστεράς» και του «δυτικού μαρξισμού», της αμφισβήτησης και των διεθνών κοσμογονικών εξελίξεων της δεκαετίας του '60. Χαρακτηριστικές οι μεταφράσεις έργων των: Μαρκούζε, Φρανς Φανόν, Μιλς, Χόροβιτς, αλλά και Κούντερα, Χράμπαλ, Μαξ Φρις ή Μπρεχτ, Μπούνιν, Μπάμπελ και των παλαιότερων Μακιαβέλι, Τόμας Μουρ, Χορκχάιμερ κ.ά. Ταυτόχρονα ανέδειξε μια διαφορετική προσέγγιση της ελληνικής πραγματικότητας, γλώσσας και ιστορίας (λ.χ. με την αριστερή ανάγνωση της επανάστασης του 1821 από τον Σταματόπουλο, ή με τα μονόπρακτα του Ποντίκα κ.λπ.). Και δημιούργησε ένα κλίμα μέσα από το οποίο ξεπήδησαν και άλλοι εκδοτικοί οίκοι που κι αυτοί συνέβαλαν στον αντιδικτατορικό αγώνα με την παρέμβασή τους στα πνευματικά πράγματα: ο «Στοχαστής» - που ακόμη επιζεί - του Λουκά Αξελού (1969 με Γκράμσι), τα «Κείμενα» του Φίλιππου Βλάχου (τέλη 1969), οι τροτσκιστικού προσανατολισμού «Νέοι Στόχοι» (1970), ο «Διογένης» του Κώστα Κουλουφάκου (1971). Οπως έλεγε ο κατεξοχήν καλλιτέχνης εκδότης, ο Φ. Βλάχος, «η ποιότητα ήταν η μόνη αντίδραση στον εκχυδαϊσμό του δημόσιου και του ιδιωτικού βίου. Να μη μας φάνε οι κοριοί παλεύαμε, τους τίγρεις τούς αντιμετωπίζαμε».

Η συναρπαστική περιπέτεια του Κάλβου, που αναδεικνύει και τις εσωτερικές διαφοροποιήσεις στο αντιδικτατορικό μέτωπο και ιδιαίτερα μέσα στην Αριστερά - ζήτημα που δεν έχει μελετηθεί επαρκώς -, παρουσιάζεται ανάγλυφα από τον ιστορικό Βαγγέλη Καραμανωλάκη στο καινούργιο «Αρχειοτάξιο», το περιοδικό των Αρχείων Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ). Το συγκεκριμένο εξαιρετικό τχ. 14 φωτίζει σε βάθος τον εκδοτικό κόσμο της σκληρής περιόδου 1950-1974 και τις προνομιακές σχέσεις του με την Αριστερά. Ετσι ζωντανεύουν μπροστά στα μάτια μας μυθικές μορφές τόσο της παλαιότερης φρουράς, όπως η Νανά Καλλιανέση του Κέδρου (1954), ο Μίμης Δεσποτίδης του Θεμέλιου (1963), ο Γιώργος Ραγιάς της Μέλισσας (1952), όσο και της νεότερης φρουράς όπως ο Φίλιππος Βλάχος των «Κειμένων» (1969), ο αρχιτέκτονας Χρίστος Παπουτσάκης του «Αντί» (1972) και φυσικά ο πρωτότυπος Χατζόπουλος. Θα ακολουθήσουν οι εκδόσεις Μπουκουμάνης, Οδυσσέας, Καστανιώτης, Πορεία, Ράππας κ.ά. και όλοι μαζί θα προετοιμάσουν την εκδοτική άνθηση της Μεταπολίτευσης.

ΠΗΓΗ:http://www.tanea.gr/vivliodromio/?aid=4768122