Την μαν’ αυτοί, που τους γεννά
Την ρουκανούν παντοτεινά,
Σαν δένδρο τα σκουλούκια.
Και παίρνουν, γι’ άπειρα πουγγιά,
Ελεημοσύνη απ’ την Φραγκιά
Κι απ’ την Τουρκιά-χαστούκια
Γ.Βιζυηνός.
Την ρουκανούν παντοτεινά,
Σαν δένδρο τα σκουλούκια.
Και παίρνουν, γι’ άπειρα πουγγιά,
Ελεημοσύνη απ’ την Φραγκιά
Κι απ’ την Τουρκιά-χαστούκια
Γ.Βιζυηνός.
Το έργο του Γ.Γεωργή – πρώην πρέσβη της Κύπρου στην Ελλάδα και καθηγητή της Νεότερης Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Νεάπολης Πάφου- αποτελεί μια σοβαρή, έγκυρη και γερά τεκμηριωμένη ιστορική μελέτη για το πως οδηγηθήκαμε στην Συμφωνία της Ζυρίχης και πως η τότε πολιτική ηγεσία παράκαμψε τις αντιρρήσεις του Γ.Σεφέρη, που για ένα διάστημα χειρίσθηκε από θέσεις ευθύνης το Κυπριακό και στο πιο κρίσιμο διάστημα υπήρξε πρέσβης της χώρας μας στην Μ. Βρετανία.
Μετά την δήλωση του Γ.Σεφέρη κατά της απριλιανής δικτατορίας οι φιλικές προς αυτή εφημερίδες Ελεύθερος Κόσμος και Εστία τον κατηγόρησαν «ότι δια να πάρη το Νόμπελ, επώλησε την Κύπρον εις την Ζυρίχην»( σελ. 14). Επρόκειτο για αναληθή και συκοφαντική κατηγορία που διαστρέβλωνε πλήρως την πραγματικότητα. Ο Σεφέρης ήταν γνωστός Ενωτικός, με πολύ δυνατά φιλικά αισθήματα για τον ελληνισμό της Κύπρου, που φανερωνόταν όχι μόνο από τις επιστολές προς τον Γ.Θεοτοκά, τον Γ.Σαββίδη και τον Γ.Κατσίμπαλη αλλά και από την προσεκτική και υπεύθυνη δραστηριότητα ως ανώτερος διπλωμάτης. Μάλιστα το 1954 διέκοψε για τον λόγο αυτό την συνεργασία του με την Αγγλοελληνική Επιθεώρηση. Εσωτερικά έγγραφα του Αγγλικού υπουργείου Εξωτερικών θα σημειώσουν με δυσαρέσκεια την Ενωτική του προσήλωση.
Δυστυχώς δεν ήταν πολλές οι περιπτώσεις σαν τον Σεφέρη μέσα στην ελληνική διπλωματία. Πολλοί από αυτούς ήταν αντίθετοι στον αγώνα της ΕΟΚΑ διότι έπληττε τις σχέσεις της Ελλάδας με την Αγγλία αλλά και την Τουρκία που από αυτούς θεωρούνταν σοβαρότερες. Κάποιοι υποστήριζαν την λύση της δεσμευμένης ανεξαρτησίας ή της διπλής Ένωσης. Ο Ε.Αβέρωφ πρώτος πρότεινε το 1956 στον Τούρκο πρέσβη στην Ελλάδα την διχοτόμηση(σελ.41). Βεβαίως ο ίδιος, προφανώς για να καθησυχάσει τον Γρίβα, είχε οργανώσει την αποστολή όπλων στην ΕΟΚΑ μια από τις οποίες ηγήθηκε ο νεαρός τότε διπλωμάτης Π.Μολυβιάτης.
Βέβαια η πιο αμφιλεγόμενη προσωπικότητα υπήρξε ο πρέσβης Άγγελος Βλάχος . Για ένα διάστημα υπήρξε υπηρεσιακό στέλεχος στην διπλωματική υπηρεσία της κατοχικής κυβέρνησης αλλά και γενικός γραμματέας του Υπουργείου Εξωτερικών με υπουργό τον Σ.Τετενέ κατά την διάρκεια της δικτατορίας Ιωαννίδη. Εξ αρχής ήταν αντίθετος στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα και ήταν από τους πρώτους που έστρεψαν την ελληνική πολιτική από την Αυτοδιάθεση-Ένωση στην δεσμευμένη ανεξαρτησία. Ως γενικός πρόξενος της Ελλάδας στην Κύπρο μετέδιδε στην ελληνική κυβέρνηση και στον εξόριστο αρχιεπίσκοπο Μακάριο ένας ψευδές ηττοπαθές κλίμα, ενώ όταν οι Άγγλοι κρεμούσαν τους αγωνιστές ήθελε να κλείσει τα αυτιά του με βαμβάκι για να μην ακούει τις διαμαρτυρίες τους. Θα γράψει μάλιστα ότι «η 1η Απριλίου του 1955 θα περάσει στην ιστορία του ελληνισμού ως ημέρα αποφράδα»(σελ.147).
Άλλη αμφιλεγόμενη περίπτωση υπήρξε το παλαιό στέλεχος του Λαϊκού Κόμματος και του κόμματος Μεταξά, ο Γεώργιος Πεσματζόγλου ο οποίος το κρίσιμο εκείνο διάστημα υπήρξε πρέσβης εκ προσωπικοτήτων στην Άγκυρα . Επαιρόταν για την προσωπική του φιλία με τον Κεμάλ Ατατούρκ και στην συνέχεια με τον Τούρκο πρόεδρο Τζελάλ Μπαγιάρ. Βεβαίως και ο Κ.Τσάτσος θα χαρακτηρίσει τα μέλη της ΕΟΚΑ ως εγκληματίες.
Τον Δεκέμβριο του 1958 στην Σύνοδο του ΝΑΤΟ οι Αβέρωφ και Ζορλού θα καταλήξουν σε συμφωνία που θα λάβει οριστική μορφή με την Συμφωνία της Ζυρίχης και του Λονδίνου. Τα βασικά στοιχεία είναι ο ορισμός Έλληνα πρόεδρου και Τούρκου αντιπρόεδρου με δικαίωμα βέτο. Θα δημιουργούνταν χωριστοί Δήμοι αλλά και ξεχωριστές Βουλές. Η ανεξαρτησία θα ήταν υπό την εγγύηση Αγγλίας, Ελλάδας, Τουρκίας που είχαν δικαίωμα επέμβασης. Το νέο κράτος ήταν θνησιγενές, θα ήταν ανέφικτο να αυτοκυβερνηθεί και άνοιγε τον δρόμο στην διχοτόμηση και στην τουρκική επέμβαση.
Ο Γ.Σεφέρης στο διάστημα αυτό (19 Δεκεμβρίου ) αντέδρασε κατ’ αρχήν με ιδιόχειρο σημείωμα προς τον υπουργό Εξωτερικών Ε.Αβέρωφ όπου εκθέτει τις αντιρρήσεις του στην επιχειρούμενη συμφωνία. Ορθά επεσήμανε ότι το δικαίωμα veto θα καταστήσει το πολίτευμα δυσλειτουργικό και ο διαχωρισμός των κοινοτήτων θα ετοιμάσει το έδαφος για απόσχιση και διαμελισμό. Τις απόψεις θα διατυπώσει πιο συγκροτημένα στο πρωτόκολλο με αριθμό 357918(25/12/1958). Βλέπει μπροστά το φάσμα του διαμελισμού της Κύπρου. Σε δραματικό και προφητικό τόνο τελειώνει: « Θα προσέθετον και τούτο εν σχέσει προς τα ελληνοτουρκικάς σχέσεις από γενικοτέρας σκοπιάς. Οσάκις εις το παρελθόν είχομεν δυσχέρειας μετά της Τουρκίας, το στοιχείον οποίον ιδιαιτέρως μας εβάρυνεν και μας έθετε εις μειονεκτικήν θέσιν ήτο ότι οι Τούρκοι είχον εις χείρας των, ως ενέχυρον τον ελληνισμόν της Κωνσταντινουπόλεως. Δια της προβλεπομένης διευθετήσεως του Κυπριακού πολύ φοβούμαι ότι τα εις χείρας των Τούρκων ενέχυρα αυξάνουν. Πάντοτε θα ανησυχούμεν μήπως οι Τούρκοι μας δημιουργήσουν ζητήματα εν Κύπρω. Τούτω δεν ημπορεί παρά να επηρεάσει την έναντι αυτών θέσιν μας και να την καθιστά έτι μειονεκτικωτέραν»(σελ,179).
Ο Ε.Αβέρωφ στην συνέχεια θα απαντήσει με άλλη επιστολή, θα παρέμβει και ο Κ.Τσάτσος και βεβαίως ο Γ.Σεφέρης θα αποκλειστεί από τις τελικές συνομιλίες στην Ζυρίχη, παρότι συμμετείχε ο Τούρκος ομόλογος του πρέσβης στο Λονδίνο. Στις 12 Ιανουαρίου 1959 θα ακολουθήσει νέα επιστολή του Σεφέρη όπου επαναλαμβάνει τις νομικές δυνατότητες επέμβασης που δίνει η συμφωνία στην Τουρκία(σελ.195,196,197).
Ο Γ.Γεωργής πιστεύει ότι ο Ε.Αβέρωφ δεν ήταν τυχαίος πολιτικός, όμως « ήταν εύπιστος και συχνά επιπόλαιος, όπως ο Σεφέρης νόμιζε. Πίστευε από κακή πληροφόρηση ότι ο κυπριακός λαός είχε κουραστεί από τις αντιξοότητες και εκτιμούσε ότι το Κυπριακό δημιούργησε πολιτική κρίση στο εσωτερικό που ευνοούσε την άνοδο της αριστεράς. Φοβόταν ακόμη ότι η Αγγλία θα προχωρούσε στην επιβολή του σχεδίου Μακμίλλαν, με καταστρεπτικές συνέπειες για την Κύπρο. Φυσικά, το σχέδιο εκείνο δεν μπορούσε να υλοποιηθεί χωρίς τη συγκατάθεση της Ελλάδας. Ενδόμυχα είχε τις ίδιες επιφυλάξεις με τον Σεφέρη. Σπεύδει να δηλώσει δυο φορές ότι συμμερίζεται τους φόβους του Σεφέρη αλλά και να επισημάνει την εμμονή του στην επιβολή της λύσης προς χάριν της ανορθούμενης Ελλάδας. Αποφεύγει ακόμη να κάμει οποιαδήποτε μνεία για ενημέρωση ή συγκατάθεση του Μακαρίου»(σελ.192). Βέβαια η ερμηνεία του συγγραφέα αποδίδει μεγαλύτερη ευθύνη στην πληροφόρηση που παρείχε ο Α.Βλάχος στο ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών παρά στις αποφάσεις της τότε ελληνικής κυβέρνησης που επιβλήθηκαν τελικά και στον κυπριακό ελληνισμό.
Δυστυχώς ο Γ.Σεφέρης επαληθεύθηκε δύο φορές για τις δυσοίωνες προβλέψεις του για τον κυπριακό ελληνισμό. Στην πρώτη περίπτωση όταν προειδοποιούσε τον Ε.Αβέρωφ ότι η κυοφορούμενη συμφωνία της Ζυρίχης θα οδηγούσε την Κύπρο ενέχυρο στην Τουρκία και στην δεύτερη περίπτωση στην καταδικαστική προς την δικτατορία δήλωση κατέληγε «όλοι πια το διδάχτηκαν και το ξέρουν πως στις δικτατορικές καταστάσεις η αρχή μπορεί να μοιάζει εύκολη, όμως η τραγωδία παραμένει αναπότρεπτη, στο τέλος».
Μετά την δήλωση του Γ.Σεφέρη κατά της απριλιανής δικτατορίας οι φιλικές προς αυτή εφημερίδες Ελεύθερος Κόσμος και Εστία τον κατηγόρησαν «ότι δια να πάρη το Νόμπελ, επώλησε την Κύπρον εις την Ζυρίχην»( σελ. 14). Επρόκειτο για αναληθή και συκοφαντική κατηγορία που διαστρέβλωνε πλήρως την πραγματικότητα. Ο Σεφέρης ήταν γνωστός Ενωτικός, με πολύ δυνατά φιλικά αισθήματα για τον ελληνισμό της Κύπρου, που φανερωνόταν όχι μόνο από τις επιστολές προς τον Γ.Θεοτοκά, τον Γ.Σαββίδη και τον Γ.Κατσίμπαλη αλλά και από την προσεκτική και υπεύθυνη δραστηριότητα ως ανώτερος διπλωμάτης. Μάλιστα το 1954 διέκοψε για τον λόγο αυτό την συνεργασία του με την Αγγλοελληνική Επιθεώρηση. Εσωτερικά έγγραφα του Αγγλικού υπουργείου Εξωτερικών θα σημειώσουν με δυσαρέσκεια την Ενωτική του προσήλωση.
Δυστυχώς δεν ήταν πολλές οι περιπτώσεις σαν τον Σεφέρη μέσα στην ελληνική διπλωματία. Πολλοί από αυτούς ήταν αντίθετοι στον αγώνα της ΕΟΚΑ διότι έπληττε τις σχέσεις της Ελλάδας με την Αγγλία αλλά και την Τουρκία που από αυτούς θεωρούνταν σοβαρότερες. Κάποιοι υποστήριζαν την λύση της δεσμευμένης ανεξαρτησίας ή της διπλής Ένωσης. Ο Ε.Αβέρωφ πρώτος πρότεινε το 1956 στον Τούρκο πρέσβη στην Ελλάδα την διχοτόμηση(σελ.41). Βεβαίως ο ίδιος, προφανώς για να καθησυχάσει τον Γρίβα, είχε οργανώσει την αποστολή όπλων στην ΕΟΚΑ μια από τις οποίες ηγήθηκε ο νεαρός τότε διπλωμάτης Π.Μολυβιάτης.
Βέβαια η πιο αμφιλεγόμενη προσωπικότητα υπήρξε ο πρέσβης Άγγελος Βλάχος . Για ένα διάστημα υπήρξε υπηρεσιακό στέλεχος στην διπλωματική υπηρεσία της κατοχικής κυβέρνησης αλλά και γενικός γραμματέας του Υπουργείου Εξωτερικών με υπουργό τον Σ.Τετενέ κατά την διάρκεια της δικτατορίας Ιωαννίδη. Εξ αρχής ήταν αντίθετος στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα και ήταν από τους πρώτους που έστρεψαν την ελληνική πολιτική από την Αυτοδιάθεση-Ένωση στην δεσμευμένη ανεξαρτησία. Ως γενικός πρόξενος της Ελλάδας στην Κύπρο μετέδιδε στην ελληνική κυβέρνηση και στον εξόριστο αρχιεπίσκοπο Μακάριο ένας ψευδές ηττοπαθές κλίμα, ενώ όταν οι Άγγλοι κρεμούσαν τους αγωνιστές ήθελε να κλείσει τα αυτιά του με βαμβάκι για να μην ακούει τις διαμαρτυρίες τους. Θα γράψει μάλιστα ότι «η 1η Απριλίου του 1955 θα περάσει στην ιστορία του ελληνισμού ως ημέρα αποφράδα»(σελ.147).
Άλλη αμφιλεγόμενη περίπτωση υπήρξε το παλαιό στέλεχος του Λαϊκού Κόμματος και του κόμματος Μεταξά, ο Γεώργιος Πεσματζόγλου ο οποίος το κρίσιμο εκείνο διάστημα υπήρξε πρέσβης εκ προσωπικοτήτων στην Άγκυρα . Επαιρόταν για την προσωπική του φιλία με τον Κεμάλ Ατατούρκ και στην συνέχεια με τον Τούρκο πρόεδρο Τζελάλ Μπαγιάρ. Βεβαίως και ο Κ.Τσάτσος θα χαρακτηρίσει τα μέλη της ΕΟΚΑ ως εγκληματίες.
Τον Δεκέμβριο του 1958 στην Σύνοδο του ΝΑΤΟ οι Αβέρωφ και Ζορλού θα καταλήξουν σε συμφωνία που θα λάβει οριστική μορφή με την Συμφωνία της Ζυρίχης και του Λονδίνου. Τα βασικά στοιχεία είναι ο ορισμός Έλληνα πρόεδρου και Τούρκου αντιπρόεδρου με δικαίωμα βέτο. Θα δημιουργούνταν χωριστοί Δήμοι αλλά και ξεχωριστές Βουλές. Η ανεξαρτησία θα ήταν υπό την εγγύηση Αγγλίας, Ελλάδας, Τουρκίας που είχαν δικαίωμα επέμβασης. Το νέο κράτος ήταν θνησιγενές, θα ήταν ανέφικτο να αυτοκυβερνηθεί και άνοιγε τον δρόμο στην διχοτόμηση και στην τουρκική επέμβαση.
Ο Γ.Σεφέρης στο διάστημα αυτό (19 Δεκεμβρίου ) αντέδρασε κατ’ αρχήν με ιδιόχειρο σημείωμα προς τον υπουργό Εξωτερικών Ε.Αβέρωφ όπου εκθέτει τις αντιρρήσεις του στην επιχειρούμενη συμφωνία. Ορθά επεσήμανε ότι το δικαίωμα veto θα καταστήσει το πολίτευμα δυσλειτουργικό και ο διαχωρισμός των κοινοτήτων θα ετοιμάσει το έδαφος για απόσχιση και διαμελισμό. Τις απόψεις θα διατυπώσει πιο συγκροτημένα στο πρωτόκολλο με αριθμό 357918(25/12/1958). Βλέπει μπροστά το φάσμα του διαμελισμού της Κύπρου. Σε δραματικό και προφητικό τόνο τελειώνει: « Θα προσέθετον και τούτο εν σχέσει προς τα ελληνοτουρκικάς σχέσεις από γενικοτέρας σκοπιάς. Οσάκις εις το παρελθόν είχομεν δυσχέρειας μετά της Τουρκίας, το στοιχείον οποίον ιδιαιτέρως μας εβάρυνεν και μας έθετε εις μειονεκτικήν θέσιν ήτο ότι οι Τούρκοι είχον εις χείρας των, ως ενέχυρον τον ελληνισμόν της Κωνσταντινουπόλεως. Δια της προβλεπομένης διευθετήσεως του Κυπριακού πολύ φοβούμαι ότι τα εις χείρας των Τούρκων ενέχυρα αυξάνουν. Πάντοτε θα ανησυχούμεν μήπως οι Τούρκοι μας δημιουργήσουν ζητήματα εν Κύπρω. Τούτω δεν ημπορεί παρά να επηρεάσει την έναντι αυτών θέσιν μας και να την καθιστά έτι μειονεκτικωτέραν»(σελ,179).
Ο Ε.Αβέρωφ στην συνέχεια θα απαντήσει με άλλη επιστολή, θα παρέμβει και ο Κ.Τσάτσος και βεβαίως ο Γ.Σεφέρης θα αποκλειστεί από τις τελικές συνομιλίες στην Ζυρίχη, παρότι συμμετείχε ο Τούρκος ομόλογος του πρέσβης στο Λονδίνο. Στις 12 Ιανουαρίου 1959 θα ακολουθήσει νέα επιστολή του Σεφέρη όπου επαναλαμβάνει τις νομικές δυνατότητες επέμβασης που δίνει η συμφωνία στην Τουρκία(σελ.195,196,197).
Ο Γ.Γεωργής πιστεύει ότι ο Ε.Αβέρωφ δεν ήταν τυχαίος πολιτικός, όμως « ήταν εύπιστος και συχνά επιπόλαιος, όπως ο Σεφέρης νόμιζε. Πίστευε από κακή πληροφόρηση ότι ο κυπριακός λαός είχε κουραστεί από τις αντιξοότητες και εκτιμούσε ότι το Κυπριακό δημιούργησε πολιτική κρίση στο εσωτερικό που ευνοούσε την άνοδο της αριστεράς. Φοβόταν ακόμη ότι η Αγγλία θα προχωρούσε στην επιβολή του σχεδίου Μακμίλλαν, με καταστρεπτικές συνέπειες για την Κύπρο. Φυσικά, το σχέδιο εκείνο δεν μπορούσε να υλοποιηθεί χωρίς τη συγκατάθεση της Ελλάδας. Ενδόμυχα είχε τις ίδιες επιφυλάξεις με τον Σεφέρη. Σπεύδει να δηλώσει δυο φορές ότι συμμερίζεται τους φόβους του Σεφέρη αλλά και να επισημάνει την εμμονή του στην επιβολή της λύσης προς χάριν της ανορθούμενης Ελλάδας. Αποφεύγει ακόμη να κάμει οποιαδήποτε μνεία για ενημέρωση ή συγκατάθεση του Μακαρίου»(σελ.192). Βέβαια η ερμηνεία του συγγραφέα αποδίδει μεγαλύτερη ευθύνη στην πληροφόρηση που παρείχε ο Α.Βλάχος στο ελληνικό Υπουργείο Εξωτερικών παρά στις αποφάσεις της τότε ελληνικής κυβέρνησης που επιβλήθηκαν τελικά και στον κυπριακό ελληνισμό.
Δυστυχώς ο Γ.Σεφέρης επαληθεύθηκε δύο φορές για τις δυσοίωνες προβλέψεις του για τον κυπριακό ελληνισμό. Στην πρώτη περίπτωση όταν προειδοποιούσε τον Ε.Αβέρωφ ότι η κυοφορούμενη συμφωνία της Ζυρίχης θα οδηγούσε την Κύπρο ενέχυρο στην Τουρκία και στην δεύτερη περίπτωση στην καταδικαστική προς την δικτατορία δήλωση κατέληγε «όλοι πια το διδάχτηκαν και το ξέρουν πως στις δικτατορικές καταστάσεις η αρχή μπορεί να μοιάζει εύκολη, όμως η τραγωδία παραμένει αναπότρεπτη, στο τέλος».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου