Νέος Λόγιος Ερμής τ.8

ΝΕΟΣ ΕΡΜΗΣ Ο ΛΟΓΙΟΣ

ΤΕΤΡΑΜΗΝΙΑΙΑ ΕΚΔΟΣΗ ΤΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΜΕΛΕΤΗΣ

ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ

ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΟΥΣ 37, 106 77 Αθήνα, τηλ.: 210 3826319 fax: 210 3839930,

email: info@emep.gr, www.emep.gr

τεύχος 8ο (Φθινόπωρο 2013)

Όψεις βυζαντινής και μεταβυζαντινής ιστορίας

Ο ρομαντισμός, η Φύση, το Έδαφος

Το ελληνιστικό μυθιστόρημα

Ηράκλειτος

Το 8ο τεύχος του Λόγιου Ερμή, ανοίγει με την ποιητική συμβολή της Τασούλας Καραγεωργίου («Βιογραφικό»), και παρουσιάζει για πρώτη φορά στα ελληνικά ένα κείμενο του Κώστα Παπαϊωάννου για το ελληνιστικό μυθιστόρημα, γραμμένο στα 1973, επικεντρωμένο κατ’ εξοχήν στο Δάφνις και Χλόη του Λόγγου και τον Λουκιανό. Ο Μιχάλης Μερακλής, στη μικρή του μελέτη για τον Οιδίποδα Τύραννο συνεχίζει τον προβληματισμό του για την αρχαία ελληνική γραμματεία και καταδεικνύει την προέλευση του ήρωα του Σοφοκλή από παλιότερους λαϊκούς μύθους. Το δοκίμιο του Εντγκάρ Μορέν για τον Ηράκλειτο αποτελεί έναν ύμνο στον μεγάλο «σκοτεινό» και εισάγει τη «διαλογική» αντίληψη του συγγραφέα, σύμφωνα με την οποία, η αντίφαση ανάμεσα στους δύο αντίπαλους πόλους δεν αίρεται διά της συνθέσεως, όπως υποστηρίζουν ο Χέγκελ και ο Μαρξ, αλλά συχνά παραμένει εσαεί ανυπέρβλητη. Ο Σωτήρης Σόρογκας σ’ ένα υπέροχο μικρό κείμενό για το Άγιο Όρος περιγράφει τη θαμβωτική πρώτη επαφή του με το θεοβάδιστον όρος και τον χώρο της πίστης. Ο καθηγητής Νίκος Τριανταφυλλόπουλος,  με αφορμή το ζήτημα που έχει ανακύψει για την διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών και λατινικών στο σχολείο, περιγράφει το επίπεδο της ελληνομάθειας του ελληνικού πανεπιστημίου στη δεκαετία του ’50 και τοποθετείται εμμέσως στην τρέχουσα συζήτηση. Ο Μιχάλης Πάτσης, ασχολείται με ένα «ξεχασμένο» θέμα: την ποιητική δημιουργία των Ελλήνων πολιτικών προσφύγων στην ΕΣΣΔ, επιμένοντας ιδιαίτερα στις περιπτώσεις του Αλέξη Πάρνη, του Πέτρου Ανταίου και του Γιάννη Μότσιου.

* * *

Στο δεύτερο μέρος, ο Γιώργος Καραμπελιάς (Ο ρομαντισμός, η φύση, το έδαφος), επιχειρεί να διερευνήσει τη σχέση του ρομαντισμού με τον εργαλειακό ορθολογισμό, επιμένοντας ιδιαίτερα στη σχέση του ανθρώπου με την φύση και το «έδαφος» ως συστατικά στοιχεία της ανθρώπινης ταυτότητας. Ο Κώστας Μελάς καταγράφει την ιστορία του ελληνικού τραπεζιτικού συστήματος (1833-1944), και τον μεταπρατικό του ρόλο. Ο Joachim Jachnow, στο εκτενές κείμενό του «Τι συμβαίνει με τους Γερμανούς Πράσινους», διερευνά τη σταδιακή ενσωμάτωση ενός κάποτε αμφισβητησιακού κινήματος στην υπό διαμόρφωση γερμανική αυτοκρατορική ομοψυχία. Ο Θανάσης Κωτσάκης, με αφορμή τη δράση των δυτικών  μισσιονάριων στα νησιά του Αιγαίου, αναδεικνύει μία από τις σημαντικότερες όψεις του πολιτιστικού ιμπεριαλισμού της Δύσης.

* * *

Το τεύχος περιλαμβάνει ένα αφιέρωμα στη βυζαντινή και μεταβυζαντινή ιστορία. Παρουσιάζεται, αρχικώς, το δεύτερο μέρος –για την ελληνικότητα της βυζαντινής τέχνης– του εκτενούς δοκιμίου του συγγραφέα Γιάννη Ταχόπουλου, «Η Βυζαντινή Τέχνη». Ο διδάκτορας Σωτήρης Δημόπουλος εξετάζει την πρόσληψη των σχέσεων του ευρωπαϊκού πολιτισμού με το Βυζάντιο στο έργο του Παναγιώτη Κανελλόπουλου και την  μετάβαση από την αγνόηση του Βυζαντίου στην αποδοχή του. Ο καθηγητής Γεώργιος Παναγόπουλος, (Ο Γεώργιος Τραπεζούντιος και το Ισλάμ) παρουσιάζει το ιστορικό της απέλπιδος απόπειρας του Τραπεζουντίου να μετατρέψει τον Μωάμεθ τον Πορθητή σε… προστάτη των ραγιάδων, μέσα από τη συγχώνευση Ισλάμ και χριστιανισμού, ενώ ο φιλόλογος Κωνσταντίνος Δάλκοςεξετάζει ενδελεχώς τον τρόπο με τον οποίο παρουσιάζεται η εικονομαχία στα σχολικά βιβλία της ιστορίας.

* * *

Ως προς την κίνηση του βιβλίου, o Κώστας Σταματόπουλος επιχειρεί μια κριτική παρουσίαση του βιβλίου του Μελέτη Μελετόπουλου για τον Κωνσταντίνο Καραβίδα και τον κοινοτισμό,  ενώ ο Γιάννης Ταχόπουλος παρουσιάζει το βιβλίο του γεννήτορα του «μακεδονισμού», Κρίστε Μισίρκοφ Μακεδονικές υποθέσεις γραμμένο στα 1903, το οποίο μεταφράστηκε πρόσφατα στα ελληνικά. Ο καθηγητής παλαιοντολογίας Τιμ Φλάνερυ ανοίγει τον προβληματισμό μας πάνω σε μία εφιαλτική εξέλιξη της οικολογικής κρίσης, τη σταδιακή κατάληψη των ωκεανών από τις… μέδουσες, όπως παρουσιάζεται στο βιβλίο της Αμερικανίδας βιολόγου Lisa-Ann Gershwin, Stung! On Jellyfish Blooms and the Future of the Ocean.  Ο Δημήτρης Μπαλτάς  παρουσιάζει τα βιβλία των Άλισταιρ Μακιντάιρ Ἔλλογα ἐξαρτημέναὄντα. Γιατί οἱ ἄνθρωποι χρειάζονται τίς ἀρετές και των U. Duchrow-F.J. Hinkelammert, Ἰδιοκτησία γιά τούςἀνθρώπους, ὄχι γιά τό κέρδος και ο Σπύρος Κουτρούλης το Τεχνικό σύστημα του Ζακ Ελλύλ, του πατέρα της κριτικής στη τεχνολογική αλλοτρίωση του κόσμου μας.