Σοφία Αργυρίου: Το εθνικό κίνημα των Ελληνοκυπρίων-κατά την τελευταία περίοδο της Αγγλοκρατίας (πρόλογος Π.Παπαπολυβίου), εκδόσεις Ασίνη, Αθήνα 2017, σελ.584.

Ένα εξαιρετικό έργο για τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα των Ελληνοκυπρίων, τον αγώνα της ΕΟΚΑ. Άρτιο επιστημονικά έχει αξιοποιήσει αρχεία και πρωτογενείς πηγές. Περιγράφει με ακριβή τρόπο την δυσάρεστη κατάσταση, τις άθλιες συνθήκες που ζούσε ο ελληνισμός κάτω από το καθεστώς της αποικιοκρατίας. Στόχος ήταν η Ένωση. Μετά το δημοψήφισμα και τις ειρηνικές προσπάθειες ακολούθησε ο ένοπλος αγώνας της ΕΟΚΑ, με αόρατο ηγέτη τον Γ.Γρίβα. Το πιο σημαντικό δεν ήταν οι μερικές εκατοντάδες ανταρτών που έδρασαν στην ύπαιθρο και στις πόλεις αλλά η επιτυχής κινητοποίηση όλου του πληθυσμού, όλου του λαού από τους μαθητές των σχολείων ως τους εργαζόμενους.Πρόκειται για μια υποδειγματική τακτική ανταρτοπολέμου και αριστοτεχνικού συνδυασμού στρατιωτικών και μη στρατιωτικών μέσων. Σημαντικό ρόλο στην στρατολόγηση των ανταρτών είχε η εκκλησία, τα κατηχητικά της γέννησαν τους αγωνιστές. Η αντίδραση ήταν πανεθνική αφού συμμετείχαν από την δεξιά ως το ΑΚΕΛ . Το τελευταίο παρότι αποδοκίμασε τους δυναμικούς τρόπους της ΕΟΚΑ συμμερίστηκε τον στόχο της Ένωσης. Όμως υπήρξε ο κίνδυνος διολίσθησης σε εμφύλιο σπαραγμό, αλλά ευτυχώς με παρέμβαση του Μακάριου αποσοβήθηκαν τα χειρότερα. Η αντίδραση των Εγγλέζων ίσως δεν είχε να ζηλέψει πολλά από την πρακτική των ναζί. Μετέφερε δυνάμεις 50.000 στρατιωτών, δημιούργησε στρατόπεδα συγκέντρωσης, βασάνισε εκατοντάδες πολίτες πολλές μάλιστα γυναίκες, εφάρμοσε διάφορες μορφές συλλογικής τιμωρίας από περιορισμό κατ' οίκον ως βαριά πρόστιμα. Ο αγώνας της ΕΟΚΑ ήταν εθνικοαπελευθερωτικός και αντιαποικιακός. Οι Άγγλοι έβαλαν στο παιχνίδι τους Τούρκους, οι οποίοι εξαρχής επεδίωκαν την διχοτόμηση, για αυτό και επιχείρησαν να δημιουργήσουν χωριστούς δήμους. Οι Τούρκοι όχι μόνο επάνδρωσαν την αστυνομία αλλά διακρίθηκαν σε πράξεις ωμότητας κατά των Ελλήνων όπως αποκεφαλισμούς. Η ανεξαρτησία προσφέρθηκε στον Μακάριο κάτω από τον κίνδυνο οι Άγγλοι να προχωρήσουν τα σχέδια της διχοτόμησης. Η πίεση των Καραμανλή- Αβέρωφ ήταν καταλυτική ώστε ο Μακάριος να υπογράψει. Η Συμφωνία της Ζυρίχης παρότι έβαλε τέλος στην Αγγλοκρατία δεν δημιούργησε ένα ανεξάρτητο κράτος. Η Κύπρος ήταν με την εγγύηση Αγγλίας, Τουρκίας και Ελλάδος που διατηρούσαν το δικαίωμα επέμβασης, οι Τουρκοκύπριοι εξασφάλισαν υπερβολικά δικαιώματα όπως 30% των εδρών στην Βουλή, σημαντικά υπουργεία όπως το Άμυνας, δικαίωμα veto κλπ.Όλα αυτά τα δεδομένα δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για να ξετυλιχθούν τα επόμενα επεισόδια του κυπριακού δράματος που σήμερα γνωρίζουμε.