Στον πρόλογο των "Πολιτικών" του Αριστοτέλη ο Κοραής μας δίνει ένα άρτιο πολιτικό δέον που θεμελιώνεται στην αριστοτελική αρετή και στην χριστιανική αγάπη. Βεβαίως ένας σύγχρονος χριστιανός μπορεί να διατυπώσει κάποιες αντιρρήσεις για όσα υποστήριξε. Όπως η σκέψη του ότι για να κτίσει ο Ιουστινιανός την Αγία Σοφία σταμάτησε την χρηματοδότηση της παιδείας, ή ότι η ελληνική εκκλησία θα έπρεπε να αυτονομηθεί από το Οικουμενικό Πατριαρχείο (όπως και έγινε από τον μαθητή του Θεόκλητο Φαρμακίδη) διότι το τελευταίο επηρεάζεται από τους Τούρκους.Συγχρόνως όμως υποστηρίζει ότι θα πρέπει να κλείσουν οι πόρτες στους Ιησουϊτες μοναχούς και στην προπαγάνδας τους.
Ως παράδειγμα επιδίωξις του κοινού αντί του ατομικού αποκλειστικά συμφέροντος θεωρεί "την παρούσαν ταραχήν και την μέλλουσαν απώλειαν της ανισονόμου και ακοινωνήτου τυραννίας των Τούρκων"(Α.Κοραή, Προλεγόμενα στους αρχαίους Έλληνες συγγραφεις, ΜΙΕΤ, Αθήνα 1988,β' τόμος, σελ.694).
Θεωρεί "λοιπόν η ΑΡΕΤΗ αγάπη του κοινού συμφέροντος, και άλλο δεν είναι παρά τούτο. Αν δεν πιστεύωμεν περί τούτου την φιλοσοφίαν,ας μας πείση καν η θρησκεία. Όχι μόνον διδάσκει , ότι από την αγάπην του πλησίον, αχώριστον της αγάπης του θεού, κρέμονται όλος ο νόμος και οι προφήται, αλλά θέλουσα να μη μας αφήση ουδεμίαν αφορμήν να συγχύσωμεν την αρετήν με άλλας ενεργείας ή πράξεις ανθρώπινας, λέγει ρητώς, ότι η δαπάνη όλης της περιουσίας εις ελεημοσύνας, και αυτό το μαρτύριον υπέρ Χριστού, δεν μας ωφελούν τίποτε χωρίς την αγάπην του πλησίον, ήγουν εκείνην της ψυχής την διάθεσιν, ήτις προτιμά το κοινόν από το ίδιον αυτής συμφέρον, και φεύγει την αδικίαν, λέγει ρητώς, ότι και αυτά η θαυματουργός αγιότης δεν αξίζει χωρίς την αγάπην του πλησίον. Αφού ο αρχηγός της θρησκείας ημών εξήγησε τι πράγμα είναι η αγάπη του πλησίον με τα θεία ταύτα λόγια: "Πάντα ουν όσα αν θέλετε ίνα ποιώσιν υμιν οι άνθρωποι, ούτω και υμείς ποιείτε αυτοίς , ούτος γαρ εστιν ο ΝΟΜΟΣ και οι προφήται"(ό.π.695,696). Συνεπώς εδώ δεν έχουμε ούτε ενεργό αθεϊσμό, ούτε ντεϊσμό, ούτε μηδενισμό όπως συνέβει στα διάφορα ρεύματα του ευρωπαϊκού διαφωτισμού αλλά αριστοτελική-θεολογική θεμελίωση της πολιτικής.
Θα προσθέσει ότι ελευθερία δίχως όρια μετατρέπεται σε τυραννία: "Εξεναντίας, αληθινήν ελευθερίαν τότε μόνον έχει ο πολίτης, όταν την μεταχειρίζεται με τρόπον , ώστε να μην εμποδίζη άλλου συμπολίτου κανενός ελευθερίαν και τότε μόνον εμπορεί να την φυλάξη, όταν σεβάζεται και τους συμπολίτας του ως ελεύθερους. Η άκρατος ελευθερία ευρίσκεται εις την κατάστασιν της φύσεως και δια να ελευθερώσιν από τους καθημερινούς πολέμους και τας εις αλλήλους αδικίας, όσας η τοιαύτη ελευθερία γεννά, ενώθησαν οι άνθρωποι εις πολιτικάς κοινωνίας και ηναγκάσθησαν να θυσιάση μικρόν καθένας μέρος της ακράτου ελευθερίας, δια να φυλάξη το υπόλοιπον με ειρήνην. Δια τούτο ωνόμασαν προσφυέσταα την δικαιοσύνη θυγατέρα της ανάγκης και μητέρα της ειρήνης. Δια να φυλαχθή η δικαιοσύνη και η ειρήνη εχρειάζοντο νόμοι"(σελ.702).
Όμως ο Κοραής θα προσθέσει ότι ο ναός της Αγίας Σοφίας "μιαινόμενον καθημέραν από τας ασεβείς προσευχάς των βαρβάρων τυράννων"(σελ.730). Με έμφαση επισημαίνει "ένας μόνος διώκτης όλων των θρησκειών έμεινεν ακόμη εις την Ευρώπην, ο τύραννος της Ελλάδος, τόσον αγριώτερος, όσον η θρησκεία της οποίας ονομάζεται Καλίφης, είναι των ψευδών όλων θρησκειών, η ψευδέστατη. Ημείς, οπαδοί της αληθινής θρησκείας του πραότατου Ιησού, την αυτήν πραότητα χρεωστούμεν να δείξωμεν εις όλας τας άλλας θρησκείας, και εις αυτήν ακόμη την θρησκείαν των τυράννων μας, αν ημερωθώσι και συνυποταχθώμεν εις τους αυτούς νόμους μη ημάς"(ό.π.σελ.731).
Ο Κοραής προσθέτει: "συνώνυμος της Αδικίας η Τουρκισία, του Αδικώ του Τουρκίζω, και του Άδικου και δεσποτικήν ψυχήν έχοντας πολίτου ο Τούρκος. Από την κατά των τυράννων δικαίου μας αγανάκτησιν, ας μάθωμεν καν το σωτήριον τούτο μάθημα, να συγχαινώμεθα, την αδικίαν, ως Τουρκικήν βδελυρίαν"(ό.π.σελ.746). Εγκατέλειψε την πατρίδα του γιατί δεν άντεχε τις "ανομίας των βαρβάρων"(ό.π.σελ.746). Για αυτό στις 5 Σεπτεμβρίου 1821 βλέπει με ελπίδα στην επανάσταση ανθεί η "καταμαραμένη ελευθερία"(ό.π.σελ.746) και να τελειώνει γράφοντας "Χαίρε, φίλη μου πατρίς!".
Όμως ξεχωριστεί τιμή αποδίδει στους θυσιαζόμενους νέους που συνεχίζουν τα ανδραγαθήματα του Μαραθώνα και της Σαλαμίνας: "Τιμή και δόξα εις τους νέους, όσοι έως τώρα εδράμετε εις την ελευθερίαν της πατρίδος, ουδ' εφοβηθήτε να κενώσετε τας φλέβας σας από το αίμα, δια να εκδικήσετε όσα αίματα αθώων έχυσε και χύνει καθημέραν ο παράνομος και άνανδρος τύραννος της Ελλάδος! Τιμήν και δόξαν έχετε να λάβετε και σεις, οι νέοι οι σήμερον μιμούμενοι, και όσοι μέλλετε να μιμηθήτε τα ηρωϊκά ανδραγαθήματα των ευγενών ομηλίκων σας, τόσον ενδοξότερα των Μαραθωνίων και Σαλαμινίων ανδραγαθημάτων, όσον εκείνοι μεν εδίωκαν από ελευθέραν Ελλάδα έξωθεν ερχόμενους δεσπότας να την διαλύσωσιν, εσείς δε αγωνίζεσθε να διώξετε βαρβάρους, ριζωμένους προ πολλών ετών εις αυτήν, και κατατρώγοντς τα σπλάχνα της. Οι έως της ώρας ταύτης αγώνες σας είναι λαμπροί, το ελευθερωθέν μέρος της Ελλάδος εγεύθη τους ελπιζόμενους από την ηλικίαν σας γλυκείς καρπούς, και καυχάται η πατρίς σας και μητρίς εις την γέννησιν τοιούτων τέκνων"(ό.π. σελ.744).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου