Ι.Δραγούμης: Στην Πολη δεν θα πάμε από την Θράκη αλλά από την Μικρασία.

 

Ο Ι.Δραγούμης στη δεύτερη  επιστολή του, στις 26 Απριλίου 1915, προς τον αδερφό του Φ. Δραγούμη από την Πετρούπολη αποκαλύπτει ότι αυτός ενέπνευσε την πολιτική του Βενιζέλου για την Μικρά Ασία.

«Το ζήτημα της Μικρασίας, ούτε το πρωτοσυλλογίστηκε ούτε το πρωτοδούλεψε κανείς άλλος παρά ο ταπεινός σας δούλος, και αυτός έδωσε και στο Βενιζέλο την ιδέα αυτή, ξέρεις πότε; Λίγες μέρες πριν αρχίση στα 1912 ο πόλεμος, ο Βενιζέλος με κάλεσε με τον Κορομηλά ήταν εκεί και ο Εξαδάκτυλος και ο Νίδερ και νομίζω και ο Δαγκλής –η συνεδρίαση στο Υπουργείο των Στρατιωτικών- και εκεί είπα, και το παραδέχτηκε και ο Βενιζέλος, πως αν δεν μπορέσουμε να πάρουμε όλη την ευρωπαϊκή συνέχεια ως την Πόλη πρέπει η πολιτική μας να τείνη να πάρουμε όσο μπορούμε περισσότερο από τη Μακεδονία, την Ήπειρο και μέρος της Θράκης και να πάρουμε και από τη Μικρασία όσο μπορούμε περισσότερο μέρος. Ολόκληρο το σχέδιο μου το βρίσκεις σε ένα- δυό φύλλα της «Νέας Ημέρας» όταν έβγαινε στο Τριέστι. Στα 1905-1906. Το έγραψα από το Δεδεαγάτς τότε. Θα σου το πω άλλοτε. Αλλά και πριν το 1912, από τα 1910, όταν μπήκα στο ανατολικό τμήμα (το Β’ του Υπουργείου των Εξωτερικών) άρχισα την εθνολογική μελέτη της Μικρασίας με χίλια εμπόδια. Στα αρχεία του τμήματος μου θα βρήτε όσα στοιχεία μπόρεσα να μαζέψω και ολοένα μάζευα. Για το εκπαιδευτικό ζήτημα της Μικρασίας είχα αρχίσει και εφάρμοζα ένα σχέδιο με την βοήθεια του Μπουντώνα. Ρωτήστε τον. Δεν τα λέω αυτά για να σου δείξω πως εγώ έχω τη δόξα της προτεραιότητας, μα για να καταλάβης πως ίσια ίσια για να πάρουμε την Πόλη έκαμα και δούλεψα το σχέδιο εκείνο της Μικρασίας, για να περισφίξουμε την Πόλη με ελληνικά κράτη γύρω γύρω και με ελεύθερο κράτος στην Πόλη την ίδια και μια μέρα να πήξουν αυτά τα ελληνικά κράτη το μεγάλο ελληνικό κράτος με την Πόλη, πνίγοντας τη βουλγαρική σφήνα, που μοιραία θα γίνονταν, το έβλεπα από το 1905 και σαν προφητικά το είπα στη «Νέα Ημέρα» τότε, και μάλιστα ώρισα ακριβώς όπως έγιναν τα σύνορα μεταξύ Αίνου, δηλαδή του Έβρου, και Νέστου για τα παράλια αυτά προσωρινά πάντα της Βουλγαρίας.  Δε θα πάμε από τη Θράκη στην Πόλη, θα πάμε από τη Μικρασία»[1].

---

[1] Σ.Κουτρούλης, Εθνισμός και κοινοτισμός, Εναλλακτικές Εκδόσεις, Αθήνα 2004, σελ. 62.