Ο Κ.Δεσποινιάδης και ο εκδοτικός οίκος του "Πανοπτικόν" επέτυχε ένα εκδοτικό άθλο: την έκδοση του συνόλου του έργου του Φ.Νίτσε στην χώρα μας με την έγκυρη μετάφραση του Ζήση Σαρίκα
Στο τελευταίο τεύχος του ομώνυμου περιοδικού "Πανοπτικόν" (τεύχος 25, Ιανουάριος 2020) περιέχει ένα εκτενές δοκίμιο του για τον Μ.Μπακούνιν όπου μεταξύ άλλων εξετάζονται οι απόψεις που έχει διατυπώσει για την πατρίδα.
Από μια πλευρά εμφανίζεται προδρομικά ευρωπαϊστής καθώς ισχυριζόταν ότι η ένωση των ευρωπαϊκών λαών είναι ο μοναδικός τρόπος για να αποτραπούν οι πόλεμοι. Δεν αναρωτιέται ιδιαίτερα, ούτε προβληματίζεται πως οι λαοί αυτοί θα μπορούσαν ενιαία να αυτοκυβερνηθούν, ούτε αν είναι εφικτό οι λαοί να καταργήσουν με δική τους πρωτοβουλία την ιδιαίτερη ταυτότητα και τα χαρακτηριστικά που έχουν αποκρυσταλλώσει μέσα στην ιστορική τους πορεία. Ο ιστορικός ρομαντισμός που τον διακατέχει δεν τον αφήνει να ορίσει τις προϋποθέσεις που θα πάψουν να υπάρχουν συμφέροντα και αξίες που βρίσκονται σε σύγκρουση. Πώς θα περάσουμε σε μια παραδείσια ειρήνη από μια εποχή όπου συλλογικά ή ατομικά συγκρούονται άτομα ή συλλογικότητες για την αυτοσυντήρησή τους και την διεύρυνση της ισχύος τους, δίχως θεσμούς και κανόνες που θα περιορίζουν τις τάσεις αυτές; Γράφει ο Μπακούνιν: "για να θριαμβεύσει η ελευθερία, η δικαιοσύνη και η ειρήνη στις διεθνείς σχέσεις στην Ευρώπη και για να αποτραπεί ο εμφύλιος πόλεμος μεταξύ των διαφόρων λαών που συνθέτουν την ευρωπαϊκή οικογένεια, ένας δρόμος μόνο μένει ανοιχτός: να συσταθούν οι Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης" (σελ.75).
Πολλές ελπίδες εναποθέτει στην δημιουργία ομοσπονδίας κοινοτήτων η οποία θα καλύψει το θεσμικό κενό. Είναι μια επιδίωξη η οποία βγαίνει από την ρώσικη εμπειρία όπου το δεσποτικό κράτος άφηνε, λόγω αδυναμίας και ανικανότητας, ένα μεγάλο πεδίο για να δραστηριοποιείται η κοινότητα και ο συνεργατισμός.
Όμως ο Μπακούνιν ερμηνεύει τον πατριωτισμό ως μια πραγματικότητα που υπάρχει εκτός, πριν και συχνά ενάντια στο κράτος, και που δεν ταυτίζεται με τον εθνικισμό. Πρόκειται για την αγάπη των ανθρώπων για τον τόπο που γεννήθηκαν "μια φυσική, αληθινή αγάπη"(σελ.80). Ο Κ.Δεσποινιάδης επισημαίνει ότι "η πατρίδα, κατά τον Μπακούνιν, " αντιπροσωπεύει το αναμφισβήτητο και ιερό δικαίωμα κάθε ανθρώπου, κάθε ανθρώπινης ομάδας, ένωσης, κομμούνας, περιφέρειας και έθνους να ζει, να αισθάνεται, να σκέφτεται, να επιθυμεί και να δρα με τον δικό του τρόπο - και ο τρόπος αυτός του σκέπτεσθαι και του αισθάνεσθαι είναι πάντα το αποτέλεσμα μιας μακράς ιστορικής ανάπτυξης"(σελ.81).
Αποτέλεσμα των σκέψεων του είναι η αποδοχή της αυτοδιάθεσης των λαών αλλά και η ενεργητική συμμετοχή στην απελευθέρωσή τους. Ο Μπακούνιν ξεκινά να ασχολείται με το εθνικό ζήτημα, από το 1840 με αφορμή την τριπλή κατοχή της Πολωνίας από την Πρωσσία, την Αυστρία, την Ρωσία. Γράφει ο Δεσποινιάδης:" Ένα χρόνο μετά, στο Σλαβικό Συνέδριο της Πράγας, ο Μπακούνιν ανέπτυξε τις απόψεις του για μια πανσλαβική εξέγερση που θα ένωνε τους σλαβικούς λαούς και θα τους απελευθέρωνε από τους δυνάστες τους (Πρώσους, Αυστριακούς, Ρώσους, Τούρκους) στην προοπτική μιας πανσλαβικής ομοσπονδίας ελεύθερων λαών και έκανε έκκληση ώστε να παραμεριστούν τα περιφερειακά συμφέροντα, αλλά απογοητεύτηκε από τις τοπικιστικές/εθνοτικές διαφορές που διαπίστωσε ότι κυριαρχούσαν μεταξύ των σλαβικών λαών"(σελ.80).
Βέβαια στόχος και διακαής πόθος της ένωσης των σλαβικών λαών, με την δική τους δράση και πρωτοβουλία, ήταν και μιάς άλλης μερίδας Ρώσων διανοούμενων που ονομάστηκαν "σλαβόφιλοι". Όμως η επιχειρηματολογία και η αφετηρία τους ήταν συνήθως διαφορετική, γεγονός που χρησιμεύει στον Κ.Δεσποινιάδη να τους διακρίνει από τον Μπακούνιν.
Η ένωση της Ευρώπης πραγματοποιείται με πρωτοβουλία των κρατών, συχνά παρακάμπτοντας τις αμφιβολίες ή τις αντιρρήσεις των λαών. Οι σλάβοι ενώθηκαν για ένα διάστημα ,χωρίς την θέληση τους, μετά την προέλαση του κόκκινου στρατού κατά τον β' παγκόσμιο πόλεμο. Προφανώς θα ήταν ένα γεγονός που δεν θα ενθουσίαζε τον Μπακούνιν. Αλλά μια απρόβλεπτη επίδραση του υπήρξε ο Ίωνας Δραγούμης. Στο "Ημερολόγιο" του όχι μόνο τον μνημονεύει, αλλά και στην ομοσπονδία των κοινοτήτων που περιγράφει ως "Ανατολικό κράτος" δεν είναι δύσκολο να ανιχνευθεί η σκέψη του και η επιρροής του.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου