Ο Κωστής Παπαγιώργης μετάφρασε ένα θεμελιώδες και ιδιαίτερα ενδιαφέρον έργο του Ε.Λεβινάς. Για ένα κρίσιμο διάστημα που διαμορφώθηκε η φιλοσοφική σκέψη του μαθήτευσε κοντά στον Χούσσερλ και στον Χάιντεγκερ. Όμως δεν αρκείται σε αυτούς. Είναι ευδιάκριτη η επιρροή της θρησκευτικής εβραϊκής σκέψης, του χριστιανισμού αλλά και του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη.
Στοιχείο της γοητείας του στοχασμού του Λεβινάς είναι η πρωταρχικότητα που αποδίδει στη σχέση "πρόσωπο προς πρόσωπο" ή κατά τον Μ.Μπούμπερ το "Εγώ προς το Εσύ". Το άπειρο υπερέχει της ολότητας αλλά "το άπειρο γεννιέται μέσα στη σχέση του Ίδιου με το Άλλο και πως αναπόδραστα το επιμέρους και το προσωπικό, μαγνητίζουν κατά κάποιο τρόπο το πεδίο, όπου επιτελείται αυτή η παραγωγή του απείρου"(σελ.16). Το εγ'ώ τίθεται προς τον Άλλον άνθρωπο "μέσα στην επιθυμία και την καλωσύνη όπου το εγώ διατηρείται και συνάμα υπάρχει χωρίς εγωϊσμό(σελ.396).
Ο Λεβινάς με έναν τρόπο που θυμίζει την γραφή του Χάιντεγκερ αποφαίνεται: "η δυτική φιλοσοφία κατά κανόνα ήταν μια οντολογία:μια αναγωγή του Άλλου στο Ίδιο, με τη μεσολάβηση ενός μέσου και ουδέτερου όρου, που εξασφαλίζει την κατανόηση του είναι. Αυτή η πρωτοκαθεδρία του Ίδιου ήταν το μάθημα που έδωσε ο Σωκράτης. Να μην παίρνουμε τίποτα από τον Άλλο εκτός από εκείνο που είναι μέσα μας, σαμπώς να κατέχαμε ανέκαθεν ό,τι μας έρχεται απ' έξω"(σελ.40).
Εξετάζοντας τον Λόγο, την ελευθερία, το αυτεξούσιο αναπόδραστα οδηγείται στον προβληματισμό του Χάιντεγκερ:" η χαϊντεγγεριανή οντολογία υποτάσσοντας κάθε σχέση με το όν στη σχέση με το είναι -επιβεβαιώνει το πρωτείο της ελευθερίας απέναντι στην ηθική. Βέβαια η ελευθερία που ενεργοποιείται από την ουσία της αλήθειας δεν αποτελεί, κατά τον Χάιντεγκερ, μιαν αρχή αυτεξούσιου. Η ελευθερία προβάλει μέσω υπακοής στο είναι: δεν κατέχει ο άνθρωπος την ελευθερία, αλλά η ελευθερία τον άνθρωπο"(σελ.43). Όμως "καταγγέλοντας την κυριαρχία των τεχνικών δυνάμεων του ανθρώπου, ο Χάιντεγκερ εκθειάζει τις προ-τεχνικές δυνάμεις της κατοχής"(σελ.44).
Η ελευθερία στο Λεβινάς έχει κεντρική σημασία: "η πραγματική ύπαρξη δεν είναι καταδικασμένη να είναι ελεύθερη, αλλά έχει αναρρηθεί σε ελευθερία"(σελ.97).Συγχρόνως δείχνει τα όρια του Λόγου: "ο Λόγος καθιστά δυνατή την ανθρώπινη κοινωνία, αλλά μια κοινωνία που τα μέλη της δεν θα ήταν παρά λόγοι θα κατέρρεε ως κοινωνία. Άραγε τι θα είχε να πει ένα εξολοκλήρου έλλογο όν ;Ο Λόγος δεν έχει πληθυντικό, συνεπώς πως θα διακρίνονταν οι πολλοί Λόγοι; Πως θα ήταν δυνατό το βασίλειο των Καντιανών σκοπών αν τα έλλογα όντα που το απαρτίζουν δεν είχαν διατηρήσει ως αρχή εξατομίκευσης την ευτυχή ύπαρξή τους, θαυματουργικά διασωθείσα από το ναυάγιο της αισθητής φύσης; Στον Κάντ το εγώ βρίσκει πάλι τον εαυτό του σε αυτή την ανάγκη της ευτυχίας"(σελ.144).
Ο Άλλος είναι το κλειδί για την κατάκτηση του εαυτού: " μόνο πλησιάζοντας στον Άλλον άνθρωπο παρίσταμαι στον εαυτό μου"(σελ.225) και πιο συγκεκριμένα "είναι εν εαυτώ σημαίνει εκφράζομαι, δηλαδή ήδη υπηρετώ τον άλλο άνθρωπο. Το βάθος της έκφρασης είναι η καλωσύνη. Είμαι καθ' αυτό- σημαίνει είμαι αγαθός(σελ. 232). Η σχέση με τον Άλλο "δεν περιορίζει την ελευθερία του Ιδίου. Επισείοντας την ευθύνη της, την εγκαθιδρύει και την δικαιώνει"(σελ.248). Όμως η εσωτερική ελευθερία δεν είναι αρκετή καθώς "η ελευθερία θα αγκιστρωνόταν στο πραγματικό μόνο χάρη στους θεσμούς(σελ.313).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου