Π.Κονδύλης:"Οι επαναστατικές ιδεολογίες και ο μαρξισμός", ένα προδρομικό αλλά θεμελιώδες δοκίμιο του

Στο βιβλίο του Π.Κονδύλη "Μελαγχολία και Πολεμική" (Θεμέλιο,2002) που κυκλοφόρησε μεταθανάτια περιλαμβάνεται το δοκίμιο αυτό, που όπως επισημαίνει στην εισαγωγή του ο Κώστας Κουτσουρέλης, βρέθηκε στα κατάλοιπα του συγγραφέα και πιθανολογείται ότι γράφτηκε το 1964. Συνεπώς είναι το παλαιότερο δοκίμιο του στο οποίο όμως περιέχονται συμπεράσματα τα οποία τον ακολουθούν σε όλη την εξέλιξή του. Την ίδια εποχή δημοσίευσε παρόμοιο κείμενο ο Αντώνης Λαυραντώνης, φίλος του Π.Κονδύλη. Γι αυτό θα πρέπει να γίνει αποδεχτό ότι οι σκέψεις αυτές διατυπώνονται μετά από συζητήσεις που προηγήθηκαν με τους Λαυραντώνη, Μ.Λαμπρίδη και Στανίτσα.
Ο Κονδύλης συνοψίζοντας γράφει: "Ώστε ο μαρξισμός έχει διανύσει το διάστημα που διέτρεξαν όλες οι επαναστατικές ιδεολογίες ως τα σήμερα. Γεννήθηκε σαν κοσμοθεωρία που ενσωμάτωσε τα καθολικά αιτήματα των καταπιεζόμενων, διαστρεβλώθηκε, δηλ. προσαρμόστηκε στην συγκεκριμένη εποχή και λειτούργησε ιστορικά, ιδεολογοποιήθηκε. Το διαρκές στοιχείο του μαρξισμού, η μεθοδολογία του, καταδείχνει ότι το άλλο, πρόσκαιρο στοιχείο, η επαναστατική ιδεολογία, έχει κλείσει τον βιολογικό του κύκλο, ενώ ακόμα η καθολική απελευθέρωση του ανθρώπου παραμένει αίτημα"(σελ. 214).
Η απόφανση για την πρακτική σημασία της ιδεολογίας θα επαναληφθεί στα κείμενα της ωριμότητας του Π.Κονδύλη: " ανεξάρτητα όμως από το πως αυτοεκτιμάται μια επαναστατική ιδεολογία, εκείνο που τελικά την καθορίζει, είναι η ακριβής ανάλυση της ιστορικής λειτουργίας της, που καταδείχνει και αυτηνής την σχετικότητα, και την εντάσσει, σε θέση λιγώτερο ή περισσότερο περίοπτη, μέσα στην οικογένεια των επαναστατικών ιδεολογιών"(σελ.206).
Τελικά δεν είναι μόνο ο Λένιν που διακήρυσσε ότι η "πρωτοπορία" θα έπρεπε να υποκαταστήσει την εργατική τάξη λόγω της ανωριμότητας της τελευταίας , αλλά και ο ίδιος ο Μαρξ που "αγωνίστηκε με πάθος μέσα στην Α' Διεθνή για μια υπερσυγκεντρωτική καθοδήγηση του εργατικού κινήματος"(σελ. 212) πράγμα που οδήγησε τον Μπακούνιν να προβλέψει ότι ακραία λογική της συνέπεια θα είναι η δημιουργία ενός κράτους "παρόμοιο μ' αυτό που ονόμασαν σταλινικό, γραφειοκρατικό κράτος"(σελ.213). Για αυτό ο Π.Κονδύλης ήδη σε αυτό το κείμενο θα διαπιστώσει ότι υπάρχει μια "πορεία που διέπεται από εσωτερική αλληλουχία και αναγκαιότητα" ανάμεσα στον Μαρξ,Κάουτσκι, Λένιν, Τρότσκι, Στάλιν(σελ.213), ώστε θα διαρρήξει την σχέση του όχι μόνο με τον Μαρξ αλλά και όλους τους επιγόνους του.