Κυριάκος Σιμόπουλος: Ξένοι περιηγητές για την επανάσταση του ‘21

 

Ο Α.Κοραής για τους "τουρκοπρίγκηπες", για τους Φαναριώτες και τον Α.Μαυροκορδάτο

Γράφει ο Κ.Σιμόπουλος: " ο Κοραής είχε εξοργισθεί με τις πριγκιπομανίες των Φαναριωτών.Τους μυκτήριζε και τους στιγμάτιζε . Τους χαρακτήριζε "τουρκοπρίγκιπες" και τον τίτλο τους "μολυσμένον τουρκικό φόρεμα". Για τον Μαυροκορδάτο ήταν αμείλικτος: "Πρώτον ουτ' είναι, ούτε εχρημάτισε ποτέ πραγματικώς πρίγκιψ...Δεύτερον... και αν αληθώς ήτο, εχρωστούσαν οι ημέτεροι, δια τούτο μάλιστα, να τον αποστραφώσιν, αν αυτός δεν έφθανε πρώτος ν' αποστραφή ως βδελυκτόν τουρκικής χειροτονίας και τουρκικού βαπτίσματος όνομα του πρίγκηπος. Τι ήθελες ειπείν, ή συλλογισθήν, ερωτώ σε φίλε μου, περί λιποτάκτου, όστις αυτομολήσας από του εχθρού το στρατόπεδον εις το ιδικόν σου, θέλει όμως να συμπολεμά με σε στολισμένος με εχθρικά παράσημα;"(σελ. 343).

Για την απελευθέρωση της Τριπολιτσάς

Ο Κ.Σιμόπουλος αναφέρει τους λόγους των σφαγών που ακολούθησαν της απελευθέρωση της Τριπολιτσάς. Παρακολουθώντας όσα έπραξαν οι Οθωμανοί όχι μόνο κατά τους αιώνες της σκλαβιάς αλλά τους πρώτους μήνες της επανάστασης μπορούμε να κατανοήσουμε το ξέσπασμα οργής.

Ο Ι.Φιλήμων γράφει: "Αλλ' υπήρξε ποτέ επανάστασις κατά εξουσίας τυραννικής και ταύτης αλλοεθνούς, αλλοθρήσκου και αλλογλώσσου, μη συνοδευθείσα μεθ' όλων των σκληρών χαρακτήρων και των συνεπειών εκείνων, οιας προκαλούσι τας μεν φύσει, τας δε εκ περιστάσεων απροόπτων, τα παθήματα του παρελθόντας και η ανάγκη του παρόντος; Εκ περισσού δε, όταν οι βάρβαροι έδωσαν πρώτοι τα παραδείγματα των ωμοτήτων; Όταν επί του μετώπου της επαναστάσεως ετύπωσαν πρώτοι ούτοι τον καταγκαστικόν χαρακτήρα της εξοντώσεως τους ενός ή του άλλου των διαμαχομένων μερών, επόμενα ήσαν όπως αντανακλασωσιν εν τη Τρίπολει, ανθιστάμενη μάλιστα, όσα συνέβησαν και εν Κυδωνίαις και εν Σμύρνη και εν Κω και εν Κρήτη και εν απάση τη τουρκική επικράτεια"(σελ.285).

Ο Φωτάκος επισημαίνει"Δεν τους εσκότωσαν λοιπόν από ωμότητα οι Έλληνες τους Τούρκους, καθώς η πολιτισμένη Ευρώπη μας εκατηγόρησεν, ούτε δια κανέναν άλλον σκοπόν, αλλά από δικαίαν εκδίκησιν την οποίαν έτρεφεν εναντίον των"(σελ.285)

Ο Άγγλος πρόξενος στην Πάτρα Green γράφει για τον πανικό του τουρκικού ναυτικού(από το βιβλίο του Κ.Σιμόπουλου)

Ο Green παρότι δεν είναι ιδιαίτερα φιλικός προς τους Έλληνες διαπιστώνει ότι οι Τούρκοι είναι ξένοι προς την ναυτοσύνη. Τα τουρκικά πληρώματα ταλαιπωρούνται από την ναυτία, είναι ανίκανα για τις πιο στοιχειώδεις εργασίες ενώ "η σύγχυση που επικρατούσε στα οθωμανικά καράβια ήταν κάτι απίστευτα γελοίο"(σελ. 209).

Ο Green διηγείται το ακόλουθο περιστατικό:" το πλήρωμα ενός πολεμικού, όταν έμαθε πως ελληνικά πυρπολικά έκαψν τουρκικό σκάφος πανικοβλήθηκε. Τρόμος και σύγχυση απλώθηκε ανάμεσα στους ναύτες μόλις είδαν να ζυγώνει ένα ελληνικό καράβι. Τα κανόνια χτυπούσαν στην τύχη και συχνά προς την κατεύθυνση όπου δεν υπήρχε εχθρός. Οι άνδρες έτρεχαν εδώ και κει ουρλιάζοντας. Μερικοί πηδούσαν στη θάλασσα, άλλοι ετοιμάζονταννα εγκαταλείψουν το πλοίο. Ούτε ίχνος πειθαρχίας. Αυτό το ξέρουνοι Έλληνες και ζυγώνουν τα βαρειά τουρκικά πολεμικά κάνοντας ελιγμούς χωρίς κανένα φόβο"(σελ.209)

Η μαρτυρία του Γερμανού Johann W.A. Streit, νεαρού τεχνίτη, για τις σφαγές Ελλήνων στην Κωνσταντινούπολη τους πρώτους μήνες της Επανάστασης

Πρόκειται για μια μαρτυρία που κυκλοφόρησε στην Λειψία το 1822.Συνεχίζει ο Κ.Σιμόπουλος: 'Το βιβλίο του Streit αποτελεί ένα πολύτιμο ντοκουμέντο. Τις φρικαλέες σκηνές που ιστορεί με ανατριχιαστικές λεπτομέρειες και σχολαστική ακρίβεια δεν τις γνωρίζουμε από άλλη πηγή"(σελ.151).

Γράφει ότι μόλις σχόλασε ένα εργοστάσιο εριουργίας, οι Τούρκοι εργάτες κατέλαβαν τις φυλακές του Κατροσάν και άρπαξαν 186 Έλληνες που είχαν συλληφθεί τις προηγούμενες ημέρες. Πολλούς από αυτούς τους σκότωσαν επί τόπου και τους άλλους τους έσερναν στα καλντερίμια μέχρι να βρουν φρικτό θάνατο: "Έδεναν τα πόδια και τα χέρια των Ελλήνων με σκοινιά και τα τραβούσαν από όλες τις μεριές διαμελίζοντάς τα. Έκοβαν τα κεφάλια τους, τα κάρφωναν στις αιχμές των σπαθιών και τα τριγύριζαν στους δρόμους θριαμβευτικά. Μ' όλο που εκείνο το βράδυ είχε ξεσπάσει σε κάποια ακραία συνοικία πυρκαγιά, που θα μπορουσε να αφανίσει ολόκληρη την πόλη, κανείς δεν ενοχλήθηκε. Συνέχιζαν όλοι τη σφαγή και τη λεηλασία"(σελ. 152).

Ο Streit το "άλλο πρωί είδε πολλούς Έλληνες, άνδρες και γυναίκες, κρεμασμένους ανάποδα από τα παραθυρά τους. "Τα θύματα σπαρταρούσαν και ούρλιαζαν. Στα οπίσθια πολλών είχαν καρφώσει μαχαίρια και σπαθιά. Κάθε τόσο έκοβαν και ένα κομμάτι σάρκα"(σελ.152). Εκείνο το πρωϊνό ο Streit μέτρησε περίπου 4000 πτώματα και των δύο φύλων.Αναφέρει το περιστατικό που ο όχλος εισέβαλε στο σπίτι ενός Έλληνα κοσμηματοπώλη, όπου η μια του κόρη πήδηξε από το παράθυρο του σπιτιού και σκοτώθηκε: "κατέβασαν την οικογένεια στην πλατεία. Εκεί ξεγύμνωσαν την άλλη κόρη και την υπηρέτρια και έκοψαν πρώτα τους μαστούς και ύστερα τη μύτη τους. Ο γιός, ένας εύρωστος νέος 24 χρόνων, χύμηξε πάνω στον Τούρκο, τον γρονθοκόπησε στον κρόταφο, άρπαξε το ματωμένο γιαταγάνι από το χέρι του, και με ένα χτύπημα από πάνω προς τα κάτω του έκοψε τη μύτη έτσι που έμεινε κρεμασμένη από τα χείλη του. Μέσα σ' ένα λεπτό τον είχαν κιόλας κατακομματιάσει εκατό σπαθιά"(σελ.153) . Στη συνέχεια περιγράφεται το σούβλισμα πολλών Ελλήνων: "κατά τα μεσάνυχτα έφεραν και άλλους Έλληνες, άνδρες και γυναίκες, ανάμεσά τους και τρια μικρά παιδιά.. Τα σούβλισαν με τα σπαθιά και τα έριξαν ζωντανά στη φωτιά"(σελ.153).Ο Streit συμπληρώνει: "Δεν είδα ούτε ένα Τούρκο που το πρόσωπο του να δείχνει συμπόνια. Ακόμα και παιδιά έξη χρονών ξεθύμαιναν το μίσος τους πάνω στους νεκρούς. Τρυπούσαν με μαχαίρια τους σκοτωμένους Έλληνες"(σελ.154).

Ο ελληνικός πληθυσμός όπου και όπως μπορούσε αντιστεκόταν στην βαρβαρότητα: "Ένας Έλληνας έμπορος, μόλις έγινε εισβολή των Τούρκων στο μαγαζί και το σπίτι του, κατέφυγε με την οικογένεια του στο ανώγειο. Είχε μαζί του δυο βαρέλια μπαρούτη. "Κι' ενώ ανέβαιναν στη σκάλα σαράντα αιμοδεψείς Τούρκοι βάζει φωτιά. Το σπίτι τινάχτηκε στον αέρα. Ένας φαρμακοποιός θανάτωσε 200 Τούρκους που πολιορκούσαν το σπίτι του. Δηλητηρίασε με αρσενικό όλο τα κρασοβάρελα που είχε στο κελλάρι και ύστερα αυτοκτόνησε κόβοντας το λαιμό του με ένα ξουράφι."Οι Τούρκοι ήπιαν, φαρμακώθηκαν και πέθαναν κουλουριασμένοι σαν τα σκουλήκια μπροστά στο σπίτι"(σελ.155).

Οι σφαγές των Ελλήνων στην Κωνσταντινούπολη μετά το ξέσπασμα της επανάστασης. Η μαρτυρία του Άγγλου John Came.

Γράφει ο Κυριάκος Σιμόπουλος: "Από τους Έλληνες ευγενείς ελάχιστοι απόμειναν. Όσοι δεν σφάχτηκαν κατά τις μέρες των ταραχών παράτησαν τα σπίτια τους αφήνοντας οικογένειες και περιουσίες στο έλεος των Τούρκων...Ο Came παρακολούθησε ένα απόγευμα, καθώς καθόταν κάτω από την κιονοστοιχία του Μεγάρου των Γενιτσάρων, μια δραματική σκηνή. Ένοπλοι στρατιώτες οδηγούσαν δυο ηλικιωμένους Έλληνες "από την ανώτερη τάξη" για εκτέλεση. "Βάδιζαν με σταθερό βήμα προς το θάνατο και τα βλέμματά τους έδειχναν αταραξία και εγκαρτέρηση. Είναι κάτι μοναδικό να βλέπεις με πόση καρτερία -που αγγίζει την απάθεια- αντιμετωπίζουν γενικά οι Έλληνες τη μοίρα τους". Παραβρέθηκε και στην εκτέλεση ενός Έλληνα. "Γονάτισε και δίπλωσε ήρεμα τα χέρια στο στήθος χωρίς καμμιά αλλαγή στην έκφρασή του. Την ίδια στιγμή δέχτηκε το χτύπημα, Πέρασα δυο φορές πλαί στο πτώμα του. Οι Τούρκοι είχαν τοποθετήσει, κατά τη συνήθειάτους, το κομμένο κεφάλι ανάμεσα στα γόνατά του ανάστροφα, έτσι που η φρικαλέα όψη του να συναντά το βλέμμα του διαβάτη. Αργότερα στη Σμύρνη είδα ένα πρωι τα πτώματα εικοσιτριών Ελλήνων, σωρό το ένα πάνω στο άλλο. Φοβερό να βλέπεις πόσο φτηνή είχε καταντήσει η ανθρώπινη ζωή"(σελ.149)

Ο Άγγλος ιερέας R.Walsh περιγράφει τις σφαγές που διέπραξαν οι Τούρκοι με την κήρυξη της ελληνικής επανάστασης- το μακέλεμα των Ελλήνων εμπόρων

Ο R.Walsh περιγράφει στην αρχή τα θύματα που υπήρχαν ανάμεσα στην οικογένεια Μαυροκορδάτου και στην οικογένεια Μουρούζη( ο ένας ήταν Δραγουμάνος της Πύλης και ο άλλος Δραγουμάνος του Στόλου). Στην συνέχεια γράφει για την σφαγή των Χιωτών εμπόρων.

Γράφει ο Κυριάκος Σιμόπουλος: "Ο Walsh αφηγείται και την τραγική μοίρα των μεγαλεμπόρων της Χίου που ήταν εγκατεστημένοι στην Κωνσταντινούπολη. Αυτοί οι έμποροι "το πιο αξιόλογο τμήμα των επιχειρηματιών του νησιού" κατοικούσαν στο Βαλαντί Χάνι, το καλύτερο της Πόλης. Εκεί είχαν νοικιάσει διαμερίσματα και διατηρούσαν γραφεία και χώρους για έκθεση των εμπορευμάτων τους. Ζούσαν όπως οι πιο διαπρεπείς Άγγλοι έμποροι. Όλοι γλωσσομαθείς και εξευρωπαϊσμένοι. Ένας Ιταλός δάσκαλος δίδασκε 18 Χιώτες εμπόρους τα ιταλικά. Στην κοινότητα τους περιλαμβάνονταν και τρεις "αξιοσέβαστοι Χιώτες, που ήρθαν στην Κωνσταντινούπολη με την ιδιότητα του ομήρου"(πρόκειται για τους Πανταλέων Ροδοκανάκη, Ιωάννη Σκυλίτση, Θεόδωρο Ράλλη). Όταν έφθασαν οι πληροφορίες για τον ξεσηκωμό στη Χίο ο χανιτζής πήρε εντολή να στείλει στην Πύλη εφτά από τους Χιώτες που έμεναν στο καραβάν σεράι του, καθώς και τους τρείς ομήρους"(σελ.132).

Μετά από μερικές μέρες βρέθηκαν σφαγμένοι σε διάφορα σημεία της Πόλης. Το πρώτο σφαγμένο κεφάλι που βρέθηκε, στην ψαραγορά, ήταν του Χιώτη Γιάννη Ψύχα.

Συνεχίζει ο Κ.Σ.: "Σε λίγο έμαθε ότι οι δέκα Χιώτες σφάχτηκαν εκείνο το πρωί σε διάφορα σημεία της Πόλης. Άλλοι τρεις στο Πέραν, και στο Γαλατά. Ήταν όλοι, γράφει ο Walsh, άνθρωποι που ξεχώριζαν για την ακεραιότητα του χαρακτήρα τους. Και παραθέτει τα ονόματα τους: Θεόδωρος Ράλλης που εμπορευόταν με την Αγγλία, Παντολέων Ροδοκανάκης με το Λιβόρνο, Μιχαήλ Σκυλίτσης με το Λιβόρνο, Φραγκίσκος Φραγκιάδης κυρίως με τον οίκο Contastarlo και Σια του Λονδίνου, Γιάννης Σταμάτη Ψύχας κυρίως με τη Μασσαλία, Κωνσταντίνος Γλυνός, Γεώργιος Μαριολάκης, Μιχαήλ Ζαφρέτας, Μιχαήλ Βούρος και Ιωάννης Γαλάτης"(σελ.133).

Ο στόχος των Τούρκων ήταν να αποδεκατίσουν την πνευματική, την οικονομική και πολιτική ηγεσία του ελληνισμού.

 

Ο Άγγλος ιερέας R.Walsh περιγράφει τις σφαγές που διέπραξαν οι Τούρκοι με την κήρυξη της ελληνικής επανάστασης

Συνεχίζουμε από το έργο του Κυριάκου Σιμόπουλου. O R.Walsh καθώς περπατούσε στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης, έβλεπε τα μαγαζιά των Ρωμιών και των Αρμενίων κλειστά, ενώ παντού υπήρχαν διάσπαρτα πτώματα σφαγμένα με σαδιστικό τρόπο.

Γράφει: "στις δυο πλευρές της πόλης υπήρχαν δυο στοίβες, σαν μικρά δεμάτια σανού, από κάθε λογής κομμάτια του προσώπου. Τα αφτιά ήταν τρυπημένα και κρέμονταν από σπάγγους. Μαζί με κάθε μύτη είχαν κόψει επίσης το πάνω χείλος και ένα κομμάτι από το μέτωπο. Μαζί με τα πηγούνια υπήρχαν το κάτω χείλος καθώς και μακριά, συνήθως γενειάδα. Σε μερικές περιπτώσεις ήταν πελεκημένο κάθετα ολόκληρο το πρόσωπο και όλα τα χαρακτηριστικά της μορφής παρέμειναν ανέπαφα. Άλλοτε ήταν χωρισμένα κατά κατηγορίες ανάλογα με τον ακρωτηριασμό. Εκεί έμεναν κρεμασμένα ώσπου σαπίζοντας εντελώς έπεφταν στην λάσπη του δρόμου"(σελ.128).

Η αγριότητα των σφαγών δεν γίνονταν μόνο για παραδειγματισμό και εκφοβισμό αλλά έδειχναν τον ιδιαίτερο ψυχισμό των δραστών.

Ο Walsh περιγράφει τούρκικα καράβια που στα κατάρτια τους είχαν κρεμάσει Ρωμιούς: "Δύο τρίκροτα αγκυροβόλησαν ακριβώς απέναντι από το παράθυρό μου. Με την αυτοκρατορική σημαία και ένα σωρό κρεμασμένους από τα ξάρτια. Κοπάδια γλάροι πετούσαν γύρω από τα πτώματα κρώζοντας. Έμειναν κρεμασμένα τρεις ημέρες. Από την αποσύνθεση έπεφταν στη θάλασσα κι εκεί έπλεαν ολόκληρο μήνα, ώσπου τα ρεύματα τα παρέσυραν έξω από το λιμάνι"(σελ.129).

Ο Άγγλος ιερέας R.Walsh συνεχίζει την αφήγηση των τουρκικών σφαγών στην Κωνσταντινούπολη αμέσως μετά την κήρυξη της επανάστασης

Συνεχίζουμε από το έργο του Κυριάκου Σιμόπουλου: "Πως είδαν οι ξένοι την Ελλάδα του '21"(α' τόμος 1821-1822, Αθήνα 1979):

Η θεατρική παράσταση αφορμή νέων σφαγών, η μαρτυρία του Σουηδού πρεσβευτή

Ο Κ.Σιμόπουλος γράφει ότι στην αγγλική πρεσβεία είχε καταφύγει ένας Έλληνας καλλιτέχνης από την Κέρκυρα που λεγόταν Γεράσιμος Πιτσαμάνος. Αυτός "είχε προτείνει, λίγο πριν από την Επανάσταση, το ανέβασμα ενός αρχαίου δράματος και προθυμοποιήθηκε να φροντίσει για τα σκηνικά και τις ενδυμασίες. Αλλά αντί για το αρχαίο δράμα, διάλεξαν τελικά το έργο ενός Έλληνα της Βιέννης. Αναφερόταν στην Άλωση της Πόλης και τη σφαγή των Ελλήνων που είχαν καταφύγει στην Αγία Σοφία. Έμαθαν για την παράσταση οι Τούρκοι και έκαναν έφοδο στην αίθουσα. Οι θεατές κατάφεραν να διαφύγουν αλλά ο ιδιοκτήτης του σπιτιού , που το είχε παραχωρήσει με νοίκι πιάστηκε. Ήταν φαρμακοποιός στο Πέραν. Μάταια έλεγε πως δεν είχε ιδέα για το σκοπό που το νοίκιασαν. Τον αποκεφάλισαν μπροστά στο μαγαζί του. Ο καλλιτέχνης, που είχε εφοδιάσει το θέατρο με τα σκηνικά και τις ενδυμασίες, θεωρήθηκε προπαγανδιστής των επαναστατικών ιδεών και για να αποφύγει τη σύλληψη κατέφυγε στην αγγλική πρεσβεία. Εκεί τον βρήκαν τα γεγονότα. Φιλοτεχνούσε τα πορτραίτα των Άγλων. Μάζεψε μερικά χρήματα και με ρωσικό πλοίο ξέφυγε στην Οδησσό. Ύστερα εγκαταστάθηκε στην Πετρούπολη"(σελ127).

Ο Κ.Σιμόπουλος προσθέτει την μαρτυρία του πρεσβευτή της Σουηδίας: "η πρωτεύουσα παρουσιάζει ακόμα το ίδιο θέαμα... ομαδική εκτέλεση 450 ανδρών και πολλών παιδιών που η μόνη ενοχή τους είναι πως οι πατεράδες τους γεννήθηκαν στο Μωριά... παντού δολοφονίες Χριστιανών από τον ένοπλο τουρκικό όχλο, που διασκέδαζε δοκιμάζοντας τα όπλα και τη δεξιοτεχνία του"(σελ.126,127)

Ο Άγγλος ιερέας R.Walsh συνεχίζει την αφήγηση των τουρκικών σφαγών στην Κωνσταντινούπολη αμέσως μετά την κήρυξη της επανάστασης

Συνεχίζουμε από το έργο του Κυριάκου Σιμόπουλου: "Πως είδαν οι ξένοι την Ελλάδα του '21"(α' τόμος 1821-1822, Αθήνα 1979):

"Κάθε μέρα διαδραματίζονταν καινούργιες ωμότητες, γράφει ο Walsh. Τα θύματα απαγχονίζονταν σε πόρτες ή σε τοίχους. Πτώματα ακέφαλα έβλεπες στη μέση του δρόμου, ποδοπατημένα και τυλιγμένα στο βόρβορο. Ήταν οι μέρες που γύριζαν τα αποδομητικά όρνια. Γύπες και άλλα σαρκοβόρα πουλιά πετούσαν ολημερίς, έτσι που σκέπαζαν σαν κουνουπιέρα τις περιοχές όπου υπήρχαν πτώματα. Τις νύχτες πάλι κοπάδια από αδηφάγα σκυλιά ούρλιαζαν γύρω από ακέφαλα κουφάρια ή διεκδικούσαν γρυλίζοντας άγρια κάποιο κεφάλι, δαγκώνοντας και γδέρνοντας.

Οι Τούρκοι ρίχτηκαν ύστερα με μανία εναντίον των ελληνικών χώρων λατρείας. Άρχισαν στις 17 Απριλίου καταστρέφοντας τον ναό του αγίου Ρωμανού και το θαυματουργό Μπαλουκλή, τον "τόπο των ψαριών", ιερός τέμενος από την Άλωση. Ο ναός βρισκόταν κοντά στην πύλη της Σηλυβρίας. Ακολούθησε ο χαλασμός των εκκλησιών που βρίσκονταν μέσα στην πόλη. Σε μερικές γκρέμιζαν τις σκεπές και τους τοίχους, σε άλλες κατέστρεφαν στασίδια, αναλόγια,άμφια, εκκλησιαστικά βιβλά. Λίγες μέρες αργότερα εισόρμησαν στο τυπογραφείο του πατριαρχείου. Χτυπούσαν με τσεκούρια τις μηχανές και γέμιζαν τις τσέπες τους με τυπογραφικά στοιχεία"(σελ.126).

Αύριο θα συνεχίσουμε με την πολύτιμη αφήγησητου ιερέα R.Walsh.

1821:Οι πρώτες ημέρες της επανάστασης στην Κωνσταντινούπολη σύμφωνα με τον Άγγλο ιερέα R.Walsh.

Τον νέο Άγγλο πρεσβευτή στην Πόλη συνόδευε ο ιερέας R.Walsh, o οποίος σημείωσε ότι είδε τις τραγικές εκείνες στιγμές. σε χρονικό το οποίο κυκλοφόρησε στο Λονδίνο το 1828. Ο Κυριάκος Σιμόπουλος αντλεί πολλά σημαντικά στοιχεία από αυτό.

Ο Walsh επισκέφτηκε τον Πατριάρχη Γρηγόριο Ε' δύο μήνες πριν οι Τούρκοι τον κρεμάσουν. Τον βρήκε άρρωστο στην κάμαρά του: "Ήταν αδύνατος και ωχρός. Φαινόταν ογδοντάρης. Φορούσε ράσο από απλό κρέπι. Ζυγώσαμε να φιλήσουμε το χέρι του, όπως συνηθίζεται, αλλά δεν μας άφησε. Μας κάλεσε να καθήσουμε πλάι του στο σοφά"(Κ.Σιμόπουλου, Πως είδαν οι ξένοι την Ελλάδα του '21, α' τόμος 1821-1822,σελ.119).

Οι δολοφονίες Ελλήνων ήταν μια συνηθισμένη καθημερινότητα: "Βάδιζα σε ένα στενοσόκακο. Μπροστά μου προχωρούσε ένας Τούρκος. Ξαφνικά φάνηκε να κατεβαίνει απέναντι ένας Έλληνας. Στάθηκε και κόλλησε την πλάτη στον τοίχο αφήνοντας τόπο για να περάσει ο Οθωμανός. Εκείνος έβγαλε το γιαταγάνι και τον έσφαξε. Ύστερα καθάρισε τη ματωμένη λεπίδα, μπήκε στο διπλανό καφενείο κι άναψε τσιμπούκι". Οι Τούρκοι γράφει ο Άγγλος ιερώμενος, δοκίμαζαν την πιστόλα τους σημαδεύοντας και σκοτώνοντας τον πρώτο Ρωμιό που έβλεπαν μπροστά τους. Λίγες μέρες αργότερα άρχισε η σφαγή"(ό.π. σελ.121).

Κυριάκος Σιμόπουλος: πρωτογενή στοιχεία για το 1821.

Ο ιστορικός Κυριάκος Σιμόπουλος στο έργο του "Πως είδαν οι ξένοι την Ελλάδα του '21"(α' τόμος, 1821-1822, Αθήνα 1979) περιλαμβάνει πολλές πρωτογενείς μαρτυρίες που μας δίνουν σημαντικά στοιχεία για την επανάσταση του 1821.

Όπως ένας άλλος ιστορικός ο Τάκης Σταματόπουλος σημειώνει την σημασία των κοινοτήτων, γράφει: " η κεντρική Κυβέρνηση δεν στέριωσε στα χρόνια του Αγώνα γιατί δεν είχε ούτε τη δύναμη ούτε το κύρος για να ασκήσει εξουσία. Υπήρχε, όμως, πολύπειρη Αυτοδιοίκηση, δοκιμασμένη μέσα στους αιώνες της δουλείας. Σήκωσε το βάρος του Αγώνα και θα μπορούσε μεταπελευθερωτικά να γινει θεμέλιο διοικητικών δομών, φύλακας των δημοκρατικών θεσμών και ζωτικός πυρήνας λαϊκής προόδου και εθνικής προκοπής. Θα ξεριζωθεί ολότελα στα χρόνια της Βαυραροκρατίας."(σελ.19). Επίσης συμπεράινει:" η απελευθέρωση δεν κρίθηκε στα πεδία των μαχών ούτε στα ευρωπαίκά ανακτοβούλια με τα πρωτόκολλα και τις επεμβάσεις. Ήταν αποτέλεσμα της απέραντης καρτερίας του ελληνικού λαού, της ανεξάντλητης αντοχής του. Απερίγραπτο το δράμα των αμάχων. Ο χωριάτης έγινε ολοκαύτωμα. Τον καταδυνάστευαν εχθροί και φίλοι. Πολεμούσε ο ίδιος, πλήρωνε δοσίματα, έτρεφε τα στρατεύματα. Κι από πάνω του έπαιρναν το υποζύγιο, τον έγδυναν, του άρπαζαν τη μπουκιά από το στόμα. Έφθασε στα όρια του ολοκληρωτικού αφανισμού ο λαός αλλά δεν προσκύνησε(σελ19).

Αλλά θα συνεχίσουμε..

 

 

 

 

 

A.Dugin, Η τέταρτη πολιτική θεωρία, μετάφραση Δημήτρης Ευαγγελόπουλος, εισαγωγή Δ.Κιτσίκης, εκδόσεις Έσοπτρον, Αθήνα 2013, σελ.291.: Εθνικομπολσεβικισμός-ευρασιανισμός και μετάλλαξη του αντιφιλελευθερισμού

 

Μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανίας αναζωπυρώθηκε το ενδιαφέρον για τον Αλέξανδρο Ντούγκιν, που ως θεωρητικός ανέλαβε να αιτιολογήσει την πολιτική του Ρώσου πρόεδρου.

Το βιβλίο έχει ένα εξαιρετικό φιλόδοξο στόχο: να ξεπεράσει όλες τις μέχρι τώρα ιδεολογίες δηλαδή τον φιλελευθερισμό, τον κομμουνισμό, τον φασισμό-ναζισμό και να διατυπώσει μια τέταρτη.

Μπορεί να επιτευχθεί κάτι τέτοιο με ένα έργο τέτοιου μεγέθους όπως το ανά χείρας βιβλίο; Αν λάβουμε υπόψιν το έργο των κλασσικών του φιλελευθερισμού, του μαρξισμού αλλά και στοχαστών που ερεύνησαν διεξοδικά τις εξελίξεις της νεοτερικότητας όπως ο Ι.Μπέρλιν, ο Ζ. Στέρνχελ, ο Π.Κονδύλης που επεκτείνεται σε μια σειρά από τόμους η απόπειρα του Ντούγκιν δεν μπορεί να είναι παρά ανολοκλήρωτη και επιδερμική.

Ως βασικός αντίπαλος του ορθώνεται ο φιλελευθερισμός. Το σημαντικό που παραλείπει να διακρίνει και να αναγνωρίσει στην κριτική προς τον φιλελευθερισμό είναι η ύπαρξη του κράτους Δικαίου, το οποίο αναγνωρίζει στον πολίτη συγκεκριμένα δικαιώματα και υποχρεώσεις. Η νομική αυτή πραγματικότητα επιτρέπει την ελεύθερη κυκλοφορία κάθε ιδέας και αποκλείει την τάση που έχει το αυταρχικό και ολοκληρωτικό κράτος να καταδιώκει ανελέητα κάθε διαφορετική σκέψη. Όπου δεν υπάρχουν συνταγματικοί θεσμοί ,ελεύθερες εκλογές, διαμάχη των ιδεών, πολιτικά δικαιώματα τότε υπάρχουν τα στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Επειδή στην Ρωσία δεν υπήρξε ποτέ δημοκρατική παράδοση ούτε επί τσαρισμού, ούτε επί των καθεστώτων που τον διαδέχθηκαν είναι κατανοητό ο Α.Ντούγκιν να μην γνωρίζει εμπειρικά την σημασία των δημοκρατικών θεσμών και του κράτους δικαίου. Όμως ανεξήγητη είναι η παράλειψη του να αναφερθεί στα θεμέλια του ρώσικου πνεύματος στον Ντοστογιέφσκι, στον Μπερδιάγεφ, στον Λόσσκι, στον Ευδοκίμωφ.

Αντίθετα η βασική του αναφορά είναι σε ένα εξαιρετικά μειοψηφικό πολιτικό ρεύμα τον εθνικομπολσεβικισμό που είχε ορισμένους στοχαστές στην ναζιστική Γερμανία (E.Niekitsch) και στην σταλινική ΕΣΣΔ (N. Ustrialov) με περιορισμένη επίδραση. Βεβαίως υπάρχουν πολλές αναφορές στον Γάλλο στοχαστή Α.Μπενουά από τον οποίο άλλωστε δανείζεται το μεγαλύτερο μέρος της κριτικής του στον φιλελευθερισμό και τον όρο της «τέταρτης πολιτικής θεωρίας»(σελ.39).

Ο Ντούγκιν είναι αρκετά προσεκτικός ώστε να μην ταυτιστεί θεωρητικά με τα συνήθη ρεύματα του νεοναζισμού. Βέβαια στην πολιτική του συμπεριφορά δεν είναι το ίδιο προσεκτικός αφού συνεργάστηκε με την ηγεσία της «Χρυσής Αυγής». Συγχρόνως σε αρκετές περιπτώσεις διατυπώνει τις οφειλές του στον Ρ.Γκενόν – ένα ελάσσονα στοχαστή που ασπάστηκε το ισλάμ- και τον Ι.Έβολα ο οποίος υπήρξε μέλος των Ες Ες και ο βασικός θεωρητικός του ιταλικού νεοφασισμού. Μάλιστα γράφει ότι είχε μιλήσει σε συνέδριο για τον Έβολα που έγινε στη Ρώμη(σελ.104).

Τις θεωρητικές του ενατενίσεις προσπαθεί να τις εμπλουτίσει με αναφορές στο Μ.Χάιντεγκερ με ένα τρόπο εξαιρετικά ελλιπή, αποσπασματικό και αναγκαστικά αντιφατικό. Για παράδειγμα πως μπορεί να συνδυαστεί ένας λόγος που κάνει κριτική στην τεχνική με μια ιδεολογία που στοχεύει στην ισχυροποίηση της Ρωσίας και άρα στην ύπαρξη σύγχρονης πρωτοποριακής στρατιωτικής τεχνολογίας; Πώς μπορεί η προβολή της Ρωσίας και του ευρασιανισμού ως εναλλακτική στις ΗΠΑ να εναρμονιστεί με τον λόγο του Χάιντεγκερ που αποδοκιμάζει ταυτόχρονα ΗΠΑ και Ρωσία;

Ο σχετικισμός είναι ένα άλλο στρατήγημα που χρησιμοποιεί ώστε να εξομαλύνει την κριτική κυρίως προς την Τρίτη ιδεολογία. Έτσι για παράδειγμα ενώ καταδικάζει τον ρατσισμό, συγχρόνως διευρύνει τον ορισμό του ώστε να περιλάβει συμπεριφορές που λογικά δεν μπορούν να ταυτιστούν με αυτόν.

Ο ιδεολογικός λόγος του Ντούγκιν έχει δύο θεμέλια τον εθνικομπολσεβικισμό και τον ευρασιανισμό. Ο πρώτος περιλαμβάνει όχι μόνο τον Νίκιτς αλλά και τον επί σειρά ετών στέλεχος των Ναζί Στράσσερ που δολοφονήθηκε από τον Χίτλερ όπως και τους Ρώσους εθνικομπολσεβίκους με πιο πρόσφατη πολιτική έκφραση το ομώνυμο κόμμα που είχε δημιουργήσει ο Ντούγκιν με τον Λιμόνωφ. Το δεύτερο είναι ευρασιανισμός- ευρασιατισμός που εμπειρικά χρησιμοποιείται για να αιτιολογήσει την συνεργασία- συμμαχία της Ρωσίας με δυνάμεις όπως η Τουρκία του Ερντογάν και άλλα κράτη με μουσουλμανικό πληθυσμό. Θεωρητικά ο Ντούγκιν περιγράφει τον ευρασιανισμό με τον ακόλουθο τρόπο: « ο Ευρασιατισμός δεν είναι μια πολιτική φιλοσοφία αλλά μια επιστημολογία. Ασχολείται με την κατηγορία των συντηρητικών ιδεολογιών και έχει μερικά κοινά χαρακτηριστικά με τον Θεμελιώδη Συντηρητισμό (Παραδοσιαρχία) και με τη Συντηρητική Επανάσταση (συμπεριλαμβανομένου του Κοινωνικού Συντηρητισμού των αριστερών ευρασιατιστών). Το μόνο πράγμα στον Συντηρητισμό που δεν είναι αποδεκτό στον Ευρασιατισμό είναι ο Φιλελεύθερος Συντηρητισμός…Ως προς αυτό, ο Ευρασιατισμός πλησιάζει εν μέρει την Παραδοσιαρχία του Guenon, ο οποίος πιστεύει επίσης ότι η «σύγχρονη εποχή» ήταν μια «Δυτική» έννοια, ενώ διάφορες μορφές παραδοσιακής κοινωνίας διατηρήθηκαν στην Ανατολή. Δεν είναι τυχαίο ότι, μεταξύ των Ρώσων συγγραφέων, ο πρώτος που ανέφερε το βιβλίο του Guenon Ανατολή και Δύση ήταν ο ευρασιατιστής Ν.Ν. Alekseev»(σελ. 115,116).

Το πολιτικό δέον του Ντούγκιν αποκρυσταλλώνεται τελικά στον εθνικομποσελβικισμό και σε πραγματικές ή ανύπαρκτες κοινωνίες του παρελθόντος με «μαγικά» χαρακτηριστικά όπου η συμμετοχή της κοινωνίας στην εξουσία είχε εξοβελιστεί. Για παράδειγμα από τον Πλάτωνα δεν θα επιλέξει τα εξισωτικά-δημοκρατικά στοιχεία και την ανελέητη κριτική στον τύραννο και στην τυραννία αλλά τα στοιχεία εκείνα που τον χαρακτήρισαν ως προπομπό του ολοκληρωτισμού: «έτσι φθάνουμε στον Εθνικομπολσεβικισμό , ο οποίος αντιπροσωπεύει τον Σοσιαλισμό χωρίς τον υλισμό, τον αθεϊσμό, τον προοδευτισμό και τον Μοντερνισμό, καθώς και τις τροποποιημένες θεωρίες του Τρίτου Δρόμου. Αυτό όμως είναι το πρώτο βήμα. Η μηχανική προσθήκη των βαθιά αναθεωρημένων εκδόσεων των αντι-φιλελεύθερων ιδεολογιών του παρελθόντος δεν θα μας δώσει ένα τελικό αποτέλεσμα. Είναι μόνο μια πρώτη και προκαταρκτική προσέγγιση. Πρέπει να προχωρήσουμε περαιτέρω και να προσφύγουμε στην Παράδοση και στις προ-νεωτερικές πηγές έμπνευσης. Εκεί έχουμε την πλατωνική Ιδανική Πολιτεία, τη μεσαιωνική ιεραρχική κοινωνία και τα θεολογικά οράματα του κανονιστικού κοινωνικού και πολιτικού συστήματος (χριστιανικού, ισλαμικού, βουδιστικού, εβραϊκού ή ινδουιστικού). Αυτές οι προ-νεωτερικές πηγές είναι μια πολύ σημαντική ανάπτυξη για τη σύνθεση του Εθνικομπολσεβικισμού. Επομένως πρέπει να βρούμε ένα νέο όνομα γι’ αυτό το είδος ιδεολογίας, και η Τέταρτη Πολιτική Θεωρία είναι αρκετά κατάλληλη. Δεν μας λέει τι είναι αυτή η θεωρία, αλλά τι δεν είναι. Είναι, έτσι, ένα είδος πρόσκλησης και έκκλησης παρά δόγμα»( σελ.236,237). Με νόημα επισημαίνει ότι «πρέπει να απορρίψουμε τον αντι-Κομμουνισμό, καθώς και τον αντι-Φασισμό»(σελ.237).

Η παραδοσιοκρατία και η κριτική στην τεχνική αν είναι ιδεολογικά συνεπής δεν μπορεί να συναφθεί με μια κοινωνία και ένα κράτος που έχει φιλοδοξίες υπερδύναμης όπως η Ρωσία και η οποία έχει ως πρώτιστο καθήκον της να παράγει υπερσύγχρονη στρατιωτική τεχνολογία. Η άρνηση του αντιφασισμού θα μεταλλαχθεί σε συνεργασία με ολοκληρωτικές κινήσεις. Όλα αυτά όταν συνδυάζονται με την άρνηση να αναμετρηθεί, ο Ντούγκιν, ουσιαστικά με την ρώσικη ιστορία διότι σε αυτή την περίπτωση θα έπρεπε να παραδεχθεί ότι σε αυτή δεν περίσσεψε ο φιλελευθερισμός και το κράτος δικαίου αλλά έλλειψε με αποτέλεσμα να διαιωνίζεται με διάφορες μορφές ο ασιατικός δεσποτισμός. Συγχρόνως η ιδεολογία του Ντούγκιν παρότι χρησιμοποιεί άφθονα δυτικά υλικά αποσκοπεί να απομακρύνει την Ρωσία από την Ευρώπη δηλαδή από τον πολιτιστικό χώρο στον οποίο όχι μόνο ανήκει αλλά και από τον οποίο μπορεί να αντλήσει τα στοιχεία για την πρόοδο της.

Δείγμα της επιφανειακής προσέγγισης των φιλοσοφικών ρευμάτων από τον Ντούγκιν είναι η προσπάθεια να αποτελέσει ο Χάιντεγκερ βασικό συστατικό της πολιτικής θεωρίας του. Βεβαίως αποφεύγει να παρουσιάσει τα αποσπάσματα του έργου του Χάιντεγκερ που περιέχουν την διπλή κριτική στις ΗΠΑ και την Ρωσία και τα οποία δεν συμβιβάζονται με τον μονοδιάστατο αντιαμερικανισμό του. Γράφει λοιπόν ο Χάιντεγκερ: «η Ευρώπη βρίσκεται ανάμεσα στις λαβίδες της Ρωσίας και της Αμερικής, οι οποίες μεταφυσικώς είναι όμοιες, δηλαδή σε σχέση με τον παγκόσμιο χαρακτήρα που έχουν και στη σχέση που έχουν με το πνεύμα…Όλα αυτά, στην Αμερική και στη Ρωσία μεγεθύνονται μέσα σε ένα απροσμέτρητο «και ούτω καθ’ εξής» του ομοιόμορφου και του αδιάφορου, σε τέτοια έκταση, ώσπου αυτό το ποσοτικό προσλαμβάνει μια δική του ποιότητα» (Μ.Χαιντέγκερ, Εισαγωγή στη Μεταφυσική, μετ.-εισαγωγή Χ.Μαλεβίτση, εκδόσεις Δωδώνη, σελ. 75,76).

Ο θεωρητικός λόγος του Ντούγκιν, ελάχιστα πρωτότυπος, προσπαθεί να αφομοιώσει δυτικά πολιτικά και φιλοσοφικά ρεύματα, δίχως όμως επιτυχία, καταλήγοντας τελικά σε μια μετάλλαξη του ολοκληρωτισμού και του μεγαλόρωσικου σωβινισμού που αποτελεί μεγαλύτερο εμπόδιο να ξεπεράσει η ρώσικη κοινωνία τα λάθη του παρελθόντος ώστε να δημιουργήσει την δική της δημοκρατική παράδοση σε ένα εθνικό κράτος που έχει αφήσει πίσω του τις αυτοκρατορικές-εσχατολογικές- επεκτατικές φιλοδοξίες.

Φ.Ντοστογιέφσκι: ο αντι- Πούτιν

 

Ο Ντοστογιέφσκι στον λόγο του για τον Πούσκιν δίνει μια αναδρομική απάντηση στην σημερινή εθνικιστική-ευρασιανική-αντιευρωπαϊκή πολιτική του καθεστώτος Πούτιν

"Ναι, το πεπρωμένο των Ρώσων είναι αδιαφιλονίκητα πανευρωπαϊκό και παγκόσμιο. Το να γίνει κανείς γνήσιος και τέλειος Ρώσος σημαίνει ίσως (κι αυτό θα πρέπει να το θυμάστε) να γίνει αδελφός όλων των ανθρώπων, οικουμενικός άνθρωπος αν θέλετε. Όσο για όλη αυτή τη σλαβοφιλία και όλον αυτόν το δυτικισμό δεν είναι παρά μια τεράστια αν και αναπόφευκτη παρεξήγηση. Ένας αληθινός Ρώσος, νοιάζεται για την Ευρώπη και τη μοίρα της μεγάλης ευρωπαϊκής φυλής όσο νοιάζεται και για την ίδια τη Ρωσία, για τη μοίρα της πατρίδας του, γιατί το πεπρωμένο μας είναι μια παγκοσμιότητα αποκτημένη όχι με το σπαθί αλλά με τη δύναμη της αδελφοσύνης και την αδελφική μας λαχτάρα για ανθρώπινη αλληλυγγύη...Ω, οι λαοί της Ευρώπης δεν έχουν ιδέα ποσό τους αγαπάμε! Και αργότερα, στα χρόνια που θα' ρθουν -το πιστεύω αυτό- εμείς, δηλαδή όχι εμείς οι ίδιοι, αλλά οι αυριανοί Ρώσοι, μέχρι τον τελευταίο, θα καταλάβουν πως το να γίνει κανείς αληθινός Ρώσος σημαίνει τελικά να προσπαθήσει να συμφιλιώσει όλες τις ευρωπαϊκές διαμάχες, να προσφέρει τη λύση της ευρωπαϊκής αγωνίας με τη μορφή της πανανθρώπινης ρώσικης ψυχής που ενώνει τα πάντα, να περικλείσει σ' αυτή με την αδελφική αγάπη όλα τ' αδέλφια μας και τελικά, ίσως, να προσφέρει τον υπέρτατο λόγο της μεγάλης παγκόσμιας αρμονίας, της συναδέλφωσης όλων των εθνών μεσ' από το νόμο του Ευαγγελίου του Χριστού!" ( σελ. 31,32)

Κ.Καστοριάδης: Μπροστά στον πόλεμο

 

«Η μόνη «Ιδεολογία» που μένει, ή που μπορεί να μείνει ζωντανή στη Ρωσία είναι ο μεγαλο-ρωσικός σωβινισμός. Το μόνο φαντασιακό στοιχείο που διατηρεί μια ιστορική αποτελεσματικότητα είναι το εθνικό – ή αυτοκρατορικό φαντασιακό στοιχείο»(Κ.Καστοριάδης, Μπροστά στον πόλεμο,μετ. Ζωή Χριστοφίδου Καστοριάδη, εκδ. Imago, σελ.31).

« Η Ρωσία είναι αφιερωμένη στην παρασκευή του πολέμου γιατί δεν ξέρει και δεν μπορεί να κάνει τίποτε άλλο»(ό.π.σελ. 256).

«Μέσα στα ερείπια της ιδεολογίας, μπροστά σε μια οικονομική και κοινωνική κατάσταση, απολιθωμένη και αφόρητη, ο εθνικισμός, ο μύθος (μάλλον η μυθοποιημένη πραγματικότητα) της ρώσικης αυτοκρατορίας ξαναγίνονται οι μόνες διαθέσιμες φαντασιακές σημασίες που μπορούν να δώσουν ένα ομοίωμα νοήματος στην ύπαρξη των ατόμων για όσο διάστημα τα άτομα αυτά δέχονται την υπάρχουσα τάξη πραγμάτων. Τους παρέχουν ταυτόχρονα συνταυτιστικές αναφορές, πόλους αξιολόγησης, κίνητρα μιας δράσης που εγγράφει το παρόν σε μια ιστορική συνέχεια που το ξεπερνά (και ως εκ τούτου σβήνει ή μειώνει την σημασία των αρνητικών του χαρακτηριστικών.) Πέρα από τη ρώσικη περίπτωση – και όπως αποδεικνύεται από τον σχεδόν άτρωτο χαρακτήρα της παντού στον κόσμο –ξαναβρίσκει κανείς εδώ την σκληρή πραγματικότητα του εθνικού φαντασιακού στοιχείου, που ο μαρξισμός, τόσο επιφανειακά, θέλησε να εξαλείψει»(ό.π.σελ.306,307).

Θανάση Παπανδρόπουλου: Εθνικομπολσεβικισμός και παντουρκισμός, τα νέα «φρούτα»

 

πηγή:http://www.elzoni.gr/html/ent/796/ent.84796.asp?fbclid=IwAR0bd8GuJZQY7DAlUjRXsYKmLEENbzI_1tVgiJSF1Unor1jXJn_tEq-fgUs

Μία πτυχή του δόγματος Πούτιν σε γεωπολιτικό επίπεδο είναι η προώθηση του εθνικομπολσεβικισμού στην βαλκανική Ευρώπη, με αιχμή του δόρατος την Ελλάδα και την Σερβία»

Αλέξης Μπερέλοβιτς, καθηγητής στο πανεπιστήμιο Παρίσι IV

 

Την πρώτη φορά που άκουσα να γίνεται λόγος για τον εθνικομπολσεβικισμό ήταν το 1982, στο Μόναχο. Είχα πάει να συναντήσω τον διάσημο τότε αντιφρονούντα Αλέξανδρο Ζηνόβιεφ και να συνομιλήσω μαζί του για λογαριασμό του περιοδικού Εποπτεία το οποίο εξέδιδε ο Παν. Δρακόπουλος.

Στην συζήτηση αυτή, λοιπόν, ο Ρώσος αντιφρονών έκανε λόγο, μεταξύ άλλων, για τον εθνικομπολσεβικισμό, τονίζοντας ότι ήταν μία ιδεολογική τάση που είχε ισχυρές ρίζες τόσο στην τότε κομμουνιστική Σοβιετική Ένωση όσο και στην Λαϊκή Δημοκρατία της Γερμανίας. Κύριος δε στόχος αυτής της τάσης ήταν –και σήμερα είναι πολύ περισσότερο– η δημιουργία μίας ευρω-ασιατικής αυτοκρατορίας, με καρδιά της την Ρωσία και ισχυρό της βραχίονα την Γερμανία.

Οι μεγάλοι θεωρητικοί του εθνικομπολσεβικισμού και του ευρωασιατισμού είναι ο Νικόλαος Ντανιλέφσκι (1834-1906), ο εξόριστος από τον Λένιν πρίγκιπας Νικόλαος Τρουμπεσκόϊ και ο γεννηθείς το 1962 φιλόσοφος Αλέξανδρος Ντούγκιν, σύμβουλος του Ρώσου προέδρου Βλαδίμηρου Πούτιν σε θέματα γεωπολιτικής.

Εκδότης του περιοδικού «Στοιχεία» και ιδεολογικός ηγέτης της ρωσικής Νέας Δεξιάς, ο Αλέξανδρος Ντούγκιν πιστεύει ότι, από γεωπολιτικής πλευράς, η Ρωσία πρέπει να ενσωματώσει στους κόλπους της κράτη του «εγγύς εξωτερικού», όπως η Λευκορωσία και η Ουκρανία. Επίσης, αποδέχεται την αρμονική συμβίωση της ορθοδόξου και της ισλαμικής κουλτούρας, δεδομένου ότι αμφότερες είναι εναντίον του ιουδαϊσμού και του καθολικισμού. Ο Αλ. Ντούγκιν τονίζει, ακόμα, ότι το ρωσικό έθνος είναι φορέας κορυφαίας αποστολής στον πλανήτη, αυτή της ενοποίησης της Ευρασίας, που θα αναδείξει το δικό της ειδικό πολιτικο-κοινωνικό σύστημα, το οποίο βεβαίως θα απορρίπτει τον δυτικό φιλελευθερισμό-καπιταλισμό και όλα του τα οικονομικά, πολιτικά και πολιτισμικά παράγωγα.

Πρέπει να σημειωθεί ότι αυτή η ιδεολογία δεν είναι καινούργια στο ρωσικό πολιτικό τοπίο. Προϋπήρχε πολύ πριν καταρρεύσει το κομμουνιστικό σύστημα, αλλά ενδυναμώθηκε την περίοδο της ηγεσίας του Μιχαήλ Γκορμπατσώφ, με την σύγκλιση Ρώσων εθνικιστών και αμετανόητων σταλινικών. Ειδικά οι τελευταίοι, έβλεπαν με πολύ κακό μάτι τις προσπάθειες του Μ. Γκορμπατσώφ να έλθει πιο κοντά στην Δύση και αντιδρούσαν σε κάθε προσπάθειά του να εισάγει στην οικονομία και στην κοινωνία φιλελεύθερες λύσεις. Οι αντιδράσεις αυτές πήραν μεγάλες διαστάσεις μπροστά στην μετριοπαθή στάση του σοβιετικού καθεστώτος στην διάρκεια του Πολέμου του Κόλπου και πολλοί παρατηρητές υποστηρίζουν ότι από τότε επιταχύνθηκε η διαδικασία κατάρρευσης της ΕΣΣΔ.

Μία κατάρρευση που έφερε κατά δραματικό τρόπο στο προσκήνιο τα βαθιά ρήγματα που υπάρχουν στην ρωσική κοινωνία και έδωσε αφορμή για την συνεργασία των Ρώσων εθνικιστών με τους κομμουνιστές, ώστε να αποτραπεί πιθανή πρόσδεση της Ρωσίας στην Δύση. Στο πλαίσιο αυτό, επανήλθε στο προσκήνιο ο ρόλος της Ρωσίας στον αποκαλούμενο χώρο της Ευρασίας.

Το ρωσικό κίνημα του ευρασιανισμού εκπηγάζει από μία θεωρία η οποία βασίζεται σε ιδεολογικές θέσεις και γεωστρατηγικές θεωρήσεις. Από την εμφάνιση του βιβλίου του ευρασιανισμού «Ρωσία και Ευρώπη: έρευνα των πολιτιστικών και πολιτικών σχέσεων των Σλαύων με τον γερμανολατινικό κόσμο» του Νικολάου Ντανιλέβσκι, έως τις αναλυτικές εργασίες του Λεβ Γκουμιλιόβ, η τάση αλλά και το επίκεντρο της εν λόγω θεωρίας παρέμειναν τα ίδια: η Ευρασία οράται ως ξέχωρος πολιτισμικός χώρος, διαφορετικός και από την Δύση και από την Ανατολή. Υπό αυτή την έννοια, η Ευρασία αποκτά και την απόλυτη γεωπολιτική της υπόσταση, την έκφραση μιας «Ενδιάμεσης Περιοχής» (θεωρία του Δημήτρη Κιτσίκη), που τηρεί τις ισορροπίες ανάμεσα στους άλλους, τους «ακραίους» πολιτισμικούς χώρους.

Κατά τους θεωρητικούς της Ευρασίας, η τελευταία είναι μία μεγα-ήπειρος, που θεωρείται και μήτρα της ανθρωπότητας. Υπό αυτό το πρίσμα, η Ρωσία δεν μπορεί παρά να βρίσκεται σε αντιθετική σχέση με την Ευρώπη, εφόσον η ρωσική ψυχή και ο εθνικός χαρακτήρας συνιστούν ριζικά διαφορετική οντολογική σύνθεση από τα αντίστοιχα δυτικά. Κύριος εκφραστής και ιδεολόγος αυτής της ρωσικής αυτοαντίληψης υπήρξε ο Γ.Ντανιλέβσκι, ο οποίος στο βιβλίο του «Ρωσία και Ευρώπη» που εξεδόθη το 1869 εξηγεί τις ρίζες της ρωσικής ευρωφοβίας και παραθέτει τα κατά την γνώμη του ισχυρά στοιχεία της περί την Ευρασία θεωρίας.

Μία θεωρία με έντονα ρατσιστικά χαρακτηριστικά, μεγάλες δόσεις αντισημιτισμού και μίσος προς κάθε φιλελεύθερη αντίληψη της ζωής, την οποία σήμερα έχει κάνει σημαία του ο αναπτυσσόμενος στην Ρωσία εθνικομπολσεβικισμός –που, κατά τους θεωρητικούς του, φιλοδοξεί «να κατατροπώσει τον καπιταλισμό και την παγκοσμιοποίηση». Ακόμα χειρότερα, όπως γράφει ο θεωρητικός αυτής της ιδεολογίας στην Δύση, καθηγητής κ. Δημήτρης Κιτσίκης, η συνάντηση του εθνικομπολσεβικισμού και της τρομοκρατίας μέσω του Διαδικτύου (κυβερνοτρομοκρατία ή πληροφορική τρομοκρατία, όπως την έχουν αποκαλέσει, προορισμένη «να καταστρέψει τα πληροφοριακά συστήματα με σκοπό να αποσταθεροποιήσει μια κυβέρνηση»), παρουσιάζονται ως η απάντηση του μέλλοντος στην παγκοσμιοποίηση.

Ίσως δε, διαπιστώσουμε αναδρομικά πως ο Βλαδίμηρος Πούτιν στην Ρωσία είχε υποδείξει την ακολουθητέα πορεία. Μία πορεία που έχει ήδη κάνει αρκετά βήματα και στην Ελλάδα, όπου η ρωσική αυτή ιδεολογία διαθέτει καλά επικοινωνιακά ερείσματα, πολιτικά πρόσωπα υψηλά ιστάμενα που την στηρίζουν και αρκετό χρήμα για …τα περαιτέρω.

Στην παρούσα γεωπολιτική φάση, στο μέτρο που η ρωσική εξωτερική πολιτική φλερτάρει με το Ιράν των μουλάδων και την Τουρκία του Ερντογάν, οι εθνικομπολσεβίκοι της Ρωσίας πιστεύουν ότι μπορούν να εξυπηρετήσουν τα ευρασιατικά τους «οράματα» με ολίγον παντουρκισμό και ισλαμισμό. Στο πλαίσιο αυτό, κάποιοι νοσηροί εγκέφαλοι θα ήθελαν να προκαλέσουν, αφ’ ενός, μία σύγκρουση Ιράν-Ισραήλ, καθώς και να δημιουργήσουν μία εμπόλεμη κατάσταση στο Αιγαίο κατά τρόπο τέτοιον ώστε η Ρωσία να μπει ως διαπραγματευτής στο παγκόσμιο γεωπολιτικό γίγνεσθαι. Για την ώρα, ωστόσο, ο Βλαδίμηρος Πούτιν δεν συμμερίζεται παρόμοιες εξελίξεις, πρώτον, γιατί δεν υπάρχουν οι απαραίτητες οικονομικές προϋποθέσεις και, δεύτερον, γιατί παραμένουν άγνωστες οι επιδιώξεις της Κίνας –που, ειδικά στον ευρασιατικό χώρο, είναι η ανερχόμενη δύναμη.

Από την άλλη πλευρά, Ρώσοι και Ιρανοί δεν έχουν καμία απολύτως εμπιστοσύνη στον Τούρκο πρόεδρο Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος τα τελευταία χρόνια έχει αποδείξει ότι μπορεί να αλλάζει συμμαχίες όπως τα πουκάμισά του. Εξάλλου, οι Ρώσοι γνωρίζουν πολύ καλά ότι οι ρωσο-τουρκικές σχέσεις από την εποχή του Λένιν ήσαν πάντα ευκαιριακές και υπαγορευόμενες από τις εξελίξεις στην περιοχή μας.

Υπό αυτές τις συνθήκες, θα πρέπει να θεωρείται βέβαιον ότι στο εσωτερικό της χώρας μας θα ενταθούν οι ρωσικές ιδεολογικές επιδράσεις, θα ενισχύονται από την Μόσχα λαϊκιστικά κινήματα και, βεβαίως, θα πέσει και αρκετό «βρώμικο» χρήμα σε ευαίσθητους πολιτικούς τομείς. Στην πράξη, έτσι, το σοβαρότερο ενδεχόμενο στην σημερινή συγκυρία είναι μία ένοπλη τουρκική πρόκληση, που θα μπορούσε να εκδηλωθεί «δι’ ασήμαντον αφορμήν».

Ίων Δραγούμης, Τα «κρυμμένα» ημερολόγια (Οκτώβριος 1912-Αύγουστος 1913)

 

Βιβλιοκριτική που δημοσιεύθηκε στα τρία τελευταία φύλλα της ΡΗΞΗΣ

https://ardin-rixi.gr/archives/240158

https://ardin-rixi.gr/archives/241220

https://ardin-rixi.gr/archives/242328