Η υστερική επίθεση κατά του Στρατηγού Μακρυγιάννη και η αλήθεια

 

       

Στα τελευταία χρόνια είμαστε μάρτυρες μιας υστερικής επίθεσης κατά του Στρατηγού Μακρυγιάννη που υπερέβη την απλή φιλοσοφική-φιλολογική κριτική   στον ίδιο ή και στον Γ.Σεφέρη. Η ασυνήθιστη και ακατανόητη αυτή επίθεση δεν συναντάται σε αυτή την έκταση και σε αυτό το πάθος σε κανένα άλλο από τους αγωνιστές του ’21.

Μετά την ανακάλυψη των απομνημονευμάτων του από τον Ι.Βλαχογιάννη ακολούθησε ένα πλήθος σημαντικές μελέτες εκ των οποίων οι σημαντικότερες υπήρξαν του Γ.Σεφέρη, του Γ.Θεοτοκά  και του Ζ.Λορεντζάτου. Μέχρι πριν λίγα χρόνια υπήρξε κοινό σημείο αναφοράς των δημοτικιστών, της γενιάς του ‘ 30, της εκκλησίας, των φιλελεύθερων αντιμοναρχικών που ανακάλυπταν έναν πρώιμο επικριτή της μοναρχίας, της αριστεράς που στα πάθη του έβρισκε ομοιότητες με τα πάθη των δικών της αγωνιστών. Ο Γ.Σεφέρης στο «Πολιτικό Ημερολόγιο» γράφει ότι η ομιλία του στο Κάιρο για τον Μακρυγιάννη αντιμετωπίστηκε εχθρικά  από μοναρχικούς κύκλους[1].

Η σημερινή επίθεση αφενός έχει ως αφετηρία την καχυποψία και την περιφρόνηση προς τον λαό, αφού σκόπιμα συγχέουν κάθε αναφορά σε αυτόν με τον λαϊκισμό   και αφετέρου την αντιπαράθεση με τις αξίες που ο Μακρυγιάννης θυσιάστηκε  δηλαδή την ελευθερία της πατρίδας και την ελευθερία της πίστης. Θεμελιώνεται  σε παραδοξολογίες που αγνοούν ή παρερμηνεύουν τα κείμενα και την ιστορική πραγματικότητα.

Α. Παρουσιάζουν τον Μακρυγιάννη ως τοκογλύφο. Όμως  κατά την τουρκοκρατία ούτε τραπεζικό σύστημα υπήρχε , αλλά ούτε και νομοθεσία βέβαια που να καθορίζει το επιτόκιο δανεισμού και γενικότερα την αγορά του χρήματος. Κατά συνέπεια η τραπεζική πίστη ήταν υποτυπώδης ή ανύπαρκτη και διενεργείτο αποκλειστικά από ιδιώτες στηριζόμενη στον λόγο και στην τιμή.

Β. Αμφισβητούν τα απομνημονεύματα του Μακρυγιάννη, όμως από αυτά κυρίως επιχειρούν να αντλήσουν επιχειρήματα εναντίον του.

Γ.  Τόσο ο Βλαχογιάννης όσο και ο ίδιος ο Μακρυγιάννης  δεν αφήνουν καμία σκιά για τον βίο και την πολιτεία του.

Το πραγματικό του όνομα υπήρξε Ιωάννης Τριανταφύλλου. Τον πατέρα του, τον σκότωσαν οι Τούρκοι όταν αυτός ήταν ηλικίας επτά ετών. Από τον άρχοντα Θανάση Λιδωρίκη, στην Άρτα, στον οποίο δούλευε δανείστηκε ένα μικρό ποσό. Στην συνέχεια γράφει: «γνωρίστηκα μ’ όλους αυτούς τους προεστούς των χωριών. Ζήτησα από αυτούς τους προεστούς και εμπόρους ένα δάνειον και με δάνεισαν πεντέξι χιλιάδες γρόσια⸱ είχα και εγώ ως τότε καπετάλι εικοσιτέσσερα γρόσια, το προστοίχησα εις τους χωργιάτες και έπιασα βρώμη τον χειμώνα, να την λάβω εις τ’ αλώνια. Την πιάνω τέσσερα γρόσια το ξάι, την σύναξα εις τα αλώνια (και ήταν έλλειψη) και την πουλώ δεκαέξι. Πιάνω όλα αυτά τα χρήματα. Την άλλη χρονιά τον χειμώνα τα πιάνω αραποσίτι  από έντεκα γρόσια το ξάι⸱ το συνάζω εις τ’ αλώνια, το πουλώ εις την Άρτα τριάντα τρία»[2].

Ο ορφανός και πάμφτωχος Μακρυγιάννης θα διακριθεί χάρις την εξυπνάδα και την τιμιότητα του. Από το μηδέν, στις παραμονές της Επανάστασης, θα έχει φτιάξει μια ικανοποιητική περιουσία που βέβαια δεν συγκρίνεται με αυτή των προκρίτων της Πελοποννήσου ή των καραβοκυραίων του Αιγαίου.  Όταν μυήθηκε στην Φιλική Εταιρεία γράφει: «Μπήκα ‘ στο μυστικόν και αναχώρησα από τον πατριώτη μου και πήγα εις το σπίτι μου και εργαζόμουνε δια την πατρίδα μου και θρησκείαν μου να την δουλέψω ‘λικρινώς , καθώς την δούλεψα, να μην με ειπή κλέφτη και άρπαγον, αλλά να με ειπή τέκνο της και εγώ μητέρα μου»[3].

                Ο Μακρυγιάννης διακρίθηκε σε πολλές μάχες που γέμισαν το κορμί του με πληγές και τραύματα. Στούς Μήλους με 500 αγωνιστές (πολλοί ήταν από τα Ψαρά και την Κρήτη) σταμάτησε την πορεία του Ιμπραήμ με 12.000 στρατιώτες  προς το Ναύπλιο.Το αποκορύφωμα ίσως του ηρωισμού του ήταν η μάχη μπροστά στην Ακρόπολη, μετά τον θάνατο του Γκούρα , το 1826,όπου  τραυματίστηκε βαριά πολλές φορές  και κινδύνευσε  να σκοτωθεί.

                Ο ιατρός Α.Γούδας που απήγγειλε τον επικήδειόν  του γράφει: «Αποκαλύψατε την κεφαλήν και θέλετε εύρη ανωτέρω του δεξιού μετώπου έν  πολύτιμον παράσημον μιαν ουλήν και υπ’ αυτήν κάταγμα μετ’ εισθλάσεως⸱αποκαλύψατε τον τράχηλον και θέλετε εύρη πολυτιμότερον παράσημον, σφαίραν εχθρικήν εγκεκυστρωμένην και άχρι της σήμερον εις τας σάρκας του στρατηγού⸱αποκαλύψατε το στήθος και θέλετε ιδή δια μιάς τρία συνάμα έτι πολυτιμότερα παράσημα, τρεις μεγάλας ουλάς⸱αποκαλύψατε τον αριστερόν βραχίονα και θέλετε εύρη το μέγιστον ίσως των παρασήμων, απηρχαιωμένων κάταγμα μετά τινός δυσμορφίας⸱ αποκαλύψατε τον δεξιόν μηρόν και επ’ αυτού θέλετε εύρη παράσημον πολυτιμότερον πάσης οιασδήποτε ταινίας, μίαν δηλαδή τεράστιαν ουλήν. Αι πληγαί συχνά ηνοίγοντο αιμορροούσαι. Ο εξ αυτών πυρετός κατεβίβρωσκεν αυτόν. Η ζωή αυτού διήρχετο σχεδόν επί κλίνης. Βαρείαι νόσοι επήρχοντο, η δε ανάρρωσις εγίνετο βραδυτάτη. Ταύτα ήσαν τα αγαθά ων έλαχεν ο Μακρυγιάννης ως αμοιβής των υπερ πατρίδος εξόχων υπηρεσιών αυτού. Πληγαί και ασθένειαι πολυώδυνοι, και μετ’ αυτών πενία δυσθεράπευτος ομοίως ως εκείναι»[4].

            Ο Μακρυγιάννης, το 1851, κατηγορήθηκε ότι συνωμοτούσε για την δολοφονία του Όθωνα, μαζί με εξόριστους Πολωνούς στρατιωτικούς (όπως ο στρατηγός Μίλβιτς) με σκοπό να εγκαθιδρυθεί δημοκρατία. Στην αρχή ήταν σε κατ’ οίκο περιορισμό αλλά στην συνέχεια φυλακίστηκε στον Μεντρεσέ «οπού φυλακώνουν τους κακούργους». Μετά από μερικές ημέρες ο μοίραρχος Πτολεμαίος «ερράπισεν αυτόν, και έπειτα ωδήγησε πεζή χλευαζόμενον και ωθούμενον δια των υποκοπάνων υπό των στρατιωτών εις το νοσοκομείον, όπου εφυλάκισεν εν στενώ και αθλίω δωματίω»[5].   Ο Γ.Βλαχογιάννης συνεχίζει  ότι «κατεδικάσθη εις θάνατον υπό του δικαστηρίου στηριχθέντος επί της μιας ταύτης και μόνης μαρτυρίας»[6]. Όμως «η ποινή του θανάτου μετεβλήθη συντόμως εις ισόβια δεσμά, βραδύτερον δε ταύτα ηλαττώθησαν εις εικοσαετή, και δεκαετή την 25 Ιανουαρίου 1854. Μόνον δε την 2 Σεπτεμβρίου του έτους τούτου, δια της επιβολής του Δημητρίου Καλλέργη, πανισχύρου υπουργού κατά την υπάρχουσαν  Αγγλογαλλικήν εν Ελλάδι κατοχήν και λίαν αγερώχως φερόμενου προς τον Όθωνα, κατωρθώθη να απαλλαγή τελείως ο δυστυχής Μακρυγιάννης»[7]. Βεβαίως όταν κοίταγε προς το παλάτι έλεγε για το «χαλασμένο σπίτι».

            Σε αυτό το παλληκάρι, τον αγωνιστή της ελευθερίας και της πίστης , σ’ αυτό αγκωνάρι του έθνους μας, σ’ αυτό το παράδειγμα δικαιοσύνης και ανθρωπιάς, δεν οφείλουμε ύβρεις και χυδαιότητες, οφείλουμε το λιγότερο τιμή και σεβασμό.

           

 

---

[1]   Ο Σεφέρης στις 21 Αυγούστου 1944  του «Πολιτικού Ημερολογίου» του αναφέρεται σε σχόλιο αυλικού που τον κατηγορεί ότι δεν έχει ούτε πατρίδα ούτε γλώσσα και συμπληρώνει αναφερόμενος στις αντιδράσεις που προκάλεσε η διάλεξη για τον Μακρυγιάννη: «Είναι από αυτούς που δε μου συγχώρεσαν ακόμη τη διάλεξή μου για το Μακρυγιάννη, από αυτούς που υποκίνησαν τη δίωξη μου από τον Παπανδρέου»(Α’ τόμος, Ίκαρος, σελ.254).

[2] Στρατηγού Μακρυγιάννη, Απομνημονεύματα, εκδόσεις Μπαύρον σελ.96.

[3] Ό. π. σελ.98.

[4] Ό. π. σελ.46,47.

[5] Ό, π. σελ. 80.

[6] Ό. π. σελ. 81.

[7] Ό.π. σελ.81,82.

"ΩΣ ΔΑΜΕ"- Κύπρος: Όταν ο βιασθείς εξιδανικεύει και αγαπά τον βιαστή του

 

Γράφει η Σοφία Βούλτεψη: 

"Μιλούν για «κυβέρνηση στον νότο», διαδηλώνουν κατά των περιοριστικών μέτρων για την πανδημία, προσπαθούν να ξηλώσουν τον φράκτη στον Αστρομερίτη, καλωσορίζουν τους μετανάστες που η Τουρκία προωθεί μέσω Κατεχομένων, δεν έχουν ποτέ διαδηλώσει για την τουρκική Κατοχή, έχουν προκαλέσει την οργή όλων των κομμάτων πλην του ΑΚΕΛ.Είναι οι λεγόμενοι «ωσδαμέδες», τα μέλη της πολιτικής πλατφόρμας «ΩΣ ΔΑΜΕ» (ανορθόγραφα «ως εδώ»), ακροαριστερής κυπριακής οργάνωσης που ήδη έχει διοργανώσει τρεις συγκεντρώσεις από την αρχή του χρόνου, με τελευταία αυτή της 27ης Μαρτίου. Αυτή τη φορά προκαλώντας με την ανακοίνωσή τους μεγάλες αντιδράσεις στη μεγαλόνησο."(πηγή: https://www.liberal.gr/apopsi/kupros-oi-arnites-tou-koronoiou-kai-o-neos-epoikismos-me-metanastes/368040).

Αποδεικνύεται ότι ένα μικρό μέρος του κυπριακού ελληνισμού όχι μόνο δεν είχε και δεν έχει καμμία διάθεση να αντισταθεί στην τουρκική κατοχή αλλά προσπαθεί να την ιδεολογικοποίησει και να την εξιδανικεύσει. Ψυχολογικά έχει μια εξήγηση: σε κάποιες περιπτώσεις ο βιασθείς αγαπά τον βιαστή του. Προφανώς παίζει ρόλο ότι κάποια στρώματα τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Κύπρο είναι παρηκμασμένα και επιχειρούν κάτω από την θαλπωρή που τους παρέχει το ελληνικό κράτος να λοιδωρήσουν την πατρίδα τους. Δεν είναι τυχαίο ότι σε μεσοαστικές περιοχές της Αθήνας ζούνε αυτοί που διακηρύσσουν "να πεθάνει η Ελλάδα". Βεβαίως τις ίδιες απόψεις με αυτούς εκφράζουν ο Μ.Δρουσιώτης και Α.Ηρακλείδης που βρίσκουν φιλόξενο βήμα σε μεγάλες αθηναϊκές εφημερίδες, αλλά και η μεταμοντέρνα αριστερά που εκφράζει την πιο χυδαία εκδοχή της παγκοσμιοποίησης. Αφελέστατη γεωπολιτικά, αντικειμενικά, ανεξάρτητα των προθέσεων της, υποστηρίζει τις τουρκικές επιδιώξεις για έλεγχο όλης της Κύπρου και την απομόνωση της από τις συμμαχίες που την ενισχύουν. Φυσικά δεν ψελλίζει κουβέντα ούτε για τον ισλαμοφασισμό, ούτε για την θέση της γυναίκας στις ισλαμικές κοινωνίες, ούτε για τις ομολογημένες επεκτατικές επιδιώξεις του νέου οθωμανισμού. Η απάντησή μας σε όλους αυτούς ήταν και θα είναι :Ελευθερία ή θάνατος, Πατρίδα ή θάνατος.

Εδώ όμως έχουμε να κάνουμε με τροποποίηση -μετάλλαξη της αριστερής ιδεολογίας που έγινε απολογητής της εισβολής και κατοχής αντι να καλεί σε αντίσταση όπως έγινε για παράδειγμα στην Ιρλανδία. Το δε ΑΚΕΛ παρακολουθεί μάλλον αμήχανα. Να προσθέσω ότι πλέον στην Κύπρο δεν υπάρχουν περιθώρια ήττας. Ήττα σημαίνει βιολογική εξαφάνιση του κυπριακού ελληνισμού. Και όπως το 74 οι εισβολείς δεν έκαναν διάκριση ανάμεσα σε μακαριακούς και γριβικούς έτσι και τώρα δεν θα διακρίνει τους οπαδούς του "δαμέ" από τους υπόλοιπους. Γι αυτό πρέπει να είναι, να είμαστε  αποφασισμένοι για αντίσταση μέχρι εσχάτων

Γιάννης Καλιόρης :Εκ του συστάδην-ιδεολογίες και ιδεοληψίες, εκδόσεις Αρμός, Αθήνα Δεκέμβριος 200,σελ 411.

 

Ο Γιάννης Καλιόρης είναι ένας από τους καλύτερους γνώστες και χειριστές της ελληνικής γλώσσας. Παρότι από το 1971 μέχρι το 2005 υπήρξε καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Βενσέν του Παρισιού δεν έπαψε ποτέ να παρακολουθεί από κοντά τα ελληνικά πράγματα. Εμβληματικά υπήρξαν ιδιαίτερα τα κείμενα του όπου διατυπώνει την ανησυχία για τον επικείμενο αφελληνισμό της γλώσσας μας. Ανήκει στην ομάδα του φοιτητικού περιοδικού "Πανσπουδαστική" από το οποίο προέρχονται ο Γ.Χατζόπουλος, ο Σ.Ράμφος, ο Π.Κονδύλης, η Ι.Τσιβάκου, ο Κ.Βεργόπουλος, ο Κ.Σπαντιδάκης, ο Κ.Ψυχοπαίδης. Από τα σημαντικά δοκίμια που περιλαμβάνονται ξεχωρίζω αυτά που αρχικά δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό "Σημειώσεις" . Το ένα αναφαίρεται στον αιρετικό τροτσκιστή Α.Στίνα και τα υπόλοιπα αποτελούν διάλογο με τους πιο σοβαρούς εκπροσώπους της αντιεξουσιαστικής ιδεολογίας όπως τον Φ.Τερζάκη και τον Γ.Λυκιαρδόπουλο.

Ο Α.Στίνας, σε αντίθεση με την 4η Διεθνή, εισηγήθηκε κατά τον β' παγκόσμιο πόλεμο τον επαναστατικό ντεφαιτισμό, δηλαδή την μετατροπή των πολέμων σε εμφυλίους ακολουθώντας πιστά την συνταγή του Λένιν κατά τον α΄ παγκόσμιο πόλεμο ώστε "θα χαρακτηρίσει "γεμάτο σοβινιστικό δηλητήριο" το γράμμα με το οποίο ο Ζαχαριάδης καλούσε από τη φυλακή τους κομμουνιστές να δώσουν όλες τις δυνάμεις για την απόκρουση της ιταλικής εισβολής" ενώ μετά τον πόλεμο θα αποφανθεί ότι "το ΕΑΜ ήταν στην οργανωτική του διάρθρωση και στην κοινωνική του σύνθεση ότι ακριβώς ήταν και στην πολιτική του. Ένα εθνικιστικό κίνημα στην υπηρεσία του ιμπεριαλιστικού πολέμου"(σελ.204,205). Ο Καλιόρης απαντά "στην προκειμένη περίπτωση αυτό σήμαινε πάλη εναντίον των ΕΑΜ, ΕΛΑΣ,ΕΔΕΣ κλπ, και γενικά της απανταχού στην Ευρώπη οργανωμένης αντίστασης, και βέβαια όχι εναντίον των εγκαθέτων από τους ναζήδες κυβερνήσεων, διότι θα ήταν σαν να τα έβαζαν και με τους ίδιους τους Γερμανούς, πράγμα που θα "εξαγρίωνε" τον ένστολο γερμανό προλετάριο και θα παρεμπόδιζε την αφύπνιση της ταξικής του συνείδησης. Δηλαδή δεν επρόκειτο καν για διμέτωπο αγώνα. Το ίδιο άλλωστε και με την κατά κυριολεξίαν μπουρζουαζία, οπότε γεννιέται η απορία: Ενάντια σε ποιάν "εθνική μπουρζουαζία" θα μπορούσαν να στραφούν, αφού οικονομία και κράτος ελέγχονταν από τους κατακτητές, που πάλι θα εθίγονταν κατ' ανάγκη και οι ίδιοι και μάλλον θα "εξαγριώνονταν" περισσότερο παρά θα επαναστατούσαν εναντίον του ναζιστικού καθεστώτος που είχε υποτάξει και τη δική τους "εθνική μπουρζουαζία" "(σελ 208,209). Ο Στίνας δεν διέκρινε τις ουσιώδεις διαφορές ανάμεσα στον α' και στον β' παγκόσμιο πόλεμο που οφείλονται στην υφή της ναζιστικής ιδεολογίας από την οποία "κινδύνευαν καίρια τα ίδια τα θεμέλια του πολιτισμού"(σελ.215). Οι Γερμανοί ήταν ανεπηρέαστοι σε κάθε διεθνιστική πρόσκληση καθώς επρόκειτο για "αφιονισμένους πολεμιστές, αδιάβροχους σε κάθε διαφορετική εμπειρία ή επιχείρημα, οι οποίοι έβλεπαν τους άλλους σαν εμπόδια και σκουπίδια που έπρεπε να σαρωθούν"(σελ.218). Τελικά η ομάδα Στίνα "έμεινε ξεκρέμαστη και τυφλή και μοιραία το αποτέλεσμα στάθηκε ασύμπτωτο προς την πρόθεση"(σελ.226).

Ανάμεσα στα δοκίμια περιλαμβάνεται ο επικήδειος του Π.Κονδύλη που παρά το μεγάλο συναισθηματικό βάρος της στιγμής που γράφτηκε και εκφωνήθηκε αποτελεί μια πυκνή και ρεαλιστική αποτίμηση της προσωπικότητας και του έργου του.

Ο Γ.Καλιόρης παραμένει πάντα διαλεκτικός, ένας εραστής του λόγου και των επιχειρημάτων, ένας έμπρακτος υμνητής της ελληνικής γλώσσας. Για αυτό και οι διαφωνίες του παλαιότερα με τον Σ.Ράμφο (βλέπε ιδιαίτερα το βιβλίο του"Η κοινωνία της ορθοπεταλιάς") και πιο πρόσφατα με τον Γ.Λυκιαρδόπουλο και τον Φ.Τερζάκη δεν υπήρξαν η αιτία να διαρραγούν οι φιλικές σχέσεις που διατηρεί με αυτούς τους στοχαστές.

Δημήτρης Μαρωνίτης: Η κραυγή της Κύπρου

Πηγή:ΒΗΜΑ, 22.08.2010, 

https://www.tovima.gr/2010/08/22/opinions/i-kraygi-tis-kyproy/?fbclid=IwAR1lT4LWgOBo6t2p4m8LBRWTFwiQVf7lyY4NX9ufxFpqrhPyzj1GWwTmlg8

 Επιστροφή στην πρώτη αφορμή· τρισέλιδο κείμενο, με δραματικό τίτλο και μότο σολωμικό, γραμμένο από τον ποιητή Αγγελο Σικελιανό στα σαρανταεπτά του χρόνια και δημοσιευμένο στο ιδρυτικό «Ελεύθερο Βήμα», σε εποχή κρίσιμη (2 Νοεμβρίου του 1931). Αιτία, πρόθεση και στόχος του κειμένου ομολογούνται στην πρώτη, προγραμματική παράγραφό του, που αντιγράφεται, για να φανεί το γενναίο ήθος της:

«Αν οποιεσδήποτε αιτίες συντηρητικής ή καιροσκοπικής πολιτικής δικαιολογούνε την ελληνική κυβέρνηση, για την εφεκτική της στάση ως προς το ζήτημα της επαναστάσεως της Κύπρου, ασφαλώς όμως τίποτε δεν θα μπορούσε να δικαιολογήσει, έπειτα απ΄ τα ύστερα προπάντων γεγονότα, οποιονδήποτε σκεπτόμενον και αισθανόμενον Ελληνα, που θα δίσταζε την ώρα αυτή να το αντικρίσει, όχι μόνον με το φως του τοπικού κυπριακού μαρτυρίου, αλλά και με το φως ολόκληρης τη σύγχρονής μας ιστορίας, και, σε αναλογία με την έκταση αυτού του φωτισμού, να το προβάλει τόσο στην ψυχή ολόγυρα του ηθικά και εθνικά, αλληλέγγυου λαού, όσο και στην ίδια την ψυχή του λαού της Βρετανίας και, σιμά σε τούτη, στην ψυχή ακέριου του πολιτισμένου κόσμου.» Σύνθετος μονοπερίοδος λόγος δώδεκα τυπωμένων σειρών, συνταγμένος με κρίσιμα, ομολογημένα και υπονοούμενα, στοιχεία. Στα ομολογημένα εξέχει η «επανάσταση της Κύπρου», που καθ΄ οδόν ονομάζεται «μαρτύριον της Κύπρου»· οριακό γεγονός, που προσέκρουσε στη «συντηρητική και καιροσκοπική πολιτική» της τέως ελληνικής κυβέρνησης. Στα υπονοούμενα εξάλλου ανήκουν: οι δισταγμοί και το έλλειμμα αλληλεγγύης του ελληνικού λαού προς τον κυπριακό λαό· η βίαιη (τελικώς ανιστόρητη και απολίτιστη) αντίδραση της Βρετανίας. Ενδιαμέσως συμπλέκεται το χρέος εναγώνιας συμπαράστασης στον αγωνιζόμενο λαό της Κύπρου, χρέος που χρεώνεται σε κάθε «σκεπτόμενον και αισθανόμενον Ελληνα».

Μετά διευρύνονται και εμβαθύνονται τα νοούμενα και υπονοούμενα στοιχεία: προπαντός ο κυνισμός και η υποκρισία της αποικιοκρατικής βρετανικής πολιτικής, εν ονόματι δήθεν του εκπολιτισμού των αποίκων. Και το κείμενο απολήγει σε προτροπή για «παλλαϊκό συναγερμό του μέσα και του έξω ελληνισμού» προς αναγνώριση της ελληνικότητας του νησιού και υπεράσπιση της αυτοδιάθεσής του. Γιατί «η σιωπή και του πιο ασήμαντου την ώρα τούτη έλληνα πολίτη πιέζει, παραπάνω από κάθε ξένη βία […] την ψυχή της Κύπρου.» Εγραφα τις προάλλες πως χρειάζονται συγκεκριμένα ιστορικά συμφραζόμενα της πρώιμης αυτής κυπριακής εξέγερσης, για να εκτιμηθεί, όσο και όπως πρέπει, η ανεπίληπτη χειρονομία του Αγγελου Σικελιανού. Ο χώρος δεν επιτρέπει λεπτομέρειες. Κεφαλαιωδώς μόνον υπενθυμίζονται κάποια κρίσιμα σημεία της συμβολικής αυτής υπόθεσης, που κατά κανόνα αγνοούνται:

Η ηρωική εξέγερση των Κυπρίων εγκαινιάζεται τον Οκτώβριο του 1931, με διάγγελμα του Μητροπολίτη Κιτίου Νικοδήμου. Στις 21 Οκτωβρίου ξεσπούν σοβαρά επεισόδια, που καταλήγουν στον εμπρησμό κυβερνητικών και αστυνομικών αυτοκινήτων αλλά και του Κυβερνείου, που αντιμετωπίζεται από τους Αγγλους με φονικούς πυροβολισμούς. Η εξέγερση γενικεύεται, καταπλέουν προς καταστολή της τέσσερα βρετανικά πλοία στα λιμάνια του νησιού, και επιβάλλεται στρατιωτικός νόμος. Στο μεταξύ πολλοί σκοτώνονται και τραυματίζονται, περισσότεροι συλλαμβάνονται και απευλάνονται. Η εξέγερση τελικώς ελέγχεται, και η αποικιοκρατική εξουσία μεταλλάσσει σε δικτατορία, καταλύοντας και τα τελευταία ίχνη ελευθερίας των Κυπρίων. Τα συγκεκριμένα γεγονότα επονομάστηκαν «Οκτωβριανά», σηματοδοτώντας μια κρίσιμη αιχμή στον κυπριακό αγώνα απεξάρτησης από την αγγλοκρατία, η αρχή της οποίας ανάγεται ήδη στο 1878· το τέλος της έληξε τυπικά το 1950.

Δεν φαίνεται να συγκίνησε ιδιαίτερα ούτε την τέως κυβέρνηση ούτε και τους τέως διανοουμένους το εγερτήριο σάλπισμα του Σικελιανού, γεγονός που ενισχύει τη συμβολική του σημασία. Εγκαινιάζει μάλλον ένα αντιπροσωπευτικό ελλαδικό παρελθόν, που εισχώρησε εφεξής, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, στο διαδοχικό νεοελληνικό παρόν, με πιθανότητες να επισκιάσει και το προσεχές μέλλον· προδηλώνοντας μια γενικότερη ελλαδική αμηχανία μπροστά στο ανοιχτό ακόμη πρόβλημα της Κύπρου. Ιχνη εξάλλου της αμηχανίας αυτής εύκολα ανιχνεύονται και σε κάποια ελλαδικά κείμενα που φιλοξενούνται στο αφιερωτικό τεύχος του περιοδικού η λέξη, όπου αναδημοσιεύεται ασχολίαστο το γενναίο κείμενο του Σικελιανού.

Το οποίο, εκτός των άλλων, προσφέρει την ευκαιρία για δίκαιη επανεκτίμηση της εθνικής και πολιτικής εγρήγορσης του λευκαδίτη ποιητή σε δύσκολες και απαιτητικές εποχές της νεοελληνικής μας ιστορίας. Οπως αυτή, και αργότερα η εποχή της γερμανικής Κατοχής και της γενναίας Αντίστασης, για την οποία υπάρχει και ομότιτλο ποίημα του Σικελιανού. Περί αυτού ίσως άλλη φορά.

Σωτήρη Δημόπουλου: Διάλογος με την Ιστορία- κείμενα για την Ιστορία και το εθνικό ζήτημα

 

Κυκλοφορεί από τις Εναλλακτικές Εκδόσεις

Όπως η ατομική συνείδηση, έτσι και η συλλογική συνείδηση είναι αλληλένδετη με τη μνήμη. Στον αρχετυπικό μύθο της Οδύσσειας, η περιπέτεια στη χώρα των Λωτοφάγων περιγράφει, με τρόπο απαράμιλλο, τη σχέση μνήμης και συνείδησης και τον κίνδυνο του ανθρώπου να οδηγηθεί σε πνευματικό θάνατο με την απώλεια της ταυτότητάς του. Η μνήμη σημαίνει, όμως, ιστορία – όχι, όμως, με την έννοια της απλής πληροφόρησης γεγονότων αλλά ως γόνιμη αφομοίωση του παρελθόντος, που, μέσω της ατομικής και συλλογικής αυτογνωσίας, οδηγεί σε νέες συνθέσεις. Και αυτό είναι το επιτακτικό αίτημα για τον ελληνισμό. Ο δημιουργικός διάλογος με την ιστορία του μπορεί να ανασυντάξει την ταυτότητά του και να τον καταστήσει ικανό να ανταπεξέλθει στις ιστορικές απειλές που αντιμετωπίζει.

---

Στην παρούσα έκδοση είναι συγκεντρωμένα κείμενα που έχουν γραφεί και δημοσιευθεί στα περιοδικά Άρδην και Νέος Ερμής ο Λόγιος. Αφορμή για τη συγγραφή των περισσοτέρων αποτέλεσε η ανάγνωση κάποιων εξαιρετικών, κατά την προσωπική μου γνώμη, δοκιμιακών ή λογοτεχνικών βιβλίων που φωτίζουν ποικίλες όψεις της ελληνικής ιστορίας και του ελληνικού πολιτισμού. Στη συλλογή συμπεριλαμβάνονται επίσης κείμενα που αφορούν στη Ρωσία, όπως και δύο εκτενή κείμενα για το εθνικό ζήτημα, που σχετίζονται με τον γενικότερο προβληματισμό του βιβλίου: το ένα για το πώς το προσέγγισαν οι Μαρξ και Ένγκελς και το δεύτερο πώς το συνέλαβε και, τελικώς, πώς το εφάρμοσε ο Λένιν.

Ο Σωτήρης Δημόπουλος γεννήθηκε το 1968, κατάγεται από την δυτική Κορινθία και μεγάλωσε στη Νίκαια. Είναι πτυχιούχος της Σχολής Διεθνών Σχέσεων του Κιέβου και διδάκτωρ Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου