Youtube

Youtube
Βρείτε το κανάλι μας στην ψηφιακή πλατφόρμα youtube.

Πέμπτη 14 Μαρτίου 2024

Ι.Δασκαρόλης: Μεταξάς εναντίον Τσαλδάρη-η άγνωστη αντιβενιζελική σύγκρουση(1924-1928), Εκδόσεις Επίκεντρο,2023




 Ι.Δασκαρόλης: Μεταξάς εναντίον Τσαλδάρη-η άγνωστη αντιβενιζελική σύγκρουση(1924-1928), Εκδόσεις Επίκεντρο,2023

Ι.Δασκαρόλης: Μεταξάς εναντίον Τσαλδάρη-η άγνωστη αντιβενιζελική σύγκρουση(1924-1928), Εκδόσεις Επίκεντρο,2023
Ο Ιωάννης Δασκαρόλης με το νέο έργο του , που αποτελεί το διδακτορικό του, αναδεικνύεται σε ένα σημαντικό ιστορικό, με ενδιαφέρουσα σκέψη και γραφή. Τα συμπεράσματα του θεμελιώνονται γερά σε ένα πλήθος πηγών που περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων τα αρχεία των πρωταγωνιστών της εποχής και πλήθος δημοσιευμάτων.
Οι φίλοι και αντίπαλοι του Ι.Μεταξά δεν γνωρίζουν ίσως ότι με το κόμμα του υπήρξε μέλος βενιζελικής κυβέρνησης του μεσοπολέμου και ήταν από τους πρώτους που αναγνώρισε την αβασίλευτη δημοκρατία. Σε αντίθεση με μεταγενέστερα κείμενά του που αποδοκιμάζουν τον κοινοβουλευτισμό στην συνεδρίαση της Βουλής της 18ου Μαϊου 1927 είπε: "Υπήρξα πάντοτε υπέρμαχος του κοινοβουλευτισμού, δεν δύναται δε η μειονοψηφία να επιβάλει την θέλησιν της στην πλειονοψηφίαν"(σελ.287).
Ο συγγραφέας συμπεραίνει: "προφανώς ένα από τα πλέον εντυπωσιακά ευρήματα της έρευνας μας, το οποίο και ερευνήθηκε διεξοδικά, είναι η απρόσμενη συμπόρευση του Μεταξά με τον κοινοβουλευτισμό και την Αβασίλευτη Δημοκρατία, της οποίας, όπως είδαμε, υπήρξε ο βασικότερος στυλοβάτης εντός του αντιβενιζελισμού στην πρώτη τετραετία εφαρμογής της. Ο Μεταξάς σε όλη την περίοδο 1924-1928 εργάστηκε για έναν γενικό συμβιβασμό με τους βενιζελικούς, κινούμενος από την ιδέα να απενεργοποιήσει τον στρατό που ελεγχόταν από τους βενιζελικούς και να εξασφαλίσει όσο το δυνατόν περισσότερα ανταλλάγματα για τους αντιβενιζελικούς στον στρατό και τη δημόσια διοίκηση"(σελ.287).
Επίσης οι Ελευθερόφρονες - το κόμμα του Μεταξά- "έδειχναν ιδιαίτερη ευαισθησία απέναντι στα δικαιώματα των μειονοτήτων και πιο συγκεκριμένα της εβραϊκής μειονότητας στη Θεσσαλονίκη και της μουσουλμανικής μειονότητας στη Θράκη"(σελ.272).
Ενδεικτικό των παθών της εποχής είναι το απίστευτο υβρεολόγιο που διατύπωσε ο Γ.Βλάχος από τις στήλες της "Καθημερινής" κατά του Ε.Βενιζέλου όπως"καρκίνο" "άνθρωπο αίσχος της χώρας" "επίσημο παράφρονα" κλπ(σελ.213) και "αρχομανής", "κρονόληρος","προικοθήρας", "έχθιστος άνθρωπος"(σελ.236). Ο Γ.Βλάχος είχε αντιδράσει με εξαιρετική σφοδρότητα στην επιθυμία του Λαϊκού Κόμματος να περιλάβει πρόσφυγες στους υποψήφιους βουλευτές του .

Ενδιαφέρον είναι ότι η κυβερνητική πορεία δεν ήταν ανέφελη αφού κατηγορήθηκε επειδή ήθελε να δώσει έργα οδοποϊας στην εταιρεία Μακρή(από τις κατηγορίες τον απάλλαξε και ο Ε.Βενιζέλος). Παρά τον μεταγενέστερο λαϊκισμό του, την αντικεφαλαιοκρατική ρητορική του από τους βασικούς υποστηρικτές του υπήρξαν οι εξέχοντες βιομήχανοι Άγγελος και Νικ.Κανελλόπουλος (ο υιός του Αλέξανδρος Κανελλόπουλος υπήρξε μάλιστα ηγετικό στέλεχος της ΕΟΝ).

Τρίτη 12 Μαρτίου 2024

Ιωάννης Β.Δασκαρόλης, Γενναίος Κολοκοτρώνης-ο έφηβος οπλαρχηγός του 1821,

 


Ιωάννης Β.Δασκαρόλης, Γενναίος Κολοκοτρώνης-ο έφηβος οπλαρχηγός του 1821,

εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα, 2021. Σελ. 290

Ανάμεσα στα έργα που κυκλοφόρησαν με την ευκαιρία των 200 ετών από την επανάσταση του 1821, το ανα χείρας βιβλίο, διακρίνεται για την επιστημονική εγκυρότητα και την γλαφυρότητα της γλώσσας. Το πρώτο στοιχείο εξασφαλίζει την γερή θεμελίωση όσων υποστηρίζονται, ενώ το δεύτερο μας παρασύρει σε ένα γοητευτικό αναγνωστικό ταξίδι που μας οδηγεί να το διαβάσουμε απνευστί.

Ο συγγραφέας δεν περιορίζεται στην διήγηση των γεγονότων και του βίου του ήρωα αλλά αναπλάθει όλο το ιστορικό περιβάλλον και τις εξελίξεις που σημειώθηκαν, ώστε τελικά να εναρμονίσουμε το ατομικό με το γενικό.

Ο Π.Κανελλόπουλος πίστευε ότι οι δύο πιο σημαντικές προσωπικότητες του αγώνα υπήρξαν ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης και ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος. Είναι αναμφισβήτητο γεγονός ότι δίχως την στρατιωτική ευφυία του Θ.Κολοκοτρώνη δεν θα είχε σχηματισθεί ο επαναστατικός στράτος, ούτε θα είχε δώσει καίριες νικηφόρες μάχες όπως αυτή στα Δερβενάκια αλλά ούτε θα είχε θα προκαλέσει τον μακρύ πόλεμο φθοράς κατά των στρατευμάτων του Ιμπραήμ. Δυστυχώς η επανάσταση είχε την θλιβερή της πλευρά, δηλαδή τους δύο εμφυλίους, από τους οποίους κινδύνευσε με την πλήρη καταστροφή της. Σε αυτούς χάθηκε ο ένας υιός του Θ.Κολοκοτρώνη, ο Πάνος. Ο μικρότερος υιός του ο Ιωάννης-Γενναίος όμως δεν έπαψε να αγωνίζεται με αυταπάρνηση όπου η πατρίδα τον χρειαζόταν. Ο συγγραφέας αναφέρεται οτι μετά από ορισμένες νίκες του Ιμπραήμ πολλοί Έλληνες προσκύνησαν με πιο χαρακτηριστική περίπτωση τον Νενέκο ο οποίος πολεμούσε μαζί με τον Ιμπραήμ επικεφαλής 2500 ανδρών. Όμως με εντολή του Θ.Κολοκοτρώνη εκτελέστηκε ως προδότης της πατρίδας.

Ανάμεσα στις ωραίες σελίδες είναι αυτές που περιγράφεται η ήττα του Ιμπραήμ από τους Μανιάτες. Γράφει: “επιπροσθέτως και κατ’ εξοχήν, στην επίθεση της 24ης Ιουνίου, όταν ένα τμήμα των Αιγυπτίων που αποβιβάστηκε αιφνιδιαστικά στα νώτα των αμυνομένων στο Δηρό, αντιμετώπισε τον όλεθρο ακόμα και από αμάχους, γυναίκες, ηλικιωμένους και παιδιά, που τους επιτέθηκαν ένοπλοι. Σε δεύτερη εκστρατεία τον τον Ιούλιο στη Μάνη, ο Ιμπραήμ γνώρισε μια σειρά από ταπεινωτικές ήττες σε όλα τα σημεία της χερσονήσου από τους Μανιάτες που τον έπεισαν να μην επαναλάβει το εγχείρημα”(σελ.152).

Βεβαίως διακρίνουμε και την δυσκολία να σχηματιστεί μια επαναστατική εξουσία, την οποία όλοι να αναγνωρίζουν και όλοι να υπακούν. Πολύ γρήγορα φάνηκαν τα ελαττώματα που σε μεγάλο βαθμό εξακολούθησαν να μας συνοδεύουν. Αφειδώς μοιράστηκαν βαθμοί, δεκάδες απλοί καπετάνιοι ονομάστηκαν στρατηγοί, ενώ τα χρήματα των δανείων έγιναν αφορμή μιας τεράστιας διαφθοράς. Ενώ έγινε προσπάθεια να υπάρξουν συνταγματικοί θεσμοί, μάλιστα πρωτοποριακοί, αυτοί τελικά ελέχθηκαν από τους πρόκριτους με τρόπους ελάχιστα δημοκρατικούς.

Ο Γενναίος Κολοκοτρώνης όταν ξέσπασε η επανάσταση ήταν 16 ετών. Η μικρή του ηλικία δεν υπήρξε εμπόδιο να λάβει μέρος στα πιο παράτολμα εγχειρήματα. Εξέφρασε και αυτός, με τον πλέον χαρακτηριστικό τρόπο, τον πανελλήνιο πόθο, να αποτιναχθεί ο τουρκικός ζυγός, ώστε να υπάρξει ένα ελεύθερο ελληνικό κράτος εκεί όπου ζούσαν ελληνικοί πληθυσμοί.

Φ.Ένγκελς: Ο ανατρεπτικός χαρακτήρας του πρώιμου χριστιανισμού

 


Ενώ οι απόψεις των κλασσικών του μαρξισμού ταυτίζονται με την επιγραμματική φράση "θρησκεία το όπιο του λαού", που βεβαίως χρήζει πολλών ερμηνειών, ο Ένγκελς στην εισαγωγή στο έργο του Μάρξ "Οι ταξικοί αγώνες στη Γαλλία από το 1848 ως το 1850" θεωρεί τον πρώιμο χριστιανισμό ως επαναστατικό κίνημα:
"Έχουν περάσει τώρα σχεδόν ακριβώς 1600 χρόνια από τότε που στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία δρούσε επίσης ένα επικίνδυνο ανατρεπτικό κόμμα. Το κόμμα αυτό υπόσκαφτε τη θρησκεία και όλα τα θεμέλια του κράτους. Αρνιόταν ορθά-κοφτά ότι η θέληση του αυτοκράτορα ήταν ο υπέρτατος νόμος, ήταν χωρίς πατρίδα, διεθνές απλωνόταν πάνω σ' όλες τις χώρες της αυτοκρατορίας, από τη Γαλατία ως την Ασία, και πέρα από τα σύνορα της αυτοκρατορίας. Ένα μεγάλο χρονικό διάστημα δρούσε μυστικά, υπόγεια. Από καιρό όμως κιόλας ένιωθε τον εαυτό του αρκετά γερό για να κάνει ανοιχτά την εμφάνισή του. Το ανατρεπτικό αυτό κόμμα που ήταν γνωστό με το όνομα των χριστιανών είχε πολλούς οπαδούς και στο στρατό. Λεγεώνες ολόκληρες ήταν χριστιανικές. Όταν διατάζονταν να παραβρίσκονται στις τελεές των θυσιών της κυρίαρχης ειδωλολατρικής εκκλησίας για να αποδώσουν εκεί τις τιμές, οι ανατροπείς στρατιώτες αποθρασύνονταν ως το σημείο να καρφιτσώνουν στο κράνος τους, σε ένδειξη διαμαρτυρίας, ιδιαίτερα σύμβολα-σταυρούς. Έμεναν άκαρπες ακόμα και οι συνηθισμένες πιέσεις των ανωτέρων στους στρατιώτες. Ο αυτοκράτορας Διοκλητιανός δε μπορούσε πια άλλο να μένει απαθής όταν έβλεπε πως υποσκαφτόταν η τάξη, η υπακοή και η πειθαρχία μες στο στρατό του. Εξέδοσε ένα αντισοσιαλιστικό, ήθελα να πω αντιχριστιανικό νόμο. Οι συγκεντρώσεις των ανατρεπτικών στοιχείων απαγορεύτηκαν, οι χώροι των συγκεντρώσεων τους κλείστηκαν ή και γκρεμίστηκαν ακόμα, τα χριστιανικά σύμβολα, σταυροί κλπ, απαγορεύτηκαν, όπως απαγορεύτηκαν στη Σαξωνία τα κόκκινα μαντήλια. Οι χριστιανοί στερήθηκαν το δικαίωμα να κατέχουν δημόσιες θέσεις, δεν τους επιτρέπανα ούτε και δεκανείς να γίνουν...Τότε ο αυτοκράτορας εκδικήθηκε με το μεγάλο διωγμό των χριστιανών στο 303 μ.Χ. Ο διωγμός αυτός ήταν ο τελευταίος στο είδος του. Και ήταν τόσο αποτελεσματικός, που δεκαεφτά χρόνια αργότερα το στρατό αποτελούσαν στην πλειοψηφία χριστιανοί και ο αμέσως επόμενος μονάρχης ολόκληρης της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, ο Κωνσταντίνος, που οι παπάδες τον ονόμασαν Μεγάλο, ανακήρυξε τον χριστιανισμό θρησκεία του κράτους".
Κ.Μάρξ-Φ.Ένγκελς, Διαλεχτά έργα, α' τόμος, έκδοση ΚΚΕ 1951, σελ. 147,148.

Κ.Μάρξ: Η αγγλική αποικιοκρατία στην Ινδία "ασυνείδητο όργανο της ιστορίας"

 




Ο Μάρξ στο "Κομμουνιστικό Μανιφέστο" είναι δύσκολο να αποκρύψει τον θαυμασμό που έχει προς την αστική τάξη. "Επαναστατικό ρόλο στην ιστορία" γράφει ότι έπαιξε ενώ συμπληρώνει ότι η "αστική τάξη δε μπορεί να υπάρχει χωρίς να επαναστατεί αδιάκοπά τα εργαλεία παραγωγής, δηλαδή τις σχέσεις παραγωγής, δηλαδή όλες τις κοινωνικές σχέσεις". Η εξύμνηση της συμπληρώνεται στον ρόλο της στην δημιουργία της παγκόσμιας αγοράς, και στην καταστροφή των παμπάλαιων εθνικών βιομηχανιών ενώ συμπληρώνει ότι "η εθνική μονομέρεια και ο εθνικός περιορισμός γίνονται όλο και πιο αδύνατα και από τις πολλές εθνικές και τοπικές φιλολογίες διαμορφώνεται μια παγκόσμια φιλολογία". Ουσιαστικά διαπνέεται με το ίδιο ιδανικό με την αστική τάξη, το ιδανικό του εργαλειακού ορθολογισμού, για την πλήρη κυριαρχία του ανθρώπου πάνω στην φύση. Το αποτέλεσμα είναι ότι η ανάλυση του είναι αποκλειστικά ευρωκεντρική και θεωρεί ότι όλες οι κοινωνίες θα πρέπει να ακολουθήσουν παρόμοια κοινωνική-οικονομική εξέλιξη.
Έτσι εξηγείται γιατί θεωρεί θετικό γεγονός την αγγλική αποικιοκρατία στην Ινδία καθώς ενσωματώνει την χώρα αυτή στην βιομηχανική εξέλιξη. Σε αντίθεση με τον με τον σύγχρονο μας Πολανυί ,που θεωρεί θετικό τον ρόλο των κοινοτήτων σε αυτές τις κοινωνίες, ο Μάρξ τις ζωγραφίζει με μελανά χρώματα. Εδώ βλέπουμε να ξαναγεννάται το παγκόσμιο πνεύμα του Χέγκελ όπου η ιστορία προχωρεί με την ετερογονία των σκοπών , Γράφει: "Βέβαια, όταν η Αγγλία προκαλούσε μια κοινωνική επανάσταση στο Ινδοστάν, κινιόταν μονάχα απο τα πιο χυδαία συμφέροντά της και ο τρόπος που χρησιμοποίησε για να επιβάλει ήταν ηλίθιος. Μα το ζήτημα δεν είναι αυτό. Το ζήτημα είναι αν η ανθρωπότητα μπορεί να εκπληρώσει τον προορισμό της χωρίς μια μια θεμελιακή επανάσταση στις κοινωνικές σχέσεις της Ασίας. Αν όχι τότε η Αγγλία οποιαδήποτε εγκλήματα κι αν διέπραξε, ήταν το ασυνείδητο όργανο της ιστορίας, βάζοντας μπρος την επανάσταση αυτή...Η Αγγλία έχει να εκπληρώσει μια διπλή αποστολή στις Ινδίες, μια καταστρεπτική και μια δημιουργική -την καταστροφή της παλιάς ασιατικής κοινωνίας, και τη δημιουργία της υλικής βάσης ενός δυτικού κοινωνικού καθεστώτος στην Ασία...Οι βρετανοί καταχτητές ήταν οι πρώτοι που ο πολιτισμός τους βρισκόταν σε ανώτερη βαθμίδα και που επομένως ήταν απρόσιτοι για τον ινδικό πολιτισμό. Τον κατάστρεψαν διαλύοντας τις ντόπιες κοινότητες, ξεριζώνοντας τη ντόπια βιοτεχνία και ισοπεδώνοντας καθετί που ήταν μεγάλο και υπερείχε στο ντόπιο κοινωνικό καθεστώς. Οι ιστορικές σελίδες της κυριαρχίας τους στις Ινδίες είναι ζήτημα αν μιλούν για τίποτε άλλο εκτός απ' αυτο το έργο της καταστροφής. Το έργο της αναγέννησης μόλις διαφαίνεται μες από το σωρό των ερειπίων. Ωστόσο έχει αρχίσει πια".
Κ.Μάρξ, Η βρετανική κυριαρχία στις Ινδίες, τα μελλοντικά αποτελέσματα της βρετανικής κυριαρχίας στις Ινδίες, Εκλεκτά έργα, α΄τόμος, εκδόσεις ΚΚΕ, 1951, Σελ. 409,411.

Δευτέρα 4 Μαρτίου 2024

"Για το γεγονός ότι η νεολαία κάποτε δίνει στην οικονομική πλευρά μεγαλύτερη βαρύτητα απ' ό,τι της αναλογεί, φταίμε εν μέρει εμείς οι ίδιοι, ο Μαρξ κι εγώ"F.Engels- Κριτική στον οικονομισμό":

 


Σε επιστολή προς τον Μπλόχ, ο Φ.Ένγκελς, επικρίνει τον μονοδιάστατο οικονομισμό. Βεβαίως όταν έχουν προηγηθεί διάφορα κείμενα των Μάρξ και Ενγκελς όπου η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, η εξέλιξη της τεχνικής, καθορίζουν δεσμευτικά όχι μόνο ότι ονομάζουν "υπερδομή", αλλά τελικά την εξέλιξη του πολιτισμού συνολικά είναι εύλογο να έχουν μείνει στους αναγνώστες τους οι εντυπώσεις αυτές.
Παρόλα αυτά οι σκέψεις αυτές, υπό προϋποθέσεις, μπορούν να οδηγήσουν σε μια ανοιχτή ερμηνεία του μαρξισμού, όπου ότι έχει ονομαστεί ως "υπερδομή" ακολουθεί μια αμφίδρομη σχέση και καθορίζει με την σειρά της την "υποδομή".
Ο Φ.Ενγκελς στην επιστολή του Μπλόχ (Λονδίνο 21,22 Σεπτέμβρη 1890) γράφει μεταξύ άλλων:

" Σύμφωνα με την υλιστική αντίληψη της ιστορίας, ο καθοριστικός παράγοντας στην ιστορία είναι σε τελευταία ανάλυση η παραγωγή και η αναπαραγωγή της πραγματικής ζωής. Ούτε ο Μαρξ, ούτε εγώ ισχυριστήκαμε ποτέ τίποτα παραπάνω. Αν κάποιος διαστρεβλώνει αυτό έτσι που να βγαίνει πως ο οικονομικός παράγοντας είναι ο μοναδικά καθοριστικός, τότε μετατρέπει εκείνη τη θέση σε αφηρημένη, παράλογη φράση, που δε λέει τίποτα. Η οικονομική κατάσταση είναι η βάση, αλλά τα διάφορα στοιχεία του εποικοδομήματος: οι πολιτικές μορφές της ταξικής πάλης και τ΄αποτελέσματα της - τα Συντάγματα, που τα καθορίζει η νικήτρια τάξη ύστερα από τη μάχη που κέρδισε, κτλ -οι νομικές μορφές, κι ακόμα περισσότερο οι αντανακλάσεις όλων αυτών των πραγματικών αγώνων στον εγκέφαλο αυτών που συμμετέχουν στην πάλη, οι πολιτικές, νομικές, φιλοσοφικές θεωρίες, οι θρσκευτικές αντιλήψεις και η παραπέρα ανάπτυξη τους σε συστήματα δογμάτων, ασκούν αυτά την επίδρασή τους πάνω στην πορεία των ιστορικών αγώνων και σε πολλές περιπτώσεις αυτά κυρίως καθορίζουν τη μορφή τους. Είναι μια αλληλεπίδραση όλων αυτών των στοιχείων, μέσα στην οποία επιβάλλεται σε τελευταία ανάλυση, σαν αναγκαιότητα, η οικονομική κίνηση μέσα από το ατέλειωτο πλήθος των συμπτώσεων (δηλ. των πραγμάτων και γεγονότων που η μεταξύ εσωτερική συνάφεια είναι τόσο μακρυνή ή τόσο αναπόδειχτη, που μπορούμε να τη θεωρήσουμε σαν ανύπαρχτη και να μην τη λογαριάζουμε). Διαφορετικά, η εφαρμογή της θεωρίας σε μιαν οποιαδήποτε περίοδο της ιστορίας θα ήταν , μα την αλήθεια, ευκολότερη από τη λύση μιας απλής πρωτοβάθμιας εξίσωσης...Για το γεγονός ότι η νεολαία κάποτε δίνει στην οικονομική πλευρά μεγαλύτερη βαρύτητα απ' ό,τι της αναλογεί, φταίμε εν μέρει εμείς οι ίδιοι, ο Μαρξ κι εγώ"
Κ.Μάρξ-Φ.Ένγκελς, έκδοση ΚΚΕ, 1951, β' τόμος σελ. 572,573,574.

Δευτέρα 26 Φεβρουαρίου 2024

Σχόλια στο Ημερολόγιο του Ι.Μεταξά

 


Από το Ημερολόγιο του Ι.Μεταξά:

Α.

7 Ιανουαρίου 1941
"Θα μας συγχωρήση ο Θεός (δύο λέξεις σβησμένες) το 1915; Φταίμε όλοι! και ο Βενιζέλος ακόμα! Τώρα αισθάνομαι πόσο έφταιξα!"
(εκδόσεις Γκοβόστη, σελ.556).


Β.

Η ερμηνεία του Ι.Μεταξά για την Μεγάλη Ιδέα διατυπώνεται στον επίλογο των 70 άρθρων του με τα οποία διαλέγεται με τον Ε.Βενιζέλο, στην Καθημερινή της 23 Ιανουαρίου 1935. Ουσιαστικά αποτελεί αποδοκιμασία όλης της εθνικής εξόρμησης που προηγήθηκε αλλά και της αλεξανδρινής, βυζαντινής περιόδου. Η επιλογή του αρχαιοελληνισμού -όπως βέβαια αυτός τον ερμηνεύει αποτελεί επανάληψη της μικράς και έντιμης Ελλάδος , της Ελλάδος της Μελούνας. Επηρέασε στις επόμενες δεκαετίες αρκετούς στοχαστές που επικαλούνται έναν φανταστικό ελληνισμό όχι για να ενισχύσουν αλλά για να αποδυναμώσουν το υπαρκτό ελληνικό κράτος. Οι αναφορές στον αποεδαφικοποιημένο ελληνισμό που έχει απορροφηθεί από την αποκλειστική μέριμνα για τον πολιτισμό αποτελούν παραίτηση υπεράσπισης του υπαρκτού ελληνικού κράτους από εξίσου υπαρκτές απειλές από άλλα ισχυρότερα κράτη.

Γράφει ο Ι.Μεταξάς: "Αλλά τι Εθνικόν Ιδεώδες θα την εμπνεύσει, αφού η Μεγάλη Ιδέα κατέπεσε μετά πατάγου; Εδώ είναι το σφάλμα. Δεν κατέπεσεν η Μεγάλη Ιδέα. Κατέπεσεν η προσπάθεια προς πραγματοποίησιν αυτής υπό εδαφική μορφήν. Κατέπεσεν η Ελληνο-βυζαντινή αντίληψις αυτής. Δεν κατέπεσεν όμως η αρχαία αντίληψις αυτής, η αντίληψις της κυριαρχίας του Ελληνισμού, όπου ευρίσκεται και δρα. Το σφάλμα είναι, ότι ενομίσαμεν ότι ημπορούμεν κατ' αναλογίαν με άλλα έθνη, να περιλάβωμεν εντός ορίων εδαφικών τον Ελληνισμόν. Ενώ ακριβώς η ιδιοφυϊα της φυλής μας είναι το να μη έχει όρια. Εις όλην την ιστορίαν μας, πλην του Βυζαντίου, οι Έλληνες απετελούμεν ένα ή πλειότερα ισχυρά κρατικά κέντρα με όρια, ακτινοβολούντα όμως πλοκάμους προς πάσας κατευθύνσεις, και απωτάτας ακόμη. Ούτε η προσπάθεια του Αλέξανδρου όπως του δώσει αλλοίαν μορφήν έσχε διάρκειαν. Αλλά εαν το κρατικόν κέντρον εκ του οποίου εκπορεύεται η φυλετική ζωή έχη όρια, το σύνολον όμως με τους πλοκάμους μαζί δεν δύναται να περιληφθή εις όρια...Αλλά τότε ποια θα είναι η ενότης ενός τοιούτου Ελληνισμού; Ο πολιτισμός του! Και με πολιτισμόν δεν εννοούμεν τον μηχανικόν πολιτισμόν, αλλάτον βαθύτερον πολιτισμόν, όστις είναι η εκ των εγκάτων της φυλής μας εκδήλωσιες της ζωτικότητος, της ιδιοφυϊας της και της ισχύος της...Αυτό ήτο το περιεχόμενον της Μεγάλης Ιδέας του αρχαίου Ελληνισμού. Αν θέλετε, αυτό υπελάνθανε ως Μεγάλη Ιδέα και του εν τω Βυζαντινώ κράτει Ελληνισμού, όχι όμως του Βυζαντινού κράτους, το οποίον κράτος κατά βάθος υπήρξεν όργανον του Ελληνισμού εκείνου. Αλλά το Βυζαντινόν κράτος ήτο κατασκεύασμα των τάσεων και των ροπών του Μεσαίωνος. Ημείς δε τώρα ζώμεν εις τον εικοστόν αιώνα! Ο δε Ελληνισμός όστις κατώρθωσε να φθάση εις τον εικοστόν αιώνα, ενώ τόσα έθνη κατεποντίσθησαν εν τω μεταξύ,βραδέως επαναστρέφει προς τας αντιλήψεις και την νοοτροπίαν του αρχαίου. Αυτή λοιπόν δύναται και κατ' ανάγκην θα είναι η Μεγάλη Ιδέα μας, όχι με το Βυζαντινόν εδαφικόν περιεχόμενον της αρχαίας, δηλαδή κατ' ουσίαν, και πάλιν η επικράτησις της φυλής και εκτός των ορίων του ελληνικού κράτους, ιδιαίτατα δε εις την γειτονίαν αυτού"(Ι.Μεταξά, Ημερολόγιο, εκδόσεις Γκοβόστης, σελ.613,614).


Γ.

Από το Ημερολόγιο του Ι.Μεταξά πολύ ενδιαφέρουσα είναι η ανακοίνωση της 30ης Οκτωβρίου 1940 προς τους ιδιοκτήτες και αρχισυντάκτες του αθηναϊκού τύπου. Αφού διακηρύσσει ότι αυτή την κρίσιμη στιγμή δεν θέλει μόνο την πένα τους αλλά και την ψυχή τους αναλύει με ορθολογικό γεωπολιτικό τρόπο τους λόγους της αντίστασης μέχρι εσχάτων στον Ιταλών εισβολέα. Σε περίπτωση μη αντίστασης η χώρα αυτή την φορά θα είχε διχαστεί σε τρία διαφορετικά κράτη. Παρότι με την απόφαση του ΟΧΙ η χώρα θα υποφέρει, στο τέλος θα εξέλθει νικηφόρα και μεγαλύτερη. Με τρόπο ενωτικό αναφέρεται στην σημασία της πολιτικής που άσκησε ο "αείμνηστος Βενιζέλος", γράφει: "Λοιπόν ακούστε για να συνενοηθούμε. Εγώ κύριοι, όπως επαρκώς σας εξήγησα, ετήρησα μέχρι σήμερον την πολιτικήν του αειμνήστου Βασιλέως Κωνσταντίνου, δηλαδή την πολιτικήν της αυστηράς ουδετερότητος. Έκαναν το παν δια να κρατήσω την Ελλάδα μακράν της συγκρούσεως των μεγάλων κολοσσών. Ήδη μετά την άδικον επίθεσιν της Ιταλίας, η πολιτική την οποίαν ακολουθώ είναι η πολιτική του αειμνήστου Βενιζέλου. Διότι είναι η πολιτική του συνταυτισμού της Ελλάδος με την τύχην της Δυνάμεως, δια την οποίαν η θάλασσα είναι ανέκαθεν όπως είναι δια την Ελλάδα, όχι το εμπόδιον που χωρίζει αλλά η υγρά λεωφόρος που συνδέει"(Ι.Μεταξά, Ημερολόγιο, Γκοβόστης, σελ.525)

Δ.

Οι ιδεολογικές συγκλίσεις δεν συνεπάγονται αναγκαία πολιτικές συγκλίσεις. Ο Ι.Μεταξάς έναντι του φασισμού και του ναζισμού.
Στο Ημερολόγιο του, τον Ιανουάριο του 1941, ο Ι.Μεταξάς απορεί γιατί ενώ ιδεολογικά ταυτίζεται με τα καθεστώτα της Γερμανίας και της Ιταλίας αυτά επιτέθηκαν στην χώρα του. Η ερμηνεία που δίνει, αβάσιμη κατά την άποψη μου, είναι ότι στάθηκαν ιδεολογικά ανακόλουθα. Βεβαίως υπήρχε μια σημαντική διαφορά:ο ναζισμός και λιγότερο ο φασισμός είχαν ιδεολογία ανοικτά αντιεβραϊκή και αντισημιτική, σε αντίθεση με το καθεστώς Μεταξά που στάθηκε φιλικό προς τους Ελληνοεβραίους. Το συμπέρασμα είναι ότι οι ιδεολογικές συγκλίσεις δεν δημιουργούν αναγκαία και πολιτικές συγκλίσεις. Μετά την πτώση της χώρας ο βασιλιάς και τα υπολείματα του καθεστώτος Μεταξά αναχώρησαν για την Μέση Ανατολή. Όμως υπήρξαν και περιπτώσεις στελεχών του όπως του Αρίστου Καμπάνη που διεύθυνε το θεωρητικό περιοδικό "Νέο Κράτος" που συνεργάστηκε με τις δυνάμεις κατοχής ,η συγγραφέας Σίτσα Καραϊσκάκη και δημοσιογράφοι όπως αδερφοί Ωρολογά που ακολούθησαν τον ίδιο δρόμο της συνεργασίας. Αλλά ας δούμει τι υποστήριξε ο Ι.Μεταξάς, 2 Ιανουαρίου 1941:
"Λοιπόν στο ζήτημα της Ελλάδος αποδείχθηκε η ψευτιά και των δύο. Πρώτα φυσικά του Μουσολίνι. Και δεύτερα του άλλου. Η Ελλάς έγινε από της 4ης Αυγούστου Κράτος αντικομμουνιστικό, Κράτος αντικοινοβουλευτικό, Κράτος ολοκληρωτικό, Κράτος με βάση αγροτική και εργατική, και κατά συνέπεια αντιπλουκρατικό. Δεν είχε βέβαιια κόμμα ιδιαίτερα να κυβερνά. Αλλά κόμμα ήτανε όλος ο Λαός, εκτός από τους αδιόρθωτας κομμουνιστάς και τους αντιδραστικούς παλαιοκομματικούς. Επομένως, αν ο Χίτλερ και ο Μουσσολίνι αγωνιζότανε πραγματικά για την ιδεολογία που υψώτανε για σημαία, έπρεπε να υποστηρίζουν παντού την Ελλάδα με όλη τους τη δύναμη. Ακόμα και να ανεχόντανε αν τα άμεσα συμφέροντα ή και η ανάγκη από τη γεωγραφική της θέση έφερνε την Ελλάδα κοντά στην Αγγλία. Λοιπόν, το εναντίον, η Ελλάδα έμεινε μακριά από την Αγγλία -εκτός από την απαραίτητη και αλλοιώς αναγκαία φιλική σχέση. Η Ελλάδα καμμιά βοήθεια ούτε έδωσε ούτε υπεσχέθει εις την Αγγλία. Επομένως η Ιταλία, που ωστόσο ανεγνώριζε την συγγένεια του Ελληνικού καθεστώτος προς το δικό της, έπρεπε να είναι φιλικώτατη προς την Ελλάδα, ειλικρινά και πιστά φιλικώτατη. Και όμως ήταν εχθρική. Από εξ αρχής εχθρική. Και στο τέλος επεζήτησε να την κατακτήσει και να την υποδουλώσει... Ώστε και ο αντικομμουνισμός τους ψεύτικος, και η ολοκληρωτικότητά τους η κρατική ψεύτικη, και ο αντικοινοβουλευτισμός τους ψεύτικός, και η αντιπλουτοκρατία τους ψεύτική, και ό,τι άλλο παρόμοιο ψεύτικο. Αληθινό δε είναι ένας διψασμένος ιμπεριαλισμός. Αυτός για τον οποίο κατηγορούνε τους Άγγλους... Μια φορά είναι όχι μόνον μωρός αλλά και κακόπιστος ο Έλληνας που πιστεύει ακόμα τώρα πλέον, με αυτά που βλέπουμε γύρω μας, σε ιδεολογίες του Χίτλερ και πολύ περισσότερο του Μουσσολίνι. Είναι μεγάλοι άνθρωποι αλλά χαμηλοί. Ούτε σε γερμανικές ιδεολογίες και ρωμαντισμούς. Ιταλικές δεν υπάρχουνε"(Ι.Μεταξά, Το ημερολόγιο μου, εκδόσεις Γκοβόστη, σελ.553,554).
Όλες οι αντι


Κυριακή 18 Φεβρουαρίου 2024

Υπήρξε ιδεολογική απόσταση ανάμεσα στον Γκράμσι και στον Λένιν; Αντιφιλελευθερισμος και στρατιωτικοποίηση της κοινωνίας



 


Διάφορες ερμηνείες αποδίδουν στον στοχαστή και ιδρυτή του Ιταλικού Κομμουιστικού Κόμματος, Αντόνιο Γκράμσι, την δημιουργία ενός διαφορετικού πρότυπου, περισσότερο δημοκρατικού, περισσότερο φιλελεύθερου, από αυτό που δημιούργησε ο Λένιν. Η κατάκτηση της εξουσίας με την κατάκτηση της πολιτιστικής ηγεμονίας στην κοινωνία υπονοούσε την χρήση μεθόδων μη βίαιων, παρότι προϋπέθετε μια ακολουθία διανοούμενων πιστών και υπάκουων όχι μόνο στην κομματική ιδεολογία αλλά και στην κομματική πρακτική.
Φοβούμαι ότι κάτι τέτοιο δεν ίσχυε. Εφόσον ο Γκράμσι υπήρξε κορυφαίος κομμουνιστής όφειλε να ακολουθεί με συνέπεια και δίχως παρεκκλίσεις τον μαρξισμό-λενινισμό. Το συμπέρασμα τεκμαίρεται από διάφορα θεωρητικά του κείμενα.
Στο άρθρο του "Τα λύτρα της ιστορίας" (L' Ordine Nuovo,7 Ιούνη 1919) επισημαίνει: "ο Λένιν έχει αποκαλυφτεί, σύμφωνα και με τις μαρτυρίες όλων όσων τον πλησίασαν, ο πιο μεγάλος πολιτικός της σύγχρονης Ευρώπης: Ο άνθρωπος που εμπνέει την εμπιστοσύνη και που φλογίζει και πειθαρχεί στους λαούς. Ο άνθρωπος που καταφέρνει να συγκρατεί μέσα στο πλατύ του μυαλό όλες εκείνες τις κοινωνικές δυνάμεις του κόσμου που μπορούνε να είναι ευναϊκές για την επανάσταση. Ο άνθρωπος τέλος που κρατάει σε αγωνία και καταβάλλει και τους πιο ραφινάτους και πονηρούς πολιτικούς της αστικής ρουτίνας"(Α.Γκράμσι, Σοσιαλισμός και κουλτούρα, στ' τόμος,μετ.Γ.Μαχαίρας, T.Gori, εκδόσεις Στοχαστής, Αθήνα 1990, σελ.297).
Περισσότερο σημασία έχει η στρατιωτικοποίηση της εργασιακής ζωής, πράγμα που επαναλαμβάνει τον Λένιν όσο και τον Τρότσκι. Στο άρθρο, που είχε γράψει απο κοινού με τον Παλμίρο Τολιάτι με τον τίτλο "Εργατική Δημοκρατία"( L' Ordine Nuovo, 21 Ιούνη 1919) επισημαίνει: "κάθε εργοστάσιο θα αποτελούσε έτσι ένα ή περισσότερα συντάγματα αυτού του στρατού, με τους υπαξιωματικούς του, με τις υπηρεσίες του επικοινωνίας, με τους γραφείς του και με το επιτελείο του, που οι εξουσίες του όμως θα του έχουν ανατεθεί με ελεύθερη εκλογή και δε θα έχουν επιβληθεί αυταρχικά. Δια μέσου των συνελεύσεων, που θα λαβαίνουν χώρα μέσα στο εργοστάσιο, και με την αδιάκοπη δουλειά προπαγάνδας και πειθούς που θα αναπτύσσουν τα πιο συνειδητά στοιχεία, θα γίνει δυνατή μια ριζική μεταμόρφωση της ψυχολογίας του εργάτη"(ό. π. σελ. 309).
Στο θεμελιώδες δοκίμιο του με τον τίτλο "Το κράτος και ο σοσιαλισμός"(L' Ordine Nuovo, 28 Ιούνη 5 Ιούλη 1919) επικρίνει τους αναρχικούς ότι ανήκουν στην ίδια παράδοση με τον φιλελευθερισμό, θεωρεί αναγκαία την ύπαρξη κράτους αλλά και την στρατιωτικοποίηση του κομμουνιστικού κόμματος. Γράφει: "Κάτω απ' αυτή την έννοια, ο κομμουνισμός δεν είναι ενάντια στο "Κράτος", αντίθετα εναντιώνεται αμείλικτα στους εχθρούς του Κράτους, στους αναρχικούς και στους αναρχικούς συνδικαλιστές, καταγγέλοντας την προπαγάνδα τους σαν ουτοπιστική και επικίνδυνη για την προλεταριακή επανάσταση. Κατασκευάστηκε ένα προκαθορισμένο σχήμα, σύμφωνα με το οποίο ο σοσιαλισμός θα ήταν μια "πασαρέλα" που θα οδηγούσε στην αναρχία. Αυτό είναι μια ανόητη προκατάληψη, μια αυθαίρετη υποθήκη του μέλλοντος. Στη διαλεκτική των ιδεών, η αναρχία συνεχίζει τον φιλελευθερισμό, όχι τον σοσιαλισμό. Στη διαλεκτική της ιστορίας, η αναρχία εξοστρακίζεται από το πεδίο της κοινωνικής πραγματικότητας μαζί με τον φιλελευθερισμό. Όσο περισσότερο η παραγωγή των υλικών αγαθών βιομηχανοποιείται και όσο στη συγκεντρωποίηση του κεφαλαίου αντιστοιχεί μια συγκέντρωση των εργαζόμενων μαζών, τόσο λιγότερους οπαδούς έχει η αναρχική ιδέα"(ό. π. σελ. 315). Μάλιστα επαναλαμβάνει : "όλη η φιλελεύθερη παράδοση είναι ενάντια στο Κράτος. Η φιλελεύθερη λογοτεχνία είναι όλη μια πολεμική ενάντια στο Κράτος. Η πολιτική ιστορία του καπιταλισμού χαρακτηρίζεται από μια συνεχή και μανιακή πάλη ανάμεσα στον πολίτη και το Κράτος. Το Κοινοβούλιο είναι το όργανο αυτής της πάλης και τείνει ακριβώς ν' απορροφήσει όλες τις λειτουργίες του Κράτους, δηλαδή να το καταργήσει, απαλλάσοντας το από κάθε πραγματική εξουσία, επειδή η λαϊκή νομοθεσία στρέφεται προς το ν' απελευθερώσει τις κατά τόπους οργανώσεις και τα άτομα από κάθε σκλαβιά και έλεγχο από την κεντρική εξουσία. Αυτή η φιλελεύθερη δράση εντάσσεται στη γενική δραστηριότητα του καπιταλισμού που προσπαθεί να εξασφαλίσει για τον εαυτό του πιο στέρεες και εγγυημένες συνθήκες ανταγωνισμού. Ο ανταγωνισμός είναι ο πιο λυσσασμένος εχθρός του Κράτους. Η ίδια η ιδέα της Διεθνούς έχει φιλελεύθερη καταγωγή.Ο Μάρξ την πήρε από την σχολή του Κόμπτεν και από την προπαγάδα για την ελεύθερη ανταλλαγή αλλά κριτικά"(ό. π. σελ. 316).
Βεβαίως στα πλαίσια της αντιφιλελεύθερης λογικής το κράτος όπως και ο μιλιταρισμός θα καταργηθούν αφού πρώτα για ένα αόριστο χρονικά διάστημα
εξυψωθούν. Ακολούθωντας με συνέπεια τον Λένιν, δίχως να αφήνει περιθώρια φιλελεύθερης-δημοκρατικής ερμηνείας καταλήγει στην στρατιωτικοποίηση της δικτατορίας του προλεταριάτου: " η προλεταριακή δικτατορία πρέπει , για να μπορέσει να επιβιώσει να προσλάβει ένα χαρακτήρα προφανώς στρατιωτικό. Να γιατί το πρόβλημα του σοσιαλιστικού στρατού γίνεται ένα από τα πιο βασικά προβλήματα για λύση. Και γίνεται επείγον, σ' αυτή την προεπαναστατική περίοδο, το να προσπαθήσουμε να εξαλείψουμε τα υπολείμματα της προκατάληψης που καθορίστηκαν από την προηγούμενη σοσιαλιστική προπαγάνδα ενάντια σ' όλες τις μορφές της αστικής κυριαρχίας" (σελ.317).
Ο Α.Γκράμσι θα πεθάνει έγκλειστος του φασιστικού καθεστώτος, που και αυτό όπως και εκείνος εχθρεύονταν τον φιλελευθερισμό και αποθέωναν το κράτος.