Εισήγηση του Σπύρου Κουτρούλη (συγγραφέας) στην διαδικτυακή διημερίδα "Κώστας Παπαϊωάννου, ο φιλόσοφος της συμφιλίωσης. 40 χρόνια από τον θάνατό του (1925-1981)" που διοργανώθηκε από το PPE Lab στις 15 και 16 Ιουνίου 2021
Δευτέρα, 11 Οκτωβρίου 2021
Παρασκευή, 8 Οκτωβρίου 2021
Κ.Καστοριάδης: Ο Πολιτικός του Πλάτωνα- Επτά σεμινάρια στην EHESS-, Μετάφραση: Ζωή Καστοριάδη, Πρόλογος:Πιέρ Βιντάλ- Νακέ, εκδόσεις Ύψιλον, Αθήνα 2020
Ένα σημαντικό έργο του Κ.Καστοριάδη ,από καιρό εξαντλημένο, επανεκδόθηκε και πάλι. Συνιστά ένα παράδειγμα κριτικής και όχι ιδεολογικής ερμηνείας του αρχαιοελληνικού στοχασμού. Ο λόγος του είναι βατός, σαφής, γοητευτικός ακριβώς γιατί γνωρίζει σε βάθος το σύνολο του φιλοσοφικού στοχασμού, από τους προσωκρατικούς, τον Πλάτωνα, τον Αριστοτέλη μέχρι τον Νίτσε, τον Χέγκελ, τον Μαρξ, τον Μπάρτ, τον Ντερριντά.
Η αφετηρία του είναι η ριζική κριτική προς την πολιτική φιλοσοφία του Πλάτωνα, τον οποίο λίγο ως πολύ τον θεωρεί ως προάγγελο του ολοκληρωτισμού. Σε αυτό το σημείο φαίνεται να συναντάται με τα συμπεράσματα του Κ.Πόππερ, αν και ο τελευταίος επιμένει στον πολύπλευρο χαρακτήρα του.
Τον «Πολιτικό» ο Καστοριάδης τον αναλύει εξαντλητικά. Ο αναγνώστης παρακολουθεί τις νοηματικές κυμάνσεις που έχει ο διάλογος και τοποθετείται σε σχέση με το σύνολο του πλατωνικού έργου. Όμως η καταδίκη του δεν διαγράφει την σημαντικότητα που εξακολουθεί να έχει: «Βλέπουμε, ακόμα μια φορά, από την άποψη αυτήν πόσο δίκιο είχε ο Γουάιτχεντ όταν έλεγε ότι το σύνολο της δυτικής φιλοσοφίας μπορεί να κατανοηθεί ως μια σειρά σημειώσεων στο περιθώριο του Πλατωνικού κειμένου»(σελ.236).
Στον «Πολιτικό» υπάρχουν δύο ή τρεις ορισμοί του πολιτικού. Ο πρώτος ορισμός τον ορίζει ως ποιμένα αγέλης αλλά «τον εγκαταλείπει με το εκ προοιμίου προφανές επιχείρημα ότι ανάμεσα σ’ έναν ποιμένα και στα ζώα που οδηγεί στη βοσκή υπάρχει διαφορά φύσεως, πράγμα που δεν ισχύει για τον πολιτικό άνδρα και το «κοπάδι», το οποίο φροντίζει»(σελ. 239). Ο δεύτερος ορισμός θεωρεί τον πολιτικό υφαντή και την πολιτική «υφαντική» που υφαίνει όχι τόσο τις διάφορες κοινωνικές δραστηριότητες όσο τις διάφορες ιδιότητες της ψυχής(σελ.240). Σε αυτό το σημείο, μεγάλο ενδιαφέρον έχουν οι τρεις παρεκβάσεις: ο μύθος της βασιλείας του Κρόνου, η μορφή των πολιτευμάτων, και η επιστήμη ορίζει τον πολιτικό. Μάλιστα ο μύθος του Κρόνου «είναι το πρώτο έντεχνο έργο επιστημονικής φαντασίας της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Υπάρχει σαφώς επιστημονική φαντασία στη μυθολογία, στις Βέδες, αλλά ως έντεχνο γραπτό, η αφήγηση του Πλάτωνα είναι το πρώτο στην ιστορία της λογοτεχνίας»(σελ.208).
Ο Καστοριάδης παρουσιάζει τις διακυμάνσεις και τις μεταβολές της πλατωνικής σκέψης. Ο « Πολιτικός» συναντάται με έναν άλλο διάλογο τον «Φίληβο»: « Ο Φίληβος είναι διάλογος εξαιρετικής σπουδαιότητας. Ο Πλάτων εγκαταλείπει την αρχική του θεωρία περί αρετής, την ταύτιση της αρετής με τη γνώση, και υιοθετεί μια άλλη αντίληψη, που έχει πράγματι ιδιαίτερη σχέση με το μεικτό, το μετριοπαθές, τη δυνατότητα σύνθεσης. Αποδέχεται εντέλει ότι δεν είναι αναγκαίος ο αποκλεισμός της ηδονής ως ηδονής από την ενάρετη ζωή. Αποδέχεται ότι στην ενάρετη ζωή πρέπει, επίσης, να υπάρχει χώρος για την ηδονή – υπό τον όρο, η ηδονή να τοποθετεί στη θέση της»(σελ.181).
Ο Πλάτωνας καταδικάζεται διότι στόχος του είναι η παγίωση της ιστορίας και της θέσμισης της κοινωνίας. Αλλά συγχρόνως ο Καστοριάδης βλέπει το αδιέξοδο κάθε ουτοπίας «δηλαδή κάθε απόπειρας ορισμού και καθορισμού της τέλειας κοινωνίας. Δεν είναι δυνατόν να υπάρξουν τέτοιοι ορισμοί. Οφείλουμε να το γνωρίζουμε ήδη από τον Πολιτικό»(σελ. 84).
Ενώ λοιπόν επικρίνεται ο Πλάτων γιατί γελοιοποιεί χονδροειδώς την Αθηναϊκή Δημοκρατία(σελ.260), συγχρόνως διαπιστώνεται ότι στον «Πολιτικό» για πρώτη φορά δίνεται ο ορισμός του Κράτους δικαίου και του Κράτους νόμου (σελ.267), αλλά και σύμφωνα με όσα μας περιγράφει «καταλήγουμε στο ότι πρέπει να είναι κανείς δημοκράτης και αυτό, σύμφωνα με τον ίδιο τον Πλάτωνα, επειδή η δημοκρατία είναι μέσα στη διαφθορά, το λιγότερο κακό πολίτευμα»(σελ.294,295).
Σε μια υποσημείωση ο Καστοριάδης, που χρειάζεται το ενδιαφέρον του προσεκτικού αναγνώστη για να εντοπίσει την σημασία της, συμφωνεί τελικά με την Χάνα Άρεντ ότι από το πλατωνικό κείμενο μπορούμε να ξεκινήσουμε την κριτική του ολοκληρωτισμού: «η ολοκληρωτική εσωτερίκευση από κάθε πολίτη των ιδεωδών του ολοκληρωτικού Κράτους σημαίνει εντέλει ότι ο καθένας γίνεται ο επιτηρητής του εαυτού του. Καταδότης του εαυτού του στη γενική θέληση, στο Κράτος, στο κόμμα, οπουδήποτε. Έχετε εδώ έναν άγνωστο χ που μπορείτε να τον αντικαταστήσετε με ό,τι θέλετε- και έχουμε ερμηνείες του Ρουσσώ από την Χάνα Άρεντ προς αυτή την κατεύθυνση. Μέσα σ’ αυτές τις διαπιστώσεις του Πολιτικού βρίσκεται επομένως ο πυρήνας της κριτικής κάθε ολοκληρωτικού πολιτεύματος, ακόμα και κάθε γραφειοκρατικής εξουσίας, συμπεριλαμβανομένης και της διαχείρισης της εργασίας μέσα στα εργοστάσια, των κανονισμών, των αρχιεργατών …»(σελ.297).
Τρίτη, 28 Σεπτεμβρίου 2021
Δευτέρα, 27 Σεπτεμβρίου 2021
Παναγιώτης Κονδύλης: Η παλιά και νέα θεότητα
Στο περιοδικό "Σημειώσεις" διεξήχθη ένας σημαντικός διάλογος ανάμεσα στον Παναγιώτη Κονδύλη από την μια πλευρά και από την άλλη πλευρά τον Μάριο Μαρκίδη, τον Γεράσιμο Λυκιαρδόπουλο και τον Στέφανο Ροζάνη. Με αξιοζήλευτη γλωσσική σαφήνεια, που προυποθέτει όχι μόνο ένα άρτιο γλωσσικό αισθητήριο αλλά και μια ολοκληρωμένη φιλοσοφική παιδεία, θέτουν κρίσιμα ερωτήματα και αποτολμούν να δώσουν απαντήσεις ο καθένας βέβαια από την δική του οπτική. Είναι κρίσιμες οι παρατηρήσεις του Π.Κονδύλη για την δομή της σκέψης και το εννοιολογικό περιεχόμενο, τις μεταμορφώσεις της θεολογικής σκέψης και την σύνδεση ανάμεσα στο νόημα, τις αξίες και την κυριαρχία.
Μεταξύ άλλων ο Π.Κονδύλης σημειώνει:
"Η διαστολή ανάμεσα στην εννοιολογική δομή μιας κοσμοθεωρίας και στο περιεχόμενο της γίνεται εύκολα αντιληπτή, όταν αναλογιστούμε δυο αντιμαχόμενες θρησκείες. Μολονότι η κάθε μια θεωρεί την άλλη σφαλερή -ως προς το περιεχόμενο- και την καταπολεμά, ωστόσο και οι δυο τους, σαν εννοιολογικές δομές, παρουσιάζουν τα γνωρίσματα εκείνα που χαρακτηρίζουν το φαινόμενο "θρησκεία" γενικά: χωρισμός του κόσμου σε αόρατο Εκείθεν και ορατό Εντεύθεν, υποταγή του δεύτερου στο πρώτο, δικαίωση των εκάστοτε πράξεων των εκπροσώπων της θρησκείας διαμέσου της αναφοράς στο πρώτο κτλ. κτλ. (σελ.32,33).
Ο Κονδύλης προσθέτει: "Ο Θεός εκθρονίζεται και ενθρονίζεται ο Άνθρωπος, η Ιστορία γίνεται Σύμπαν κι ο Άνθρωπος Δημιουργός. Αυτή είναι η δραστικότερη απάντηση των Νέων Χρόνων στο ερώτημα που, όπως είπαμε, τους παίδεψε από την αρχή τους ως τον 19ο αι.: πως είναι δυνατό να παραμεριστεί ο Θεός χωρίς να προκύψει απ' αυτό μηδενισμός"(σελ.42).
Ο Κυρίαρχος οφείλει να καθορίζει δεσμευτικά το Νόημα: "Κυρίαρχος είναι όποιος σε κάθε δεδομένη στιγμή είναι αρκετά ισχυρός, ώστε να αποφασίζει δεσμευτικά, τι σημαίνει συγκεκριμένα η Ιδέα του Ανθρώπου για τον εμπειρικό άνθρωπο δηλαδή τι υποχρεώσεις και καθήκοντα του επιβάλλει. Η δραστική απόρριψη του σκεπτικισμού-μηδενισμού, δηλαδή η έξαρση του νοήματος της ζωής και η κλίμακα αξιών μετατρέπονται εδώ, σε βάσεις της κυριαρχικής νέας κοσμοθεωρίας. Ο Άνθρωπος είναι η κατασκευή εκείνη που δίνει στις αποφάσεις των νέων κυρίαρχων υπερπροσωπικό, ακλόνητο κύρος, το ίδιο όπως στους παλιούς η κατασκευή του Θεού. Ο Άνθρωπος γίνεται για τον άνθρωπο λύκος"(σελ.49,50). Νομίζω ότι δεν θα ήταν αυθαίρετο να συγκρίνουμε τα συμπεράσματα αυτά με τα αντίστοιχα του Στίρνερ.
Περισσότερο γλαφυρός ο Π.Κονδύλης στο φιλοσοφικό του αριστούργημα "Ισχύς και Απόφαση" συμπεραίνει: "από τη στιγμή που η ορμή της αυτοσυντήρηησης μέσα στον πολιτισμό υψώνεται στο επίπεδο του ιδεατού και μετατρέπεται σε πίστη προς το νόημα της ζωής, όποιος εγείρει αξιώσεις κυριαρχίας είναι υποχρεωμένος να τονίζει το νόημα της ζωής, γιατί η έλλειψη νοήματος στη ζωή θα σήμαινε ότι και κάθε αξίωση κυριαρχίας στερείται νόημα, και έτσι θα αφαιρούσε κάθε δεσμευτικότητα από την παρότρυνση παροχής θυσιών. Άπο την άποψη αυτή οφείλουν όλοι-εξουσιαστές, υπήκοοι και επαναστάτες να είναι εξ ίσου ηθικιστές(σελ.92).
Πέμπτη, 16 Σεπτεμβρίου 2021
«Ἡ Φιλοσοφική Προσέγγιση τῆς Νεοελληνικῆς Λογοτεχνίας ἀπό τόν Χρῆστο Μαλεβίτση» , 24 Σεπτεμβρίου 2021, Σπυροπούλειο Πολιτιστικό Ἵδρυμα
ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ
Ὁ Σύνδεσμος Φίλων Χρήστου Μαλεβίτση, σέ συνεργασία μέ τόν Ο.Κ.Α.Π.Α. τοῦ Δήμου Φιλοθέης-Ψυχικοῦ, σᾶς καλεῖ νά τιμήσετε μέ τήν παρουσία σας τήν ἐκδήλωση μέ θέμα «Ἡ Φιλοσοφική Προσέγγιση τῆς Νεοελληνικῆς Λογοτεχνίας ἀπό τόν Χρῆστο Μαλεβίτση» πού θά πραγματοποιηθεῖ στίς:
24 Σεπτεμβρίου 2021, ἡμέρα Παρασκευή καί ὥρα 18:00,
στό Σπυροπούλειο Πολιτιστικό Ἵδρυμα,
Ἁγίας Σοφίας 1 καί Κηφισίας, Νέο Ψυχικό.
Εἰσηγητές:
Μαρία Σπυροπούλου-Θεοδωρίδου: «Χρῆστος Μαλεβίτσης: Βλέμμα στοχαστικό στόν Ἀλέξανδρο Παπαδιαμάντη».
Σπύρος Κουτρούλης: «Χρῆστος Μαλεβίτσης: Σεφέρης καί Χάιντεγκερ».
Μιχάλης Ἀ. Μελετίου: «Ἡ φιλοσοφική διάσταση τοῦ δημοτικοῦ τραγουδιοῦ μέ ἀφετηρία τόν στοχασμό τοῦ Χρήστου Μαλεβίτση».
Χριστίνα Παπαγγελῆ: «Τό μυστικό στοιχεῖο στήν ποίηση τοῦ Διονυσίου Σολωμοῦ, κατά τόν Χρῆστο Μαλεβίτση».
Συντονιστής: Σπύρος Ἀ. Γεωργίου.
Σε αυτό τον σύνδεσμο εικόνες και στιγμιότυπα από την εκδήλωση:https://www.malevitsis.gr/sfxm/drastiriotites/ekdiloseis/24-9-21
Τετάρτη, 8 Σεπτεμβρίου 2021
Ο Στρατηγός Μακρυγιάννης κατά των δημαγωγών και της πατριδοκαπηλίας
Μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους στόχος του ήταν η απελευθέρωση του υπόδουλου ελληνισμού και για αυτό έγιναν προσπάθειες να υποκινηθούν επαναστάσεις την Μακεδονία και την Κρήτη. Όμως το ελληνικό κράτος ήταν εξαιρετικά ασθενές και δεν μπορούσε ούτε να αντέξει ένα νέο πόλεμο με την Τουρκία , αλλά ούτε και να προσφέρει τα μέσα στον τουρκοκρατούμενο ελληνισμό ώστε να δημιουργήσει κινήματα με πιθανότητες επιτυχίας. Συνεπώς θα έπρεπε να κερδίσει χρόνο ώστε να ενισχυθεί η οικονομία του και να οργανωθεί ο στρατός του. Το διάστημα αυτό ήταν η κατάλληλη στιγμή για να εμφανιστούν δημαγωγοί και οι δημοκόποι που θα εκμεταλλεύονταν το εθνικό ζήτημα. Ο Μακρυγιάννης καταγγέλει την φιλορώσική Φιλορθόδοξη Εταιρεία και τον Στέφανο Βαλλιάνο.
"Από τ' άλλο το κόμμα, της Φιλορθόδοξης Εταιρίας, ένας λεγόμενος Στέφανος Βαλλιάνος είχε κάμη μίαν εταιρίαν δια την μεγάλην ιδέαν, τα έξω, και βάνει όλους τους σουρτούκηδες· και τους γέλαγε και τους έλεγε έχει καράβια, όπλα, τζεπχανέδες πλήθος και στρατέματα και πεντακόσες-χιλιάδες τάλλαρα. Γέλαγε τους ανθρώπους, τους έπαιρνε χρήματα, τα 'τρωγε. Ύστερα πήγαινε και τους πρόδινε όλους εις την Κυβέρνηση και τον Βασιλέα. Με τοιούτον άνθρωπον και με τοιούτα μέσα θέλουν να κάμουν κίνημα δια την μεγάλη ιδέα, να πάνε εις την Κωσταντινόπολη. Σύναξαν ανθρώπους -τους " ρωτούσαν· "Ποιοι είναι οι αρχηγοί;" Τους έλεγαν πολλούς και το Μακρυγιάννη," εκείνους τους ανθρώπους οπού ήταν με γνώση, με πατριωτισμόν κι' αγαπούσαν το καλό της πατρίδας. Τους σουρτούκηδες τους γέλαγε ο Βαλλιάνος μ' ασκιά γιομάτα αγέρα κι' από το άλλο μέρος έπαιρνε χρήματα όπου εύρισκε κι' απάταγε πολλούς. Κ' έλεγε ύστερα εις την Κυβέρνηση και εις τον Βασιλέα αυτά τα μυστήρια. Τον είδα 'θουσιασμένον πριν την Τρίτη-Σεπτεβρίου, τον ήφερα εις το σπίτι μου· του είπα ότι όποιος φαντάζεται να κάμη καλό εις την πατρίδα πρέπει να συλλογέται ότι να κιντυνέψη ένα σπίτι το ματαφκειάνομεν- είναι πατρίδα· κ' έχομεν και δυνατούς οχτρούς κ' εμείς είμαστε αδύνατοι."( Απομνημονεύματα, εκδόσεις Μπάυρον, σελ.462,463)
Πέμπτη, 2 Σεπτεμβρίου 2021
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)
