Σαρλ Μπετελέμ: Οι ταξικοί αγώνες στην ΕΣΣΔ, 3η περίοδο 1930-1941, Τόμος Γ1 Οι κυριαρχούμενοι, Τόμος Γ2 Οι κυρίαρχοι, μετάφραση Σπύρος Κακουριώτης, εκδόσεις Κουκκίδα, σελ.725, Αθήνα 2017

Ως μνημειώδες αναφέρεται το έργο του Σ.Μπετελέμ που επιχειρεί να ερμηνεύσει το κοινωνικό καθεστώς της πρώην ΕΣΣΔ και συνεπώς να κατανοήσει έγκυρα τους λόγους της παρακμής και τελικά της κατάρρευσης του. Αλλά μνημειώδη είναι και η έκδοση του στην ελληνική γλώσσα από τις εκδόσεις Κουκκίδα του Δημήτρη Δημόπουλου. Νομίζω ότι η αναγνωστική προσπάθεια θα είναι πιο ολοκληρωμένη αν συνδυαστεί με την μελέτη του έργου του Κώστα Παπαϊώαννου " Η γένεση του ολοκληρωτισμού".
Μακρυά από το να προσδιορίζονται ως "εκφυλισμένα εργατικά κράτη" όπως έγραφε ο Τρότσκυ ο Σ.Μπετελέμ τα προσδιορίζει ως "κρατικό καπιταλισμό". Βεβαίως μια τέτοια ορολογία που εφαρμόζει την μαρξική κριτική στον σοβιετικό σχηματισμό αποσκοπεί να δείξει ότι παρότι άλλαξαν οι νομικές σχέσεις ιδιοκτησίας από ιδιωτικές σε κρατικές , οι πραγματικές κοινωνικές σχέσεις παρέμειναν αλώβητες και άρα 
εκμεταλλευτικές ("η κρατική ιδιοκτησία αφήνει ανέγγιχτη τη μισθωτή σχέση εκμετάλλευσης και το μόνο που κάνει είναι να επιτρέπει την ανάδυση μιας ειδικής μορφής καπιταλιστικής ιδιοκτησίας, που αναπτύσσεται πλήρως με τον κρατικό σχεδιασμό" σελ.348). Η εμμονή των κρατούντων για την δημιουργία βαριάς βιομηχανίας σε μια υπανάπτυκτη χώρα προϋπέθετε την πρωτογενή συσσώρευση κεφαλαίου με την χρήση εκτεταμένης κρατικής βίας, την καταστροφή των αγροτών αλλά και την ευρύτατη χρήση της καταναγκαστικής εργασίας και των στρατοπέδων συγκέντρωσης. Παρότι η καταναγκαστική εργασία δεν θα μπορούσε να είναι ιδιαίτερα παραγωγική όμως χρησιμοποιείτο εκεί που η χρησιμοποίηση εργατών υπό ομαλές συνθήκες θα ήταν περίπου ανέφικτη. Φυσικά η απουσία της αγοράς είχε ως αποτέλεσμα την ανορθολογική χρήση των πόρων και την συγκρότηση μίας νέας τάξης γύρω από το κομμουνιστικό κόμμα η οποία ήταν υπόλογη μόνο στην ηγεσία. Η κοινή λογική βέβαια κακόπαθε από την ιδεολογική της χρήση. Ο Στάλιν, ακολουθώντας τον Λένιν, ισχυριζόταν ότι το κράτος θα μαραθεί όταν αποκορυφωθεί η ισχύς του ("η απονέκρωση του κράτους δεν θα γίνει με το αδυνάτισμα της κρατικής εξουσίας, μα με το δυνάμωμά της στον ανώτατο βαθμό",σελ.376). Ίσως σε αυτό το σημείο θα πρέπει να αναζητηθούν οι ευθύνες του Hegel , του Ηράκλειτου ή της μαρξικής ερμηνείας του.
Ο σταλινισμός αντιστρέφει την πραγματικότητα, θεμελιώνεται πάνω στον μύθο ότι τον Οκτώβριο του 1917 εγκαθιδρύθηκε η προλεταριακή εξουσία και στον άλλο μύθο ότι στην δεκαετία του ' 30 οικοδομήθηκε ο σοσιαλισμός. Συγχρόνως κατασκευάζει μια νέα γλώσσα "αυτή η κωδικοποιημένη γλώσσα παίρνει σιγά-σιγά τη μορφή ξύλινης γλώσσας, μιας γλώωσας νεκρής, απ' όπου αφαιρέθηκε η ζωή, καθώς έχασε κάθε επαφή με την πραγματικότητα"(σελ.407).
Φυσικά δεν είναι λιγότερες οι ευθύνες του Τρότσκυ. Άλλωστε ως υπουργός Άμυνας κατέστειλε την εξέγερση της Κροστάνδης, ενώ πριν από τον Στάλιν , επεδίωκε την βίαιη κολλεκτιβοποίηση και την ταχύτατη εκβιομηχάνιση. Βεβαίως ήταν ο Τρότσκυ που το 1904 κατήγγειλε τον Λένιν: " οι μέθοδοι του Λένιν οδηγούν στο εξής: η οργάνωση του κόμματος (μια ολιγάριθμη επιτροπή) υποκαθιστά το κόμμα. η Κεντρική Επιτροπή υποκαθιστά την οργάνωση του κόμματος,και τελικά ένας "δικτάτορας" υποκαθιστά την Κεντρική Επιτροπή"(σελ.532).
Γράφει ο Σ.Μπετελέμ στον πρόλογό του: " έτσι η εξουσία που εγκαθιδρύθηκε τον Οκτώβρη του 1917 από τους μπολσεβίκους, που παρουσιάζεται σαν "δικτατορία του προλεταριάτου", είναι, στην πραγματικότητα, μια δικτατορία στο όνομα του προλεταριάτου, που ασκείται τελικά πάνω στην ίδια την εργατική τάξη. Σε πολλές περιπτώσεις, ο Λένιν αναγνώριζε σιωπηρά αυτήν την πραγματικότητα. Έτσι,το 2019 διακηρύσσει ότι η δικτατορία του προλεταριάτου στη Σοβιετική Ρωσία αποτελεί μια "κυβέρνηση για τους εργαζόμενους" αλλά δεν είναι μια "κυβέρνηση από τους εργαζόμενους". Προσέθετε μάλιστα ότι η εξουσία δεν είναι αυθεντικά προλεταριακή. Μολονότι ο Λένιν αποφεύγει να καταλήξει σε αυτό το συμπέρασμα, τα λόγια του σημαίνουν πως η "δικτατορία του προλεταριάτου" δεν είναι παρά καθαρή φαντασίωση, που παρουσιάζει με αντεστραμμένη μορφή τις πραγματικές σχέσεις που έχουν διαμορφωθεί, αυτές μια δικτατορίας που ασκείται επί του προλεταριάτου"(σελ.19).
Ο Σ.Μπετελέμ περιγράφει τα χαρακτηριστικά της σοβιετικής κοινωνίας ως εκμεταλλευτικά: " Ούτε η Οκτωβριανή Επανάσταση ούτε η σταλινική επανάσταση κατάργησαν την καπιταλιστική εκμετάλλευση, προχώρησαν μονάχα σε μια σειρά μετασχηματισμών των νομικών μορφών με τις οποίες πραγματοποιούνταν, από τους οποίους προέκυψαν ιδιαίτερες πολιτικές μορφές κυριαρχίας. Μετά τον Οκτώβρη, την πραγματική εξουσία ασκεί όλο και περισσότερο η ηγεσία μέσω του κομματικού μηχανισμού. Οι μετασχηματισμοί τους οποίους υφίσταται, προϊόντος του χρόνου, το κόμμα, τόσο εξαιτίας των αντικειμενικών συνθηκών όσο και λόγω της ιδεολογίας των ηγετών του, έχουν ως συνέπεια την όλο και μεγαλύτερη αυτονόμηση του κομματικού μηχανισμού από τα μέλη, ενώ η ηγεσία στρατολογεί η ίδια τα στελέχη της και εκκαθαρίζει όσους δεν είναι επαρκώς υποταγμένοι σ' αυτήν. Έτσι, τη δεκαετία του 30, διαμορφώνεται ένα κόμμα πραγματικά "νέου τύπου"(σελ.23). Σύμφωνα λοιπόν με τον συγγραφέα "ο Οκτώβρης βρίσκεται λοιπόν στις ρίζες αυτού που θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε μεγάλη αυταπάτη του 20ου αιώνα"(σελ.25).Η εξουσία αυτή θεμελιώθηκε πάνω στην μαζική καταστολή και τρομοκρατία( σελ,245) που ενώ αρχικά κατευθύνθηκε στους αγρότες στους αντιφρονούντες που κινούνταν εκτός κόμματος, στο τέλος είχε ως αντικείμενο τους εργάτες και τα ίδια τα μέλη και τα στελέχη του κόμματος με αποκορύφωμα τις περιβόητες δίκες της Μόσχας οπότε και αποδεκατίστηκε σχεδόν όλη η πρώτη γενιά των μπολσεβίκων.Το 1938 ο πληθυσμός των στρατοπέδων Γκουλάγκ ανερχόταν σε 4,32 εκατ. ενώ "τα στρατόπεδα της Κολιμά αποτελούν μέρος του συμπλέγματος Ντάλστροϊ, το οποίο καταλαμβάνει έκταση τεσσερις φορές μεγαλύτερη από τη Γαλλία(σελ.279). 
Φυσικά πίσω από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης υπήρχε μια οικονομική λογική . Για να παρακινηθούν οι εργαζόμενοι να μετακινηθούν στην Σιβηρία , στην Άπω Ανατολή και στον Βορρά, μέσα σε ένα καθεστώς περιορισμού στην παραγωγή καταναλωτικών αγαθών, θα έπρεπε να συμπιεστούν περισσότερο οι πραγματικοί μισθοί των "ελεύθερων εργαζόμενων" στις δυτικές περιφέρειες της ΕΣΣΔ, κάτι που, πολιτικά, θα ήταν πολύ δύσκολο"(σελ.296). Τελικά "μεταξύ 1929 και 1953 κόστισε στη Σοβιετική Ένωση δημογραφικές απώλειες που ξεπέρασαν τα 20 εκατομμύρια ζωές, ήταν δηλαδή μεγαλύτερες από τις απώλειες που υπέστη κατά τον Β' Παγκόσμιο πόλεμο. Εξαιτίας της πέρασαν από τα στρατόπεδα δεκάδες εκατομμύρια άνδρες και γυναίκες"(σελ.298).
Όλες οι παραδοσιακές σχέσεις ανάμεσα σε διευθυντές και διευθυνόμενους , μέσα στην ΕΣΣΔ αναγεννήθηκαν με πιο δραματικό τρόπο ακριβώς γιατί δεν υπήρχαν πολιτικά δικαιώματα. Οι ανισότητες βεβαίως διευρύνθηκαν γιατί ο εκάστοτε διευθυντής είχε πλέον την ευθύνη του εργοστασίου. Οι εργάτες θύμιζαν περισσότερο στρατιώτες, άλλωστε και ο Λένιν και ο Τρότσκυ θαύμαζαν την γερμανική πειθαρχία. Φυσικά το σύστημα αποδείχθηκε εξόχως αναποτελεσματικό, εξαιρετικά αδύναμο να μπορέσει να παρακολουθήσει τις τεχνολογικές καινοτομίες.
Όμως η ΕΣΣΔ λειτούργησε ως κλασσικό κράτος στην υπεράσπιση των εθνικών συμφερόντων του. Κάθε πολίτης του έπρεπε να υπερασπιστεί την σοβιετική πατρίδα αλλά και κάθε ανά τον κόσμο κομμουνιστής θα έπρεπε να υπερασπιστεί την μεγάλη σοβιετική πατρίδα. Ο Σ.Μπετελέμ αναφέρεται στην τάση του "εθνομπολσεβικισμου". Ανεξάρτητα από τα ιδεολογικά της χαρακτηριστικά ,οι Σοβιετικοί όφειλαν να υπερασπιστούν το κράτος τους ,όταν δέχθηκαν την γερμανική επίθεση αλλά και κατά τα άλλα λειτούργησαν με την κλασσική κρατική λογική που τους υπαγόρευε να προχωρούν όταν η ισχύς τους το επέτρεπε και να υποχωρούν όταν οι αδυναμίες τους το επέβαλαν.
Τον Δεκέμβριο του 1982 , λίγα χρόνια πριν την κατάρρευση της ΕΣΣΔ με πρωταγωνιστή την ίδια την κομματική ηγεσία,ο Σ.Μπετελέμ , γράφει στο Παρίσι, : " στο σύστημα αυτό, η κυρίαρχη τάξη, που αποτελείται από μια κομματική μπουρζουαζία επικεφαλής της οποίας βρίσκεται μια ηγετική ολιγαρχία, είναι εντελώς αποκομμένη από τα πραγματικά προβλήματα του πληθυσμού. Ζει σε όλο και πιο προνομιακές συνθήκες, ενώ το βιοτικό επίπεδο της μάζας των εργαζομένων παραμένει σε στασιμότητα εδώ και χρόνια τείνοντας να επιδεινώνεται. Η τάξη αυτή αποδεικνύεται μέχρι στιγμής ανίκανη να επιλύσει τα προβλήματα που την κατακλύζουν, γιατί οι διάφορες ομάδες και στρώματα που την απαρτίζουν είναι παγιδευμένα σε ένα δίκτυο εξουσιαστικών σχέσεων που ασκούν παραλυτική επίδραση. Στους κόλπους της τάξης αυτής, ο καθένας είναι υποτακτικός κάποιου ανώτερου κι αφεντικό ενός μεγαλύτερου ή μικρότερου αριθμού ανθρώπων. Επικεφαλής της βρίσκεται το μεγάλο αφεντικό, ο γενικός γραμματέας που δεν μπορεί να δράσει παρά συνυπολογίζοντας τις επιθυμίες αυτών που βρίσκονται ιεραρχικά πιο κοντά του"(σελ.708,709).

Ελληνισμός: υπετροφικό ή ατροφικό Εγώ ή Κ.Τσάτσος κατά Σ.Ράμφου

Ο Σ.Ράμφος στα έργα των τελευταίων δεκαετιών επισημαίνει ότι ο Έλληνας έχει ένα ατροφικό Εγώ που τον οδηγεί να κρέμεται από συλλογικές ταυτότητες όπως η οικογένεια. Στο γεγονός αυτό εντοπίζει την πηγή της ελληνικής κακοδαιμονίας. Αντίθετα ο Κ.Τσάτσος στο έργο του "Αφορισμοί και Διαλογισμοί" (εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Δεύτερη σειρά, Αθήνα 2009) που δεν έχει σχολιασθεί όσο του αξίζει, καταλήγει ότι ο Έλληνας διαχρονικά στοιχειώνεται από ένα υπετροφικό Εγώ που τον οδηγεί αφενός να είναι εξαιρετικά δύσκολο να ακολουθεί κανόνες αφετέρου να ρέπει προς τους εμφύλιους πολέμους.Επιπλέον ο Έλληνας είναι δύσκολο να αναγνωρίσει την αξία ενός άλλου Έλληνα, αφού κάτι τέτοιο το ερμηνεύει ως υπαρξιακή απειλή πρώτα-πρώτα για την ίδια την ψυχική του ισορροπία.Ο φθόνος συνεπώς είναι ένα βαθύ αρνητικό αίσθημα με σημαντική κοινωνική επίδραση, αφού αποτρέπει την διάκριση. Ο Θ.Κολοκοτρώνης έγραφε πόσο δύσκολο ήταν να διοικήσει ένα σχετικά ολιγομελές σώμα Ελλήνων ακριβώς γιατί δεν μπορούν να ενταχθούν εύκολα σε συλλογικές οργανώσεις. Γι αυτό η δημιουργία των κοινοτήτων αποτελούν σε ένα βαθμό την θετική υπέρβαση του αντικοινωνικού Εγώ. Όμως στον καιρό της κρίσης δεν αναπτύχθηκαν νέοι θεσμοί αλληλεγγύης - συνεταιριστικές κινήσεις κλπ- εκτός από την εκκλησία που είναι ο μόνος θεσμός που μπορεί να λειτουργεί αλληλέγγυα.
Το απόσπασμα από το έργο του Κ.Τσάτσου ονομάζεται "Οξυρρύγχειοι Πάπυροι" και υποτίθεται ότι είναι επιστολές του ρωμαίου συγκλητικού του Μενένιου Άπιου που υποτίθεται ότι απευθύνονται στον ανθύπατο Ατίλιο Νάβιο. Ο Κ.Τσάτσος θαύμαζε την ρωμαϊκή σκέψη και γι' αυτό μετάφρασε Κικέρωνα. Βεβαίως εδώ πρόκειται για ένα λογοτεχνικό εύρημα που σκοπό έχει να περιγράψει σε τρίτο πρόσωπο κάποια αναλλοίωτα χαρακτηριστικά μας. Γράφει λοιπόν:
"Ο έλληνας είναι πιο εγωιστής από μας και συνεπώς και από όλα τα έθνη του κόσμου. Το άτομο του είναι "πάντων χρημάτων μέτρον" κατά το ρητό του Πρωταγόρα. Αδέσμευτο, αυθαίρετο, και ατίθασο, αλλά και αληθινά ελεύθερο ορθώνεται το εγώ των ελλήνων. Χάρις σε αυτό σκεφθήκανε πηγαία, πρώτοι αυτοί, όσα εμείς αναγκαζόμαστε σήμερα να σκεφθούμε σύμφωνα με τη σκέψή τους. Χάρις σε αυτό βλέπουν με τα μάτια τους και όχι με τα μάτια εκείνων που είδαν πριν απ' αυτούς. Χάρις σε αυτό η σχέση τους με το σύμπαν, με τα πράγματα και τους ανθρώπους δεν μπαγιατεύει, αλλά είναι πάντα νέα, δροσερή και το κάθε τι, χάρις σε αυτό το εγώ, αντιχτυπάει σαν πρωτοφανέρωτο στην ψυχή τους. Είναι όμως και του καλού και του κακού πηγή τούτο χάρισμα. Το ίδιο εγώ που οικοδομεί τα ιδανικά πολιτικά συστήματα, αυτό διαλύει και τις πραγματικές πολιτείες των ανθρώπων. Και ήρθανε οι καιροί όπου ο ελληνικός εγωισμός ξέχασε την τέχνη που οικοδομεί τους ιδανικούς κόσμους, αλλά δεν ξέχασε την τέχνη που γκρεμίζει τις πραγματικές πολιτείες. Και εμείς τους συναντήσαμε, καλέ Ατίλιε, σε τέτοιους καιρούς και γι' αυτό η κρίση μας γι' αυτούς συμβαίνει να είναι τόσο αυστηρή, που κάποτε καταντάει άδικη. Αλλά και πως να μην είναι; Η μοίρα μας έταξε νομοθέτες του κόσμου και το ελληνικό άτομο περιφρονεί το νόμο. Δεν παραδέχεται άλλη κρίση δικαίου παρά την ατομική του, που δυστυχώς στηρίζεται σε ατομικά κριτήρια. Απορείς πως η πατρίδα των πιο μεγάλων νομοθετών έχει τόση λίγη πίστη στο νόμο. Και όμως από τέτοιες αντιθέσεις πλέκεται η ψυχή των ανθρώπων και η πορεία της ζωής των. Σπάνια οι έλληνες πείθονται "τοις κείνων ρήμασι". Πείθονται μόνο στα ρήματά τα δικά τους και ή αλλάζουν τους νόμους κάθε λίγο, ανάλογα με τα κέφια της στιγμής ή όταν δεν μπορούν να τους αλλάξουν, τους αντιμετωπίζουν σαν εχθρικές δυνάμεις και τότε μεταχειρίζονται εναντίον τους ή τη βία ή το δόλο. Α! τόσο τη χαίρεται ο έλληνας την εύστροφη καταδολίευση τους, τους σοφιστικούς διαλογισμούς που μεταβάλουν τους νόμους σε ράκη!... Οι έλληνες λίγα πράγματα σέβονται και σπάνια όλοι τους τα ίδια. Και προς καλού και προς κακού στέκουν απάνω από τα πράγματα. Για να κρίνουν αν ένας νόμος είναι δίκαιος, θα τον μετρήσουν με το μέτρο της προσωπικής των περίπτωσης, ακόμα και όταν υπεύθυνα τον κρίνουν στην εκκλησία ή στο δικαστήριο. Ο έλληνας ζητεί από το νόμο δικαιοσύνη για τη δική του προσωπική περίπτωση(σελ. 249,250,251).
"Βοηθάει πρόθυμα και τον ξένο, με την ιδέα μάλιστα, που χάρις στους μεγάλους στωικούς, πάντα τον κατέχει, μιας πανανθρώπινης κοινωνίας. Του αρέσει να δίνη στον ασθενέστερο, στον αβοήθητο, είναι και αυτός ένας τρόπος υπεροχής...Και αυτό εννοούσα λέγοντας πως ο έλληνας αδιαφορεί για τον πλησίον του . το πάθος του εγωισμού τον εμποδίζει να ασχολείται με τον άλλο, να συνεργάζεται μαζί του. Και φυσικά από την έλλειψη τούτη της αλληλεγγύης ματαιώνονται στις ελληνικές κοινωνίες οι κοινές προσπάθειες. Η δράση του έλληνα κατακερματίζεται σε ατομικές ενέργειες, που συχνά αλληλοεξουδετρώνονται και συγκρούονται...Μόνο όταν δημιουργηθούν συμφέροντα που συμβαίνει να είναι κοινά σε πολλά άτομα μαζί, βλέπεις την συναδέλφωση και την αλληλεγγύη. πολύ σπάνια για την προάσπιση κοινών ιδανικών. Κοινά ιδανικά σχεδόν δεν υπάρχουν. Στον κάθε έλληνα τα ιδανικά είναι ατομικά. Γι' αυτό οι πολιτικές των φατρίες είναι φατρίες συμφερόντων και το ιδανικό του κάθε ηγέτη είναι ο εαυτός του...Κινημένος από την ίδια αυτήν εγωπάθεια, τη ρίζα αυτήν κάθε ελληνικού κακού, - ας βοηθήσουν οι θεοί να μη γίνη και των δικών μας δεινών η μολυσμένη πηγή - ο έλληνας δε συχωρνάει στο συμπολίτη του καμμιά προκοπή. Όποιος τον ξεπεράση, ο έλληνας τον φθονεί με πάθος. και αν είναι στο χέρι του να τον γκρεμίση από εκεί που ανέβηκε, θα το κάνη"( σελ. 252,253,254).

Γιώργος Σεφέρης: Μέρες Θ' 1 Φεβρουαρίου 1964- 11 Μάη 1971, φιλολογική επιμέλεια Κατερίνα Κρίκου- Davis, Αθήνα, Ίκαρος 2019.

Ο τόμος Μέρες Θ' του Γ.Σεφέρη περιλαμβάνει τις ημερολογιακές σημειώσεις του ποιητή από τα τελευταία χρόνια της ζωής του. Αναφέρεται στον φθόνο που συνάντησε στην χώρα μας μετά την απονομή του βραβείου Νόμπελ, τις υποκριτικές προσπάθειες να ανακηρυχθεί δήθεν ακαδημαϊκός, στις διαβρωτικές, ατεκμηρίωτες και ανυπόστατες φήμες να αποδοθεί η διεθνής αναγνώριση του σε προϊόν συνωμοσίας,η δήλωση του κατά της δικτατορίας που συνοδεύθηκε με την αφαίρεση του διαβατηρίου του και τις συκοφαντικές επιθέσεις εναντίον του από τον "Ελεύθερο Κόσμο" και την "Εστία" (δύο εφημερίδες που υποστήριξαν την δικτατορία) που εντοπίστηκαν στην αντιστροφή και διαστρέβλωση της συμμετοχής του Σεφέρη στις διαπραγματεύσεις που οδήγησαν στην Συμφωνία της Ζυρίχης.
Στα πιο ευχάριστες στιγμές του συγκαταλέγονται οι επισκέψεις σε διάφορες χώρες και πανεπιστήμια στο εξωτερικό ως προσκεκλημένος τους, οι εκδρομές στους Δελφούς, στην Καρδαμύλη και σε άλλα ελληνικά μέρη μαζί με αγαπητούς φίλους του και η φιλοξενία του Έζρα Πάουντ μαζί με τον Ζήσιμο Λορεντζάτο.
Σημειώνει Μεγάλο Σάββατο, 2 Μάη 1964: " Στον Επιτάφιο, στον Α-Δημήτρη το Λουμπαρδιάρη. Ο Επιτάφιος της Στέρνας. Στεκόμασταν αντίκρυ στην εκκλησιά στους πρόποδες του Φιλοπάππου. Κεριά αναμμένα τριγύρω κι αντίκρυ. Η σκοτεινή Ακρόπολη (όχι φωταγωγημένη, ευτυχώς) δεξιά. Ευωδιά από θυμάρι. Τα ίδια δεδομένα, όπως τότε, όμως τόσο πιο μακριά από τις ρίζες, και τόσο χαλασμένοι οι άνθρωποι . ρωτιέται κανείς γιατί ήρθαν -κουβεντιάζουν μεταξύ τους, όπως στο καφενέ. ήρθαν από συνήθεια που γίνεται ολοένα χωρίς περιεχόμενο. Και τ' αυτοκίνητα στο στενό δρόμο, ανάμεσα στην εκκλησιά και στο λόφο, χαλνάν τον κόσμο με τα κλάξον. Αίσθημα πως η Ελλάδα, όπως τη δείχνει η Αθήνα, ολοένα στραγγίζει(σελ.43).
Στις 16 Φεβρουαρίου 1965 σε εκδήλωση για τον Τ.'Έλιοτ στο Βρετανικό Συμβούλιο: "Ήρθαμε εδώ, στα σαράντα του Θωμά Έλιοτ, για να συγκεντρωθούμε στη μνήμη του,ο καθένας όπως μπορεί. Δεν έχω τη δύναμη ν' αφεθώ, αυτές τις μέρες, σε κριτικές σκέψεις. Ένα μόνο θέλω να σημειώσω. Ο θάνατος έδειξε πόσο ανεξίτηλα σφράγισε την εποχή του αυτός ο ποιητής και πόσο μεγάλο κενό μας άφησε φεύγοντας: "χάσμα σεισμού που βγάνει ανθούς" θα' λεγε ο Σολωμός"(σελ.86).
Στις 7 Μαρτίου 1965 σημειώνει ότι ο ακαδημαϊκός Χρήστος Καρούζος τον ενημέρωσε ότι μαζί με τον Η.Βενέζη και τον Γ.Αθάνα πρόκειται να τον προτείνουν για ακαδημαϊκό με τον όρο ότι θα υπέγραφε δήλωση ότι σε περίπτωση εκλογής του θα την δεχόταν. Ήταν τουλάχιστον άκομψο να μπαίνουν όροι στον Γ.Σεφέρη από την ελληνική ακαδημία μετά την διεθνή αναγνώρισή του.
Στις 21 Μαρτίου 1965 επικρίνει το έργο του Ν.Καζαντζάκη( έχει προηγηθεί ο Γ.Θεοτοκάς, η Λιλή Ζωγράφου και ακολούθησε ο Ρένος Αποστολίδης: " Χτές είδαμε το Ζορμπά, το φίλμ του Κακογιάννη-Καζαντζάκη. Με δηλητηρίασε όλη τη νύχτα και σήμερα πρωί. Όχι από συναίσθημα εθνικής προσβολής, που ύστερα από βροντερές τυμπανοκρουσίες και παρασημοφορίες για την πρεμιέρα του στο Παρίσι, ανακαλύπτουν τώρα οι Έλληνες χωρίς να' χουν το θάρρος ν' αντιμετωπίσουν την πραγματικότητα. Αλλά για την ανυπόφορη αναισθησία αυτού του ανθρώπου, του Καζ., που νομίζει πως είναι ευαίσθητος, που νομίζει πως είναι ερευνητής της αλήθειας για να μην πω φιλόσοφος. Δε με πειράζει ο σκοτωμός της χήρας - ούτε το πλιάτσικο στο σπίτι της ετοιμοθάνατης Ορτάνς. Όλα μπορεί να τα πει κανείς. Αν ένα χωριό στην Κρήτη ήταν κάποτε βάρβαρο, ήταν βάρβαρο. ποιός δεν ήταν βάρβαρος κάποτε -όλα μπορεί να τα πει κανείς- αλλά σ' ένα έργο που διεκδικεί την ανθρωπιά το θέμα δεν είναι εκεί. Το θέμα είναι πως εξαγοράζει κανείς αυτά που γράφει κι αν δεν τα λέει στο βρόντο. Ψεύτικη γλώσσα, ψεύτικες πόζες, απομιμήσεις αισθημάτων μου φαίνεται είναι ο Καζαντζάκης. Και δεν βρέθηκε άνθρωπος να τον κρίνει, τόσα χρόνια που αλωνίζει ανάμεσό μας. Έχω την εντύπωση πως είμαστε συνηθισμένοι στην ψευτιά χρόνια και αιώνες. Μας αρέσει. Δεν έχουμε δύναμη ν' αντιδράσουμε(σελ.94,95).
Στις 9 Ιουνίου 1965 σημειώνει για τον Giacometti: " Τα γλυπτά του Α.G. θαρρείς τα τρώει ο γύρω τους χώρος, σα να ήταν η θάλασσα. Πάει να τα αναλώσει ολόκληρα, να μη μείνει τίποτε. Το ενδιαφέρον που σου δίνει την εντύπωση ότι δεν τον ενδιαφέρει, δεν τον νοιάζει κι αν χαθούν ολωσδιόλου. Τα πολύ μικρά, τα μικροσκοπικά του A.G. μου φαίνονται τα πιο ενδιαφέροντα έργα του... μ' ενδιαφέρει πολύ -αν μπορώ να πω- αυτή η πάλη του με το κενό (σελ.100,101).
Στις 18 Ιουλίου 1965 επισκέπτονται μαζί με τον Ζήσιμο Λορεντζάτο τον Δημήτρη Πικιώνη στο σπίτι του στην Κυπριάδου με πρωτοβουλία του Γ.Σεφέρη: "Ήθελα να του κάνω ευχαρίστηση. Τον σέβομαι πολύ και μου είναι αγαπητός...Είχα πολλά χρόνια να τον ιδώ , πρέπει να είναι της γενιάς του Σικελιανού, δεν απομένουν πια πολλοί(σελ.103,104). Ο Πικιώνης τον υποδέχθηκε με μια περικοπή του Μεγάλου Βασιλείου για να σχολιάσει ο Σεφέρης "όμορφο καλοσώρισμα . Και λεπτό"(σελ. 104). Στις 19 Ιουλίου σημειώνει την διήγηση του Πικιώνη για το πως γνώρισε τον Α.Παπαδιαμάντη και τον Π.Γιαννόπουλο.
Στις 5 Νοεμβρίου 1965 γευματίζει με τον Ezra Pound και την Olga Rudge. O E.P. θερμός αλλά ολιγομίλητος. Την επόμενη μέρα τον πήγε στους Δελφούς ο Γ.Σαββίδης με την σύζυγο του. Αφού επιστρέψουν ο Ζ.Λορεντζάτος θα τον πάει στο Σούνιο.
Στις 10 Δεκεμβρίου 1965 σημειώνει ότι ο Μαρκεζίνης δήλωσε ότι το βραβείο Νόμπελ είναι ακέραιος θεσμός και δεν χωρούν επιρροές τρίτων. Με πολύ πίκρα σημειώνει την ψευδέστατη φήμη που διακινούν η άκρα δεξιά και η άκρα αριστερά ότι δήθεν πούλησε το Κυπριακό ενώ με επιστολές και υπόμνημα στον Αβέρωφ είχε διαφωνήσει με την Συμφωνία της Ζυρίχης.
Στις 1 Αυγούστου 1966 σημειώνει: "τις μέρες που πέρασαν διάβασα τις Μελέτες του Ζ.Λ(ορεντζάτου) (έκδοση Γαλαξία που μόλις κυκλοφόρησε) - πως φαίνεται που αυτός ο άνθρωπος δεν έχει γυμναστεί αρκετά στο γράψιμο - και το μεγάλο ελάττωμα, σ' αυτόν τον Χριστιανό ωστόσο, η στέρηση από κάθε ταπεινοφροσύνη"(σελ.123).
Στις 6 Φεβρουαρίου 1967 στους Δελφούς γράφει: " ο τόπος μας είναι όμορφος. Μόνο που δεν είναι δικό μας. Πρέπει να τον κερδίζουμε κάθε μέρα"(σελ. 131).
Στις 6 Απριλίου 1967 στο Ηράκλειο σημειώνει για τον Μακρυγιάννη " το έχω πει πολλές φορές: αυτός ο αγράμματος στάθηκε για μένα ένας μεγάλος δάσκαλος(σελ.136) για να προσθέσει" όπως βλέπετε, αποφεύγω να κάνω τη διάκριση δημοτική- καθαρεύουσα, γιατί, όπως και να το πάρουμε το πράγμα, η γλώσσα είναι μιά. Όμως εκείνο που μας συμβαίνει είναι που έχουμε μια όμορφη γλώσσα με πλατιές εκτάσεις της νεκρές ακόμη. Έχουμε πολλή δουλειά ακόμη για να τη ζωντανέψουμε ολόκληρη(σελ.137).
Στις 26 Νοεμβρίου 1967 ομολογεί ότι ασχολήθηκε με το Κυπριακό γιατί "με παρακινούσε η αλληλεγγύη που ένιωθα για τον κόσμο της Κύπρου που γνώρισα και αγάπησα (σελ.147).
Στην Καρδαμύλη στην ίδια ημερομηνία σημειώνει: "όπως κι αν είναι , κοιτάζωντας και μιλώντας με τους γύρω μου ανθρώπους, κοιτάζοντας τα χτίρια που έχτισαν άλλοτε, ένιωσα σε τούτο το χωριό περισσότερη αρχοντιά παρά όση βρίσκεται τώρα στην Αθήνα. Πιο ατόφια αρχοντιά. Άλλο αν τα φτιασίδια είναι πολύ πιο πλούσια στην πρωτεύουσα και τα μπιχλιμπίδια"(σ.148).
Στίς 8 Οκτώβρη 1969 σημειώνει την ομολογία του Ε.Πανά πρέσβη κάποτε στην Στοκχόλμη, ότι η ελληνική κυβέρνηση δραστηριοποιήθηκε για να μην λάβει ο Σικελιανός το βραβείο Νόμπελ(σελ.204).
Στις 30 Δεκεμβρίου 1969 μαζί με τον Λ.Καραπαναγιώτη πήγανε στο μαγαζί του Τσιτσάνη στην Καισαριανή.
Στις 31 Ιουλίου 1970 μεταφέρει λόγους του Χρήστου Γιανναρά: "Στο Παρίσι κάποιος είχε μαγνητοφωνήσει (φοιτητής) την ομιλία σας πέρσι- λίγοι συνάδελφοι μαζεύτηκαν στην καμάρά του. Θα σας φανεί παράξενο, κλαίγαμε καθώς ακούγαμε"(σελ.233).
Στις 11 Μάη 1971 ο εσωτερικός διάλογος του Γ.Σεφέρη ολοκληρώνεται απαντώντας στις ανακρίβειες της "Εστίας" για την εμπλοκή του στο Κυπριακό. Πρόκειται για μια προσπάθεια να κηλιδωθεί ο ποιητής που είχε τολμήσει να μιλήσει κατά της στρατιωτικής δικτατορίας:
"Χρόνια τώρα δεν αγγίζω την καθημερινή μολυντήρα που κάθε απόγεμα βγαίνει έξω να λερώσει. Καμιά φορά ο Γιώργος Κατσίμπαλης, ταχτικός αναγνώστης της, μου στέλνει κανένα υβριστικό απόκομμά της για να λάβω γνώση. Έτσι και σήμερα έλαβα δια χειρός τα χτεσινά καμώματά της: βρίζει το σύμπαν, εκτός φυσικά από τον Γρίβα που φωνασκεί ακόμη για Ένωση κτλπ. μολονότι ξέρει πολύ καλά ότι ένωση σημαίνει διαμελισμός. Όσο για μένα ξέρουν πολύ καλά - όσοι δεν το νομίζουν σκοπιμότερο να μην το ξέρουν - ότι υπάρχει υπηρεσιακό σημείωμα μου γραμμένο στο Παρίσι, στο ξενοδοχείο Bristol, τη νύχτα 18-19 Δεκεμβρίου 1958. Το έδωσα εγώ ο ίδιος στα χέρια του Υπουργού Εξωτερικών (Αβέρωφ) στις 19 το πρωί προτού αναχωρήσει για την Αθήνα. Τότε είχα λάβει γνώση πρώτη φορά ορισμένων παραχωρήσεων που ετοιμαζόμασταν να κάνουμε στη Ζυρίχη (εκτός από τους στρατιωτικούς όρους). Επίσης πρέπει να υπάρχει, αν έχουν φυλάξει και δεν τον έχουν καταστρέψει το φάκελο της εποχής εκείνης, επιστολή μου, από την πρεσβεία μου στο Λονδίνο, στον Αβέρωφ της Πέμπτης 25 Δεκ. 1958 με αριθμό εμπιστευτικού πρωτοκόλλου 357.918. Αυτός ο αριθμός θεωρήθηκε από τον Αβέρωφ μεγάλη προδοσία , υποθέτω γιατί τον εμπόδιζε να ξεχάσει το γράμμα στην τσέπη του. Αυτά για τις πρώτες αντιδράσεις μου, οι οποίες είχαν το αποτέλεσμα να αποκλεισθώ από τη συνδιάσκεψη της Ζυρίχης. Υπήρχαν όμως και χειρότερα: στρατιωτικοί όροι προς όφελος των Τούρκων. Γι' αυτούς κάτι έμαθα εξ ακοής στο Λονδίνο από συνάδελφο που είχε περάσει από τη συνδιασκεπτόμενη Ζυρίχη. Τότε σκέφθηκα σοβαρά να παραιτηθώ. Έμεινα δύο νύχτες άγρυπνος. Ο λόγος που βάρυνε τελικά στην κρίση μου και μ' εμπόδισε να το πράξω ήταν ότι εκεί που είχαμε καταντήσει, θα ωφελούσα μόνο το Κ.Κ. και την Εστία.Από το χρόνια εκείνα ως τώρα και Κύριος οίδε για πόσον καιρό ακόμη η "Ένωση" δεν μπορεί να σημαίνει παρά διαμελισμό του νησιού. Αυτό το αποσιωπούν και ο Γρίβας και οι διάφορες Εστίες και άλλοι δήθεν υπερπατριώτες που προσπαθούν να κάμουν τις δουλίτσες τους ρίχνοντας στάχτη στα μάτια του απλοϊκού κοσμάκη" (σελ. 240,241,242).
Στα Επίμετρα δημοσιεύεται το υπηρεσιακό σημείωμα του Σεφέρη στον Ε.Αβέρωφ όπου με τεκμηριωμένο τρόπο περιγράφει τις αδυναμίες και τα σοβαρά μειονεκτήματα της Συμφωνίας της Ζυρίχης. Η εφημερίδα Εστία που είχε πανομοιότυπες απόψεις δεν αντιμετώπισε φιλικά τον Σεφέρη επειδή δεν συμφιλιώθηκε ποτέ με την δήλωσή του κατά της δικτατορίας. Όπως και ο Γρίβας δεν μπορούσε να κατανοήσει ότι η ανατροπή των δυσμενών αποτελεσμάτων της δεν ήταν διόλου εύκολη υπόθεση. Αντίθετα απαιτούσε πολύ προσεκτικούς χειρισμούς. Ο δημοσιογράφος Σπύρος Παπαγεωργίου, που εκπροσωπούσε την ΕΟΚΑ Β' και τον Γρίβα, μετά την τουρκική εισβολή , στο βιβλίο του για το Μακάριο παραδέχθηκε ότι είχαν άδικο ώστε έγινε που έβλεπε ο Σεφέρης : το σύνθημα της Ένωσης μετά την Ζυρίχη οδηγούσε στον διαμελισμό του νησιού.

Πέτρος Μακρής Στάικος: Κίτσος Μαλτέζος - ο αγαπημένος των θεών, β' έκδοση-αναθεωρημένη, βιβλιοπωλείον της Εστίας, Αθήνα 2019, σελ.367.

Πριν αρκετά χρόνια βρεθήκαμε με τον συγγραφέα του βιβλίου και τον Μελέτη Μελετόπουλο να μας εξηγεί από κοντά τις προσπάθειες που κατέβαλε για να γράψει σε βιβλίο την επεισοδιακή ζωή του τελευταίου απόγονου του στρατηγού Μακρυγιάννη, του Κίτσου Μαλτέζου. Η αλήθεια είναι ότι αρχικά αντιμετώπισα το εγχείρημα με κάποιο σκεπτικισμό. Τι ιδιαίτερο είχε αυτός ο νέος που δολοφονήθηκε σε ηλικία 23 ετών από τους πολιτικούς αντιπάλους του - τον ΕΛΑΣ Σπουδάζουσα- τον Φεβρουάριο του 1944 ώστε να τον διακρίνει ανάμεσα στις χιλιάδες δολοφονίες, που έγιναν ένθεν και ένθεν, τα ταραγμένα εκείνα χρόνια; Σε μια εποχή που ο ελληνικός λαός προσπαθούσε να επουλώσει τα τραύματά του και να απωθήσει τα πάθη που τον χώρισαν, ένα τέτοιου είδους βιβλίο μήπως ξυπνούσε ότι χώρισε βαθιά αυτό τον τόπο, σε ένα χρονικό διάστημα όχι τόσο μακρινό;
Όμως τελικά ο Κίτσος Μαλτέζος ήταν μια ξεχωριστή προσωπικότητα, που αν ζούσε ενδεχομένως να είχε παίξει έναν ιδιαίτερα θετικό ρόλο στα χρόνια που ακολούθησαν. Η πρώτη σημαντική αναφορά ήταν στο ημερολόγιο του Γιώργου Θεοτοκά, η δεύτερη στο δοκίμιο του Οδυσσέα Ελύτη "το χρονικό μιάς δεκαετίας" όπου τον αναφέρει ως ένα τακτικό μέλος του κύκλου που αργότερα ονομάστηκε "γενιά του ΄30" και αποτυπώνει την οδύνη του για την δολοφονία του. Αλλά δεν ήταν μόνο αυτά. Ο φίλος του, διπλωμάτης και συγγραφέας Ρόδης Ρούφος "Στο χρονικό μιάς σταυροφορίας" θα αναπαραστήσει την σύντομη και τραγική ζωή του Κίτσου Μαλτέζου. Το ίδιο θα κάνει ο Θεόφιλος Φραγκόπουλος στην "Τειχομαχία", ενώ μικρότερες αναφορές θα γίνουν από τον Τ.Αθανασιάδη στους "Πανθέους". Σίγουρα ο Κίτσος Μαλτέζος, ιδεολόγος, μαχητής, ποιητής, ερωτευμένος, παθιασμένος, τραγικός, διακρίθηκε από την γενιά του, την γενιά της κατοχής και υπήρξε τελικά το σημείο αναφορά της. 
Από την ΕΟΝ, που υποχρεωτικά στρατεύτηκαν οι περισσότεροι νέοι της μεταξικής δικτατορίας πέρασε στην ΟΚΝΕ. Είναι ενδιαφέρον ότι ένα μεγάλο μέρος από την ηγεσία της τότε κομμουνιστικής νεολαίας είχε αστική καταγωγή, όπως ήταν ο Κ.Αξελός, ο Κ.Φιλίνης,ο Άδωνις Κύρου και ο μετέπειτα υπουργός της Ν.Δ. Θανάσης Κανελλόπουλος (άλλωστε νέοι ευκατάστατων οικογενειών ηγούνται και δίνουν το τόνο στην δεξιά, στο κέντρο, στην αριστερά). Στην ανώμαλη εποχή όπου το κράτος και η έννομη τάξη είχαν καταλυθεί και η βία είχε διαχυθεί στην κοινωνία οι διαφωνίες δεν ήταν ανεκτές. Σήμερα πόσο θα προβληματιζόταν ένα κόμμα εάν κάποια μέλη ή στελέχη του αποχωρούσαν από αυτό. Μάλλον τίποτε δεν θα συνέβαινε -και όπως πράγματι δεν συνέβη- και η πολιτική ζωή θα συνεχιζόταν αδιατάρακτη. Όμως την εποχή εκείνη αυτός που διαφωνούσε ήταν ο "προδότης", "ο χαφιές", και εύκολα θα βρισκόταν άλλοι νέοι, πιθανόν και φίλοι του, που θα τον κακοποιούσαν και στην χειρότερη περίπτωση θα τον δολοφονούσαν.Η βία δεν επιτρέπει στους ανθρώπους να αλλάζουν, να διορθώνονται ακολουθώντας τις εμπειρίες και τις νέες γνώσεις που αποκτούν. Όποιος κινδυνεύει ή όποιος απειλεί αναζητεί την θαλπωρή της κομματικής πειθαρχίας.
Ο Κίτσος Μαλτέζος αποχώρησε από την ΟΚΝΕ και ήταν ένας από τους σημαντικούς λόγους που άλλαξε το ρεύμα ανάμεσα στην φοιτητική νεολαία. Θα έχει ένα βαρύνοντα ρόλο στον ΕΣΑΣ (Εθνικό Σύνδεσμο Ανώτατων Σχολών) με κατεύθυνση φιλελεύθερη , βενιζελική και σοσιαλδημοκρατική . Συμμετείχαν μεταξύ πολλών άλλων ο Σάκης Πεπονής, ο Βασίλης Φίλιας , ο Γ.Α.Μαγκάκη, ο Γ.Κουμάντος. Θα είναι σε επικοινωνία με ομάδες που εμπνεύστηκαν από τον Π.Κανελλόπουλο όπως ήταν ο Κ.Περρίκος που με την ΠΕΑΝ επέτυχε ένα από τα μεγαλύτερα αστικά σαμποτάζ , την ανατίναξη της ναζιστικής ΕΣΠΟ. Οι εθνικιστές πριν την δολοφονία του, εξακολουθούσαν να θεωρούν τον Κ.Μαλτέζο αριστερό.
Ο συγγραφέας έχει αναζητήσει όλη την βιβλιογραφία της εποχής και έλαβε συνεντεύξεις -μαρτυρίες από όλους τους επιζώντες της εποχής που είχαν σημαντική συμμετοχή όπως από τον φίλο του Κ.Μαλτέζου Δήμη Πουλάκο και από τον χώρο της αριστεράς από τον Κ.Φιλίνη, τον Αλέξανδρο Αργυρίου, τον Σ.Κασιμάτη, τον Γ.Φαράκο και πολλούς άλλους. Κατάφερε να ανασυνθέσει σε ένα γλαφυρό λόγο, με την μεγαλύτερη δυνατή λεπτομέρεια τα γεγονότα, αλλά και την ατμόσφαιρα της εποχής. Παρακολουθούμε τον ηρωικό αγώνα κατά του κατακτητή αλλά και τις εσωτερικές συγκρούσεις όπως τον ξυλοδαρμό από μέλη της ΟΚΝΕ του Κ.Καστοριάδη ως αιρετικού τροτσκιστή. Ο Γ.Φαράκος , που τότε ήταν επικεφαλής του ΕΛΑΣ στο Πολυτεχνείο, τού λόχου "Μπάυρον", και έλαβε μέρος στα Δεκεμβριανά, ομολογεί ότι έκαναν λάθος με την δολοφονία του Κίτσου Μαλτέζου.
Στις 9.30 το πρωί της 1ης Φεβρουαρίου 1944 ο Ν.Κουρουνιώτης (υιός του ιδιοκτήτη του κινηματογράφου "Απόλλωνα") μπροστά από τις στήλες του Ολυμπίου Διός θα τον δολοφονήσει. Σχεδόν άμεσα θα συλληφθεί από τους Γερμανούς και αργότερα θα εκτελεσθεί. Στην ομάδα του ΕΛΑΣ επικεφαλής ήταν ο υιός του εκδότη της "Εστίας" Άδωνις Κύρου, ο οποίος θα γίνει αντιληπτός αλλά θα γλυτώσει τις αντεκδικήσεις χάρις την παρέμβαση του αρχηγού της αστυνομίας Άγγελου.Έβερτ. Θα ζήσει, όπως και ο Κ.Αξελός, στο Παρίσι , θα επιστρέψει αρκετά αργότερα,το 1965, για να γυρίσει σε ταινία το μπλόκο της Κοκκινιάς.

Οι δυσοίωνες προοπτικές του Κυπριακού

Σε μια διαπραγμάτευση θα πρέπει να έχουμε αποσαφηνίσει τι θέλουμε εμείς να πετύχουμε αλλά και να γνωρίζουμε τις επιδιώξεις του αντιπάλου.
Μετά την ανακάλυψη του φυσικού αερίου στην κυπριακή ΑΟΖ ήταν βέβαιο ότι οι τουρκικές διεκδικήσεις θα αυξάνονταν. Το γεγονός αυτό δεν υποτιμά το γεγονός ότι η Κύπρος έτσι και αλλιώς έχει σημαντική γεωπολιτική σημασία, που είναι απαραίτητη σε κάθε δύναμη που δραστηριοποιείται στην περιοχή. Ειδικά ο νεο-οθωμανισμός που επιδιώκει να κυριαρχήσει στην Μέση Ανατολή, να εμφανιστεί ως προστάτης όλων των μουσουλμάνων και να επανιδρύσει το χαλιφάτο είναι βέβαιο ότι δεν πρόκειται να κάνει κανενός είδους παραχώρηση αλλά αντίθετα θα διεκδικήσει περισσότερα από όσα διαθέτει.
Η Τουρκία έναντι ποίου ανταλλάγματος θα παραχωρούσε έδαφος και θα απέσυρε τις στρατιωτικές της δυνάμεις από την Κύπρο;
Νομίζω ότι δεν έχουμε να προσφέρουμε κάτι που να την ενδιαφέρει και δεν θα αποτελεί ακαριαίο ή βραχύ θάνατο για τον κυπριακό ελληνισμό.
Αν προσφέρουμε όσα πρόσφερε η Συμφωνία της Ζυρίχης, δηλαδή θέση αντιπροέδρου και δικαίωμα veto το κράτος θα καταστεί για άλλη μια φορά δυσλειτουργικό , ακριβέστερα θα πάψει να λειτουργεί. Ακόμη χειρότερα αν προσφέρουμε εναλλασσόμενη προεδρία αυτό ισοδυναμεί με παραχώρηση στην Τουρκία δικαιωμάτων πάνω σε όλο το νησί.
Η επανένωση του νησιού με την σημερινή πληθυσμιακή σύνθεση επίσης θα ήταν καταστροφική. Οι έποικοι που μεταφέρθηκαν το 1974 στο νησί μετρούν πλέον αρκετές δεκαετίες και δεν πρόκειται φυσικά να φύγουν. Οι ελληνοκύπριοι σε αυτή την περίπτωση θα επιβαρυνθούν με τα βάρη της οικονομικής ανόρθωσης μιας περιοχής που δεν ελέγχουν, ενώ σταδιακά θα χάνουν και αυτή που σήμερα κατέχουν.
Βεβαίως αν γίνει αποδεκτό το καθεστώς το εγγυητριών δυνάμεων, θα περιοριστεί η ανεξαρτησία της Κύπρου και η Τουρκία θα διατηρήσει το δικαίωμα επέμβασης όταν θεωρήσει ότι θίγονται τα συμφέροντα των Τουρκοκυπρίων.
Η Κύπρος χωρίς το ελλαδικό κράτος δεν μπορεί να επιβιώσει. αλλά και αυτό χωρίς την Κύπρο θα κινδυνεύσει θανάσιμα.
Συνεπώς δεν υπάρχουν προοπτικές λύσεις, ενώ οι ενδεχόμενες λύσεις που έχουν προταθεί είναι δυσμενέστερες για τον κυπριακό ελληνισμό.Το κυπριακό κράτος είναι απαραίτητο να εξακολουθήσει να υπάρχει ούτε να χωριστεί, ούτε να αφομοιωθεί. Ο κίνδυνος η αμερικάνική πλευρά να επιχειρήσει στο μέλλον να εξευμενίσει την Τουρκία με ελληνικά έξοδα δεν θα πρέπει να μας καθησυχάζει ως προς την σημερινή συνεργασία και τα οφέλη της με το Ισραήλ και την Αίγυπτο. Ίσως ο καλύτερος σύμμαχος μας τελικά είναι ο νεο-οθωμανικός μαξιμαλισμός.

Δαμιανός Βασιλειάδης: Παγκοσμιοποίηση, νέα τάξη, ελληνισμός, εκδόσεις Στοχαστής ,Αθήνα 2012,σελ. 304.

Ένα από τα διαυγέστερα κείμενα πολιτικής και ιστορίας που έχουμε διαβάσει το τελευταίο διάστημα αποτελεί το έργο του Δαμιανού Βασιλειάδη. Ο ίδιος έχει μια μακρά πλέον διαδρομή που συνδύαζε την αταλάντευτη πίστη σε αρχές και αξίες με την εντιμότητα. Κατά την διάρκεια της δικτατορίας υπήρξε επικεφαλής του ΠΑΚ στην Δυτική Γερμανία και στην συνέχεια μέλος της πρώτης Κ.Ε.του ΠΑΣΟΚ ενώ είχε πρωταγωνιστικό ρόλο στην ιδρυτική διακήρυξη της 3ης Σεπτεμβρη. Το 1977 όταν πολλοί συνέρρεαν στο ΠΑΣΟΚ για να ρευστοποιήσουν τις πραγματικές ή ανύπαρκτες ιστορικές περγαμηνές τους ο ίδιος αποχωρούσε αφού είχε δει έγκαιρα που θα κατέληγε.
Η θέση του ελληνισμού στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, της νέας τάξης και της ανόδου του νέου οθωμανισμού έχει πολλές προκλήσεις. Η Τουρκία διαμορφώνει ένα εκρηκτικό τρίγωνο με την Ελλάδα και το Ισραήλ. Επιδιώκοντας να επικρατήσει στην ανατολική Μεσόγειο και να αναδειχθεί σε ηγέτη όλου του μουσουλμανικού κόσμου έρχεται σε σύγκρουση τόσο με την Ελλάδα όσο και με το Ισραήλ. Παρόλα αυτά η Τουρκία αισθάνεται υπαρξιακή απειλή από το κίνημα των Κούρδων αφού αυτό μοιραία σε κάποια στιγμή θα αμφισβητήσει την σημερινή της πραγματικότητα. Γράφει ο Δ.Βασιλειάδης: " Το Ισραήλ είναι πραγματικά ένα ανεξάρτητο κράτος, όπου ο πολίτης σέβεται το κράτος και το κράτος σέβεται τον πολίτη. Και αυτό σχεδόν σε "απόλυτη" μορφή. Δεν έχει καμία σχέση με το κομματικό παρακράτος του ΠΑΣΟΚ και της Νέας Δημοκρατίας και το διαλυμένο και φαύλο κομματικό κράτος, που μας έφερε στο χείλος του γκρεμού. Επιπλέον , είναι ένα κράτος με προχωρημένα τεχνολογία στα στρατιωτικά συστήματα και όχι μόνο(σελ.76). Για την κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου ο συγγραφέας συμπεραίνει ότι "ήταν σε διατεταγμένη υπηρεσία, για να δημιουργήσει μεθοδευμένα και σταδιακά ένα πολυπολιτισμικό, πολυφυλετικό και πολυεθνικό κράτος και να μας υπαγάγει σταδιακά και ύπουλα ως δορυφόρο στην περιφερειακή ιμπεριαλιστική δύναμη που λέγεται Τουρκία και νεο-οθωμανισμός"(σελ. 124). Διόλου συμπτωματικό είναι στο άμεσο περιβάλλον του Γ.Παπανδρέου βρέθηκαν ο Ν.Κοτζιάς και ο Γ.Βαρουφάκης. Ο Δ.Βασιλειάδης μας καλεί να δώσουμε σημασία ως έθνος ,στο φρόνημα, στην αποτρεπτική ισχύ και στην διαμόρφωση των αναγκαίων συμμαχιών. Ακολουθώντας τον Π.Κονδύλη μας συμβουλεύει να μην συγχέουμε την επιθυμία με την πραγματικότητα. Ορθά τονίζει ότι "ο εποικισμός της Ελλάδας από λαθρομετανάστες,κυρίως από ισλαμικές χώρες, υπηρετεί άμεσα και έναν άλλο στόχο, τη δημιουργία στην Ελλάδα ισχυρής και πολυπληθούς ισλαμικής μειονότητας, ως μελλοντικής πέμπτης φάλαγγας, της οποίας την προστασία και κινητοποίηση θα αναλάβει εργολαβικά η γειτονική Τουρκία ή κάποια άλλη χώρα, (δεν έχει σημασία ποια) για να την χρησιμοποιήσει ως μοντέρνο και "ειρηνικό" τρόπο κατοχής και ελέγχου της χώρας"(σελ.224). Ο Δ.Βασιλειάδης θα αναδείξει τον ιδιαίτερα αρνητικό ρόλο του εθνομηδενισμού και το γεγονός ότι ένα μέρος της αριστερής διανόησης όχι μόνο δεν διαφώνησε με την παγκοσμιοποίηση αλλά αναδείχθηκε σε βασικό συστατικό της στοιχείο.

Νίκου Κακαδιάρη: Υποθέσεις ΕΠΙ ΞΥΡΟΥ ΑΚΜΗΣ για την Βυζαντινή Ζωγραφική, δοκίμια , εκδόσεις Λειμών, Αθήνα 2018,σελ.266.

Ο Νίκος Κακαδιάρης ζωγράφος, ποιητής, δοκιμιογράφος προσθέτει άλλη μια ψηφίδα στα δοκίμια του για το Βυζάντιο και την βυζαντινή τέχνη. Πρόκειται για ένα θέμα που ο συγγραφέας έχει μελετήσει σε βάθος αλλά και εκ των ένδον ως διάκονος της τέχνης και ιδιαίτερα της αγιογραφίας. Το στοιχείο που προβάλλει είναι η διαρκής επικαιρότητα της βυζαντινής τέχνης. Δεν είναι του παρελθόντος αλλά μέρος του μοντερνισμού.
Στην αφετηρία του έργου ήδη ο Νίκος Κακαδιάρης επισημαίνει: "κλίμα υπερρεαλισμού που συνδέει το θρησκευτικό με το ποιητικό συναίσθημα, είναι μια κατάσταση καθαρμού της ανθρώπινης συνείδησης. Αν δει κανείς ποιήματα υπερρεαλιστών του 20ου αιώνα παρά την διαφορετικότητα του περιεχομένου, έχει την αίσθηση ότι μετέχει σ' ένα κλίμα θρησκευτικότητας και ζει αυτή ακριβώς την κατάσταση. Η υπαινικτικότητα των εικόνων στο ποιητικό έργο του Ανδρέα Εμπειρίκου λόγου χάρη, αποτελεί μια γλώσσα εικόνων που αν βρίσκονται μακριά από την γλώσσα της Βυζαντινής τέχνης, τελικά, έχει έναν διάδρομο επικοινωνίας. Και στις δύο περιπτώσεις ο υπαινιγμός προωθεί το θρησκευτικό συναίσθημα σε μέρη που το πνεύμα ακολουθεί νέους σκοπούς ζωής" (σελ.14,15).
Το κεφάλαιο για τον "ζωγράφο Πανσέληνο" αναφέρεται αναλυτικά στο έργο του.Γράφει: "ο Πανσέληνος στις τοιχογραφίες του Πρωτάτου αποκαλύπτει την ικανότητα ενός εξαιρετικού προσωπογράφου...Στις τοιχογραφίες παρελαύνουν εξαίσιες μορφές μοναδικής ωραιότητας ζωγραφικής εκτέλεσης...Το ασκημένο κονδύλι του περιγράφει αρχαίους και βυζαντινούς Έλληνες που, ανεξάρτητα από την καταγωγή τους και τον χώρο που έζησαν , εγκλιματίστηκαν ζώντας στο Πρωτάτο ως την αιωνιότητα. Ρεαλιστικές και πνευματικές μορφές ταυτόχρονα, ογκηρές και επιπεδικές συνάμα, άγιες κι ανθρώπινες παράλληλα εγκαινιάζουν ένα κόσμο άλλης υφής. Ουσιαστικά πλημμυρίζουν από φως"(σελ.47).
Στο κεφάλαιο "Ιμπρεσσιονιστικά στοιχεία στον τοιχογραφικό διάκοσμο της Μονής Παντοκράτορος Αγίου Όρους" η παράδοση συναντά την νεωτερικότητα, ο Μονέ, ο Ρενουάρ τις μορφές αγίων των ανώνυμων αγιογράφων.
Στα διοικητικά όρια της Νέας Ιωνίας και του Γαλατσίου περιοχής Βεϊκου υπάρχει ο ναός του Αγίου Γεωργίου γνωστής Όμορφης Εκκλησιάς, κτίσμα του 11ου αιώνα. Σε αυτή την εκκλησία ο Ν.Κακαδιάρης συμπεραίνει ότι υπάρχουν επιρροές παρόμοιες με αυτές του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου γεγονός που μπορεί να μπορεί να τεκμηριώσει την φυσική του παρουσία.
Πολύ ενδιαφέρον είναι το κεφάλαιο όπου ιστορούνται οι προσωπογραφίες του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου μέσα στα έργα του λαμβάνοντας την μορφή δευτεραγωνιστικών προσώπων.
Στο τελευταίο κεφάλαιο "ο ζωγράφος Ματίς και η βυζαντινή τέχνη- απόλαυση και πνευματικότητα" εμβαθύνει περισσότερο την συνάντηση της βυζαντινής παράδοσης με τον μοντερνισμό. Επισημαίνει ότι διαφοροποιείται από το πνεύμα της Αναγέννησης και κάτω από την επίδραση της βυζαντινής και ισλαμικής τέχνης "θα τον οδηγήσει στη σύνθεση του 1911 "η οικογένεια του ζωγράφου ",, "στη Μουσική και το Χορό" του 1910 αλλά και αργότερα το 1940 τη σύνθεση Το όνειρο"(σελ.194).
Το έργο συμπληρώνεται από μια εξαιρετική συλλογή αγιογραφίας, αλλά και έργων του Θεοτοκόπουλου, του Ματίς και της μοντέρνας τέχνης.