1
Αθήνα 8.2.64
Φίλε Γιώργη, Γεια σου
Είναι δυο μέρες που έλαβα το γράμμα σου. Θέλησα να σου γράψω αμέσως, αλλά, να, σου γράφω σήμερα, γιατί στο μεταξύ η ζωή (σε όλες τις εκδηλώσεις της και ιδιαίτερα σ' αυτές που έχουν μεγάλη κινητικότητα και των οποίων έχουμε εμείς θεώρηση)(1) κυλά ασταμάτητα. Να σου γράψω και για την στρατιωτική ζωή δεν το διακινδυνεύω αφού συ την ζεις και όχι εγώ. Σκέφτομαι πώς θα με ονομάτιζες αν σου έγραφα -σκέψου το όμως. Απ' την στρατιωτική σου ζωή είναι αρκετό το ότι είσαι καλά και έχεις βρει πολλούς γνωστούς «Πανεπιστήμιους»(2). Τι άλλο να ζητήσεις;
Γιώργη, εμείς εδώ είμαστε όλοι καλά. Ζητάς πληροφορίες και λες ότι ενδιαφέρεσαι ώς και για τις απόπειρες αυτοκτονίας. Σκέφτηκα προς στιγμή να σου στείλω -εσωκλείστως- ειδήσεις γάμων-γεννήσεων-βαφτίσεων-θανάτων-αυτοκτονίας-δεξιώσεων...
Τι λες; Είναι καλή η σκέψη μου; Γράψε μου γρήγορα εάν... επιτρέπεται για να σου στείλω.
Τι να σου γράψω, αλήθεια στα σοβαρά. Είναι τόσες οι ειδήσεις και τέτοιες που αν τις μάθεις, Γιώργο, θα σκιρτήσεις. Σου λέω αλήθεια. Από το Εθνικό Συμβούλιο της ΕΦΕΕ που έγινε, μέχρι την «Πανσπουδαστική»(3) που τώρα βγήκε -απ' την Δευτέρα- αλλά μετ' εμποδίων και μάλιστα πολύ σοβαρών. Συνδέεται με την έκθεση(4) - όχι την ίδια την έκθεση, αλλά με τον Κύριο Νίκο(5) που βγήκε ένα άρθρο του - και μέσα μπλέκονται ο Αριστείδης(6), ο Γρηγόρης(7), ο Αντρέας(8), ο Τάκης(9). Το θέμα βρίσκεται εν εξελίξει. Πάντως λόγω του χειρισμού παραιτήθηκαν ο Αρης(10) και όλα τα άλλα παιδιά εκτός απ' τον Γιάννη Γιαν(11)...
Είχα μια συζήτηση πάλι πολύ κατατοπιστική με τον Τάκη(9) που είτανε και ο Γρηγόρης(7) - για να μαθαίνει... Είτανε πράγματι ενδιαφέρουσα πολύ και αποκαλυπτική...
Ξέρουμε για την έκθεση και την είδαμε και αυτήν και αυτούς. Οπωσδήποτε δεν έχουμε να χάσουμε καθόλου.
Τι άλλο να σου γράψω ή μάλλον τι να σου πρωτογράψω. Και έτσι δεν σου γράφω τίποτε και τελειώνω περιμένοντας γράμμα σου που να μου λες πότε θα έρθεις με άδεια για να συναντηθούμε αμέσως. Σε χαιρετώ
Γεια χαρά
Σωτήρης.
2
Αθήνα, 17.4.1964
Φίλε Γιώργη, Γεια σου
Η διαφορά στις ημερομηνίες των γραμμάτων είναι 11 μέρες. Φυσικά το γράμμα σου το πήρα αργότερα -στις 10/4. Ομως η καθυστέρηση να σου γράψω καταλαβαίνεις από πού προέρχεται. Ισως να έπαιζε και δευτερεύοντα ρόλο η σχετικότητα του χρόνου, που εδώ η εβδομάδα - ιδιαίτερα αυτή την εποχή - είναι μέρα ενώ σε σας ίσως... δεν ξέρω γράψε μου εσύ για ακρίβεια Γιώργο, τώρα που σου γράφω για την σχετικότητα του χρόνου θυμήθηκα ότι διαβάζω κάτι περί χρόνου - Αϊνστάιν κ.λπ. Αν μπορείς -έχεις χρόνο, διάθεση και όχι άλλες ασχολίες- στο γράμμα σου γράψε μου πλατιά πάνω σ' αυτό το ζήτημα και αν θέλεις θα σου γράψω και εγώ.
Χαίρουμαι ιδιαίτερα που είσαι στην ιδιαίτερη Πατρίδα μου(12) αν και είσαι μόνος. Δυστυχώς επειδή, όπως ξέρεις, έφυγα μικρός απ' εκεί, δεν έχω γνωστούς καθόλου για να σε γνωρίσω.
Είναι κρίμα που λείπεις τώρα απ' την Αθήνα. Επρεπε νάσουνα εδώ. Δεν ξέρω σε τι βαθμό (ένταση) φτάνει ο απόηχος απ' τα εδώ συμβαίνοντα, πάντως αν και δεν φαίνονται απ' όλους είναι πολύ-πολύ δυνατά. Σήμερα το βράδυ γνώρισα -αν και δεν συστηθήκαμε- το φίλο σου τον Στέλιο(13) τον Δικηγόρο. Κάναμε μια συζήτηση και είτανε πολλά άτομα και έτσι τον γνώρισα. Μου έκανε πολύ καλή εντύπωση.
Είχα συναντηθεί με τον Αγγελο(14) και ίσως να σε πρόλαβε στην Κόρινθο από τότε δεν μου έγραψε γράμμα. Επίσης συνάντησα μια μέρα και τον Τάκη(15) -για τον οποίο είχα επιφυλάξεις όπως σούχα πει- και είτανε απόλαυση η συμπεριφορά του, με τα νεύρα του, τις φωνές του κτλ. Αλλο να σου γράφω, και άλλο να τον έβλεπες. Ειδικά εγώ που τον ήξερα αλλιώς.
Οταν είχες έρθει πάνω, είτανε εδώ και ο Ντίνος(16). Τον συνάντησα διαμέσου του αδελφού του Αγγελου(17), και αυτός μου είπε ότι είσουνα εδώ. Αλλά την άλλη μέρα που ήλθα για να σε βρω είχες φύγει. Μεγάλη ατυχία.
Επρεπε να κατέβαινες στην σχολή να με εύρισκες. Συζήτησα με τον Ντίνο - μου είπε ότι είχατε συζητήσει και εν κατακλείδι είπαμε να ξανασυναντηθούμε, αλλά ο Ντίνος με τις δουλειές του και εγώ με τις εκλογές της Σχολής(18) χαθήκαμε. Ομως τον συνάντησα την Τρίτη στις 14 του μηνός που είτανε εδώ περαστικός και συζητήσαμε αρκετά πλατιά...
Γιώργο, η «δουλειά»(19) πάει καλά -συζητάμε και με τον Αρη(10) - που έχει κάνει καταπληχτικές προόδους- και με τον Τάκη τον Πανύψηλο(20) και πάλι βλέπουμε. Προχωράμε όπως περίπου τάχαμε πει. Εχουνε να γίνουν μεγάλες «πλάκες»(21) μάλλον γρήγορα. Εγώ με τα 2 κορίτσια(22) (το μεγάλο το διοπτροφόρο και το μικρότερο) έχω μεγάλες «πλάκες». Μετά απ' την τελευταία συζήτηση που σούχα πει, πιάστηκαν επ' αυτοφώρω που έλεγαν εν γνώσει τους -με την θέλησή τους, συνειδητά- ψέματα. Το τι έγινε και το τι θα γίνει δεν λέγεται.
Θα 'θελα να σου γράψω πολλά ακόμη, αλλά όπως καταλαβαίνεις έχω πάρα πολλές δουλειές τώρα. Γι' αυτό τελειώνω και περιμένω γράμμα σου. Θα σου ξαναγράψω σύντομα μετά τις «πλάκες» που θάχουμε.
Αν τυχός έρθεις στην Αθήνα βρες με οπωσδήποτε. Ελα στην Σχολή και ρώτησε. Αν δεν με βρεις εκεί έλα σπίτι - Αυτοκίνητο Λόφου Σκουζέ(23). Τέρμα, ρώτησε και θα με βρεις. Στην χειρότερη περίπτωση άφησέ μου παραγγελία.
Σε χαιρετώ φιλικά
Σωτήρης
Υ.Γ.: Δεν σου έγραψα τίποτα για τον Μάκη(24) γιατί είναι αυτονόητο ότι μαζί κάνουμε τις «δουλειές»... Είναι καλά και σε χαιρετά... Σωτήρης
18.4.64. Μούπε ο Μάκης να μην το στείλω διότι αλλάζεις διεύθυνση.
3
Αθήνα 27.4.1964
Φίλε «Λοιπέ»(25), Γεια χαρά
Σου γράφω μετά ένα δεκάλεπτο που έλαβα το γράμμα σου. Αυτό για δυο λόγους. Πρώτον, εάν αφήσω για αύριο θα σου γράψω οπωσδήποτε τον άλλο μήνα και, δεύτερον, σου είχα ετοιμάσει γράμμα (στο εσωκλείω)(26), αλλά μου είπε ο Μάκης ότι άλλαξες διεύθυνση.
Γιώργο διευθύνσεις δεν ξέρω των παιδιών που ζητάς αλλά θα μάθω και θα σου γράψω. Ειδικά για τον Μπενακόπουλο(16) και τον Παπασπύρου(14).
Ο Μάκης(24) ξέρεις εκλέχτηκε Σύμβουλος του Εθνικού Συλλόγου Σπουδαστών ΑΣΟΕΕ. Είναι τώρα μήνας και πλέον.
Για τις «πλάκες» που σου γράφω στο πρώτο γράμμα (Διάβαστο πρώτο) έχουν αρχίσει και ολοένα μεγαλώνουν. Μου φαίνεται ότι θα αρχίσω να κρατάω Ημερολόγιο. Ομως ακόμα δεν φτάσανε στο ζενίθ. Ελπίζω ότι θα φτάσουν σε λίγο καιρό.
Ενα περιστατικό. Μια μέρα σε ομήγυρη είχε έρθει μαζί με το μικρότερο κορίτσι(22) και ο «Φουκαρράς»(27). Το τι έγινε δεν λέγεται. Φαντάσου ότι με έδειχνε εμένα στα κρυφά στον «Φουκαρρά» κι όλο τούλεγε - τούλεγε. Παρά λίγο ναρχόταν και το μεγάλο το διοπτροφόρο(22) όμως δεν ήρθε. Κρίμα-κρίμα! Εχεις χαιρετισμούς από το Μάκη.
Τρελαθήκαμε Γιώργο μου, στα τρεξίματα. Γιατί έχουμε και διάβασμα για τις εξετάσεις και πρέπει να φτιάξουμε δύο μελέτες για το Πανσπουδαστικό Συνέδριο(28) που θα αρχίσει στις 11 του Μάη. Επιπλέον -να μην το ξεχνάμε- έχουμε -εγώ ιδίως- τραβήγματα με τα κορίτσια. Τι να γίνει.
Φίλε «λοιπέ», μην στεναχωριέσαι καθόλου για το αξίωμα που του ξέφυγες. Είναι καλλίτερα. Σκέψου έγνοιες που θάχες. Ενώ τώρα ούτε όπλο να καθαρίζεις κλπ. Ποιος την τύχη σου. Σε ζηλεύω. Αν έχεις καιρό και όρεξη κάνε δύο ή μάλλον τρία πράγματα: 1ον ΓΥΜΝΑΣΤ1ΚΗ. 2ον Μια μελέτη για τις επιδράσεις της μοναξιάς και απομόνωσης στην ψυχολογική κατάσταση του ατόμου (θυμήσου τον Φρόυντ). 3ον Τα περί χρόνου (Αϊνστάιν) που σου γράφω στο πρώτο γράμμα.
Τίποτε άλλο δεν σου γράφω. Περιμένω απάντησή σου. Ως τότε
Γεια χαρά
Σωτήρης
4
Αθήνα, 29.5.64
Φίλε Γιώργη, Γεια σου
Μόνο δυο λόγια σου γράφω κυρίως γιατί είναι απίθανα περίπλοκες οι συνθήκες της τωρινής περιόδου που διανύω -ένας παράγοντας και οι εξετάσεις- αλλά κυρίως γιατί δεν έχω νέα σου. Σου είχα γράψει προ μηνός εκτενέστατα και δεν έχω λάβει γράμμα σου: Γράψε μου σε παρακαλώ αμέσως.
Γιώργη, δεν σου γράφω κανένα νέο και γιατί δεν έχω, αλλά κυρίως γιατί θέλω πρώτα να δω το αποτέλεσμα των εν δυνάμει καταστάσεων που διαδραματίζονται.
Σε παρακαλώ γράψε μου και κυρίως μήπως θα πάρεις καμμιά άδεια για να έρθεις κάτω στην Αθήνα.
Σε χαιρετώ φιλικώτατα
Σωτήρης
Υ.Γ. Εχεις χαιρετίσματα από το Μάκη.
5
Αθήνα, 21.7.64
Φίλε Γιώργη, σε χαιρετώ(29)
Ελαβα το γράμμα σου προ 8 περίπου ημερών και εχάρηκα αφάνταστα για δυο λόγους. Πρώτο, γιατί έλαβα το γράμμα σου και δεύτερον, γιατί όπως γράφεις, θα πάρεις άδεια και θα έρθεις κάτω. Αυξητικό -και μάλιστα κατά γεωμετρική πρόοδο- είναι και το γεγονός ότι σκέφτεσαι -έστω- διαισθητικά και προσπαθείς να προχωρήσεις. Εγώ τώρα αυτό μόνο μπορώ να σου πω. Σκέψου όσο μπορείς περισσότερο. Και τα τολμηρότερα διαισθητικά πετάγματα είμαι βέβαιος ότι δεν θα φθάνουν την πραγματικότητα, που υπάρχει σήμερα και εξελίσσεται απίθανα γρήγορα και πολύπλοκα...
Σήμερα, Γιώργο, το απόγευμα θα δώσουμε μια μεγάλη μάχη(30). Μια μάχη ζωής ή θανάτου, για την συνέχιση της ύπαρξης ή μη «του εαυτού μας» σαν τέτοιοι. Το αποτέλεσμα δεν ξέρω τι θα είναι, όχι από πλευράς δικής μας αλλά από γενικώτερης αντιμετώπισης. Προβλέπω μάλλον ότι παρά την Νικηφόρα έκβαση της δικής μας μάχης, ο αγώνας θα χαθεί από έλλειψη ενιαίας διοίκησης και συντονισμού της δράσης όλων. (Σε αρέσει η στρατιωτική ορολογία; Τα καταφέρνω ή όχι; Τι λες φίλε «Λοιπέ»!!)(25).
Πολλά θέλω να σου γράψω, όμως, μη μπορώντας τώρα τελειώνω περιμένοντας γράμμα σου για το πότε θα κατέβεις κάτω.
Κάτι τελευταίο. Ο Μήτσος(31) -ο αδελφός του Μάκη- πήγε στρατιώτης. Εχει μια βδομάδα που παρουσιάστηκε στην Κόρινθο. Διεύθυνση δεν ξέρω γι' αυτό δεν σου στέλνω - καταλαβαίνεις ότι αυτό μας σακάτεψε ώς ένα βαθμό. Τι να γίνει όμως; Αφού δεν άλλαζε γνώμη, τον χαιρετίσαμε και του είπαμε στο καλό... καλός στρατιώτης!!!
Στο προηγούμενο γράμμα σου είχα γράψει μια υποκειμενική εκτίμηση για τις εξετάσεις. Οι καθηγητές όμως έχουν διαφορετική υποκειμενική εκτίμηση, κι αφού η δικιά τους εκτίμηση ισχύει αντικειμενικά, δεν πάμε καλά στα μαθήματα. Δεν πειράζει όμως. Στα πάντα υπάρχει γιατρειά, μόνο στον θάνατο δεν υπάρχει - ή μήπως και στην αγάπη. Τι λες;!!
Εχεις πολλούς χαιρετισμούς από τον Μάκη.
Τελειώνω περιμένοντας γράμμα σου
Γεια σου Γιώργη
Σωτήρης
6
Αθήνα, 25.9.64
Αγαπημένε φίλε Γιώργο, σε χαιρετώ
Ηθελα να σου γράψω από την Δευτέρα αλλά ανέβαλλα γιατί αναβλήθηκε και το «πάρτυ»(21) που είχαμε προγραμματίσει και έτσι δεν θα είχα νέα. Το «πάρτυ» έγινε χτες βράδυ και είμασταν 9 στην αρχή και έπειτα μείναμε 8. Δεν είχε έρθει η «Μαμά» με τα γυαλιά γιατί λείπει όπως ξέρεις. Είχε έρθει όμως η «ακόλουθός της»(22).
Είχαμε μεγάλη «πλάκα», όμως εκείνο που μας ενδιαφέρει είναι ότι το παιχνίδι που είχαμε σκαρώσει δεν πήγε όπως θέλαμε. Και αυτό γιατί προέκυψαν τόσες τεχνικές λεπτομέρειες που δεν είτανε δυνατόν να τις παρακάμψουμε δίχως να θιγεί η ουσία του παιχνιδιού. Τότε όμως τι να το κάνεις. Ετσι τελειώσαμε κατά τις 2.30 τη νύχτα το «πάρτυ» και τώρα σκεφτόμαστε τις λεπτομέρειες για να κάνουμε κανένα άλλο.
Γιώργο, θάθελες να σου γράψω κι άλλα, αλλά επειδή αφ' ενός διαβάζω τώρα που σου γράφω στατιστική -θέλεις αλήθεια να σου στείλω καμμιά χιλιάδα τύπους για να περνάς την ώρα σου;...- αφ' ετέρου δεν έχω πιο ενδιαφέροντα πράγματα απ' το «πάρτυ», τελειώνω εδώ.
Γεια χαρά
Σωτήρης
7
Αθήνα, 26.10.64
Φίλε Γιώργη, Γεια χαρά
Σου γράφω δυο λόγια μόλις τελείωσα τις εξετάσεις μου. Είναι αλήθεια ότι πέρασε πολύς καιρός που δεν σου έγραψα. Θα καταλαβαίνεις τους λόγους. Δεν είτανε, Γιώργο, μόνο το διάβασμα, αν και για να πούμε την αλήθεια, όπως μούγραψες, η χρονιά -δεν λέω η επιστήμη- δεν καταχτιέται με επικλήσεις. Θέλει τρομερή μάχη, δεν παραδίδει από μόνη της τα όπλα, δηλ. δεν πεθαίνει ειρηνικά... όπως δεν πεθαίνει κανείς ειρηνικά(32)... δεν συμφωνείς; Συνέπεια του διαβάσματος όλων μας είτανε και η ολοκληρωτική αδυναμία να ξανασυναντηθούμε με τα παιδιά σε κανένα «πάρτυ»(21). Σκέψου ότι απ' όσο ξέρω κανείς δεν πήγαινε σε «πάρτυ» γιατί απλούστατα δεν γινότανε. Ετσι τώρα που τελειώσαμε τις εξετάσεις έχει να καεί το πελεκούδι. Ηδη ετοιμάζουμε όχι «πάρτυ» αλλά «δεξίωση». Σύντομα πρέπει νάχω νέα.
Στις εξετάσεις μου πήγα καλά και είμαι βέβαιος ότι έχω περάσει την χρονιά κι έτσι τέλειωσαν τα βάσανα. Πάντως κουράστηκα φέτος τρομερά. Επί ένα μήνα διάβαζα μερόνυχτα - δίχως να βγαίνω απ' το σπίτι παρά για τους διαγωνισμούς. Και ο Μάκης πήγε καλά κι ελπίζω ότι κι αυτός θα ξεμπερδέψει.
Δεν ξέρω αν σούγραψε η Αννα(33) για τις φασαρίες που έγιναν. Ελπίζω να σου έχει γράψει. Πάντως έτσι πούρθανε τα πράγματα δεν γινότανε νομίζω τίποτε άλλο, αν και στην διαδικασία και στις ιδιαίτερες πλευρές θέλει τεράστια συζήτηση. Θα δούμε τώρα από δω κι εμπρός. Υπάρχει μια ωραιότατη σκέψη. Αν γίνει πράξη επιτυχημένη, θα αφήσει εποχή.
Τελειώνοντας σου γράφω ένα πρόβλημα που έχει αρχίσει να μ' απασχολεί σοβαρά. Ο καθηγητής μας ο Φουρκιώτης, μας διδάσκει ότι το «δίκαιο προϋπήρξεν της οικονομίας». Παραπέμπει δε στον Stamler - γερμανό καθηγητή του Αστικού Δικαίου αν δεν κάνω λάθος.
Αν μπορείς στείλε μου καμμιά πληροφορία για το βιβλίο του Stamler. Υπάρχει μεταφρασμένο; πού; κ.λπ. - ή ακόμα στείλε μου σκέψεις σου, γιατί προγραμματίζουμε να αντικρούσουμε αυτή την άποψη.
Σε χαιρετώ
Σωτήρης
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Με τη διατύπωση αυτή ο Σωτήρης υπενθυμίζει τις κοινές αντιλήψεις και το ενδιαφέρον για τα προβλήματα και τις διαδικασίες που συντελούνταν στη σπουδαστική κατά κύριο λόγο οργάνωση της Νεολαίας της ΕΔΑ, αλλά αφορούσαν το κίνημα της νεολαίας γενικότερα. Για περισσότερα βλέπε τα άρθρα μου στην «Ελευθεροτυπία», 28/2/82 και ιδίως 24/3/82 (στο πλαίσιο της έρευνας για τη «γενιά του 1-1-4»).
2. Εννοεί γνωστούς και φίλους από διάφορες ανώτατες σχολές που τότε είχαν μαζικά καταταχτεί στο στρατό (ΚΕΝ Κορίνθου). Ο ιδιαίτερος λόγος για τη μαζική αυτή κατάταξη είναι η απώλεια της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας από το κόμμα της ΕΡΕ στις εκλογές της 3ης Νοέμβρη 1963, που εξελίχτηκε αργότερα σε εκλογικό θρίαμβο της Ενωσης Κέντρου στις εκλογές της 18 Φλεβάρη 1964. Δηλαδή ελπίζαμε ότι θα αλλάξει το κλίμα στο δοκιμαστήριο αυτό κάθε καταπιεστικής μεθόδου που λέγεται στρατός.
3. Πρόκειται για τη γνωστή δεκαπενθήμερη φοιτητική επιθεώρηση «Πανσπουδαστική» που εκδιδόταν στην Αθήνα από φοιτητές όλων των σχολών από το 1956 μέχρι το 1967. Αποτέλεσε το μαζικό οργανωτή του φοιτητικού κινήματος που έδωσε συνοχή και ιδέες στο κίνημα της νεολαίας τότε.
4. Εκθεση φωτογραφιών με αντιαποικιακό-αντιιμπεριαλιστικό περιεχόμενο που οργάνωσαν οι «Φίλοι των Νέων Χωρών» (ΦΝΧ) στην αίθουσά τους, οδός Ασκληπιού 3, στην Αθήνα, το Γενάρη του 1964.
5. Νίκος Ψυρούκης, ο γνωστός συγγραφέας, ηγετικός παράγοντας τότε στους ΦΝΧ.
6. Αριστείδης Μανωλάκος, στέλεχος του φοιτητικού κινήματος και μέλος του Κεντρικού Συμβουλίου της ΝΕΔΑ τότε.
7. Γρηγόρης Γιάνναρος, στέλεχος του φοιτητικού κινήματος και μέλος του Κ.Σ. της ΝΕΔΑ τότε.
8. Αντρέας Λεντάκης, στέλεχος του φοιτητικού κινήματος και μέλος του Κ.Σ. της ΝΕΔΑ τότε.
9. Τάκης Μπενάς, ο γνωστός αντιστασιακός και γραμματέας του Κ.Σ. της ΝΕΔΑ τότε.
10. Αρης Ζεπάτος, φοιτητής Νομικής και μέλος του Γραφείου της «Σπουδάζουσας» της ΝΕΔΑ και της Συντακτικής Επιτροπής τής «Πανσπουδαστικής» τότε.
11. Γιάννης Γιαννουλόπουλος, φοιτητής φιλοσοφικής, συνδικαλιστικό στέλεχος και αρχισυντάκτης της «Πανσπουδαστικής» τότε.
12. Ο Σωτήρης γεννήθηκε στο 1942 στο Οίτυλο της Μάνης. Εγώ υπηρετούσα τότε (Απρίλης 1964) στο Γύθειο.
13. Στέλιος Μπαμπάς, νέος τότε δικηγόρος, ηγετικός παράγοντας στους ΦΝΧ.
14. Αγγελος Παπασπύρου, στρατευμένος φοιτητής της ΑΣΟΕΕ, στέλεχος της ΝΕΔΑ.
15. Τάκης Τασσόπουλος, στρατευμένος φοιτητής, στέλεχος της ΝΕΔΑ τότε.
16. Ντίνος Μπενακόπουλος, στρατευμένος φοιτητής του ΕΜΠ, στέλεχος της ΝΕΔΑ τότε.
17. Αγγελος Μπενακόπουλος, παλαιό στέλεχος της σπουδαστικής οργάνωσης της ΝΕΔΑ.
18. Εννοεί τις εκλογές για το Δ.Σ. του Συλλόγου των Σπουδαστών της ΑΣΟ και ΕΕ.
19. «Δουλειά»: εννοεί τη συστηματική προσπάθεια για τη συσπείρωση και το συντονισμό της δραστηριότητας όλων των αντιρεφορμιστικών στελεχών της αριστερής νεολαίας. Οι απαρχές της διαδικασίας αυτής βρίσκονται στις εργασίες του Β' Συνεδρίου της ΕΔΑ, το Δεκέμβριο του 1962.
20. Τάκης Παππάς, φοιτητής της Νομικής, στέλεχος της Νεολαίας και μέλος του Γραφείου της «Σπουδάζουσας» τότε.
21. «Πλάκες», «Πάρτι», «Δεξίωση»: έτσι ονομάζει συνθηματικά ο Σωτήρης τις εσωοργανωτικές συγκρούσεις στη ΝΕΔΑ. Αυτό για συνωμοτικούς λόγους, επειδή ο παραλήπτης των επιστολών ήταν στρατιώτης.
22. Πρόκειται για τους Τάκη Μπενά και Γρηγόρη Γιάνναρο. Βλέπε σημ. 7 και 9.
23. Η διεύθυνση του Σωτήρη ήτανε: Κτήμα Λουκίσα, Λόφος Σκουζέ, Τ.Τ. 210, Αθήνα.
24. Μάκης Παπούλιας, φοιτητής της ΑΣΟ και ΕΕ, μαζικό στέλεχος της νεολαίας και μέλος του Γραφείου της Σπουδάζουσας της ΝΕΔΑ.
25. «Λοιπός Οπλίτης», κάτι σαν ανθυποστρατιώτης: μειωτικός χαρακτηρισμός για ικανούς στρατιώτες από τους οποίους αφαιρούσαν ορισμένα δικαιώματα (π.χ. κατοχή όπλου). Εμένα με ονόμασαν «λοιπό» μετά τον χαρακτηρισμό μου ως Γ' κατηγορίας (δρώντα κι επικίνδυνο) κομμουνιστή με την Φ. 123.2/10/9678/8.4.64/ΓΕΣ/2ΕΓ, με έστειλαν σε πειθαρχική μονάδα κ.λπ.
26. Είναι το προηγούμενο γράμμα με ημερομηνία 17.4.1964.
27. «Φουκαρράς», συνωμοτική παραποίηση του ονόματος του Νίκου Καρρά, στελέχους της Εκτελεστικής Επιτροπής της ΕΔΑ τότε.
28. Εννοεί το Ε' Πανσπουδαστικό Συνέδριο.
29. Το γράμμα αυτό του Σωτήρη είναι γραμμένο ένα χρόνο ακριβώς πριν τη δολοφονία του στις 21 Ιουλίου 1965. Αξίζει να προσεχτεί ιδιαίτερα το περιεχόμενό του. Εντύπωση προκαλεί ο στοχασμός του για τα θέματα του Αγώνα, του Ερωτα και του Θανάτου.
30. «Μάχη»: αναφέρεται στην επικείμενη αναμέτρηση σε κλίμακα πανσπουδαστική, ανάμεσα στην ριζοσπαστική αντίληψη που αντιπροσωπεύει ο Σωτήρης, ο Μάκης Παπούλιας και άλλοι και συμμεριζόταν η πλειοψηφία της σπουδαστικής οργάνωσης και στη ρεφορμιστική τακτική που ακολουθούσε το Κ.Σ. της ΝΕΔΑ, ως προς τη φύση και τους στόχους του κινήματος της νεολαίας. Μετά από ένα ακριβώς χρόνο έπεφτε σε μίαν άλλη μάχη, πολεμώντας τους πραιτοριανούς των ανακτόρων.
31. Δημήτριος Παπούλιας, μαθηματικός, στέλεχος της ΝΕΔΑ και μέλος του Γραφείου της Σπουδάζουσας τότε.
32. Ειρωνεύεται τις θεωρίες για την «ειρηνική συνύπαρξη», το «ειρηνικό πέρασμα στο σοσιαλισμό» και την «ειρηνική άμιλλα» που λάνσαρε τότε η ηγεσία του ΚΚΣΕ και αναμασούσε εδώ η ηγεσία της αριστεράς (ΚΚΕ-ΕΔΑ).
33. Αννα Γέμελα, στέλεχος της νεολαίας της ΕΔΑ στην Ελευσίνα και μέλος της κίνησης των ΦΝΧ τότε.
--------------------------------------------------------------------------------
Η εποχή, ο Σωτήρης κι εμείς
του ΓΙΩΡΓΟΥ ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΥ (*)
Βγαλμένος από τα σπλάχνα του λαού της Μάνης, γεννημένος το 1942 από αγροτική οικογένεια στο Οίτυλο, βρέθηκε μικρός (ο γιος αυτός της «Πέτρας») σε δυτική συνοικία της Αθήνας να μεγαλώνει δουλεύοντας και σπουδάζοντας σε νυχτερινό σχολείο, μικροκληρούχος κι αυτός των διωγμών, των τραυμάτων και των άλλων δεινών του μετεμφυλιακού ζόφου. Στις αρχές της δεκαετίας του 1960 μπήκε στην Ανωτάτη Εμπορική της Αθήνας, όπου σύντομα ξεχώρισε για την ενεργητικότητα και το ήθος του, στους αγώνες για την ικανοποίηση των σπουδαστικών και των πολιτικών αιτημάτων της ελληνικής δημοκρατικής νεολαίας, τη σκληρή και κρίσιμη εκείνη εποχή. Τα διανοητικά του προσόντα, ο σταθερός και ακέραιος χαρακτήρας του, μαζί με τη σεμνότητα, τη μειλιχιότητα και τη μαχητικότητά του, του χάρισαν την αποδοχή, τη συμπάθεια και την εμπιστοσύνη από τους συμφοιτητές του αλλά και, ευρύτερα, από τη μαχόμενη, δημοκρατική και αριστερή νεολαία.
Την περίοδο εκείνη, τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του εξήντα, βρεθήκαμε με το Σωτήρη στα ίδια χαρακώματα στην πάλη για την πολιτική ελευθερία και στον (εσωτερικό) αγώνα για την αυτογνωσία και για την ανασύνταξη των αγωνιστών της οργανωμένης αριστεράς. Προερχόμασταν από τυπικά διαφορετικούς δρόμους, αλλά είχαμε ταυτόσημη κοινωνική ομοιοπαθητική, παρόμοιες ιδέες, ίδιες αρχές και αξιακό σύστημα. Τα γεγονότα και οι σχέσεις τροφοδότησαν έντονη ψυχολογική όσμωση μεταξύ μας και επιτρέψανε την ανάπτυξη βαθιάς φιλίας και ισότιμης επικοινωνίας, παρά τη διαφορά στην ηλικία (εκείνος 21, εγώ 25 ετών τότε). Δείγμα αυτών είναι και τα εφτά γράμματα του Σωτήρη, που γίνονται, ευρύτερα, γνωστά σήμερα, σαράντα χρόνια από τότε που έπεσε, μένοντας, αλίμονο, για πάντα είκοσι τριών ετών...
Ολα τα γράμματα είναι γραμμένα την περίοδο από το Φλεβάρη μέχρι τον Οκτώβρη του 1964 και εστάλησαν (με τεθλασμένη διαδρομή) προς εμένα, σε πολιτικές (για λόγους προστασίας) διευθύνσεις, στην Κόρινθο, στο Γύθειο και στη Νεάπολη της Κοζάνης, όπου υπήρχαν οι στρατιωτικές μονάδες, στις οποίες υπηρετούσα τότε τη θητεία μου.
Το βασικό περιεχόμενο των γραμμάτων είναι πολιτικό και η γραφή τους κάπως κρυπτική, εξαιτίας των γενικών πολιτικών περιστάσεων και, κυρίως, λόγω της ειδικής κατάστασης υπό την οποία τελούσε ο αποδέκτης τους. Οι γραμμές τους ξεχειλίζουν από πληροφορίες, εκτιμήσεις και σκέψεις για το ζωτικό πρόβλημα της εποχής εκείνης, δηλαδή τους προσανατολισμούς του κινήματος της νεολαίας. Τα πρόσωπα που αναφέρονται δεν γράφονται ποτέ με το επώνυμό τους, αλλά προσδιορίζονται με παρατσούκλια, με ιδιαίτερα, γραφικά συνήθως, εξωτερικά γνωρίσματα, ενώ σε ένα μόνο σημείο κάνει ηχητική-ακουστική παραποίηση επωνύμου. Το γεγονός αυτό, δηλαδή η αναγκαία, μερική κρυπτικότητα και η αλληγορική έκφραση, με υποχρεώνει, ως αποδέκτη των επιστολών, να επιβαρύνω τον αναγνώστη με τον αναπόφευκτο, σύντομο, υπομνηματισμό τους. Ελπίζω να μην έχασα το «μέτρο» και ζητώ την κατανόηση για την άχαρη αυτή «συνθήκη».
Νομίζω πως αυτές τις ημέρες που μνημειώνουμε στο κέντρο της Αθήνας τη μορφή και τα είκοσι τρία χρόνια του αξέχαστου φίλου και μάρτυρα των αγώνων και των παθημάτων της γενιάς μας, Σωτήρη Πέτρουλα, μαζί με όλα όσα θα λάβουν χώρα, δικαιούται σοβαρής προσοχής η φωνή του ίδιου (που μπορεί, αυθεντική, να ακουστεί και από τις επιστολές αυτές). Οχι, βέβαια, τα περιστατικά και οι μερικότητες των καταστάσεων που αναφέρει, αλλά ο καμβάς, το αξιακό σύστημα, τα ιδανικά και το μεγαλείο ψυχής (όλα διακριτά από τον προσεκτικό αναγνώστη), που διέθετε και που κινούσαν τη σκέψη και τις πράξεις του υποδειγματικού αυτού νέου, με την τόσο τραγική μοίρα. Μοίρα που χάραξε ανεξίτηλα το πνεύμα και «κλείδωσε» τη συνείδηση των φίλων του και όσων άλλων τον γνώρισαν.
* Ο ΓΙΩΡΓΟΣ Α. ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ ήταν φοιτητής της Νομικής Αθηνών το 1956-62. Μέλος της παράνομης ΕΠΟΝ 1955-1958, διευθυντής-αρχισυντάκτης της «Πανσπουδαστικής» 1957-62 και μέλος του Γραφείου Σπουδάζουσας της Ν. ΕΔΑ 1958-1961. Επίσης δούλεψε ως διευθυντής της εφημερίδας των Βορείων Προαστίων «Πρωτοπορία», 1966-1967. Την περίοδο 1966-67 ήταν συντάκτης του περιοδικού των ΦΝΧ «Αντιιμπεριαλιστής» και μέλος της κίνησης. Από το 1968 μέχρι σήμερα είναι διευθυντής των εκδόσεων «Κάλβος».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου