Γράφει στο έργο του"Θεός και Κράτος"(Ελεύθερος τύπος, Αθήνα 1986, μετ.Ν.Αλεξίου,Α.Γκίκας): "Κάντε μια σύγκριση ανάμεσα στους δύο τελευταίους πολιτισμούς του αρχαίου κόσμου -τον Ελληνικό και το Ρωμαϊκό. Ποιός είναι πιο υλιστικός, πιο φυσικός, στην αφετηρία του και ο πιο ανθρώπινα ιδανικός στην κατάληξή του; Αναμφισβήτητα, ο Ελληνικός πολιτισμός. Κι αντίθετα, ποιός είναι πιο αφηρημένα ιδανικός στην αφετηρία του-θυσιάζοντας την υλική ελευθερία του ανθρώπου για χάρη της ιδεατής ελευθερίας του πολίτη, αντιπροσωπευόμενης απ' την αφαίρεση του δίκαιου και τη φυσική ανάπτυξη της ανθρώπινης κοινωνίας για χάρη της αφαίρεσης του Κράτους - για να καταλήξει, μολοντούτο, ο πιο κτηνώδης; Ο Ρωμαϊκός πολιτισμός φυσικά. Είναι βέβαια αλήθεια, ότι ο Ελληνικός πολιτισμός, όπως όλοι οι αρχαίοι πολιτισμοί συμπεριλαμβανομένου και του Ρωμαϊκού, ήταν αποκλειστικά εθνικός και βασιζόταν στη δουλεία. Όμως, παρά τα δύο τεράστια αυτά μειονεκτήματα, ο πρώτος συνέλαβε κι υλοποίησε την ιδέα του ανθρωπισμού, εξευγένισε και πραγματικά εξιδανίκευσε τη ζωή των ανθρώπων, μετάτρεψε τις ανθρώπινες αγέλες σε ελεύθερες ενώσεις ελευθέρων ανθρώπων, δημιούργησε, διαμέσου της ελευθερίας, τις επιστήμες, τις τέχνες, μια ποίηση, μιαν αθάνατη φιλοσοφία και τις στοιχειώδεις έννοιες του ανθρώπινου σεβασμού. Με την πολιτική και την κοινωνική ελευθερία, δημιούργησε την ελεύθερη σκέψη. Στα τέλη του Μεσαίωνα, κατά τη διάρκεια της περιόδου της Αναγέννησης, το γεγονός ότι κάποιοι Έλληνες μετανάστες έφεραν μερικά απ' τ' αθάνατα εκείνα βιβλία στην Ιταλία, ήταν αρκετό για ν' αναστηθεί η ζωή, η ελευθερία, η σκέψη, κι ο ανθρωπισμός, που είχαν θαφτεί στο σκοτεινό μπουντρούμι του Καθολικισμού. Ανθρώπινη χειραφέτηση, να ποιό είναι τ' όνομα του Ελληνικού πολιτισμού. Κι ο Ρωμαϊκός πολιτισμός τι όνομα έχει; Κατάκτηση, μ' όλες τις κτηνώδεις συνέπειες της"(σελ.53,54,55).
Και συνεχίζει για τους Έλληνες στοχαστές "στην ενστικτώδικη περίοδος της, πριν απ' την πολιτική της ιστορία, είχε κιόλας αναπτύξει κι εκπληκτικά εξανθρωπίσει το θεϊκό κόσμο, με τους ποιητές της κι όταν πραγματικά άρχισε η ιστορία της, είχε ήδη μιαν έτοιμη θρησκεία, την πιο συμπαθητική κι ευγενική απ' όλες τις θρησκείες που υπήρξαν ποτέ, στο μέτρο, τουλάχιστον, που μια θρησκεία -ένα ψέμα δηλαδή- μπορεί να είναι συμπαθητική και ευγενική. Οι μεγάλοι στοχαστές της -και κανένα έθνος δεν είχε ποτέ μεγαλύτερους απ' την Ελλάδα -βρήκαν το θεϊκό κόσμο εγκαθιδρυμένο, όχι μόνον έξω απ' αυτούς τους ίδιους, στο λαό, αλλά και μέσα τους, σαν συνήθεια αντίληψης και σκέψης και, όπως ήταν φυσικό, την πήραν σαν αφετηρία...Σ' ότι αφορά, λοιπόν, την πνευματοκρατία, οι Έλληνες μεταφυσικοί, πολύ περισσότερο απ' τους Εβραίους ήταν οι δημιουργοί του χριστιανικού Θεού"(σελ.80).
Αυτό που εντυπωσιάζει στο έργο του Μ.Μπακούνιν "Θεός και κράτος" είναι ότι περισσότερο από ανάλυση του πολιτικού και του κράτους είναι ανάλυση της θεολογίας και της θρησκείας. Αυτό μπορεί να ερμηνευθεί ότι στην θρησκεία αποδίδει αν όχι την προέλευση, τουλάχιστον ένα βασικό θεμέλιο του κράτους. Ο Μπακούνιν δεν πρόλαβε να δει κράτη ουδετερόθρησκα ή και άθεα. Αλλά δεν κάνει αναφορές ούτε στην σκέψη του Χόμπς για το Λεβιάθαν και την προέλευση του κράτους. Παρότι επίσης θεωρεί ότι κάποτε η θρησκεία είναι η απαραίτητη προυπόθεση της ύπαρξης κοινωνίας. Σίγουρα η σκέψη του έχει τελεολογική διάσταση, δηλαδή μεταφυσική εφόσον πιστεύει σε ένα επίγειο παράδεισο όπου θα έχει αποκατασταθεί η "ολόπλευρη ελευθερία κάθε ανθρώπου".
Όλα αυτά έχουν ρώσική προέλευση, όπως ρώσική έχει η αντίθεση στον χριστιανισμό αφού η ρώσικη εκκλησία που γνώρισε ήταν ταυτισμένη με τον Τσάρο, όπως η σημερινή με τον Πούτιν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου