Περί τυραννίας, εκδόσεις Γνώση, Αθήνα, 1995

 

Ένα από τα σημαντικά έργα που έκδωσε ο Παναγιώτης Κονδύλης. Ο ίδιος μετάφρασε τον διάλογο του Ξενοφώντα: Ιέρων ή Τυραννικός, ο Γεράσιμος Λυκιαρδόπουλος μετάφρασε το έργο του Λέο Στράους: Περί Τυρανίδος και η Ευρυδίκη Παπάζογλου το δοκίμιο του Αλέξανδρου Κοζέβ:Τυραννία και σοφία.

Ο Ξενοφών διηγείται τον διάλογο ανάμεσα στον ποιητή Σιμωνίδη και στον τύραννο Ιέρωνα. Χαρακτηριστικό στοιχείο του είναι ότι περιέχει ανατροπές αφού αρχικά ο Ιέρων εκθέτει τα αρνητικά στοιχεία του τύραννου σε σχέση με τον ιδιώτη, ενώ ο Σιμωνίδης παρουσιάζει τις θετικές πλευρές του τύραννου για τον ίδιο τον τύραννο. Στην εξέλιξη του διαλόγου ο Ιέρων πείθεται από τις απόψεις του Σιμωνίδη.

Ο Λέο Στράους συμπεραίνει ότι "αν αληθεύει ότι ολόκληρη η προμοντέρνα πολιτική επιστήμη στηρίζεται στις βάσεις που τέθηκαν από τον Σωκράτη, ενώ ολόκληρη η μοντέρνα πολιτική επιστήμη στηρίζεται στις βάσεις που τέθηκαν από τον Machiavelli, μπορεί επίσης να πει κανείς ότι ο Ιέρων αποτελεί το σημείο της στενότερης συνάφειας μεταξύ της προμοντέρνας και της μοντέρνας πολιτικής επιστήμης"(σελ.42).

Μια από τις πολλές σημαντικές επισημάνσεις του διαλόγου είναι ότι αυτό που ξεχωρίζει τον άνθρωπο από τα ζώα είναι η επιθυμία για τιμή και αναγνώριση: "ο άντρας διαφέρει απο τ' άλλα ζώα ακριβώς στο σημείο αυτό: ότι διψάει για τιμές. Όλα τα ζώα, απ' ό,τι βλέπουμε, ευχαριστιούνται εξ ίσου με το φαγητό, το πιοτό, τον ύπνο και τ' αφροδίσια, όμως η αγάπη των τιμών δεν είναι έμφυτη ούτε στ' άλογα ζώα ούτε σ' όλους τους ανθρώπους, όσοι έχουν έμφυτο μέσα τους τον έρωτα των τιμών και των επαίνων, εκείνοι διαφέρουν περισσότερο από τα κτήνη, και θεωρούνται άντρες και όχι απλώς άνθρωποι"(σελ.28). Η επιθυμία για αναγνώριση και τιμή είναι το ίδιο με αυτό που ονομάζει ο Φ.Νίτσε "βούληση για ισχύ". Μια παρόμοια κίνηση αναγνωρίζει στον Χέγκελ, οΑ.Κοζέβ: "ο Hegel λέει ότι ο πολιτικός ενεργεί σε συνάρτηση με την επιθυμία της"αναγνώρισης" και ότι δεν μπορεί ναείναι πλήρως "ικανοποιημένος" παρά μόνο εαν ικανοποιήσει εντελώς αυτή την επιθυμία"(σελ.202). Βεβαίως η φιλοδοξία αυτή είναι αδιέξοδη αφού έχει ως προυπόθεση ο αρχηγός ενός κράτους να περιλάβει όλη την ανθρωπότητα αλλά και μέσα στο ίδιο το κράτος του θα πρέπει να μειώσει τις φωνές όσων διαφωνούν.

Ο Λέο Στράους υποστηρίζει "κατ' αρχάς φαίνεται εξαιρετικά παράδοξο το γεγονός ότι ο Ξενοφών είχε οποιαδήποτε συμπάθεια για την τυραννίδα, οσοδήποτε καλή κι αν ήταν αυτή. Η τυραννία και στην καλύτερη εκδοχή της, εξακολουθεί να είναι εξουσία χωρίς νόμους και, κατά τον ορισμό του Σωκράτους, η δικαιοσύνη σ' αυτήν είναι ταυτόσημη με την νομιμότητα ή την υπακοή στους νόμους. Έτσι η τυραννίς, σε οποιαδήποτε μορφή της, φαίνεται ασυμβίβαστη με το αίτημα της δικαιοσύνης"(σελ.103).

Ο διάλογος του Ξενοφώντας, με λιτό ύφος είναι υπόδειγμα διαλεκτικής, λογικής σκέψης. Σε ένα σημείο ο τύραννος Ιέρωνδιεκτραγωδεί τα μειονεκτήματα της τυραννίας, ακόμη και για τον ίδιο: "Επειδή, Σιμωνίδη", απάντησε εκείνος, "και ως προς αυτό το σημείο η τυραννίδα είναι κάτι πανάθλιο, γιατί βλέπεις, ούτε καν ν' απαλλαγείς δεν μπορείς από δαύτη. Πως θα μπορούσε ποτέ ένας τύραννος ή να ξεπληρώσει στο ακέραιο με χρήματα όσους έγδυσε ή να ικανοποιήσι όσους αλυσόδεσε παθαίνοντας τα ίδια ή που θα έβρισκε αρκετές ψυχές για να πεθάνουν στη θέση των όσων σκότωσε; Αν ίσως ωφελεί και κάποιον άλλον να κρεμαστεί Σιμωνίδη, πάντως να ξέρεις", είπε, "πως εγώ πιστεύω ότι κανένας δεν θα' χε τόση ωφέλεια απ' αυτό όση ο τύραννος, γιατί μόνον αυτός δεν έχει διάφορο, είτε κρατήσει τα βάσανά του είτε τα πετάξει από πάνω του"(σελ.29).