Για τις εκδόσεις ΕΡΑΣΜΟΣ

Νέος Λογιος Ερμής τ.2

Οι εκδόσεις ΕΡΑΣΜΟΣ του Γεράσιμου Λυκιαρδόπουλου ουσιαστικά απηχούν τις ανησυχίες και τα ενδιαφέροντα της παρέας που προδικτατορικά έκδιδε το περιοδικό «Μαρτυρίες» και μεταπολιτευτικά το περιοδικό «Σημειώσεις ». Όπως φαίνεται από τις ολιγοσέλιδες , λιτές και πανομοιότυπες αισθητικά εκδόσεις , έχουν επιλέξει τον δρόμο της γνησιότητας , της αυθεντικότητας , που αποφεύγει με εμμονή τους εύκολους εντυπωσιασμούς. Διατυπώνουν έναν αιρετικό αριστερό λόγο , ο οποίος δεν φιλοδοξεί να δημιουργήσει νέους δογματισμούς στην θέση των παλαιότερων , ούτε να αποτελέσει όχημα για μια ταχύτατη ενσωμάτωση σε ένα σύστημα , που κατά τα άλλα καταγγέλλεται. Μέλη λοιπόν αυτής της συντροφιάς εκτός του Γ.Λυκιαρδόπουλου υπήρξαν ή εξακολουθούν να είναι ο Μ.Λαμπρίδης , ο Βύρων Λεοντάρης,ο Π.Κονδύλης , ο Α.Λαυραντώνης ,ο Μ.Μαρκίδης,ο Σ.Ροζάνης και από τους νεότερους ο Γ.Μερτίκας και ο Φ. Τερζάκης.
Οι δεκάδες τίτλοι , που έχει εκδώσει ο ΕΡΑΣΜΟΣ , τα περισσότερα μεταφρασμένα δοκίμια (όπως του Φουκώ , του Χορκχάιμερ ,της Άρεντ και πολλών άλλων ), αποτελούν σημαντική συνεισφορά στον σύγχρονο στοχασμό της χώρας μας . Ανάμεσα λοιπόν στο πλήθος των τίτλων που έχουν εκδοθεί επιλέγουμε κάποιους τυχαία ,για να τους παρουσιάσουμε , ώστε να πάρουμε μια γεύση της εκδοτικής προσπάθειας.
Με τον τίτλο « Έθνος και Οικουμενικότητα : όψεις ενός διαλόγου » ο Γ.Λυκιαρδόπουλος μετάφρασε δύο εμβληματικά δοκίμια : την ομιλία του Φ.Ντοστογιέφσκι για τον Πούσκιν και του « διαφωτιστή» Κονσταντίν Καβελίν με τον τίτλο «Γράμμα στον Ντοστογιέφσκι : Σλαβόφιλοι και Δυτικιστές».Ο Φ.Ντοστογιέφσκι , επαναλαμβάνοντας σκέψεις , που έχει πει στο μυθιστόρημά του «Έφηβος» , γράφει ότι « η ρώσικη ψυχή είναι φτιαγμένη για την παγκόσμια , πανανθρώπινη αδελφική αλληλεγγύη περισσότερο από την ψυχή κάθε άλλου έθνους »(σελ. 32), θυμίζοντας τον μεταγενέστερο «προλεταριακό διεθνισμό».Ο Καβελίν συμπεραίνει ότι η αχίλλειος πτέρνα του ευρωπαϊκού πολιτισμού είναι η εγκατάλειψη της εσωτερικότητας , του μέσα ανθρώπου .Ο δυτικοευρωπαίος άνθρωπος στρέφει τον χριστιανισμό του , αποκλειστικά στην επιστήμη και στην γνώση της κοινωνίας, ώστε «ο Δυτικοευρωπαίος θα αφοσιωθεί ολοκληρωτικά στη βελτίωση των αντικειμενικών συνθηκών της ζωής πεπεισμένος ότι σ΄ αυτές και μόνο βρίσκεται το κλειδί της ανθρώπινης ευμάρειας και τελειοποίησης , η υποκειμενική πλευρά αγνοείται»(σελ.57).Βεβαίως απορρίπτει και κάθε μονοσήμαντη άρνηση της Δύσης .
Ο Γ.Λυκιαρδόπουλος επισημαίνει τον υποδειγματικό και υψηλό επίπεδο του διαλόγου και την συλλογιστική των δύο κειμένων που είναι «πολύ πιο σύνθετη και πιο πολύ ερεθιστική , γιατί περνάει από πολλές στροφές και μονοπάτια πριν στραγγίξει στην προαναφερόμενη αδιέξοδή της διάζευξη »(σελ.8) , ενώ παρότι «δεν απαντούν στις σημερινές προβολές των αρχαίων προβλημάτων που θίγουν , μας διδάσκουν ίσως τον τρόπο να συζητάμε» (σελ. 8).Ο Φ.Ντοστογιέφσκι « υπεραμύνεται της «οικουμενικότητας» και ο Καβελίν ισχυρίζεται ότι ο ευρωπαϊσμός από όργανο διαφωτισμού «μεταβλήθηκε σε όργανο καταπίεσης που άνοιξε συγχρόνως διάπλατες τις πόρτες της Ρωσίας σε κάθε Ευρωπαίο τυχοδιώκτη και αγύρτη».(σελ. 8). Ένας τέτοιος διάλογος μας αφορά και μπορεί , υπό ορισμένες προυποθέσεις να μας βοηθήσει , δεδομένου ότι η διάσταση ανάμεσα σε σλαβόφιλους και ευρωπαϊστές , υπό άλλη ,αλλά αρκετά ανάλογη μορφή ,εμφανίζεται σε κάθε σχεδόν περίοδο του νεοελληνισμού .
Το δοκίμιο του Γ.Λυκιαρδόπουλου «Η «Ρωμιοσύνη» στον παράδεισο: Σημειώσεις για μια κριτική του νεοελληνικού αντιδιανοουμενισμού», όταν πρωτοκυκλοφόρησε δημιούργησε αίσθηση για τον ριζικό κριτικό του λόγο. Πολλοί τον ακολούθησαν ή τον αντέγραψαν στην συνέχεια , αλλά με άλλα κίνητρα και άλλες στοχεύσεις .Φυσικά ο χρόνος από τότε που είχε γραφτεί κύλησε ,πολλά νέα γεγονότα συνέβησαν και πολλές συμπεριφορές άλλαξαν .Έτσι στον τελευταία εισαγωγή που γράφτηκε το 2004 ,επισημαίνει : « Το μόνο τάχα που μπορούμε να κάνουμε είναι να διαλέξουμε την όχθη όπου θα ναυαγήσουμε ;Πρέπει δηλαδή οπωσδήποτε να διαλέξει κανείς ανάμεσα στον «μακρυαγιαννισμό» και τον «λακανισμό»; Ανάμεσα στον απολιθωμένο «εθνοκομμουνισμό» και την αβάσταχτη ελαφρότητα του «εκσυγχρονισμού»; »(σελ.11). Επιπλέον όταν τα έθνη και οι πατρίδες σαρώνονται είτε από τα βομβαρδιστικά Stealth, είτε από μια ιδεολογία που απαιτεί να κυκλοφορούν τα εμπορεύματα χωρίς συνοριακούς περιορισμούς ,τι νόημα λαμβάνει μια κριτική τους που προέρχεται από την αριστερά; Πόσο μακριά βρίσκεται ο κοσμοπολιτισμός από την υπεράσπισης της παγκοσμιοποίησης;
Ο Γ.Λυκιαρδόπουλος βλέπει ότι η πτώση των καθεστώτων της Ανατολικής Ευρώπης , το 1989, δεν «σάρωσε μόνο τις ψευδαισθήσεις αλλά και τα διλήμματα όσων δεν είχαν πλέον ψευδαισθήσεις καθώς έβλεπαν τώρα μέσα στη νέα επαγγελία της παγκοσμιοποίησης να βρικολακιάζουν όλοι οι αρχαίοι μανιχαισμοί – παρά τα δυτικά φετίχ της «πολιτικής ορθότητας» και των «ατομικών δικαιωμάτων ».(σελ.11) και συμπεραίνει ότι «Σήμερα , μετά την κατασπάραξη , τον εξευτελισμό , την ταπείνωση των πατρίδων του κόσμου από το καρκινικό εκείνο μόρφωμα «εταιρειών» που καταχρηστικά καλείται ΗΠΑ, σήμερα που τα σύνορα των κρατών κατεδαφίζονται όχι από τους «αδελφωμένους λαούς» , αλλά από πολυεθνικές συμμορίες , ποιόν άλλος σκοπό θα μπορούσε τάχα να έχει μια κριτική εναντίον του μαζικού εθνικολαικιστικού φολκλόρ αν όχι την κατάδειξη εκείνων ακριβώς των χαρακτηριστικών του που το καθιστούν μιαν ακόμη θυγατρική της παγκόσμιας αυτοκρατορίας του κιτς »(σελ.11).
Πόσα όμως έχουν αλλάξει και τα εγχώρια δεδομένα ;Το δήθεν αντιδυτικό ΠΑΣΟΚ πρωτοστάτησε σε μια πρωτοφανέρωτη πολλαπλή κηδεμονία της χώρας μας , από την λεγόμενη τρόικα και την γεωπολιτικά φιλόδοξη νέο-οθωμανική Τουρκία . Ο λαϊκισμός του , πού όπως πολύ σωστά γράφει ο Γ. Λυκιαρδόπουλος « υπήρξε πάντα υπόθεση της εξουσίας , όχι των λαών » (Σελ.44) , έκρυβε στο τέρμα της πορείας του , την χρεοκοπία της χώρας μας και την αναίρεση κάθε στοιχείου του κοινωνικού κράτους. Παράλληλα διανοούμενοι , που σαν τον Σ.Ράμφο θεωρούσαν εξίσου επείσακτα φαινόμενα τον καπιταλισμό , τον σοσιαλισμό και ανακριβέστατα τον δημοτικισμό (σελ.30), και για αυτό τα απέρριπταν , άλλαξαν στρατόπεδο και χειροκροτούν ,με τον ίδιο οίστρο που παλαιότερα τα εχθρεύονταν , κάθε προιόν και παραπροϊόν της Δύσης .Συνεπώς το αντικείμενο της κριτικής πρέπει να αλλάξει ,διότι και τα πραγματικά δεδομένα άλλαξαν .Το γεγονός αυτό ο Γ. Λυκιαρδόπουλος πιστεύω, ότι το κατανοεί πολύ καλά , όπως φαίνεται από όσα έγραψε το 2004,στην τελευταία εισαγωγή του δοκιμίου του.
Τέλος ένα ακόμη ενδιαφέρον έργο ,των εκδόσεων ΕΡΑΣΜΟΣ, είναι της HANNA ARENDT «Σκέψεις για την πολιτική και την επανάσταση »(σελ.44) σε μετάφραση του Σ.Ροζάνη. Επισημαίνω την προτίμηση της σε μια διεθνική και όχι υπερεθνική κοινωνία καθότι «μια υπερεθνική εξουσία είτε θα ήταν αναποτελεσματική είτε θα την μονοπωλούσε το έθνος εκείνο που τυχαίνει να είναι το ισχυρότερο , και έτσι θα οδηγούσε σε μια παγκόσμια διακυβέρνηση , η οποία εύκολα μπορεί να καταστεί η πλέον φρικτή τυραννία που θα μπορούσε κανείς να συλλάβει , δεδομένου ότι δεν θα υπήρχε διαφυγή από την παγκόσμια αστυνομική της δύναμη – μέχρις ότου τελικά ανετρέπετο»(σελ. 41). Θετικό στοιχείο είναι ότι το πολιτικό της δέον ταυτίζεται σε μεγάλο βαθμό με το σύστημα των συμβουλίων , που δημιουργούνται «εντελώς αυθόρμητα , κάθε φορά σα να μην είχε ποτέ πριν υπάρξει κάτι παρόμοιο»(σελ. 42).