Ιωάννη Δασκαρόλη: ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΑ ΤΑΓΜΑΤΑ- οι «πραιτωριανοί» της Β’ Ελληνικής Δημοκρατίας 1923-1926, εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 2019, σελ.696.

Ο Σ.Μάξιμος με το ομότιτλο βιβλίο του χαρακτήρισε ευφυώς τον ελληνικό μεσοπόλεμο «Κοινοβούλιο ή Δικτατορία». Πράγματι οι συχνές επεμβάσεις του ελληνικού στρατού θα λέγαμε ότι ήταν η παιδική ασθένεια της νεαρής ελληνικής δημοκρατίας.

Ο Ι.Δασκαρόλης έχει κάνει μια εις βάθος ερευνητική δουλειά και περιγράφει με ακρίβεια και κάθε λεπτομέρεια πως αυτοί οι μπαρουτοκαπνισμένοι βενιζελικοί στρατιωτικοί, που γυρνώντας πίσω μετά την καταστροφή της Μικρασίας, ανέτρεψαν και τιμώρησαν τους βασικούς υπαίτιους αυτής, στην συνέχεια  αυτονομήθηκαν πολιτικά και στρατιωτικά για να προωθήσουν τις δικές τους φιλοδοξίες.

Μέσα σε αυτό το σκηνικό μόνο μια προσωπικότητα, ο Ε.Βενιζέλος,  είχε το κύρος να επιβληθεί. Όλοι οι υπόλοιποι πολιτικοί ο Α.Παπαναστασίου, ο Μιχαλακόπουλος, ο Καφαντάρης ενώ προσπάθησαν να διαχειριστούν τους στρατιωτικούς στο τέλος θα ηττηθούν από αυτούς με  αποτέλεσμα την δικτατορία Πάγκαλου.

Βέβαια ποτέ δεν σχημάτισαν μια ιδεολογία ή ένα συγκροτημένο πολιτικό ρεύμα και για αυτό δεν είχαμε στην χώρα μας φασιστικό ρεύμα , παρότι ο Κονδύλης και ο Πλαστήρας για κάποιο διάστημα υπήρξαν θαυμαστές του. Αν και  είχαν βενιζελική προέλευση, αυτή δεν θα τους εμποδίσει να έρθουν σε οξύτατη σύγκρουση μεταξύ τους. Πολλούς αυτούς όπως τον Ν.Ζέρβα, τον Ψαρρό, τον Τσιγάντε, τον Οθωναίο θα τους δούμε να πρωταγωνιστούν, κατά την τριπλή κατοχή, στις διάφορες οργανώσεις της εθνικής αντίστασης. Άλλοι όπως ο Α.Ταβουλάρης και ο Β.Ντερτιλής (πολιτικά φίλοι του Πάγκαλου και του Γονατά) θα επανδρώσουν τα «Τάγματα Ασφαλείας» στην Αθήνα και στην Χαλκίδα, όπου όμως σε ορισμένες περιπτώσεις θα παίξουν ένα διπλό ρόλο: συνεργάτες  των Γερμανών, σκληροί , ανελέητοι διώκτες της εθνικής αντίστασης  αλλά και πληροφοριοδότες σε ορισμένες των Άγγλων και της αντίστασης.

Η περιγραφή της διάλυσης των δημοκρατικών ταγμάτων , τον Σεπτέμβριο του 1926 είναι εντυπωσιακή. Μάχες μεταξύ στρατιωτικών μονάδων θα ξεσπάσουν στο κέντρο της Αθήνας , στην Β.Σοφίας, στην Κηφισίας, στην Ρηγίλλης, στα σύνορα με το Παγκράτι  με εκατοντάδες νεκρούς. Συγχρόνως θα ξεσπάσει στο κέντρο της Αθήνας λαϊκή εξέγερση – σε αυτή  το ΚΚΕ είχε κάποιο ρόλο- που θα πνιγεί στο αίμα. Στην συνέχεια οι Ζέρβας, Ντερτιλής, Κατσώτας, Σιγανός, Πετρόπουλος, Παπαδόπουλος θα συλληφθούν και θα οδηγηθούν στην δικαιοσύνη. Αυτό θα είναι το τέλος των Δημοκρατικών ταγμάτων αλλά όχι και το τέλος των στρατιωτικών επεμβάσεων και πραξικοπημάτων.

Το έργο του Ι.Δασκαρόλη καλύπτει με επιστημονική επάρκεια ένα σοβαρό κενό και διαβάζεται  μέχρι το τέλος με αδιάπτωτο ενδιαφέρον.