PERRY ANDERSON: « Οι διαιρέσεις της Κύπρου» - Από την αποικιοκρατία στο σχέδιο Ανάν.
Κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις ΑΓΡΑ το βιβλίο του PERRY ANDERSON «οι Διαιρέσεις της Κύπρου »σε μετάφραση του Κ.Ράπτη .
Ό Π. ANDERSON διηύθυνε επί χρόνια τη βρετανική «Επιθεώρηση της Νέας Αριστεράς » ( New Left Review) .Διδάσκει Ιστορία και Κοινωνιολογία στο Πανεπιστήμιο του Λος Άντζελες. Ανάμεσα στα έργα του , που έχουν εκδοθεί στα ελληνικά είναι : «Ο δυτικός μαρξισμός » (Εκδ.Κέδρος , Μετ.Α.Ζάννα ) και «Το Απολυταρχικό κράτος » (Εκδ.Οδυσσέας , μετ.Ελ.Αστερίου ).
Η σημασία της σύντομης , αλλά πυκνής αυτής μελέτης που πρωτοδημοσιεύθηκε στο London Review of Books στις 24.4.2008, έγκειται στο γεγονός ότι αποδεικνύει , και με το ειδικό βάρος που έχει η υπογραφή του , πως ο αγώνας της ΕΟΚΑ ήταν εθνικοαπελευθερωτικός και αντιαποικιοκρατικός , ενώ το σχέδιο Ανάν σκόπευε να φέρει τους αποικιοκράτες και τους Τούρκους εισβολείς σε όλο το νησί .
Ό Π. ANDERSON ξεκινά το δοκίμιο του θέτοντας , το Κυπριακό ως θέμα εισβολής και κατοχής ,μέρους του εδάφους ενός κυρίαρχου κράτους , που συμμετέχει στην Ε.Ε.: «Η Κύπρος αποτελεί στ’ αλήθεια μιαν ανορθογραφία στη νέα Ευρώπη , όχι όμως για λόγους που θα έκαναν τις Βρυξέλλες να νοιαστούν. Πρόκειται για ένα κράτος – μέλος της Ε.Ε. , μεγάλο τμήμα του οποίου κατέχεται εδώ και χρόνια από έναν ξένο στρατό .Πίσω από τις γραμμές των τεθωρακισμένων και του πυροβολικού , έχει εμφυτευθεί ένας πληθυσμός εποίκων μεγαλύτερος συγκριτικά από τον αριθμό των Εβραίων εποίκων της Δυτικής Όχθης του Ιορδάνη , χωρίς αυτό να ξεσηκώνει ούτε την πιο αμυδρή διαμαρτυρία από το Ευρωπαικό Συμβούλιο ή την Κομισιόν. Από την επικράτεια αυτού του κράτους έχουν επιπλέον αποσπαστεί – όχι σε καθεστώς ενοικίασης , αλλά υπό αναγκαστική απαλλοτρίωση – θύλακες στρατιωτικών εγκαταστάσεων , μεγέθους τρείς φορές μεγαλύτερου από την αμερικάνικη βάση του Γκουαντάναμο στην Κούβα , ελεγχόμενοι από ένα άλλο κράτος μέλος της Ε.Ε. , τη Μ.Βρετανία » (σελ.7- 8).
Η Κύπρος παραχωρήθηκε από τους Τούρκους στον βικτωριανό ιμπεριαλισμό το 1878. Το 1931 θα ξεσπάσει επανάσταση κατά των Εγγλέζων , με αίτημα την Ένωση , που θα καταπνιγεί «με την επέμβαση βομβαρδιστικών , καταδρομικών και πεζοναυτών».Το πανεθνικό αίτημα της «Ένωσης » θα επανέλθει μετά το τέλος του β ‘ παγκόσμιου πολέμου , με την υποστήριξη πρώτα και κύρια της κυπριακής εκκλησίας , και όλων των ελληνικών πολιτικών δυνάμεων , του ΑΚΕΛ συμπεριλαμβανομένου.
Όμως οι Βρετανοί είχαν άλλη γνώμη: «Για τη Βρετανία η Κύπρος ήταν ένα προπύργιο της στη Μεσόγειο , το οποίο δεν είχε την παραμικρή πρόθεση να εγκαταλείψει»(σελ.13).Στίς 1 Απριλίου 1955 ξεκινά ο ηρωικός αγώνας της ΕΟΚΑ, με την στρατιωτική ηγεσία του Γρίβα και την πολιτική καθοδήγηση του Αρχιεπίσκοπου Μακάριου. Χάρις την πανεθνική υποστήριξη 200 περίπου ένοπλοι αντάρτες εγκλώβισαν 28.000 Βρετανούς στρατιώτες. Ο Π. Άντερσον αναγνωρίζει ότι «σε καθαρά επιχειρησιακό επίπεδο , η εκστρατεία της ΕΟΚΑ ήταν ίσως το πλέον επιτυχημένο από όλα τα κινήματα αντίστασης της μεταπολεμικής περιόδου» (σελ.15).
Το 1958 ξεσπούν επιθέσεις των Τουρκοκυπρίων σε ελληνικές συνοικίες της Λευκωσίας: «Οι δυνάμεις ασφαλείας παρατηρούσαν απαθείς , καθώς σπίτια καίγονταν και άνθρωποι σκοτώνονταν , στην πρώτη σημαντική κοινωνική αναταραχή που σημειώθηκε από τότε που κηρύχθηκε το καθεστώς έκτακτης ανάγκης. Το αποτέλεσμα , σαφώς προσχεδιασμένο , ήταν η έξωση των Ελλήνων από τις τουρκικές περιοχές της Λευκωσίας και άλλων πόλεων , και η κατάληψη των δημοτικών εγκαταστάσεων , προκειμένου να δημιουργηθούν αυτάρκεις τουρκικοί θύλακες : μια κατά στάδια διχοτόμηση από τα κάτω »(σελ.23-24).
Η Συνθήκη της Ζυρίχης παραχώρησε στους Κύπριους μια δεσμευμένη , μια «στειρωμένη » ανεξαρτησία , και τέτοια προνόμια στους Τουρκοκύπριους που ήταν αδύνατο να λειτουργήσει το νεότευκτο κράτος. Την δυσμενή αυτή εξέλιξη ο συγγραφέας την αποδίδει στις ξένες εξαρτήσεις του νεοελληνικού κράτους και στην μειωμένη διαπραγματευτική του ικανότητα: «Το θεμελιωδέστερο είναι πώς ότι και αν ειπωθεί για το τουρκικό κράτος – θέμα , οπωσδήποτε , μεγάλο – ο κεμαλισμός υπήρξε μια απολύτως ανεξάρτητη δημιουργία , ένα εθνικιστικό κίνημα που δεν όφειλε τίποτα σε οποιαδήποτε εξωτερική δύναμη .Αντίθετα , το μεταπολεμικό ελληνικό κράτος άρχισε ως βρετανικό προτεκτοράτο και συνέχισε ως αμερικάνικο εξαρτημένο έδαφος , πολιτιστικά και πολιτικά ανίκανο να υπερβεί τη βούληση των γεννητόρων του»(σελ .26).
Η Συμφωνία της Ζυρίχης πρόβλεπε «αλλοδαπό επικεφαλής του Ανώτατου Δικαστηρίου , Τουρκοκύπριο αντιπρόεδρο με δικαίωμα βέτο σε όλα τα νομοθετήματα , χωριστά εκλογικά σώματα για Ελληνοκυπρίους και Τουρκοκύπριους στη Βουλή των Αντιπροσώπων και στους δήμους , στελέχωση με Τουρκοκύπριους του 30% των δημοσίων υπηρεσιών και του 40% οποιασδήποτε ένοπλης δύναμης , συν τον όρο ότι η επιβολή οποιουδήποτε φόρου θα πρέπει να εγκρίνεται τόσο από τους Ελληνοκύπριους όσο και από τους Τουρκοκύπριους » (σελ 27). Βεβαίως , όπως εξελίχθηκε τελικά η κατάσταση το χειρότερο ήταν η δυνατότητα που έδινε στις τρείς εγγυήτριες δυνάμεις να παρεμβαίνουν στρατιωτικά.
Οι Βρετανοί δεν έπαψαν διαχρονικά ,να παίζουν αρνητικό ρόλο. Το 1964 « συγκέντρωσαν ακόμη περισσότερο τον τουρκοκυπριακό πληθυσμό στους οχυρωμένους θύλακες , υπονομεύοντας την επανενσωμάτωση των προσφύγων στα μεικτά χωριά» (σελ. 35) , ενώ στην διάρκεια της εισβολής το 1974 «η Βρετανία είχε τα θωρηκτά της στα κυπριακά χωρικά ύδατα και θα μπορούσε να είχε αποτρέψει μια μονομερή τουρκική εισβολή με την ίδια ευκολία »( σελ 42) .Τα τραγικά αποτελέσματα είναι γνωστά 180.000 Ελληνοκύπριοι έγιναν πρόσφυγες , 4000 σκοτώθηκαν και 12.000 τραυματίστηκαν .Ο τουρκισμός απλώνει βαριά την σκιά του στο νησί.
Ο Π.Άντερσον θεωρεί ότι ο ρόλος των Άγγλων ήταν περισσότερο αρνητικός , από αυτόν του Κίσσινγκερ και των ΗΠΑ , πράγμα όμως που έχει δευτερεύουσα σημασία . ΗΠΑ , Αγγλία και οι διάφοροι συνεργάτες τους στην Αθήνα πρόσφεραν στον Τούρκο εισβολέα το μαρτυρικό νησί.
Ενδιαφέροντα είναι τα όσα γράφει ο Άντερσον για τον Κ.Καραμανλή: «Η πρώτη πράξη του Καραμανλή μόλις ανέλαβε την εξουσία , ήταν να βυθίσει το κυπριακό σκάφος άλλη μια φορά , αρνούμενος να προσφέρει οποιανδήποτε συνδρομή , την ώρα που ο τουρκικός στρατός εξαπέλυε τον κεραυνοβόλο πόλεμό του. Όπως το 1959 , έτσι και το 1974 , μοναδικό αποτελεσματικό όπλο θα ήταν η απειλή του κλεισίματος των αμερικάνικων βάσεων και της αποχώρησης της Ελλάδας από το ΝΑΤΟ , αν η Αμερική δεν έκανε στην Άγκυρα το τηλεφώνημα που ο Τζόνσον είχε δείξει ότι μπορούσε πολύ καλά να κάνει , με άμεσα αποτελέσματα. Φυσικά ανησυχώντας περισσότερο για τους προστάτες του παρά για τον λαό της Κύπρου , ο Καραμανλής δεν έπραξε τίποτε παρόμοιο. Ούτε ο δεύτερος Παπανδρέου , που τον διαδέχτηκε στη δεκαετία του ‘ 80 , αποδείχτηκε ικανός για τίποτε καλύτερο , πέρα από λεονταρισμούς» (σελ .47).
Φτάνουμε στο σχέδιο Ανάν . Ενώ βιτρίνα του σχεδίου ήταν ο ΟΗΕ ( Ανάν και Ντε Σότο ) στην πραγματικότητα «ήταν ο Χάνευ και ο Tom Weston «ειδικός συντονιστής» του Στέητ Ντηπάρτμεντ για την Κύπρο , εκείνοι που είχαν το πρόσταγμα »(σελ 55).Οι διάφορες εκδοχές του σχεδίου Ανάν , είχαν όλες την σφραγίδα του Άγγλου Χάνευ.
Ο Π. Άντερσον επισημαίνει ότι στο τελικό σχέδιο Ανάν που κατατέθηκε στο Συμβούλιο Ασφαλείας άσκησε βέτο η Ρωσία. Επρόκειτο για ένα επαίσχυντο , αχρείο και αποικιοκρατικό σχέδιο : «Στο πυρήνα τους βρίσκεται η επικύρωση μιας εθνοκάθαρσης της οποίας την κλίμακα και την τελειότητα φθονεί η πολιτική εποικισμού του Ισραήλ , όπου ο Avigdor Lieberman – ηγέτης του ακροδεξιού Yisrael Beiteinu , τώρα πέμπτου μεγαλύτερου κόμματος στην Κνεσέτ – απευθύνει δημόσιες εκκλήσεις υπέρ μιάς «»κυπριακής λύσης στη Δυτική όχθη του Ιορδάνη , απαίτηση που θεωρείται τόσο ακραία , ώστε να την αποκηρύσσουν όλοι οι εταίροι του στον κυβερνητικό συνασπισμό.Το σχέδιο όχι μόνο απαλλάσσει την Τουρκία από οποιαδήποτε υποχρέωση καταβολής επανορθώσεων για δεκαετίες κατοχής και λεηλασίας , αλλά επιβάλλει και να τις πληρώσουν όσοι τις υπέστησαν .Παραβιάζει περαιτέρω τη Συνθήκη της Γενεύης , η οποία απαγορεύει σε μια δύναμη κατοχής να εγκαθιστά εποίκους σε κατακτημένο. Το σχέδιο όχι μόνο δεν επέβαλλε την απομάκρυνσή τους αλλά κατοχύρωνε και την παρουσία τους : κανένας «δεν θα αναγκαστεί να φύγει » , με τα λόγια του Πφίρτερ .Τόσο λίγο μετρούσαν οι νομικοί κανόνες στη σύλληψη του Σχεδίου , ώστε δόθηκε ιδιαίτερη προσοχή να εξαιρεθούν εκ των προτέρων οι προβλέψεις του Σχεδίου από τη δικαιοδοσία του Ευρωπαικού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του Δικαστηρίου των Ευρωπαικών Κοινοτήτων. Περιφρονώντας τις αρχές οποιασδήποτε δημοκρατίας , το Σχέδιο χορηγούσε σε μια μειονότητα της τάξης του 18% με 25% του πληθυσμού το 50% της εξουσίας στη λήψη αποφάσεων για το κράτος …. Αλλά οι επίσημες αναλογίες εθνοτικής κατανομής της εξουσίας δεν ήταν το μόνο θέμα. Φυτεμένη μέσα στην τούνδρα των πολλών αδικιών του σχεδίου , η παρουσία των ξένων επιβαλλόταν στα στρατηγικά πόστα – Ανώτατο Δικαστήριο , Κεντρική Τράπεζα , Επιτροπή Περιουσιών – αυτού που υποτίθεται ότι θα ήταν ένα ανεξάρτητο κράτος. Το αποκορύφωμα : δικαίωμα ένοπλης παρουσίας θα είχαν μόνο οι εξωτερικές δυνάμεις. Ο τουρκικός στρατός θα παρέμενε επί τόπου , το ίδιο και οι βρετανικές βάσεις , ως βατήρες για το Ιράκ. Κανένα άλλο μέλος της Ε.Ε. δεν παρουσιάζει οποιαδήποτε ομοιότητα με ό,τι θα ήταν αυτό το ραγισμένο , συρρικνωμένο κέλυφος ανεξάρτητου κράτους » (σελ. 66,67).
Σύμφωνα με τον συγγραφέα ο Άγγλος εμπνευστής του σχεδίου Ανάν , ο Χάνευ είναι άξιος διάδοχος του Χάρντιγκ.Η οξύτατη κριτική ήταν φυσικό να ενοχλήσει τον τελευταίο. Σε απάντηση του σημειώνει ότι το δοκίμιο του Π.Άντερσον είναι «μια στρατευμένη (ελληνοκυπριακή ) θεώρηση των πρόσφατων γεγονότων»Αλλά πιο ενδιαφέρον είναι η παρατήρήση του , ότι η εκλογή Χριστόφια δημιούργησε μια πιο «ενθαρρυντική ατμόσφαιρα» (σελ 84) για την λύση του Κυπριακού.
Το δοκίμιο του Π.Άντερσον είναι μία εύστοχη και πυκνή αναδρομή του κυπριακού προβλήματος , που επισημαίνει ορισμένα ουσιώδη χαρακτηριστικά του :ο αγώνας της ΕΟΚΑ για αυτοδιάθεση – Ένωση ήταν αγώνας απελευθερωτικός- αντιαποικιακός , το σημερινό πρόβλημα της Κύπρου είναι το πρόβλημα της εισβολής - κατοχής , η ελληνική άρχουσα τάξη σε αντίθεση με την Τουρκική δεν είναι σε θέση να διαπραγματευτεί αποτελεσματικά με ΗΠΑ και Αγγλία .Να προσθέσουμε ένα λόγο ακόμη λόγο . Ένα μέρος της αριστεράς – ιδιαίτερα η ακαδημαική – είναι εγκλωβισμένη στα «αντιεθνικιστικά » ιδεολογήματα , ώστε να υπονομεύει κάθε προσπάθεια για αντικατοχικό αγώνα , προσφέροντας έτσι μεγάλες υπηρεσίες στα σχέδια των ιμπεριαλιστών στην Νοτιο- Ανατολική Μεσόγειο.
Είναι προφανές ότι Αμερικάνοι και Άγγλοι περιμένουν ότι με τον Χριστόφια θα εξασφαλίσουν μια λύση που θα τους συμφέρει. Ήδη διάφοροι (δημοσιογράφοι , καθηγητές κλπ ) ετοιμάζουν την ελληνική κοινή γνώμη για ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Με αυτή την οπτική , η βοήθεια που προσφέρει , την δεδομένη στιγμή που εκδίδεται , το δοκίμιο του Π.Άντερσον , στην αντίσταση στα διάφορα σχέδια «Ανάν», είναι πολύτιμη και γι ‘ αυτό αποσιωπήθηκε από όλα τα αθηναικά μέσα ενημέρωσης που προτιμούν να προβάλουν , για ευνόητους λόγους , απόψεις σαν και αυτές του Ηρακλείδη…
Σπύρος Κουτρούλης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου