Ο Η.ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ για την γενιά του '30

 Ο Ηλίας Πετρόπουλος είχε μία κοφτερή γραφή , που είναι δύσκολο να χωρέσει σε ιδεολογικά σχήματα. Κυρίως έλεγε αυτό που κάθε φορά πίστευε δίχως να αναλογίζεται τις συνέπειες .Κατά κάποιο τρόπο τον διακρίνει στις αποτιμήσεις του , ο αυθορμητισμός και η «αξιολογική ουδετερότητα».Πνευματικά διαμορφώθηκε , όπως και πολλοί άλλοι στο φαρμακείο του Ν.Γ.Πεντζίκη ,αλλά και από τις πικρές και αιματηρές εμπειρίες του εμφύλιου ( όπως το «κόκκινο σπίτι» στην Θεσσαλονίκη , το οικόπεδο στο Γεντί- Κουλέ που θάβανε τους εκτελεσμένους, ο καπετάνιος της ΕΠΟΝ που εκτέλεσαν οι ταγματασφαλίτες , η διαπόμπευση των αιχμάλωτων ανταρτών από τους νικητές ). Οι μελέτες του για τα ρεμπέτικα αρκούν να τον ξεχωρίσουν ως μελετητή του νεοελληνικού λαικού πολιτισμού.
Μία δυσεύρετη πλέον μελέτη του είναι η «Ελύτης , Μόραλης , Τσαρούχης» (Γράμματα 1980).Το εγχείρημα του να γράψει για τον ποιητικό και τον αισθητικό λόγο τριών από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της γενιάς του ‘ 30 δεν είναι εύκολο .Ειδικά αν θέλει να το συνταιριάσει με την περιγραφή της μεταπολεμικής ατμόσφαιρας ή για να δείξει την βαθύτητα τους να διηγείται λαικά έθιμα όπως το νεκροστόλισμα και την ταφή .
Γράφει λοιπόν : «Άξιοι εισίν ο Μόραλης κι ο Ελύτης γιατί είπανε με απλές εκφράσεις απλά νοήματα. Τα κοινά λόγια είναι μεγάλα λόγια. Γράφω γιατί κάποτε θα τα διαβάσεις εσύ .Άπαντα κατατείνουν στον έρωτα και στην Ελλάδα….Άξιος εστίν ο Ελύτης γιατί διδάσκει τον φθινοπωρινόν έρωτα… Άξιος εστίν ο Ελύτης γιατί ετάχθη υπέρ των ελληνικών παραδόσεων… Ανοιχτά τα μάτια μόνο για Ελλάδα και έρωτα… Άξιος εστίν ο Οδυσσέας Ελύτης γιατί φέρεται ευλαβώς προς τα παρελθόντα »(σελ 12,13).
Σε ένα άλλο σημείο επισημαίνει « Ο Οδυσσέας Ελύτης ορίζει τη νέα εποχή της ελληνικής ποιήσεως καταυγάζων ωσάν πανσέληνος τις τυραγνισμένες ψυχές .Θανασίμως πληττόμενως εκ των ένδον ο Τσαρούχης δεν έπαυσε να σκορπίζει τριαντάφυλλα κι αγάπη , δάκρυα κι αγάπη» (σελ.25) και επίσης «σπεύσατε να μεταλάβετε τον άκρατον οίνον του Τσαρούχη και Ελύτη , που η σοφία τους η αδιατίμητη και η ρομαντική ροπή με ψίθυρον φωνήν , ως προοίμιον μεταγενεστέρας ανακομιδής ρέει»(σελ.31), «Για σένα , ανίκατε Ελύτη , όλα τα εγκώμια είναι αταίριαστα και ωχρά» (σελ.44), «Ο Ελύτης απέβη γλαύξ της νεοελληνικής γλώσσης , ρημάτων δαμαστής και επιθέτων , χρονικογράφος ευαγγελικών ιστοριών και εικονομάχων εταίρος …Ο Ελύτης είναι και εθνικός και ελληνικός άμα … Θαυμάζω τον Τσαρούχη .Αγαπώ τον Μόραλη »( σελ. 55).
Το δοκίμιο τελειώνει με την «ύστατη παραίνεση»: «Αγαπάτε την Ελλάδα. Δεύτε ίνα σωθήτε.(Ώ ,περασμένα χρόνια , που μας άφηναν ν’ αγαπούμε την πατρίδα ανιδιοτελώς) »( σελ.55).
Σε ένα από τα τελευταία βιβλία του ο «Κουραδοκόφτης» (Νεφέλη 2002) αποκαλύπτει τους ολοκληρωτικούς μηχανισμούς μιάς Αριστεράς που και τον ίδιο υποκριτικά κάνει κάποτε σημαία της : « Ο κάθε αξιόλογος συγγραφέας , ή ζωγράφος , αντιμετωπίζεται είτε με χειροκροτήματα , είτε με ροχάλες. Όμως , η χειρότερη εχθρική πολεμική είναι η ύπουλη συνωμοσία σιωπής. Ο Δημαράς υπήρξε ο μέγας δεξιοτέχνης της συνωμοσίας σιωπής. Ο Δημαράς δεν είπε ούτε λέξη για τον Σκαρίμπα , τον Πεντζίκη και άλλους πολλούς .Ο Δημαράς δούλευε για την αστική τάξη . Η Αριστερά ακολούθησε την ίδια μισαλλόδοξη πολιτική .Τα κάποτε πανίσχυρα Ελεύθερα Γράμματα ( και εν συνεχεία η Επιθεώρηση Τέχνης ) παρουσίαζαν το έργο σημαντικών και ασημάντων λογοτεχνών και ζωγράφων , αρκεί να ήσανε αριστεροί. Αυτά τα αμαρτωλά έντυπα τα κουμαντάρανε οι σταλινικοί – κι άς λέει το αντίθετο ο ακριβοπουλημένος Τίτος Πατρίκιος. Τα σκαμπανεβάσματα της Αριστεράς είναι γνωστά. Έβριζαν την γενιά του ’30 και μαζί τον Σπύρο Μελά , αλλά , όταν ο Μελάς τους χαμογέλασε , τον αγκάλιασαν .Προσπάθησαν να εξοντώσουν τον Μανόλη Αναγνωστάκη , που, τελικώς , επιβλήθηκε χάρη στην εξαιρετική του ποιότητα. Έφτυναν ,επί δεκαετίες , τον αλησμόνητο Άρη Αλεξάνδρου. Είχανε γυρίσει την πλάτη τους στον Κοσμά Πολίτη ,νεοφώτιστο κομμουνιστή , πρώην στέλεχος της Λογοκρισίας του Μεταξά. Συκοφαντούσαν τον πολεμιστή Ρένο Αποστολίδη , που με τα περιοδικά του γκρέμισε πολλά είδωλα και αποκάλυψε αρκετούς λογοκλόπους – χώρια η τρομερή κριτική του για τα Απομνημονεύματα του Μεταξά »(σελ 121).
Όλα αυτά τα έγραψε ως αφορμή για να υποδείξει την συνωμοσία σιωπής που κάλυψε τον Άγγελο Προκοπίου. Εξαιρετικός τεχνοκριτικός , γοητευτικός ομιλητής και δοκιμιογράφος , αρχειομαρξιστής στα νιάτα του όπως ο Α.Χουρμούζιος και πολλοί άλλοι ,θα περάσει στην συνέχεια στην Δεξιά και θα υπάρξει μέλος μια «αντικομμουνιστικής επιτροπής σοφών » του Κ.Καραμανλή μισθοδοτούμενης από την ΚΥΠ. Παρόλα αυτά σημαντικός.
Γράφει ο Η.Πετρόπουλος : «Όσο για τους σημερινούς κριτικούς έθαψαν δια παντός και τις τεχνοκριτικές του Προκοπίου και εκείνο το θαυμάσιο μελέτημά του για τις σχεδόν ομοιόμορφες σειρές των πινάκων που έκανε ο Ζωγράφος , βάσει των αφηγήσεων και υποδείξεων του Μακρυγιάννη .Νομίζω πώς , αυτό το βιβλίο δεν ξαναβγήκε .Κι όμως , πρόκειται (πιθανότατα) για την σημαντικότερη σπουδή της περίεργης συνεργασίας του Μακρυγιάννη με τον Ζωγράφο. Πρόκειται για μια σχεδόν μαρξιστική μελέτη»(σελ. 122).
Στο ίδιο βιβλίο δημοσιεύεται το δοκίμιο «αρβανίτες και αλβανοί».Έτσι σε αντίθεση με την μεταμοντέρνα αριστερά τύπου ΙΟΣ επισημαίνει, κάποια αυτονόητα μέν , που όμως κάποιοι θέλουν να ξεχάσουμε :
«Οι κρητικοί είναι έλληνες – παρά την αντίθετη άποψη του Καζαντζάκη .Οι πελοποννήσιοι είναι έλληνες .Οι βορειοελλαδίτες είναι έλληνες .Οι πόντιοι και οι λαζοί και οι καυκάσιοι ,βεβαίως ,είναι έλληνες .Τα παιδιά των αλβανών ,που καταφθάνουν σήμερα ,θα αποβούν έλληνες .Καταλήγω :η πανσπερμία των λαών της σύγχρονης Ελλάδας δέον να θεωρούνται έλληνες. Ακόμη και οι πομάκοι , που ξεσκιστήκαμε να αποδείξουμε ότι είναι απόγονοι των βυζαντινών ημών προγόνων. Ακόμη και οι τούρκοι της Θράκης , που με φανατισμό τους αποκαλούμε μουσουλμάνους .Αγνοούμε ποιο ακριβώς ειδικό γνώρισμα ( π.χ. η γλώσσα , ή η θρησκεία ) καθορίζει την εθνικότητα ενός ανθρώπου.Εν πάση περιπτώσει , όχι το διαβατήριο»(σελ. 141,142).
Το έθνος καθορίζεται από όλα τα παραπάνω αλλά κυρίως από την συνείδηση των μελών του ότι μετέχουν σε ένα σύνολο , σε μία κοινή ταυτότητα.
Ο Η.Πετρόπουλος , παρότι δεν ήταν βέβαια αναλυτής επιπέδου Π.Κονδύλη, καταλήγει στο ίδιο συμπέρασμα : ο κίνδυνος για τον νεοελληνισμό δεν προέρχεται από την FYROM αλλά από την δημογραφική έκρηξη των Αλβανών («στην Αλβανία , όλο και πιο συχνά ακούγονται κάποιες φωνές που ονειρεύονται την αλβανική Ήπειρο , ως την Πρέβεζα και την Άρτα »(σελ. 143).Βεβαίως δεν γνωρίζουμε τι άποψη θα είχαν οι δύο στοχαστές για το εθνικιστικό παραλήρημα του αμερικανοθρεμμένου πρωθυπουργού της FYROM , Γκρουέφσκι και τον αφελή ιστορισμό του. Η ραγδαία δημογραφική ανάπτυξη του αλβανικού έθνους στα Βαλκάνια σε συνδυασμό με την αμέριστη αμερικάνικη υποστήριξη πιθανόν να αποτελέσει ένας σοβαρός λόγος στο άμεσο μέλλον για την διάλυση της FYROM και την αλλαγή των συνόρων στα γειτονικά κράτη. Παρ’ όλα αυτά οι Αλβανοί μετανάστες ,έχουν ενσωματωθεί σημαντικά στην ελληνική κοινωνία , πολλοί από αυτούς βαπτίζονται χριστιανοί για να επιβεβαιώσουν την ένταξη τους , ενώ ταυτόχρονα γίνονται οι καλύτεροι προπαγανδιστές του νεοελληνικού πολιτισμού στα Βαλκάνια.
Ο Η.Πετρόπουλος τελειώνει το δοκίμιο του γράφοντας ότι « ο Λαός γογγύζει» διότι τα σύνορα με την Αλβανία είναι ορθάνοιχτα .Για προφανείς βέβαια λόγους : «Άς αφήσουμε τα ψέματα .Κάποιες αόρατες δυνάμεις ( ήτοι , οι βιομήχανοι , οι εργολάβοι και οι μεγαλοκτηματίες ) θέλουν τους αλβανούς , γιατί χρειάζονται φτηνά εργατικά χέρια , ανθρώπων δίχως κοινωνικές ασφαλίσεις , που μπορούν να τους απολύουν ( άνευ αποζημιώσεως ) όποτε γουστάρουν » ( σελ. 144).
Ο Η.Πετρόπουλος δεν χρειάζεται να αγιοποιηθεί , ούτε να εξοστρακισθεί .Υπήρξε ένα ελεύθερο πνεύμα , βαθύτατα συναισθηματικό ,που εξ αιτίας της ελευθεριότητας του μπορεί να έγραφε προκλητικά , άλλοτε σημαντικά και ενδιαφέροντα και άλλοτε πρόχειρα ,λανθασμένα .Ότι υπήρξε αιτία των προσφυών επισημάνσεων του , υπήρξε συγχρόνως και αιτία των αστοχιών του.