Δεν είναι σπάνιες οι περιπτώσεις όπου ο διάφοροι στοχαστές προσπαθούν να χωρέσουν την πραγματικότητα στα δικά τους ιδεολογικά σχήματα. Κι αν η πραγματικότητα αντιστέκεται τόσο χειρότερα για την πραγματικότητα. Στον τόπο μας προστίθεται ένα άλλο αρνητικό στοιχείο. Ο καθείς μπορεί να μιλάει με ύφος αυθεντίας , χωρίς να δίνει λογαριασμό σε κανένα. Πρόκειται για κείμενα μάλλον στο πόδι γραμμένα , χωρίς μέθοδο και κόπο.
Η πανεπιστημιακός Α.Φραγκουδάκη σε άρθρό της στα ΝΕΑ (22.8.2009) με τίτλο «Η γλώσσα και το έθνος» γράφει : «Στη μακριά ιστορία του γλωσσικού ζητήματος , στη σύγκρουση «δημοτική ή καθαρεύουσα» , δεν ήταν αντιμέτωπος μόνο δύο γλωσσικές θεωρίες , ήταν αντίπαλοι δύο διαφορετικοί εθνικισμοί .Τέλος του 19ου αιώνα , ο δημοτικισμός διαμορφώνει ένα διαφωτιστικό σχέδιο με στόχο μια νέα και μεγάλη Ελλάδα που συμβολίζει το εθνικιστικό και πολιτικό μανιφέστο του Ψυχάρη….Στο αντίπερα στρατόπεδο οι καθαρευουσιάνοι βλέπουν την αρχαιότητα σαν το μοναδικό καταφύγιο για την αξία της ελληνικότητας , που είναι «χυδαία» και «δουλική» και με πάθος κραυγάζουν : «οι δημοτικισταί δεν είναι Έλληνες ».
Τι αποσιωπάται σ’ αυτό το κείμενο; Ότι το γλωσσικό ζήτημα ήταν ένα πολύ σύνθετο φαινόμενο που δεν μπορεί να χωρέσει στα σχήματα διαφωτισμός- αντιδιαφωτισμός , αντίδραση – πρόοδος.
Ο κατ’ εξοχήν δημιουργός της καθαρεύουσας , υπήρξε ο διαφωτιστής Α.Κοράης, που ο ίδιος την θεωρούσε ως την μέση οδό ανάμεσα στην αρχαία και την ομιλούμενη. Με τον ίδιο γλωσσικό τύπο εκφράστηκαν κατ’ εξοχήν «φωταδιστές» όπως ο Ροίδης αλλά και νεότεροι ποιητές όπως ο Καβάφης και ο Α.Εμπειρίκος (βέβαιως τον τελευταίο ο Τ.Καγιαλής τον χαρακτήρισε αντιδραστικό μοντερνιστή , σχεδόν πρωτοφασίστα !). Από την άλλη στο περιοδικό Νουμάς και στον Εκπαιδευτικό Όμιλο , όπου βρήκε στέγη ο δημοτικισμός εμφανίστηκαν όλες οι πολιτικές θεωρίες , από την άκρα αριστερά ως την άκρα δεξιά. Μια τέτοια περίπτωση μαχητικού δημοτικιστή , αλλά και συγχρόνως ρατσιστή και φασίστα είναι ο Π. Βλάστος .
Τι σημαίνουν αυτά ; ότι η προσπάθεια ,ερμηνεύοντας και παρερμηνεύοντας την ιστορία ,να υπηρετηθούν τρέχοντες πολιτικές αναγκαιότητες , είναι εξ’ αρχής καταδικασμένες σε αποτυχία.
Τελευταία έχει αναζωπυρωθεί το ενδιαφέρον για ένα μεσοπολεμικό διανοούμενο της αριστεράς τον Π.Πικρό .Αρχισυντάκτης του «Ριζοσπάστη» το ’23 , εκδότης στην συνέχεια διαφόρων περιοδικών όπως οι «Πρωτοπόροι» , θα διαγραφεί από το ΚΚΕ το 1931.Αυτό το οποίο δεν είναι ευρύτερα ίσως γνωστό είναι ότι ο Πικρός υπήρξε μεταφραστής μέρους του έργου του Νίτσε, «Έτσι μίλησε ο Ζαρατούστρα».Το βιβλίο σε 64 σελίδες κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Παν.Π. Μαυράκη (Αθήνα ,χ.χ.) με τον τίτλο «Η σκιά του Ζαρατούστρα».Ο ίδιος έγραψε μία εισαγωγή 16 σελίδων. Είναι προφανές λοιπόν και από το γεγονός αυτό και άλλα που δεν θα αναφερθούμε τώρα,ότι επιρροές του Νίτσε ,υπήρξαν εξ αρχής στον χώρο της ελληνικής αριστεράς.
Ο Πικρός , με βάση και τις τελευταίες εργασίες για τον Νίτσε , έχει μάλλον μια αρκετά πιστή εικόνα του έργου του γερμανού στοχαστή .Ούτε δογματίζει ,ούτε διαστρέφει το έργο του Νίτσε, όπως έκαναν οι ναζί , ο Λούκατς , αλλά και πολλοί Έλληνες διανοούμενοι , της εποχής του Πικρού και παλαιότερα ,από άγνοια ή υστερόβουλα .
Κατ’ αρχήν δίδει ορισμένες πληροφορίες για την ζωή και το έργο του Νίτσε ,απαραίτητες και κατατοπιστικές για τον αναγνώστη , ενώ προσπαθεί να αποκρυπτογραφήσει ορισμένα στοιχεία-σύμβολα, του «Έτσι μίλησε ο Ζαρατούστρα» , όπως είναι ο αετός , το φίδι , ο άγιος , ο μάντης , ο μάγος , οι βασιλείς και άλλα.
Συγχρόνως διατυπώνει ορισμένες επισημάνσεις για το έργο του Νίτσε, αλλά και τις μεταφραστικές δυσκολίες του.
Γράφει συγκεκριμένα «Από την άποψιν αυτήν , ο όρος «νιτσεισμός» ως ενιαίο φιλοσοφικό σύστημα δεν έχει νόημα , εκτός αν έτσι υπονοούμε την αχαλίνωτη «ατομοκρατία» και τον έξαλλο εγωισμό .Ως τόσο ο ποιητής – φιλόσοφος , είχεν οπαδούς ένθερμους , αλλά και ο «νιτσεισμός γνώρισε μιάν λίγο ή πολύ μεγάλη εξάπλωση από την εμφάνισίν του ως τις μέρες μας. Τούτο οφείλεται στο ότι , παρά τις αντιφάσεις του όλου νιτσεικού έργου , κυριαρχούν εν τούτοις απ’ άκρου εις άκρον ορισμένες κεντρικές και θεμελιώδεις ιδέες. Όλες αυτές μπορούν να συνοψισθούν σε μια συνολική έννοια: ατομοκρατία , ακόμη δε και στον απεριόριστο εγωισμό που φθάνει εις την Αναρχία. Πότε κατά τον ένα και πότε κατά τον άλλο τρόπο , αυτήν την βασική έννοια εκδηλώνει ολόκληρο το νιτσεικό έργο .Και καταντούν σε δευτευρεύουσα σημασία η μέθοδος ή τα επιχειρήματα , ή και γενική κοσμοθεωρία του Νίτσε , που τον δικαιώνει μόνο η ιδέα ότι είναι περισσότερο ποιητής κ’ ύστερα φιλόσοφος »(σελ.7).
Ως προς την αντιπαλότητα Νίτσε- χριστιανισμού ο Πικρός επισημαίνει , ότι η αντιπαράθεση εξηγείται « όταν πάρει κανείς υπόψιν του πόσο ασυμβίβαστο πνεύμα χωρίζει τον άδολο Χριστιανισμό από την ατομοκρατία και τον εγωισμό. Από την πλευρά αυτήν , ο Νίτσε προσέφερε στον Χριστιανισμό ίσως περισσότερα από πολλούς εγωιστές φαρισαίους ψευδοχριστιανούς που ανέλαβαν τάχα την ….υπεράσπιση του Εσταυρωμένου. Γιατί παρά τις περιφρονητικές εκφράσεις και την αμετάβλητη εχθρότητα του , ο Νίτσε αποκαλύπτει κάθε τόσο το χείμαρρο του φαρισαισμού που έχει εισχωρήσει μέσα στο Χριστιανισμό »(σελ.8).
Ο Πικρός επισημαίνει ότι η μεταφραστικές δυσκολίες προέρχονται από την «συντακτική διάρθρωση της γλώσσας» και την «λογοτεχνική τεχνοτροπία του Νίτσε» ώστε η πιστότητα στο γράμμα και στο πνεύμα του κειμένου να είναι ένα εγχείρημα με πολλές δυσκολίες.
Οι επιρροές του Νίτσε στον Πικρό θα πρέπει να αποτελέσουν ,ίσως , ένα ξεχωριστό κεφάλαιο των επιρροών του γερμανού στοχαστή στην ελληνική διανόηση ,ιδιαίτερα δε την διανόηση της ελληνικής αριστεράς .
Αυτά τα θυμήθηκα με αφορμή δυο βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα και στα οποία θα αναφερθούμε στο μέλλον : του Δημ.Λαμπρέλλη «Η επιδραση του Νίτσε στην Ελλάδα: «Τέχνη» και «Διόνυσος» ,Βλαστός και Καζαντζάκης » από τις εκδόσεις Παπαζήση και του Χρίστου Ηλιόπουλου «οι αναρχικές πτυχές στο έργο του Φ.Νίτσε» από την Ελευθεριακή Κουλτούρα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου