• Marcel Conche, Devenir Grec
• Jean Haudry, La tradition indo-européenne dans le monde grec
• Vers une nouvelle Hellade ? entretien avec Guy Rachet
• Mary R. Lefkowitz, Black Athena ? Origines grecques et illusions afrocentristes
• Friedrich Georg Jünger, Du titanisme
• Jean-François Gautier, Philosopher grec : s’exercer au chemin
• Kostas Mavrakis, La Grèce et la querelle de l’universalisme
• Jean-Bernard Paturet, La décadence entre « arché » et « télos »
• Louis Rougier, L’incompatibilité de la philosophie d’Aristote et de la théologie chrétienne
• Jean-Marc Ghitti, Le corps et ses lieux. Métaphysique et politique en Grèce
• Henri Morel, Le poids de l’Antiquité sur la Révolution française
• Grandeur et détresse des études grecques, entretien avec Jacqueline de Romilly
• Fionn O’Benéid, Sur la délégitimation de la Grece comme source philosophique
• Panayotis Kondylis, L‘élément bourgeois dans la société grecque moderne
• Le texte : Walter Otto, Les Grecs et leurs dieux
Η ακροδεξιά και η διανόηση
Άρδην τ. 36
Η πιο πυκνή και σαφής ερμηνεία του φαινομένου της ανόδου της γαλλικής ακροδεξιάς, από την πλευρά του νεοφιλελευθερισμού, διατυπώθηκε από τον Περουβιανό συγγραφέα Μάριο Βάργκας Λιόσα: Η ενίσχυση της ακροδεξιάς τροφοδοτείται από αυτούς οι οποίοι, από το Σηάτλ ως τη Γένοβα και το Πόρτο Αλλέγκρε, αντιστέκονται στον μονοθεϊσμό της αγοράς, στην πολιτιστική ισοπέδωση, στον ασφυκτικό έλεγχο των εθνών-κρατών από τους διεθνείς οργανισμούς και τον αμερικανισμό.
Έτσι η νεοφιλελεύθερη ιδεολογία αποδεικνύεται ανίκανη να κατανοήσει και να αποδεχθεί τις συνέπειες των πράξεών της:
–Η κοινωνική απορρύθμιση, η κατάρρευση του κοινωνικού κράτους, η ελαστικοποίηση της αγοράς εργασίας και η χρήση της φτηνής και ιδιαίτερα πειθαρχημένης εργατικής δύναμης που προέρχεται από τον Τρίτο Κόσμο ή τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης κατά των ευρωπαίων εργαζομένων, ωθεί την κοινωνική αντίδραση να εκφραστεί μέσα από μη συστημικά κόμματα της δεξιάς ή της αριστεράς.
–Η εμπορευματική ιδεολογία, η πολιτιστική ισοπέδωση, η επαναλαμβανόμενη ρητορεία περί του τέλους των ιδεολογιών, δεν νομιμοποίησε την “τεχνοκρατική” και εμπειρική διαχείριση της πολιτικής, αλλά κατέστησε περισσότερο επιθυμητή τη σύνθεση μιας νέας ιδεολογίας που τα υλικά της θα τα προμηθευθεί από τις αξίες που περιέχονται σε κάθε εθνότητα ή θρησκεία.
–Η Ευρωπαϊκή Ένωση, παρά την υποτιθέμενη ενότητά της, δεν έχει καταφέρει να αποκτήσει ενιαία πολιτική προς τον υπόλοιπο κόσμο, ούτε έγινε περισσότερο ισχυρή από όταν απαρτιζόταν από εντελώς ασύνδετα μεταξύ τους κράτη. Κατά την έκφραση του Π. Κονδύλη, η Ευρώπη είναι ένα προτεκτοράτο των Η.Π.Α.
Γιατί όμως η ακροδεξιά ενισχύεται σε ευρωπαϊκές κυρίως χώρες, όπως η Γαλλία, και όχι σε άλλες χώρες όπως αυτές της Λατινικής Αμερικής; Διότι σε χώρες όπως η Χιλή ή η Αργεντινή, η ακροδεξιά υπήρξε όργανο των Η.Π.Α. και λειτούργησε ως μη εθνική δύναμη, αφήνοντας χώρο για να διεξάγουν τους εθνικοαπελευθερωτικούς αγώνες τα κινήματα της αριστεράς και προσωπικότητες όπως ο Τσάβες ή ακόμη και η καθολική εκκλησία. Αντίθετα, στην Γαλλία, η ακροδεξιά εμφανίζεται με αρκετή πειστικότητα αντιαμερικανική και “λαϊκή”, υφαρπάζοντας κοινωνικές ομάδες που παραδοσιακά στήριζαν τις διάφορες εκδοχές της αριστεράς. Αυτή προσδιορίσθηκε ως ένα μη καθεστωτικό ριζοσπαστικό κόμμα, που μπορεί με μεγαλύτερη συνέπεια και αποτελεσματικότητα να υπερασπιστεί τα συμφέροντα των Γάλλων εργαζομένων σε σύγκριση με μια άτονη κυβερνητική αριστερά. Βεβαίως η πολιτική του “Εθνικού Μετώπου” περιέχει πολλές εξαγγελίες που είναι κοινές με την πολιτική του νεοφιλελευθερισμού, όπως η κατάργηση της άμεσης φορολογίας και η επαναφορά της θανατικής καταδίκης. Επιπρόσθετα, εύκολα μεταπίπτει από τον αντισημιτισμό στην “κατανόηση” της πολιτικής Σαρόν έναντι των Παλαιστινίων. Όμως όπως μας απέδειξε ο Σ. Μάξιμος στο βιβλίο του “Κοινοβούλιο ή Δικτατορία”, συχνά στην ιστορία τα λαϊκά στρώματα πραγματώνουν την πάλη τους ενάντια στις ιθύνουσες τάξεις μέσα από συντηρητικά αντιδραστικά κόμματα, σύμβολα και ιδεολογίες.
Πέραν τούτων, η Γαλλία είναι μια ειδική περίπτωση διότι, αν και δεν εγκαθιδρύθηκε στο μεσοπόλεμο ένα καθεστώς φασιστικό, διαθέτει μια πλούσια, πολύχρωμη και αντιφατική σε πολλές περιπτώσεις παράδοση που εφάπτεται της ακροδεξιάς. Η παράδοση αυτή, ξεχασμένη ή αντικείμενο κοινωνιολόγων και ιστορικών, μπορεί υπό ορισμένες κοινωνικές προϋποθέσεις να ενεργοποιηθεί και να συγκροτηθεί απ’ τα πολιτικά γεγονότα.
Τα πρώτα στοιχεία αυτής της παράδοσης θα πρέπει να αναζητηθούν στους Αντιδραστικούς φιλοσόφους όπως ο Μπονάλ και ο Ζοζέφ ντε Μεστρ. Ενάντια στη Γαλλική Επανάσταση, στον Διαφωτισμό , στην ανερχόμενη αστική τάξη, υπερασπίζονται τη μοναρχία, τον καθολικισμό, τις πολυεθνικές αυτοκρατορίες και αντιπαρατίθενται στη συγκρότηση των εθνών-κρατών. Σύμφωνα με τον Μπονάλ, “ο βασιλεύς είναι στην κοινωνία των ανθρώπων ό,τι ο Θεός στο σύμπαν, ό,τι ο πατέρας στην πατριαρχική οικογένεια”1. Κατά μια έννοια ήταν φυσιοκράτης, όμως η φύση όπως την αντιλαμβανόταν του υπαγόρευε αντιδημοκρατικά συμπεράσματα. Σύμφωνα με τον Σαιντ Μπαιβ, ο Μπονάλ περιφρονούσε τους αρχαίους Έλληνες. Ο Ζ. ντε Μεστρ είναι περισσότερο ενδιαφέρων στοχαστής. Σε ένα δοκίμιο “περί του Πάπα” θεωρεί ότι ολόκληρος ο κόσμος θα πρέπει να υπακούει στον Πάπα. Σύμφωνα με τον Π. Κανελλόπουλο, το έργο αυτό “το στεφανώνει ένας έξοχος επίλογος” και διακρίνεται από τον σαρκασμό, την ποιητική έξαρση, τον πλούτο των επιχειρημάτων.2
Όπως και ο Μπονάλ, αισθάνεται μια αποστροφή προς τους αρχαίους Έλληνες εξαιρώντας ίσως τους Σπαρτιάτες: “Διαβάστε Πλάτωνα• θα κάμετε, σε κάθε σελίδα, μια διάκριση πολύ χτυπητή. Όλες τις φορές που είναι Έλλην, προκαλεί ανία και συχνά ανυπομονησία. Δεν είναι μέγας, υπέροχος, διεισδυτικός παρά όταν είναι θεολόγος, δηλαδή όταν εξαγγέλλει θετικά και αιώνια δόγματα..., που φέρουν τόσο καθαρή την ανατολίτικη σφραγίδα... Αν εξαιρέσουμε την Λακεδαίμονα, που ήταν ένα πολύ ωραίο σημείο της υδρόγειας σφαίρας, τους Έλληνες τους βρίσκουμε στην πολιτική τέτοιους που ήταν και στην φιλοσοφία, ποτέ σύμφωνα με τους άλλους, ούτε με τον εαυτό τους”3. Για τους Έλληνες που ασπάστηκαν τον Χριστιανισμό, γράφει ότι ήταν “αιρετικοί δηλαδή διαιρετικοί στην θρησκεία, όπως είχαν υπάρξει στην πολιτική και στην φιλοσοφία... θέλοντας να είναι ταυτόχρονα φιλόσοφοι και χριστιανοί, δεν είναι ούτε το ένα ούτε το άλλο: ανακατεύουν το Ευαγγέλιο, τον σπιριτουαλισμό των πλατωνιστών και τα όνειρα της Ανατολής. Οπλισμένοι με μια παράφρονα διαλεκτική, θέλουν να διαιρέσουν το αδιαίρετο, να διεισδύσουν στο αδιαπέραστο”4.
Σύμφωνα με τον Ζ. ντε Μεστρ, ο προτεσταντισμός είναι στη θρησκεία ό,τι η δημοκρατία στην πολιτική ζωή: διάλυση της ενότητας. Αν και θρησκευόμενος, υμνεί τον Δήμιο ως όργανο της Θείας δικαιοσύνης! “Είναι τάχα άνθρωπος; Ναι. Ο Θεός τον δέχεται στους ναούς του και του επιτρέπει να προσεύχεται. Δεν είναι εγκληματίας. Κι όμως καμία γλώσσα δεν δέχεται να πει π.χ. ότι είναι ενάρετος, ότι είναι τίμιος άνθρωπος, ότι είναι άξιος τιμής κ.λπ. Κανένας ηθικός έπαινος δεν μπορεί να του ταιριάξει, γιατί όλοι αυτοί οι έπαινοι προϋποθέτουν σχέσεις με άλλους ανθρώπους, κι αυτός δεν έχει καμία σχέση. Και μολαταύτα κάθε μεγαλείο, κάθε δύναμη, κάθε υποταγή βασίζεται στον εκτελεστή• αυτός είναι ο βδελυγμός, όχι ο κρίκος της ανθρώπινης κοινωνίας. Αφαιρέστε από τον κόσμο το ακατανόητο αυτό όργανο, και αυτοστιγμεί η τάξη παραχωρεί την θέση της στο χάος”5. Σε άλλα κείμενά του, ο Ζ. ντε Μεστρ υποστηρίζει “ότι η δημοκρατία, από τη φύση της, είναι το πολίτευμα που δίνει τα περισσότερα δικαιώματα στους ολίγους που ονομάζονται ανώτατοι άρχοντες, και που αφαιρεί τα περισσότερα από όλους τους άλλους, που ονομάζονται υπήκοοι. Όσο περισσότερο πλησιάζει το δημοκρατικό πολίτευμα στην απόλυτη δημοκρατία, τόσο περισσότερο έκδηλη γίνεται αυτή η παρατήρηση”6.
Άλλος σημαντικός σταθμός στην προ φασιστική παράδοση είναι ο Μωρίς Μπαρρές. Από διεθνιστής αγνωστικιστής, θαυμαστής του Νίτσε και του Σοπενχάουερ μετατρέπεται σε ρομαντικό εθνικιστή και συγκεντρώνει γύρω του φανατικούς καθολικούς, νοσταλγούς της προεπαναστατικής Γαλλίας και της Ιωάννας της Λωραίνης. Βαθύτατα αντι-γερμανός, ενεπλάκη στην υπόθεση Ντρέιφους. Το νήμα το παραλαμβάνει ο Σ. Μωρράς και η ‘Γαλλική Δράση’ όπου τα στοιχεία αυτά θα αναπτυχθούν με μεγαλύτερη σαφήνεια. Πίσω ολοταχώς στην επαρχιακή Γαλλία, κολακεία των αγροτών, νοσταλγία για την αντεπανάσταση της Βανδέας και την συντεχνιακή οργάνωση της κοινωνίας. Αντίθετα από τον Ζ. ντε Μεστρ, θα στηρίξει την μοναρχία όχι στην θεία προαίρεση αλλά στην ανθρώπινη λογική. Ο Μωρράς οραματιζόταν την ενσωμάτωση στην Γαλλία του Βελγίου, του Λουξεμβούργου και των καθολικών περιοχών της Γερμανίας, ειδικά την περιοχή του Ρουρ. Το τραγικό γι’ αυτόν είναι ότι οι κληρονόμοι του θα συνεργαστούν με το καθεστώς του Βισύ, υπηρετώντας μια Γαλλία όργανο της γερμανικής κυριαρχίας.
Στην Γαλλία του μεσοπολέμου συμβαίνουν πολλά ενδιαφέροντα, από κοινωνιολογικής πλευράς, πράγματα. Ο Ντοριό, από τα ηγετικά στελέχη του κομμουνιστικού κόμματος, το 1936, ιδρύει το Λαϊκό Γαλλικό Κόμμα, το οποίο συνεργάστηκε με τους Γερμανούς και ο ίδιος υπήρξε αξιωματικός της Βέρμαχτ.
Δύο σπουδαίοι Γάλλοι συγγραφείς, ο Λουί Φερντινάν Σελίν και ο Ντριέ Λα Ροσέλ συνεργάστηκαν ή υπερασπίστηκαν το κατοχικό καθεστώς. Ο Σελίν, συγγραφέας έργων “Από τον έναν πύργο στον άλλο” και “Ταξίδι στα βάθη της νύχτας”, υπήρξε μια εξαιρετικά ιδιαίτερη φυσιογνωμία, ανεπιθύμητος σε όλο το πολιτικό φάσμα και συγγραφέας αντιεβραϊκών λιβέλλων. Ο Ντριέ Λα Ροσέλ ξεκίνησε ως θαυμαστής της Αγγλίας, στη συνέχεια προσχώρησε στον εθνικοσοσιαλισμό και αυτοκτόνησε το 1944 έχοντας εναποθέσει τις τελευταίες του ελπίδες στον Στάλιν.
Η σημαντικότερη ομάδα στοχαστών που εφάπτονται του Λεπέν, από την οποία η ακροδεξιά άντλησε πολλά επιχειρήματα, είναι η ομάδα γύρω από τον Α. Μπενουά και τα περιοδικά “Éléments” και “Nouvelle École”. Ο Μπενουά ελίσσεται ανάμεσα στην αριστερά και τη δεξιά. Παγανιστής, αντιαμερικάνος, αντιφιλελεύθερος, εμπνέεται απο τον Χάιντεγκερ, τον Κ. Λόρεντς, τον Α. Καίσλερ, τον Γκράμσι, τον Λ. Αλτουσέρ.Ενδιαφέρον είναι ότιστο περιοδικό που εκδίδει με την επωνυμία KRISIS ξεφεύγει απο την γνωστή θεματολογία της ακροδεξιάς .Γράφουν και στοχαστές που κινούνται στην αριστερά όπως ο Σ.Λατούζ , ο Κ.Πρέβε, ο Μπωντριγιάρ,ο Κ.Λ.Στρώς, ο Ι.Ραμονέ .Στο τεύχος 23 που είναι αφιερωμένο στους "Έλληνες" η Αμερικανοεβραία Μ.Λέβκοβιτς απαντά στις απόψεις για την "Μαύρη Αθηνά ", δημοσιεύεται συνέντευξη της Ζ.Ρομιγύ , αλλά και ένα άρθρο του Π.Κονδύλη για το αστικό στοιχείο στον νεώτερο ελληνισμό (μια συνεργασία σχεδόν άγνωστη ). Οι σκέψεις του Α.Μπενουά δημιούργησαν ρήγμα με τη μοναρχική και καθολική παράδοση και είναι ευρύτερες από τον ιδεολογικό χώρο που εκφράζει το “Εθνικό Μέτωπο”.
Οι διανοούμενοι που αναφέραμε δεν ευθύνονται για την άνοδο της γαλλικής ακροδεξιάς, διότι η επιρροή που ασκούν στην κοινωνία είναι περιορισμένη. Όμως αποδεικνύουν ότι ο Λεπέν δεν είναι αποτέλεσμα του κινήματος της αντί-παγκοσμιοποίησης, ούτε εμφανίστηκε από το πουθενά, αλλά υπάρχει ένας συγκεκριμένος κοινωνικός και πνευματικός χώρος από τον οποίο αναδύθηκε .
Στην Ελλάδα δεν υπήρξαν σοβαροί φασίστες στοχαστές (αν εξαιρέσουμε τον καθηγητή Δ. Βεζανή). Αυτόν που η ακροδεξιά προσεπάθησε να ιδιοποιηθεί, ο Ι. Δραγούμης, υπήρξε εθνιστής, δημοτικιστής, χρηματοδότης της σοσιαλιστικής εφημερίδας “Ο Λαός”, επιστήθιος φίλος του Γ. Κορδάτου, αντικαπιταλιστής, κοινοτιστής, οραματιστής του Ανατολικού κράτους, δηλαδή της Βαλκανικής Κοινοπολιτείας. Κατά συνέπεια, ο Ι. Δραγούμης δεν μπορεί να εναρμονιστεί με τον αντικομουνισμό, τον ‘λογιοτατισμό’ και τον ρατσισμό της ακροδεξιάς, η οποία αποτελεί κατά περίπτωση στην Ελλάδα ένα παρακρατικό ή παρακοινωνικό φαινόμενο χωρίς σοβαρά λαϊκά ερείσματα. Οι λόγοι θα πρέπει να αναζητηθούν στην κυριαρχία του πελατειακού συστήματος, το οποίο δεν επιτρέπει την ανάδειξη κομμάτων που δεν έχουν άμεση αναφορά στην εξουσία. Επίσης, η συμμετοχή της αριστεράς στην εθνική αντίσταση τής έδωσε τη δυνατότητα να είναι συγχρόνως αντισυστημική και πατριωτική κοινωνική δύναμη.
Η λύση στα δεινά που προκαλεί η παγκοσμιοποίηση δεν θα προέλθει από την ακροδεξιά και τους νοσταλγούς της γαλλικής αποικιοκρατίας. Θεωρώντας ότι “τίποτα από τα ανθρώπινα δεν μας είναι ξένο”, πρέπει συγχρόνως να επιμένουμε ότι ο κάθε εθνικός πολιτισμός θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ισότιμα και ότι όλοι μαζί αποτελούν τον πλούτο του ανθρώπινου πολιτισμού. Το χρηματιστηριακό κεφάλαιο και η πολιτική των διεθνών οικονομικών οργανισμών ωθούν πολλές εθνικές οικονομίες στη χρεοκοπία και στην κατάρρευση. Η εφαρμογή του Φόρου Τοbin στις διεθνείς χρηματιστηριακές συναλλαγές, η εξάλειψη των χρεών του Τρίτου Κόσμου, η ενίσχυση του κοινωνικού κράτους και της πολιτικής της πλήρους απασχόλησης, είναι ορισμένα από τα αναγκαία μέτρα για την καταπολέμηση της ανεργίας και της φτώχιας.
Η αποτελεσματική αντιπαράθεση με την ακροδεξιά, τελικά, προϋποθέτει την απομάκρυνση από τον τετριμμένο, υποκριτικό λόγο των μέσων ενημέρωσης και των καθεστωτικών κομμάτων, το ξετύλιγμα και όχι την περιστολή των εθνικοαπελευθερωτικών και κοινωνικών αγώνων, τη σύγκρουση με τα ιδεολογήματα του αμερικανισμού και του νεοφιλελευθερισμού.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου